Tài liệu So sánh hiệu quả sử dụng các loại thức ăn viên của cá tra giống

TR NG I H C C N TH KHOA TH Y S N TH L HUY N SO SÁNH HI U QU S D NG CÁC LO I TH C N VIÊN C A CÁ TRA (Pangasianodon hypophthalmus) GI NG LU N V N T T NGHI P IH C NGÀNH NUÔI TR NG TH Y S N 2009 i TR NG I H C C N TH KHOA TH Y S N TH L HUY N SO SÁNH HI U QU S D NG CÁC LO I TH C N VIÊN C A CÁ TRA (Pangasianodon hypophthalmus) GI NG LU N V N T T NGHI P IH C NGÀNH NUÔI TR NG TH Y S N CÁN B H NG D N PGs. Ts. NGUY N THANH PH 2009 ii NG iii IC MT Xin bày t lòng bi t n sâu s c n Ban Ch Nhi m khoa Th y S n, cùng quý th y cô ã có công dìu d t, d y b o trong su t quá trình h c t p gi ng ng . Xin chân thành bày t lòng bi t n sâu s c n th y Nguy n Thanh Ph ng ã h ng d n, t n tình giúp , ng viên và óng góp nhi u ý ki n quý báu trong su t th i gian th c hi n tài và hoàn thành lu n v n t t nghi p. Xin g i l i c m n chân thành n anh Tr n Minh Phú, ch Tr n Lê C m Tú và anh Nguy n Hoàng c Trung ã t n tình h tr , h ng d n, giúp và truy n t nh ng kinh nghi m quý báu, nh ng l i khuyên b ích trong quá trình th c hi n lu n v n t t nghi p. i l i c m n các anh ch i tr c, các b n l p Th y s n Khoá 31, các n cùng m ng tài ã giúp và có nhi u ý ki n óng góp thi t th c trong su t khoá h c c ng nh trong th i gian làm lu n v n t t nghi p. Cu i cùng xin cho tác gi bày t lòng kính tr ng chân thành n gia ình và ng i thân ã t o m i u ki n thu n l i nh t c v v t ch t l n tinh th n tác gi hoàn thành bài lu n v n này. Chân thành c m n! i TÓM T T Ch t l ng th c n viên công nghi p dùng nuôi cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) có nh h ng n t ng tr ng và hi u qu kinh t . ánh giá hi u qu s d ng c a m t s lo i th c n viên có s n l ng l n trên th tr ng s là c s ng i nuôi ch n th c n thích h p nh m m b o cá nuôi t ng tr ng t và t hi u qu kinh t . Nghiên c u c ti n hành g m u tra thông tin v các lo i th c n bán trên th tr ng thành ph C n Th và thí nghi m ánh giá hi u qu s d ng 4 lo i th c n c a cá tra giai n gi ng trong b . c u tra thông tin v th c n bán trên th tr ng thành ph C n Th ti n hành b ng cách u tra ph ng v n 24 c a hàng bán th c n gia súc và th y n t i Qu n Ninh Ki u, Qu n Bình Th y, Qu n Ô Môn, Qu n Th t N t, Qu n Cái R ng theo m u chu n b tr c. K t qu cho th y có kho ng 16 lo i th c n viên công nghi p v i các nhãn hi u khác nhau, trong ó các nhãn hi u n i ti ng nh Cargill, CP và UP c bán nhi u các i lý n m trong vùng nuôi tr ng m cá tra nh Th t N t và Ô Môn. Ng c l i, các nhãn hi u khác thì phân b rãi rác các khu v c nuôi trong thành ph C n Th . Qu n Th t N t và Ô Môn có s a d ng cao nh t v ch ng lo i và kích c th c n áp ng c nhu u ng và nuôi, Qu n Th t N t chi m 9/16 lo i th c n, Qu n Ô Môn chi m 7/16 lo i. t qu thí nghi m v hi u qu s d ng 4 lo i th c n v i s n l ng l n c bán trên th tr ng c ti n hành trong 12 b composite (0,5 m3/b ) có c ch y tràn và s c khí li n t c. M t cá th là 30 con/b và c cho n 2 n/ngày theo nhu c u. Kh i l ng trung bình c a cá khi thí nghi m là 20 g/con. Th i gian thí nghi m là 3 tháng. K t qu cho th y h s FCR th c n mã s 1 (1,22) th p h n so v i các nghi m th c còn l i (p<0,05) và t c t ng tr ng kh i l ng và t ng tr ng tuy t i cá cho n th c n mã s 2 là th p nh t l n t là 33,1 g và 0,39 g/ngày; và cao nh t là cá cho n th c n mã s 3 v i t ng tr ng là 41,6 g và t ng tr ng tuy t i là 0,49 g/ngày. Tuy nhiên, t c t ng tr ng và t ng tr ng tuy t i gi a cá cho n các lo i th c n khác bi t không có ý ngh a th ng kê. Bên c nh ó, h s HSI và t l s ng gi a cá cho n th c n khác nhau c ng sai khác không có ý ngh a th ng kê. ii CL C Trang I C M T ........................................................................................................... i TÓM T T ............................................................................................................... ii C L C..............................................................................................................iii DANH SÁCH B NG .............................................................................................. v DANH SÁCH HÌNH .............................................................................................. vi Ph n 1: TV N ............................................................................................ 