Tài liệu Skkn xây dựng một số video clip hỗ trợ giảng dạy phần thực hành môn công nghệ lớp 10

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI Đơn vị: Trường THPT Xuân Thọ Mã số:.................... SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM XÂY DỰNG MỘT SỐ VIDEO CLIP HỖ TRỢ GIẢNG DẠY PHẦN THỰC HÀNH MÔN CÔNG NGHỆ LỚP 10 Người thực hiện: TRẦN THỊ BÍCH NHUNG Lĩnh vực nghiên cứu: Quản lý giáo dục:  Phương pháp dạy học bộ môn: Công nghệ  Phương pháp giáo dục:  Lĩnh vực khác:..............................................  Có đính kèm:  Mô hình  Đĩa CD (DVD)  Phim ảnh (các phim, ảnh, sản phẩm phần mềm) Năm học: 2014 – 2015  Hiện vật khác SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC ------------------I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN: 1. Họ và tên: TRẦN THỊ BÍCH NHUNG 2. Ngày tháng năm sinh: 11 - 09 - 1986 3. Nam, nữ: Nữ 4. Địa chỉ: số nhà 484/8 - Thọ Tân - Xuân Thọ - Xuân Lộc - Đồng Nai 5. Điện thoại: 0908060249 6. Email: [email protected] 7. Chức vụ: Giáo viên - Thư ký hội đồng giáo dục. 8. Đơn vị công tác: Trường THPT Xuân Thọ II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO: - Học vị (hoặc trình độ chuyên môn, nghiệp vụ) cao nhất: Cử nhân - Năm nhận bằng: 2009 - Chuyên ngành đào tạo: Sư phạm kỹ thuật nông nghiệp. III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC: - Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: Giảng dạy môn Công nghệ - Số năm có kinh nghiệm: 06 - Các sáng kiến kinh nghiệm đã có trong 5 năm gần đây: + Khảo sát nhu cầu xây dựng phòng tư vấn tâm lý của học sinh trong trường THPT. + Thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng sử dụng phương pháp dạy học dự án vào môn Công nghệ 10. + Một số biện pháp tăng cường công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trường THPT Xuân Thọ. MỤC LỤC I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI.....................................................................................2 II. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN...............................................................2 III.TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI..............................................……..............4 1. Soạn thảo quy trình hướng dẫn cách xây dựng video clip và đưa vào bài giảng thực hành………………………………………………………..................4 2. Xây dựng một số video clip hỗ trợ giảng dạy phần thực hành trong sách giáo khoa Công nghệ 10........................................................................................5 2.1 Các video clip thực hành được xây dựng……………………...…...5 2.2 Lý do lựa chọn các bài thực hành để xây dựng video…………......6 2.3 Phân tích các video clip đã xây dựng…………………………........7 2.4 Ưu và nhược điểm của video…………………………………….....9 3 Thử nghiệm tiết dạy thực hành có sử dụng video minh họa …..….........9 3.1 Thời gian thử nghiệm …….........………………..............................9 3.2 Kết quả thử nghiệm.........................................................................10 IV. HIỆU QUẢ CỦA ĐỀ TÀI …………………………….………………......14 V. ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG…..………………….....14 TÀI LIỆU THAM KHẢO.………...……………………………….…………..16 PHỤ LỤC:……………...…………………………………………….…...