Mô tả:
So sánh chính thể cộng hòa tổng thống với chính thể cộng hòa đại nghị trong
Tuy đây là đề tài mà mọi người biết rất nhiều nhưng D vẫn muốn post lên mong được
sự góp ý của tất cả tham khảo và góp ý.
Với khả năng nhận thức còn kém và sự hiểu biết còn nông can nhưng D đã cố gắng
rất nhiều trong bài viết này. Hy vọng nó cũng đem lại kết quả cho người đọc.
Chính thể cộng hòa là một loại hình tổ chức nhà nước dân chủ, ở đó chủ quyền tối
cao của nhà nước thuộc về nhân dân và nhân dân bầu ra những người đại diện để
thực hiện chủ quyền đó. Chính thể cộng hòa là một mô hình tổ chức nhà nước tư sản
hoàn toàn từ bỏ một cách tuyệt đối với mọi dấu ấn của nhà nước phong kiến chuyên
chế.
Chính thể cộng hòa tư sản tồn tại hai dạng thức cơ bản, phổ biến nhất là cộng hòa
tổng thống (Mỹ, Mêhicô, Philippin, Achentina, Vênêxuêla) và cộng hòa đại nghị
(Italia, Đức, Hunggari, Ấn Độ, Xlôvakia).
Vậy, giữa hai hình thức chính thể cộng hòa này có những điểm gì giống và khác
nhau.
I. NHỮNG ĐIỂM GIỐNG NHAU
- Đều là hình thức cộng hòa dân chủ.
- Về căn bản, đều đã xóa bỏ các tàn dư của chế độ quân chủ.
- Đều là hình thức cai trị tiến bộ hơn chế độ quân chủ.
- Nhân dân bầu ra một cơ quan đại diện cho mình nắm quyền lực tối cao của Nhà
nước theo nhiệm kỳ nhất định.
- Quyền Lập pháp thuộc về nghị viện và quyền Tư pháp thuộc về hệ thống tòa án.
II. NHỮNG ĐIỂM KHÁC NHAU
1. Những điểm khác nhau cơ bản
1.1. Vai trò của tổng thống
Dưới hình thức chính thể cộng hòa tổng thống, vai trò của tổng thống rất lớn - vừa là
nguyên thủ quốc gia vừa là người đứng đầu bộ máy Hành pháp, trực tiếp điều hành
Hành pháp, do nhân dân trực tiếp hoặc gián tiếp bầu ra. Tổng thống chỉ chịu trách
nhiệm trước cử tri mà không chịu trách nhiệm trước nghị viện. Tổng thống có quyền
phủ quyết các dự luật mà nghị viện đã thông qua. Quyền lực của tổng thống là công
cụ chủ yếu của cơ chế chuyên chính tư sản ở hình thức chính thể này.
Trong khi đó, dưới hình thức chính thể cộng hòa đại nghị, vai trò của tổng thống ít
quan trọng hơn. Tổng thống do nghị viện bầu ra, được Hiến pháp quy định khá nhiều
quyền, song trên thực tế tổng thống không phải là người nắm quyền Hành pháp thực
chất mà chỉ giữ vai trò đại diện Quốc gia về đối nội và đối ngoại, tham gia phần nào
vào Lập pháp và nắm quyền Hành pháp tượng trưng. Do đó, tổng thống không phải
chịu bất kỳ một trách nhiệm nào trừ khi phản bội Tổ quốc hay vi phạm nghiệm trọng
Hiến pháp, Pháp luật.
1.2. Chính phủ
Trong chính thể cộng hòa tổng thống, chính phủ do tổng thống lập ra, không có chức
thủ tướng, tổng thống là trung tâm quyết sách của chính phủ. Tổng thống có toàn
quyền bổ nhiệm và bãi nhiệm các thành viên của chính phủ theo chính kiến của
mình. Các thành viên của chính phủ chỉ chịu trách nhiệm trước tổng thống và được
coi là những người giúp việc hay cố vấn cho tổng thống. Chính phủ độc lập với nghị
viện, không chịu trách nhiệm trước nghị viện.
Trong chính thể cộng hòa đại nghị, chính phủ được lập ra trên cơ sở của nghị viện và
chịu trách nhiệm trước nghị viện. Tổng thống bổ nhiệm các thành viên của chính phủ
không phải từ thẩm quyền đặc biệt của mình mà từ đại diện của Đảng hoặc liên minh
của các Đảng có đa số ghế trong nghị viện. Đứng đầu chính phủ là thủ tướng - lãnh
tụ của Đảng cầm quyền, lấn át cả tổng thống. Chính phủ cũng là cơ quan chủ yếu
trong bộ máy chuyên chính tư sản ở hình thức chính thể này.
1.3. Nghị viện
Ở chính thể cộng hòa tổng thống, nghị viện không có quyền đặt vấn đề không tín
nhiệm tổng thống hoặc một bộ trưởng nào đó, ngược lại nghị viện có quyền khởi tố,
xét xử tổng thống và các thành viên của chính phủ theo thủ tục “đàn hạch” khi
những người này vi phạm công quyền. Tổng thống không phải đặt vấn đề tín nhiệm
bản thân hay tín nhiệm bộ máy Hành pháp ra trước nghị viện. Tổng thống không có
quyền giải thể nghị viện trước thời hạn đồng thời nghị viện cũng không có quyền lật
đổ chính phủ.
Còn ở chính thể cộng hòa đại nghị, nghị viện có quyền lực tối cao, nghị viện giám sát
chính phủ và có quyền giải thể chính phủ khi không còn tín nhiệm chính phủ, các bộ
trưởng phải chịu trách nhiệm trước nghị viện kể cả trách nhiệm liên đới và trách
nhiệm cá nhân. Nhưng chính phủ cũng có thể tác động ngược lại đối với nghị viện
bằng quyền yêu cầu tổng thống giải thể nghị viện trước thời hạn và tiến hành bầu
nghị viện mới.
2. Những điểm khác nhau khác
- Trong chính thể cộng hòa tổng thống, tổng thống thành lập nội các từ số các chính
khách không phải là nghị sỹ. Còn trong chính thể cộng hòa đại nghị, thì chỉ bổ nhiệm
bộ trưởng trong số các thành viên của nghị viện.
- Ở chính thể cộng hòa tổng thống, các thành viên Hành pháp và tổng thống không
có quyền trình dự Luật trước nghị viện. Còn ở chính thể cộng hòa đại nghị, các dự
Luật của nghị viện về nguyên tắc chỉ được xuất phát từ chính phủ - Hành pháp.
- Dưới chính thể cộng hòa tổng thống, quyền Hành pháp thuộc về tổng thống. Còn
dưới chính thể cộng hòa đại nghị, quyền Hành pháp do hai bộ phận nắm giữ là tổng
thống và chính phủ (chủ yếu là nội các).
- Xem thêm -