1 1.1 Gi i thi u...................................................................................................... 1 1.2 c tiêu c a tài........................................................................................ 1 1.3 i dung c a tài ....................................................................................... 2 1.4 Th i gian th c hi n tài.............................................................................. 2 Ph n 2: T NG QUAN TÀI LI U............................................................................ 3 2.1 c m sinh h c c a cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) ..................... 3 a) th ng phân lo i và hình thái............................................................. 3 b) c m sinh h c c n b n.................................................................... 4 2.2 Nhu c u dinh d ng...................................................................................... 4 a) Nhu c u m và acid amin ................................................................... 4 b) Nhu c u ch t b t ng (Cacbohydrate) ................................................... 6 c) Nhu c u ch t béo...................................................................................... 7 d) Nhu c u n ng l ng .............................................................................. 8 e) Nhu c u vitamin.................................................................................... 9 f) Nhu c u ch t khoáng............................................................................. 9 2.3 ng quan v tình hình s d ng th c n trong nuôi tr ng th y s n trong n c và trên th gi i .................................................................................................... 10 a) Trên th gi i ....................................................................................... 10 b) Tình hình chung v s d ng th c n cho cá tra và basa BSCL....... 11 2.4 Tiêu chu n ngành v th c n h n h p d ng viên cho cá Tra và Ba sa (28 TCN 188 : 2004 Th c n h n h p d ng viên cho cá Tra và Ba sa) ............................... 13 Ph n 3: V T LI U VÀ PH NG PHÁP NGHIÊN C U .................................... 16 3.1 a m và th i gian th c hi n thí nghi m ................................................. 16 3.2 Kh o sát tình hình kinh doanh các lo i th c n công nghi p cho cá tra trên t s khu v c Thành Ph C n Th ................................................................ 16 3.3 So sánh hi u qu s d ng 4 lo i th c n có s n l ng tiêu th l n trên th tr ng c a cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) gi ng .................................... 16 3.3.1 i t ng thí nghi m .......................................................................... 16 3.3.2 trí thí nghi m ................................................................................. 16 3.3.3 t li u nghiên c u ............................................................................. 17 3.3.4Ph ng pháp tri n khai thí nghi m...................................................... 17 3.3.5Phân tích m u ..................................................................................... 19 3.3.6Tính toán s li u ................................................................................. 19 3.4 lý s li u................................................................................................ 20 Ph n 4: K T QU VÀ TH O LU N................................................................... 21 4.1 Tình hình kinh doanh các lo i th c n công nghi p trên th tr ng................ 21 4.2 So sánh hi u qu c a 4 lo i th c n trên cá tra gi ng ..................................... 23 iii 4.2.1Các y u t môi tr ng trong thí nghi m.............................................. 23 4.2.2 t qu phân tích m u th c n thí nghi m .......................................... 