……17 -1- XÂY DỰNG MỘT SỐ VIDEO CLIP HỖ TRỢ GIẢNG DẠY PHẦN THỰC HÀNH MÔN CÔNG NGHỆ LỚP 10 I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Ngày 30/07/2001, Bộ giáo dục và đào tạo đã có chỉ thị số 29/2001/CTGD&ĐT về việc tăng cường giáo dục, đào tạo và ứng dụng công nghệ thông tin, truyền thông trong ngành giáo dục “…toàn ngành phải đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin như là công cụ hỗ trợ đắc lực cho việc đổi mới phương pháp dạy và học ở tất cả các cấp học, ngành học”. Đây cũng là một trong những mục tiêu quan trọng trong việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng ứng dụng công nghệ thông tin và các trang thiết bị dạy học hiện đại nhằm phát huy mạnh mẽ tư duy sáng tạo, kỹ năng thực hành và tạo hứng thú học tập của học sinh. Hiện nay, hệ thống đa phương tiện phát triển rất nhanh, đặc biệt là video được ứng dụng nhiều vào trong dạy học. Video cùng với một số thiết bị phụ trợ có thể thể hiện được những chương trình học tập hết sức linh hoạt, phong phú, sống động giúp cho người học có thể bắt chước từng thao tác thực hành cụ thể. Các tiết thực hành đang là mối lo lắng của nhà trường, nhất là các tiết thực hành của môn Công Nghệ lớp 10. Bởi bài thực hành chỉ thực hiện tốt khi có đối tượng lao động thích hợp. Đối tượng lao động ở đây chủ yếu là cây trồng, vật nuôi, thuỷ sản. Bài thực hành tiến hành ngay tại hiện trường như vườn trường, ruộng, trại chăn nuôi, trại nuôi trồng thuỷ sản hay khu công nghiệp chế biến thức ăn, bảo quản chế biến nông sản thực phẩm,…Rất ít nội dung thực hành có thể thực hiện ngay tại lớp học. Hơn nữa các bài thực hành đòi hỏi phải chuẩn bị đầy đủ phương tiện, dụng cụ thực hành mà khả năng của nhà trường rất khó có thể tự túc hết được. Điều đó đã gây ra khó khăn không nhỏ cho việc tiến hành dạy những bài thực hành. Vì vậy, việc xây dựng video và ứng dụng vào dạy thực hành của môn Công Nghệ lớp 10 ở trường THPT Xuân Thọ là rất cần thiết. Xuất phát từ yêu cầu của thực tế về sự cần thiết của video phục vụ cho các tiết thực hành của môn học, cũng như xuất phát từ nhu cầu của cá nhân muốn tìm hiểu, xây dựng video thực hành giúp tăng cường thêm phương tiện dạy học giúp nâng cao chất lượng giáo dục nói chung, chất lượng dạy và học môn Công Nghệ lớp 10 nói riêng. Do đó, người nghiên cứu đã tiến hành đề tài: “Xây dựng một số video clip hỗ trợ giảng dạy phần thực hành môn Công Nghệ lớp 10”. II. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN Tại nghị quyết đại hội Đảng toàn quốc năm 1992 đã chỉ rõ: “Nhiệm vụ trong những năm tới là triển khai cải cách giáo dục một cách tích cực và vững chắc theo bước đi phù hợp với yêu cầu khả năng của nền kinh tế và phải ra sức -2- phấn đấu nâng cao chất lượng giáo dục, coi trọng giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT”. Vì thế các môn kỹ thuật tổng hợp (bao gồm kỹ thuật công nghiệp, kỹ thuật nông nghiệp và kỹ thuật phục vụ) và hướng nghiệp đóng vai trò hết sức quan trọng trong chương trình phổ thông nhằm trang bị cho học sinh những tri thức và kỹ năng về kỹ thuật phổ thông chung nhất. (Nguyễn Thị Mỹ Hạnh, 2007) Trong bối cảnh công nghệ thông tin bùng nổ, việc dạy học muốn theo kịp cuộc sống nhất thiết việc đổi mới phương pháp dạy học phải theo hướng vận dụng công nghệ thông tin và các phương tiện dạy học hiện đại để phát huy mạnh mẽ tư duy sáng tạo, kỹ năng thực hành và hứng thú học