24 4.2.3 l s ng c a cá................................................................................ 25 4.2.4 ng tr ng c a cá thí nghi m ............................................................. 26 4.2.5 s và chi phí th c n ...................................................................... 27 4.2.6 Ch t l ng cá nuôi ............................................................................. 28 4.2.6.1 Thành ph n sinh hoá c a cá tra tr c và sau thí nghi m .................. 28 4.6.2.2 Hi u qu s d ng Protein (PER)...................................................... 30 4.6.2 T l gan/thân c a (HSI) (Hepatic Somatic Index) ............................ 31 4.7.2 Màu s c c a th t cá ........................................................................... 32 Ph n 5: K T LU NXU T ........................................................................... 33 5.1 K t lu n......................................................................................................... 33 5.2 xu t.......................................................................................................... 33 TÀI LI U THAM KH O...................................................................................... 34 PH L C .............................................................................................................. 37 iv DANH SÁCH B NG Trang ng 2.1: So sánh nhu c u ch t m c a 3 loài cá ------------------------------------ 5 ng 2.2: Nhu c u t ng lo i acid amin c a cá nheo M và cá trê Phi (Lovell, 1989)----------------------------------------------------------------------------------------- 6 ng 2.3: M c s d ng t i a lipid trong th c n m t s loài cá ------------------- 8 ng 2.4: Nhu c u vitamin cho m t s loài cá (mg/kg th c n )-------------------- 9 ng 2.5: Ch tiêu c m quan c a th c n viên----------------------------------------13 ng 2.6: Ch tiêu lý, hóa c a th c n viên -------------------------------------------14 ng 4.1: S a d ng v ch ng lo i và kích c c a m t s th c n trên th tr ng -----------------------------------------------------------------------------------------------22 ng 4.2 Các y u t môi tr ng thí nghi m ------------------------------------------24 ng 4.3 Thành ph n hóa h c c a 4 lo i th c n s d ng trong thí nghi m -----24 ng 4.4: T l s ng c a cá sau thí nghi m v i 4 lo i th c n công nghi p -----26 ng 4.5: nh h ng c a các lo i th c n thí nghi m lên s sinh tr ng c a cá -----------------------------------------------------------------------------------------------26 ng 4.7: Thành ph n hoá h c c a cá tr c và sau thí nghi m --------------------30 ng 4.8: Hi u qu s d ng protein c a cá tra ---------------------------------------30 ng 4.9: T l gan/th n (HSI) c a cá tra sau khi k t thúc thí nghi m -----------31 v DANH SÁCH HÌNH Trang Hình 2.1: Cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) --------------------------- 3 Hình 3.1: Các lo i th c n làm thí nghi m------------------------------------17 Hình 3.2: H th ng thí nghi m -------------------------------------------------18 Hình 3.3: Cá b trí thí nghi m --------------------------------------------------18 Hình 4.1: Bi u th hi n s a d ng c a các lo i th c n trên khu v c u tra -----------------------------------------------------------------------------21 Hình 4.2: S kênh phân ph i s n ph m th c n viên (th c n công nghiêp) -----------------------------------------------------------------------------22 Hình 4.3: T ng tr ng c a cá sau thí nghi m --------------------------------27 vi Ph n 1: 1.1 TV N Gi i thi u Trong nh ng n m g n ây ngành th y s n ngày càng gi m t vai trò quan tr ng trong c c u phát tri n kinh t Vi t Nam nói chung và ng B ng Sông u Long nói riêng. Trong ó, nuôi các i t ng n c ng t ngày càng phát tri n, c bi t là các t nh nh An Giang, ng Tháp, C n Th ,… Trong s các i t ng nuôi thu s n n c ng t thì cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) là t i t ng nuôi ph bi n và c xem là tr ng m c a khu v c. Ngày nay trong nuôi cá tra ngoài vi c tuân th theo các qui trình k thu t nh m m b o ch t l ng c a s n ph m áp ng nhu c u xu t kh u, h n ch ô nhi m môi tr ng thì v n gi m giá thành gi m chi phí s n xu t và t ng thu nh p cho ng i nuôi ngày càng c chú ý h n. Trong các kho n chi phí u t thì chi phí th c n chi m t l l n nh t trong vi c nuôi cá tra thâm canh, kho ng 77% chi phí s n xu t (Nguy n Thanh Ph ng, 1998). Vì v y, th c n có nh ng r t l n n chi phí s n xu t, u t và l i nhu n c a ng i nuôi. Tuy nhiên, xu t phát t th c t s n xu t trong nh ng n m g n ây, thì ã có r t nhi u lo i th c n công nghi p c a các công ty c bán ph bi n trên th tr ng v i các nhãn hi u khác nhau. Theo u tra c a Tr n V n Nhì (2005) có kho ng 18 công ty s n xu t th c n cho cá và có nhi u lo i s n ph m xu t hi n các vùng nuôi nh ng ng i nuôi cá khó bi t c ch t l ng c a th c n và s nh h ng nh th nào n t l s ng và t ng tr ng c a cá nuôi. Vì v y, v n c t ra hi n nay t th c t s n xu t c a ng i nuôi là làm th nào tìm ra c m t lo i th c n có giá thành phù h p mà v n m b o cho cá t ng tr ng t t, góp ph n làm gi m chi phí s n xu t và t ng l i nhu n. Xu t phát t nh ng yêu c u trên tài nghiên c u “So sánh hi u qu s d ng các lo i th c n viên c a cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) gi ng” c th c hi n. 1.2 c tiêu c a tài Nh m ánh giá ch t l ng c a m t s lo i th c n viên có s n l ng và th ph n l n trên th tr ng giúp ng i nuôi có c s ch n c lo i th c n t nh m m b o cá t ng tr ng t t và c i thi n hi u qu kinh t . Ngoài ra, tài c ng tìm hi u tình hình kinh doanh các lo i th c n viên nuôi cá tra trên th tr ng m t s khu v c c a Thành Ph C n Th . 1 1.3 N i dung c a tài • Kh o sát tình hình kinh doanh th c n công nghi p cho cá Tra trên th tr ng m t s c a hàng và i lý th c n gia súc và th y s n m t khu v c c a thành Ph C n Th nh Qu n Ninh Ki u, Qu n Bình Th y, Qu n Ô Môn, Qu n Th t N t và Qu n Cái R ng. • So sánh hi u qu s d ng 4 lo i th c n có s n l ng tiêu th l n trên th tr ng c a cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) gi ng v t l ng, sinh tr ng, hi u qu kinh t và thành ph n hóa h c c a cá tra giai an gi ng. 1.4 Th i gian th c hi n Nghiên c u tài c th c hi n t tháng 7/2008 2 n tháng 10/2008 Ph n 2: T NG QUAN TÀI LI U 2.1 c a) m sinh h c c a cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) th ng phân lo i và hình thái Theo Rainboth (http://www.fistenet.gov.vn) cá tra thu c: Ngành: p: : : Gi ng: Loài: Chordata Osteichthyes Siluriformes Pangasiidae Pangasianodon Pangasianodon hypophthalmus (Sauvage 1878) Hình 2.1: Cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) Cá tra có tên khoa h c là Pangasianodon hypophthalmus. Cá tra là m t loài cá nuôi truy n th ng trong ao c a nông dân các t nh ng B ng Sông C u Long. Ngoài t nhiên cá tra phân b l u v c sông C u Long (Thái Lan, Lào, Campuchia và Vi t Nam). Theo mô t c a Mai ình Yên và ctv (1992) thì cá tra có u r ng d p ng, mi ng r ng, dãy r ng hàm trên hoàn toàn b che khu t b i hàm d i khi mi ng khép l i và cá có 2 ôi râu (râu hàm trên và râu hàm d i). Thân cá thon dài, ph n sau d p bên, ng bên hoàn toàn và phân nhánh b t u t mép trên a l mang n m gi a g c uôi. V màu s c, thân có màu xám h i xanh trên l ng, hai bên hông h i sáng, b ng có màu tr ng b c, d i vây b ng h i vàng. Vây l ng và vây uôi có màu xám en, cu i vây uôi màu h i . 3 b) c m sinh h c c n b n Theo D ng Nh t Long (2003) thì cá tra l n nhanh khi nuôi trong ao, sau 6 tháng nuôi cá t kh i l ng 1-1,2 kg/con, trong nh ng n m sau cá l n nhanh n. Cá nuôi trong ao có th t n 25 kg cá 10 tu i. Cá tra có kh n ng s ng t trong ao tù n c ng, nhi u ch t h u c , oxy hoà tan th p và có th nuôi v i t r t cao. Cá nuôi sau m t n m t kh i l ng t 0,7-1,5 kg và n 3-4 tu i t 3-4 kg. Cá tra là loài n t p, trong t nhiên cá n c mùn bã h u c , r cây th y sinh, rau qu , tôm tép, cua, côn trùng, c và cá (Nguy n V n Ki m, 2004). Cá nuôi trong ao s d ng c các lo i th c n khác nhau nh cá t p, th c n viên, cám t m, rau mu ng… Th c n có ngu n g c ng v t s giúp cá l n nhanh h n (D ng Nh t Long, 2003). 