tập của học sinh. Trên con đường đi tìm các phương tiện dạy học đáp ứng yêu cầu của thời đại, giúp nâng cao chất lượng đào tạo nói chung, cũng như chất lượng giảng dạy môn Kỹ thuật nông nghiệp (Công Nghệ lớp 10) nói riêng đã cho ra đời nhiều công trình nghiên cứu có giá trị: - Sách Dạy kỹ thuật nông nghiệp ở trường Trung học phổ thông của tác giả Châu Kim Lang do NXBGD xuất bản năm 1997 đã đưa ra những yêu cầu cơ bản nhất để dạy tốt môn kỹ thật nông nghiệp ở trường THPT. Tác giả phân tích những khó khăn trong dạy môn kỹ thuật nông nghiệp ở trường THPT, trong đó thiếu phương tiện dạy học (PTDH) là một yếu tố cần quan tâm. - Tạp chí giáo dục số 119 (8/2005) trang 29 có giới thiệu bài viết của Th.S Văn Thị Thanh Nhung, trường ĐHSP Huế: Sử dụng băng hình video rèn luyện kỹ năng dạy học kỹ thuật chăn nuôi cho sinh viên khoa sinh – Kỹ thuật nông nghiệp. Qua nghiên cứu tác giả đã cho thấy vai trò quan trọng của video trong rèn luyện kỹ năng dạy học kỹ thuật cho sinh viên. - Vấn đề sử dụng băng hình giáo khoa trong dạy học của tác giả Vũ Trọng Rỹ được đăng trên tạp chí giáo dục số 23 (6/1997) đã phân tích những ưu, nhược điểm của băng hình video trong dạy học. Đồng thời, tác giả đề xuất nên ứng dụng băng video vào dạy học một cách tích cực và hiệu quả. Như vậy, các tác giả đã nghiên cứu nhiều vấn đề có liên quan đến PTDH. Các nghiên cứu đã đưa ra nhiều cơ sở lý thuyết và dẫn chứng về hiệu quả của video trong nhiều lĩnh vực giáo dục. Các nghiên cứu đã góp phần tích cực cho việc nâng cao chất lượng giáo dục từ việc hỗ trợ của PTDH đạt hiệu quả. Tuy nhiên, phần thực hành môn Công Nghệ lớp 10 đang là khó khăn của nhiều trường THPT trong đó có trường THPT Xuân Thọ. Bởi vì hầu hết các nội dung thực hành đòi hỏi quan sát, nhận biết thực tế, rất ít nội dung có thể tiến hành ngay trong lớp học hay phòng thực hành của trường, nhưng khả năng của nhà trường thì rất khó tự túc hết được các dụng cụ, hoá chất và phương tiện đầy đủ để tiến hành các bài thực hành. Đồng thời, một số giáo viên giảng dạy môn Công Nghệ ở trường chỉ sử dụng ảnh tĩnh trong sách giáo khoa mà không tìm kiếm được các ảnh động như thí nghiệm ảo, các đoạn video clip... để đưa vào bài giảng tạo nên sự hấp dẫn, hứng thú cho học sinh trong tiết học thực hành. -3- Để khắc phục những hạn chế trên bản thân đã nghiên cứu tìm tòi và viết đề tài “Xây dựng một số video clip hỗ trợ giảng dạy phần thực hành môn Công Nghệ lớp 10” nhằm góp phần nhỏ bé của mình giúp giáo viên tháo gỡ khó khăn khi giảng dạy phần thực hành, cũng như giúp học sinh được tiếp cận với thực tế nông nghiệp sinh động qua video dạy học. III. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI 1. Soạn thảo quy trình hướng dẫn cách xây dựng video clip và đưa vào bài giảng thực hành. Quy trình hướng dẫn cách xây dựng video clip: gồm 5 bước Bước 1: Phân tích - Lựa chọn bài thực hành: + Đọc sách giáo khoa để nắm được nội dung, quy trình thực hành. + Lựa chọn các bài thực hành khả thi để tiến hành thực hiện. + Chuẩn bị nội dung đề cương (Phải cân nhắc thật tỉ mỉ các chi tiết phải đưa vào băng, các mục tiêu, đối tượng sử dụng và giá thành sản xuất). - Tìm kiếm tư liệu: Tìm kiếm các tài liệu, mô hình, vật thật và các đoạn băng video có liên quan đến nội dung của băng video định thực hiện. Các tư liệu càng đầy đủ càng có lợi cho công việc làm băng và giảm bớt chi phí sản xuất.. Bước 2: Viết kịch bản - Kịch bản cần có lời giới thiệu mở đầu, có các câu chuyển giữa các nội dung và phải có tổng kết lại nội dung đã truyền thông vào cuối đoạn video. - Trước khi kết thúc video thực hành cần đưa ra những yêu cầu thực hành hay các câu hỏi trắc nghiệm. Học sinh có thể thực hiện bằng cách biểu diễn các thao tác hay làm bài trả lời viết cho các câu hỏi. Bước 3: Thu hình, quay phim (nếu xây dựng video từ những đoạn video có sẵn thì giáo viên có thể bỏ qua bước này). Bước 4: Chỉnh sửa video Quá trình chỉnh sửa bao gồm: - Cắt bớt các khung hình không cần thiết - Thêm tiêu đề, các dòng chú thích hay các bước của quy tình thực hành - Tiến hành lồng tiếng cho video clip (Nếu đoạn video tìm kiếm chưa lồng tiếng hay muốn lồng tiếng mới). - Thêm nhạc nền. Nhạc nền có tác dụng tạo cảm giác thích thú cho người xem, tuy nhiên đối với video sử dụng trong dạy học thì nhạc nền nên sử dụng hạn chế (Sử dụng nhạc nền êm dịu, âm lượng nhỏ) để tránh gây tiếng ồn ảnh hưởng đến hiệu quả truyền thông của video. -4- Bước 5: Đưa video vào bài giảng Video có thể kết hợp vào bài giảng bằng nhiều cách như sau: - Chiếu video độc lập: Khi đến nội dung cần minh hoạ bằng video, giáo viên chỉ việc mở video bằng các phần mềm xem phim thông thường (Windows media player, Windows media classic, K player 2,…) - Đưa video vào bài giảng điện tử: + Khi giảng dạy bằng giáo trình điện tử (Soạn thảo bằng powerpoint, violet,…) thì giáo viên có thể đưa video vào ngay trong bài giảng của mình tại vị trí muốn trình chiếu video. Video sẽ được trình chiếu ngay trên phần mềm mà giáo viên đang trình chiếu nội dung bài giảng. + Hoặc ngay tại vị trí trên bài giảng điện tử muốn trình chiếu video, giáo viên cũng có thể tạo một đường liên kết đến vị trí video cần mở để mở video. 2. Xây dựng một số video clip hỗ trợ giảng dạy phần thực hành trong sách giáo khoa Công nghệ 10. 2.1 Các video clip thực hành được xây dựng (có đĩa CD kèm theo) Bảng 1: Các đoạn video đã xây dựng STT 1 Nội dung Chương Chương 1 : Trồng trọt, lâm nghiệp đại cương Bài Bài 16: Nhận biết một số loại sâu, bệnh hại lúa Tên video clip Độ dài của video Một số sâu, bệnh hại lúa 7 phút Một số giống gà 2 3 4 5 Bài 24: Quan sát, nhận dạng ngoại hình một số giống vật nuôi Một số giống heo Chương 2: Một số giống bò Chăn nuôi, thuỷ sản Bài 36: Quan sát triệu đại cương chứng, bệnh tích của gà Bệnh Newcastle ở gà bị mắc bệnh Newcastle và cá trắm cỏ bị xuất Gà có ăn sỏi thật không? huyết do virus Bài 45: Chế biến xi rô từ Chế biến xi rô nho Chương 3: quả Bảo quản, Bài 47: Làm sữa chua chế biến Làm sữa chua hoặc sữa đậu nành (đậu nông, lâm, bằng phương pháp tương) bằng phương thuỷ sản đơn giản pháp đơn giản -5- 7 phút 30 giây 6 phút 30 giây 6 phút 30 giây 5 phút 2 phút 4 phút 7 phút 2.2 Lý do lựa chọn các bài thực hành trên để xây dựng video a. Đối với các bài thực hành 16, 24 và 36 Những bài thực hành này không thể hoặc khó có thể tiến hành ngay trong lớp học hay phòng thí nghiệm của nhà trường. - Bài số 16: Thực hành nhận biết một số sâu, bệnh hại lúa chỉ thực hiện tốt khi đưa HS đi điều tra thực tế sâu bệnh tại ruộng lúa. Tuy nhiên với thời lượng 45 phút của tiết thực hành thì không thể đủ để đưa học sinh đi thực tế. Vả lại, không phải bất cứ địa phuơng