2.2 Nhu c u dinh d ng Nghiên c u dinh d ng c a các loài cá tr n h Pangasidae, nh t là các loài nuôi ch y u Vi t Nam (cá ba sa, cá tra, cá hú,...) m i c chú ý t n m 1997. a) Nhu c u m và acid amin m là thành ph n ch t h u c chính c a c th ng v t th y s n, chi m kho ng 60-75% kh i l ng khô c a c th (Halver,1988 c trích b i Tr n Th Thanh Hi n và ctv, 2003). Theo k t qu nghiên c u c a Tr n Th Thanh Hi n và ctv (2003) thì cá tra có nhu c u m t 15,0-35,0% . T c t ng tr ng c a cá t thu n v i m c m trong th c n, h s th c n cao nh t 15% m và th p nh t 35% (Tr n Th Thanh Hi n và ctv, 2003). Theo ph ng pháp t ng quan ng cong b c hai c a Zeitoun (1976) ( c trích b i Tr n Th Thanh Hi n và ctv, 2003) thì nhu c u m trong th c n cá t t ng tr ng t i a là 40,5% và kho ng m thích h p là t 29,5-33,0%. Theo D ng Thúy Yên (2003) thì khi nghiên c u 3 lo i th c n (25%, 35% và 45 % m) thì t c t ng tr ng c a 4 nhóm (cá tra, basa, tra lai và basa lai) t ng khi hàm l ng t ng t 25-35% m và ch m l i l i 45% m. Tuy nhiên, n u xét riêng t ng nhóm cá v i 3 lo i th c n t c t ng tr ng c a cá không khác bi t. Theo Tr n Th Thanh Hi n và ctv (2004) thì nhu c u m c a cá tra trong kho ng 25-55% và trung bình 30%. C ng theo Tr n Th Thanh Hi n và ctv (2003) thì nhu c u m c a 3 loài cá tra, basa và cá hú cho th y, nhu c u m cho t ng tr ng t i a tuy khác bi t nh ng nhìn chung m thích h p cho các loài cá ít thay i, i v i cá tra, basa t ng tr ng t t trong kho ng t 2933% m và cá hú t 35-40% (B ng 2.1) 4 ng 2.1: So sánh nhu c u ch t Loài cá Cá hú Cá tra Cá basa m c a 3 loài cá Kh i l ng cá thí nghi m (g) 0,86 ± 0,05 2,0 ± 0,03 1,9 ± 0,02 Nhu c u ch t m t i a (%) 48,5 40,5 37,2 Kho ng ch t m thích h p (%) 35-40 29,5-33 29,3-31,3 Ngu n: Tr n Th Thanh Hi n và ctv (2003) Theo nghiên c u c a Hu nh V n Hi n (2003) thì nhu c u ch t m cho cá tra gi ng c nh (2 g) sinh tr ng t i a là 38%, kho ng thích h p cho cá sinh tr ng t t và t hi u qu kinh t là 26-30% m. Theo D ng Nh t Long (2003) thì th c n có hàm l ng m thích h p cho cá tra nuôi th t t 18-28%. Có nghiên c u th y r ng kh n ng s d ng th c n nhi u thì l ng m và n ng ng s d ng c ng t ng lên, l ng m và n ng l ng s d ng c a cá t ng theo c nhi t t 23–320C n 33–340C thì c hai l ng này b t u gi m xu ng và cá ng ng n 35–360C và l ng protein s d ng c a 1 kg cá/ngày kho ng 2,81–13,1 g (Tr n Th Bé, 2006). Tuy nhiên, các k t qu này có s khác nhau gi a các tác gi nghiên c u trên cùng m t i t ng do nhu c u m c a cá nh h ng b i nhi u y u t nh ch t l ng th c n, giai n phát tri n c a c th , môi tr ng thí nghi m... Hàm ng m t i u cho ng v t th y s n b nh h ng b i t l t i u gi a m và n ng l ng và nhu c u m c a ng v t th y s n giai n sinh s n s cao n so v i giai n sinh tr ng (Tr n Th Thanh Hi n và ctv, 2004). Khi nói n m, ng i ta không ch quan tâm n hàm l ng c a nó trong th c n mà còn chú ý n các acid amin tham gia c u t o (thành ph n và t các acid amin thi t y u trong m). Chính vì v y, nhu c u m nói m t cách chính xác h n ó là nhu c u amino acid. Có m t s nghiên c u cho th y nhu c u a acid amin thi t y u c a các loài cá thì khác nhau nh nhu c u lysine i v i cá da tr n thì cao h n cá chình. Nhu c u Valine, Histidine và Leucine c a cá chình và cá h i thì t ng ng. Cá chép có nhu c u kho ng 3,1% Methionine và 2% Cystine và cá chép có nhu c u Methionine cao h n cá chình (NRC, 1983). Khi nghiên c u trên cá nheo M cho th y khi s d ng d ng D-Methionine thì nh h ng không khác nhau v i khi s d ng d ng L-Methionine. Theo Rumsey và Ketola (1975) thì khi kh u ph n ch a b t u nành có b sung kho ng 5 acid amin thì c i thi n ct c t ng tr ng c a cá h i h n là s d ng b t u nành mà không b sung. Tuy nhiên, khi mà s k t h p ch có Methionine ho c ch có Lysine thì v n không th c i thi n c giá tr c a b t u nành ( c trích d n b i NRC, 1983). 