nào cũng có ruộng lúa và sâu bệnh hại lúa thì chỉ xuất hiện và gây hại trong một chu kỳ vòng đời tuơng đối ngắn. Giáo viên cũng có thể tiến hành thu thập mẫu sâu, bệnh, hoặc cũng có thể giao cho học sinh thu thập mẫu, ngâm mẫu trong dung dịch bảo quản và đem lên lớp cho học sinh nhận dạng sâu, bệnh. Nhưng với cách này thì giáo viên và học sinh phải tốn rất nhiều thời gian và công sức, đôi lúc không thu thập được mẫu như ý muốn. Công tác bảo quản mẫu sâu bệnh cũng đòi hỏi phải có phòng bảo quản, hoá chất bảo quản, dụng cụ chứa,… - Bài số 24: Thực hành quan sát, nhận dạng ngoại hình một số giống vật nuôi. Bài thực hành này muốn thực hiện tốt chỉ khi đưa lớp đi tham quan các trại chăn nuôi để HS được quan sát và tìm hiểu thực tế về các giống vật nuôi. Mặc dù, HS có thể tìm hiểu các giống nuôi qua tranh, ảnh giáo viên giới thiệu hay học sinh thu thập được nhưng các tranh ảnh này ở dạng tĩnh và không thể lột tả hết được những điểm đặc trưng cũng như đặc điểm nhận dạng của vật nuôi. - Bài số 36: Thực hành quan sát triệu chứng, bệnh tích của gà bị mắc bệnh Newcastle và cá trắm cỏ bị xuất huyết do vi rút. Bệnh Newcastle ở gà và xuất huyết ở cá trắm cỏ là 2 bệnh truyền nhiễm (Con người cũng là đối tượng lây nhiễm vi rút Newcastle) nên tuyệt đối không thể mổ gà bệnh hay cá bệnh trên lớp cho HS quan sát triệu chứng, bệnh tích của gà được. Các mẫu vật ngâm về 2 bệnh này thì cũng rất khó tìm và rất khó bảo quản. Hơn nữa, các mẫu vật, các tranh ảnh không thể mô tả đầy đủ và cụ thể về triệu chứng , bệnh tích của vật nuôi bị nhiễm bệnh. b. Đối với các bài thực hành 45 và 47 Đây là các quy trình thực hành tương đối dễ thực hiện nhưng nếu thực hiện trong tiết học sẽ gây tốn thời gian nên người nghiên cứu xây dựng video hướng dẫn cụ thể quy trình thực hành giúp tiết kiệm được thời gian của tiết học. Qua các thao tác thực hành mẫu trong video, học sinh sẽ tập trung làm việc nhóm để phân tích về đặc điểm của nguyên liệu, tác động của các điều kiện môi trường đến nguyên liệu, phân tích mục đích của từng thao tác và của cả quá trình chế biến. Qua việc phân tích này sẽ giúp học sinh hiểu rõ hơn về mục đích, ý nghĩa của công tác bảo quản, chế biến nông, lâm, thuỷ sản. Rèn luyện cho học sinh ý thức bảo quản và sử dụng hợp lý các sản phẩm nông, lâm, ngư nghiệp. -6- Đây cũng là mục tiêu mà các em học sinh cần đạt được khi học chương 3: bảo quản, chế biến nông, lâm, thuỷ sản. 2.3 Phân tích các video clip thực hành đã xây dựng a. Video clip 1: Một số sâu, bệnh hại lúa - Mục đích xây dựng video: Hàng năm, tổn thất do sâu, bệnh hại gây ra lên tới 20% đến 25%, có khi tới 30% tổng sản lượng cây trồng nông nghiệp (FAO, 1981). Vì thế, công tác phòng trừ sâu, bệnh luôn được quan tâm thực hiện. Để diệt trừ cần nhận dạng đúng sâu, bệnh hại. Video “Một số sâu, bệnh hại lúa” sẽ cung cấp những thông tin chi tiết về một số sâu, bệnh hại lúa thường gặp giúp học sinh dễ dàng nhận biết được sâu, bệnh. Video là tư liệu hỗ trợ cho bài 16 “Thực hành: Nhận biết một số sâu, bệnh hại lúa” trang 50 SGK Công nghệ 10, NXBGD, 2006. - Nội dung video: Người nghiên cứu mô tả chi tiết những dấu hiệu để nhận biết một số sâu, bệnh hại lúa, triệu chứng của cây lúa khi bị nhiễm sâu bệnh. Bao gồm các sâu, bệnh hại sau: + Sâu hại lúa: Sâu đục thân bướm hai chấm, sâu cuốn lá loại nhỏ, rầy nâu