5 t s tác gi cho r ng các loài cá tr n khác c ng có nhu c u acid amin ng t nh cá nheo M (trích d n b i Tr n V n Nhì, 2005). ng 2.2: Nhu c u t ng lo i acid amin c a cá nheo M và cá trê Phi (Lovell, 1989) Acid amin (% c a m) Arginine Histidine Isoleusine Leusine Lysine Methionine + Cystine b) Nhu c u ch t b t Cá nheo M 4,3 1,5 1,5 1,5 5,1 2,3 Cá trê Phi 4,3 1,5 1,5 1,5 5,7 3,3 ng (Cacbohydrate) Ch t b t ng c xem là ngu n nguyên li u cung c p n ng l ng r ti n nh t cho ng v t th y s n. Khi hàm l ng ch t b t ng thích h p s làm gi m giá thành th c n mà v n m b o c s t ng tr ng c a cá. Theo Tr n Th Thanh Hi n và ctv (2003) thì các lo i th c n m c dù có cùng m c n ng ng và hàm l ng m nh ng hàm l ng ch t b t ng khác nhau có nh ng khác nhau lên sinh tr ng và hi u qu s d ng th c n c a cá. t qu nghiên c u c a Tr n Th Thanh Hi n và ctv (2003) v kh n ng d ng ch t b t ng cho cá tra, basa và hú giai n nh cho th y kh n ng d ng c a cá có khác nhau, cá hú (5,1 g) kho ng thích h p cho t ng tr ng là 35%, cá tra (2,9 g) là 30-45%, cá basa (5,13 g) là 20-45%. Cá basa gi ng (Pangasius bocourti) (~32 g ) có kh n ng s d ng ch t b t ng t t h n, có th n 40-46,2%, m c ch t b t ng và ch t béo thích h p nh t t ng ng là 35,5% và 7,7% (Nguy n Thanh Ph ng và ctv, 1999). Theo k t qu nghiên c u c a Hu nh V n Hi n (2003) thì th c n có cùng c m nh ng ch t b t ng khác nhau thì nh h ng n t ng tr ng, h s th c n và hi u qu s d ng m c a cá. Th c n có ch a 35% ch t b t ng cho k t qu t t nh t. Tuy nhiên, cá tra có th s d ng ch t b t ng trong th c n n 45%, m c 20% ch t b t ng s làm gi m hi u qu s d ng m, h th c n và t ng tr ng. Các lo i ng n d tiêu hóa h n các lo i ng a và nhóm không ng nh tinh b t hay dextrin (Tr n Th Thanh Hi n và ctv, 2004). Trái l i, i i cá nheo M thì hi u qu s d ng th c n tinh b t và dextrin cao h n là ng ôi và ng n (Tr n Th Thanh Hi n và ctv, 2004). Cá rô phi có kh 6 ng s d ng tinh b t trên 40% và cá tra trên 45%. Vi c n u chín hay h hóa tinh b t u giúp c i thi n tiêu hóa th c n tinh b t (Tr n Th Thanh Hi n và ctv, 2004). Theo k t qu nghiên c u c a Nguy n Hoàng c Trung (2008) thì khi s d ng khoai ng t v i m c thay th ngu n cung c p ch t b t ng t ng n t 0%, 25%, 50%, 75% và 100% khoai ng t (th c n có cùng m c m 35%) thì th y 75% khoai ng t thì cá sinh tr ng cao nh t nh ng c th tích l y nhi u m . c) Nhu c u ch t béo Ch t béo là ngu n dinh d ng cung c p n ng l ng t t nh t cho ng v t th y s n, là ngu n cung c p các acid béo và các h p ph n khác tham gia vào c u o màng c b n và là dung môi hòa tan và v n chuy n các ch t tan trong m nh vitamin A, D, E, K,… Ch t béo c d tr trong gan, c và các d ng mô bao quanh thành ru t, hay t o l p m r t l n nh cá basa chi m 25% th tr ng khi cho cá n th c n có quá nhi u n ng l ng (Mertrampf, 1992 c trích d n b i Tr n V n Nhì, 2005). Theo Nguy n Thanh Ph ng và ctv (1999) cá basa cho n 7,7% ch t béo ng tr ng t t nh t và cá gi m t ng tr ng khi ch t béo t 11,3-20,8%. Khi nghiên c u v nhu c u ch t béo c a cá tra thì Tr n Th Thanh Hi n và ctv (2004) ngh m c s d ng t i a ch t béo trong th c n c a cá tra là 4-8%. Khi cho cá i s c n 4% lo i 18:3n-3 hay d ng n-3 PUFA thì có t c t ng tr ng ch m hay hi u qu s d ng th c n th p. i v i cá n c m thì nhu c u EFA kho ng 0,5-2%. (Takeuchi và Watanabe, 1979 c trích d n b i NRC, 1983). Nghiên c u khác cho th y khi thay th 50% l ng d u cá trích b i m heo trong kh u ph n b sung t i 22% l ng ch t béo thì th y cá v n s d ng hi u qu ch t béo (Yu et al, 1977 c trích d n b i NRC, 1983). Theo NRC (1973) thì kh u ph n n cho cá h i thành th c t m c kho ng 3-15% hàm l ng ch t béo. Còn i v i cá h i gi ng thì nhu c u acid béo thu c nhóm w3 là 1% cho t ng tr ng. áp ng nhu c u acid béo thu c nhóm w3 có th s d ng trong 5% d u cá (d u cá trích hay cá h i) Tôm và cá có nhu c u n ng l ng th p h n ng v t trên c n. K t qu nghiên c u v nhu c u ch t béo trong th c n cho giáp xác cho th y t l s ng và sinh tr ng c a tôm t cao nh t là 5-8% nh ng i v i cá thì hàm l ng ch t béo thay i tùy theo loài (B ng 2.3) 7 ng 2.3: M c s d ng t i a lipid trong th c n m t s loài cá Gi ng loài Cá chép Rô phi Cá tr n M Cá trê phi Cá tra % Lipid th c n 12 -15 <10 7 -10 7 -10 4 -8 (Ngu n: Tr n Th Thanh Hi n và ctv, 2004) d) Nhu c u n ng l ng ng l ng c n thi t cho m i ho t ng s ng c a c th . N ng l ng c cung c p t th c n hay nh ng ngu n d tr n ng l ng c a c th . ng t th y s n là m t trong nh ng ng v t chuy n hóa n ng l ng t th c n xây d ng c th hi u qu nh t (Tr n Th Thanh Hi n và ctv, 2004). ng v t th y s n là ng v t bi n nhi t và s ng trong môi tr ng n c, nên không ph i n chi phí cho quá trình u hòa thân nhi t và kh n ng th i tr c ti p amonia ra môi tr ng ngoài nên cá ít ph i chi phí n ng l ng h n. u h t các k t qu nghiên c u trên cá nheo M c t 3-266 g cho n th c n nguyên ch t và ch bi n các u ki n nhi t khác nhau thì th y nhu u ch t m/n ng l ng (P/E) thích h p là 26-30 mg/KJ (Wilson, 1996 c trích d n b i Tr n Th Thanh Hi n, 2004). T l P/E c a m t s loài cá tr n khác ng t ng ng v i cá nheo M t 20-30 mg protein/ KJ (Tr n Th Thanh Hi n và ctv, 2004). Theo Tr n Th Thanh Hi n và ctv. (2004) ngh P/E cho cá da tr n là 2.750-3.100 kcal/kg l gi a n ng l ng tiêu hóa/ch t m (DE/P) (kcal/g m) cho t ng tr ng c a cá nheo M gi ng là 9,6 kcal/g m (Garling và Wilson, 1977 c trích d n b i NRC, 1983). Theo Page và Andrews (1973) ( c trích d n b i NRC, 1983) là 9,7 kcal/g m. Trong khi ó thì cá nheo M vào giai n thu ho ch là 7,8 kcal/g m (Lovell và Prather, 1973 c trích d n b i NRC, 1983). N ng l ng t th c n c a ng v t th y s n c s d ng cho nhi u quá trình c n nhu c u n ng l ng. S phân chia n ng l ng s d ng cho t ng ch c ng ph thu c vào kh n ng tiêu hóa và hi u qu s d ng n ng l ng c a ng t th y s n (Tr n Th Thanh Hi n và ctv, 2004). Nhu c u n ng l ng c a cá m có nhu c u n ng l ng duy trì và nhu c u n ng l ng cho t ng tr ng. Theo Tr n Th Bé (2006) thì nhu c u n ng l ng s d ng cho cá tra giai n gi ng hàng ngày duy trì là 21,3 kcal/kg/ngày và t ng tr ng t t nh t là 212 kcal/kg/ngày. 8 e) Nhu c u vitamin c dù chi m m t l ng nh (1-2%) trong th c n nh ng vitamin có vai trò quy t nh trong quá trình i ch t c a c th và chi phí có th lên n 15% trong kh u ph n n (Tr n Th Thanh Hi n và ctv, 2004). Kh n ng t ng h p vitamin c a ng v t th y s n r t kém ho c không có nên vi c b sung vitamin vào trong th c n cho ng v t th y s n là r t c n thi t. Nhu c u vitamin ch u nh h ng b i nhi u y u t nh kích c và giai n phát tri n c a i t ng nuôi, các y u t môi tr ng nuôi, m i t ng tác v i các thành ph n dinh d ng khác và c bi t là quá trình ch bi n và b o qu n (Tr n Th Thanh Hi n và ctv, 2004). ng 2.4: Nhu c u vitamin cho m t s loài cá (mg/kg th c n ) Vitamin Thiamin (B1) Riboflavin (B2) Pyridoxine ( B6) Pantothenate Niacin (PP) Folic acid Cyanocobalamin (B12) Inositol Choline Biotin Vitamin C Vitamin A (IU) Vitamin D (IU) Vitamin E (IU) Vitamin K (IU) Cá chép 1-3 7-10 5-10 30-40 30-50 200-300 1500-2000 1-1,5 30-50 1000-2000 80-100 - Cá tr n M 1-3 9 3 25-50 14 60 1000-2000 500-1000 30 - Cá h i 10-15 20-25 15-20 40-50 150-200 6-10 0,015-0,02 300-400 600-800 1,5-2 100-150 2000-2500 2400 30 10 f) Nhu c u ch t khoáng i v i ng v t hi n nay ng i ta xác nh 6 nguyên t khoáng a l ng và 16 nguyên t vi l ng là c n thi t cho c th ng v t, trong ó có 11 nguyên c n thi t cho cá tr n bao g m 4 khoáng a l ng (Ca, Mg, P và K) và 7 khoáng vi l ng (Fe, Pb, Cu, Mn, I, Co và Se) (Tr n Th Thanh Hi n, 2004). Theo nghiên c u c a Tr n Ng c Thiên Kim và Lê Thanh Hùng (2008) thì khi s d ng th c n v i 30% m, n ng l ng thô là 16,8 KJ/g thì khi th c n cung c p thêm 750 ho c 150 n v Phytase hay 1% dicalcium phosphate (DCP) thì t c t ng tr ng và hi u qu s d ng th c n cao h n so v i nghi m th c 9 i ch ng không có DCP. Bên c nh ó khi th c n cung c p thêm phytase làm gia t ng hàm l ng khoáng (Ca và P) trong x ng và trong c c a cá khi thu ho ch. Nghiên c u này ã ch ra r ng, khi b sung thêm phytase s c i thi n c kh n ng h p thu phosphorus (P), calcium (Ca) và k m (Zn) khi so v i th c n không có b sung thêm phytase. Phytase hoàn toàn có kh n ng thay th vi c sung DCP. 2.3 ng quan v tình hình s d ng th c n trong nuôi tr ng th y s n trong n c và trên th gi i a) Trên th gi i Hi n nay, cùng v i s phát tri n c a khoa h c k thu t ã góp ph n làm cho ngh nuôi tr ng th y s n trên th gi i t n trình k thu t cao, nh t là các n c phát tri n. V n thâm canh hóa ngày càng cao, òi h i công tác qu n lý ph i c th c hi n ch c ch , nh t là v n v môi tr ng và d ch b nh. Chính vì v y mà th c n công nghi p c quan tâm và s d ng ch y u ph c nuôi tr ng th y s n các n c này nh m tránh ô nhi m môi tr ng và d ch nh x y ra, th c n t ch hình nh không c s d ng. Ng c l i, các n c ang phát tri n thì th c n t ch l i c s d ng ch y u nh m t n d ng c ngu n nguyên li u r ti n s n có a ph ng, gi m giá thành s n xu t và t ng tính c nh tranh trên th tr ng. n là n c s d ng m t l ng l n th c n t ch kho ng 165.000 t n nuôi cá chép và Nepal là 4.000 t n (Phan Th Thanh Trúc, 2005) Châu Á có ngh nuôi cá da tr n phát tri n m nh và t p trung vào m t s qu c gia nh Vi t Nam, Thái Lan, Indonesia, n , Nepal, Malaysia,.. (Phan Th Thanh Trúc, 2005). Các qu c gia này ã t n d ng nh ng ngu n nguyên li u n có a ph ng mình ph i tr n công th c th c n. Trong ó b t cá, cá p, cám g o, ph ph m t các nhà máy ch bi n th y s n,… c s d ng ph bi n nhi u qu c gia. Tuy nhiên, g n ây theo nghiên c u c u c a Wu Zongwen và ctv (2008) thì khi so sánh hi u qu gi a th c n viên n i công nghi p (#141, Tongwei Co. Ltd.) và th c n là cá t p trên cá tr n mi ng r ng phân b Nam Trung Qu c (Southern largemouth catfish) thì k t q a cho th y ng t l s ng và h s FCR là r t khác khác bi t. i v i s dung th c n là cá p thì FCR=2.84 trong khi ó khi s d ng th c n công nghi p thì FCR=0.862. Bên c nh ó hi u qu v thân thi n v i môi tr ng h n nh gi m thi u s th i NH3 và NO-2. 10 b) Tình hình chung v s d ng th c n cho cá tra và basa BSCL Trong th i gian g n ây, vi c nuôi tr ng th y s n r t phát tri n trên c c nói chung và ng B ng Sông C u Long nói riêng, c bi t là ngh nuôi cá n c ng t, trong ó cá tra là i t ng ngày càng chi m v trí quan tr ng không nh ng v s n l ng mà c trong xu t kh u, em v m t s l ng l n ngo i t cho t n c. Chính vì v y mà di n tích nuôi cá tra không ng ng c ng lên, t ó ã làm cho nhu c u v th c n t ng nhanh. Tuy nhiên, tùy theo mô hình nuôi và a ph ng mà vi c s d ng th c n c ng khác nhau. Theo k t qu nghiên c u u tra c a Hu nh Th Tú và ctv (2005) thì th c n công nghi p c các h nuôi cá tra An Giang s d ng vào giai n u a chu k nuôi. Các lo i th c n công nghi p th ng c s d ng r t a d ng. vùng nuôi truy n th ng 100% s h nuôi bè s d ng th c n Proconco. Trong khi ó, các h nuôi cá ao s d ng các lo i th c n viên nh Proconco, Cargill, Vi t th ng, Cataco, i L i, Afiex, Greenfeed,... i v i vùng nuôi m i có 2 lo i th c n công nghi p th ng s d ng là Proconco và Cargill. Giá c a các lo i th c n viên hi n nay có s bi n ng l n t 4.500–7.500 ng/kg. Giá khác nhau tu theo lo i th c n và thành ph n d ng ch t trong th c n. Nhìn chung, giá th c n công nghi p c tính trên hàm l ng m có trong th c n ng/ m) v i giá trung bình là 200–250 ng/ m (Hu nh Th Tú và ctv, 2005) Theo Lê Thanh Hùng và Hu nh Ph m Vi t Huy (2006) thì th c n t ch c s d ng r t ph bi n khu v c Long Xuyên và Châu c. khu v c C n Th và V nh Long thì h u h t các h nuôi s d ng th c n viên công nghi p, m t ít h nuôi cá ao (kho ng 24%) v n ang s d ng th c n t ch . Tuy nhiên, dù d ng th c n t ch là chính, ng i nuôi v n s d ng th c n viên công nghi p trong 1-1,5 tháng u khi cá còn nh . Ngoài ra, m t s h còn s d ng th c n viên công nghi p trong kho ng th i gian 1 tháng cu i v nuôi nh m c i thi n ch t l ng s n ph m. i v i hình th c nuôi, lo i th c n s d ng cho hình th c nuôi bè và ao khác nhau rõ r t. Trong khi th c n t ch c s d ng r ng rãi trong nuôi cá bè thì th c n viên công nghi p là lo i th c n chính trong nuôi cá ao. Kho ng 76% s h nuôi khu v c C n Th và V nh Long s d ng th c n viên công nghi p, cao h n k t qu báo cáo c a Tr ng Qu c Phú và Tr n Th Thanh Hi n (2003) (trích d n c a Lê Thanh Hùng, 2006) v i kho ng 46 % s h nuôi C n Th s d ng th c n viên công nghi p. u này cho th y th c n viên ngày càng c áp d ng r ng rãi trong ao nuôi cá tra, basa. Tuy nhiên, trong th c t s n xu t ng i nuôi m t s a ph ng k t h p c 2 lo i th c n này trong quá trình nuôi. u này 11 ng v n s c th hi n