hại lúa. + Bệnh hại lúa: Bệnh bạc lá lúa, bệnh khô vằn, bệnh đạo ôn, bệnh lùn xoắn lá, bệnh sưng rễ, bệnh lem lép hạt. - Video được sử dụng cùng lúc với phần giảng chính của giáo viên, hoặc cũng có thể sử dụng để củng cố bài vào cuối giờ. b. Video clip 2, 3 và 4: Quan sát, nhận dạng ngoại hình một số giống vật nuôi - Mục đích xây dựng video: Các giống vật nuôi hiện nay rất đa dạng và được các nhà chăn nuôi lai tạo theo các hướng sản xuất khác nhau (Trứng, thịt, sữa, làm cảnh). Những video về giống vật nuôi được xây dựng nhằm giúp học sinh nhận dạng, phân biệt, nhớ tên và những đặc điểm nổi bật, hướng sản xuất của một số giống vật nuôi (heo, bò, gà) phổ biến hiện nay. Video là tư liệu hỗ trợ cho bài 24 “Thực hành quan sát, nhận dạng ngoại hình một số giống vật nuôi”, trang 70 SGK Công nghệ 10. - Nội dung video: mô tả ngoại hình và những điểm nhận dạng của 32 giống vật nuôi, trong đó có 20 giống gà, 6 giống heo và 6 giống bò: + Một số giống gà nuôi phổ biến: Ở Việt Nam: Gà Tàu vàng, Gà tre, Gà ác, Gà Lương phượng, Gà Đông tảo, Gà chọi, Gà Hồ, Gà Tây. Trên thế giới: Gà Brahma, Gà Cochin, Gà Langshan, Gà Rohode đỏ, Gà Newhampshire, Gà Plymouth, Gà Wyandott, Gà Cornish, Gà Suxes, Gà Orpington, Gà Dorking, Gà Leghorn. -7- + Một số giống heo: Heo Yorshire, Heo Landrace, Heo Durooc, Heo Hamshire, Heo Móng Cái, Heo rừng. + Một số giống bò: Bò vàng Việt Nam, Bò Redsindhi, Bò lai Sind, Bò Bredman, Bò Jersey, Bò Hà Lan. Video được sử dụng cùng lúc với phần giảng chính của giáo viên, hoặc cũng có thể sử dụng để củng cố bài vào cuối giờ. c. Video clip 5: Bệnh Newcastle ở gà - Mục đích xây dựng video: Video được xây dựng nhằm giúp học sinh dễ dàng quan sát triệu chứng và những bệnh tích của gà bị mắc bệnh Newcastle (hay còn gọi là bệnh dịch tả gà), một bệnh truyền nhiễm do virus lây lan rất nhanh và mạnh ở loài gà. Video là tư liệu hỗ trợ bài “Thực hành quan sát triệu chứng, bệnh tích của gà bị mắc bệnh Newcastle và cá trắm cỏ bị xuất huyết do vi rút” trang 106 của SGK Công nghệ 10. - Nội dung video: Người nghiên cứu mô tả chi tiết các triệu chứng và bệnh tích của gà bị mắc bệnh Newcastle do virus. - Video được sử dụng cùng lúc với phần giảng chính của giáo viên, hoặc cũng có thể sử dụng để củng cố bài vào cuối giờ. d. Video clip 6: Gà có thích ăn sỏi thật không? - Mục đích xây dựng video: Mặc dù gà được ăn no đến mấy thì gà vẫn tìm ăn sỏi đá. Vậy có phải gà thích ăn sỏi thật không và dạ dày của gà có khả năng tiêu hoá đá hay không? Một trong những bệnh tích của gà khi mắc bệnh Newcastle là dạ bị xuất huyết. Người nghiên cứu xây dựng video clip “Gà có thích ăn sỏi thật không?” để giúp HS hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của dạ dày ở gà, từ đó, học sinh hiểu được ảnh huởng của bệnh Newcastle như thế nào đến chức năng tiêu hoá của gà. - Video được sử để minh hoạ cho chức năng của dạ dày gà, được trình chiếu khi mô tả bệnh tích của bệnh Newcastle trên dạ dày của gà. e. Video clip 7, 8: Chế biến xi rô nho, làm sữa chua bằng phương pháp đơn giản - Mục đích xây dựng video: Video với thời lượng tương đối ngắn nên giúp tiết kiệm được thời gian của tiết thực hành trên lớp. Sau khi xem xong quy trình thực hành trên video, các em học sinh sẽ có thời gian để phân tích rõ hơn về mục đích, ý nghĩa của từng thao tác thực hành và của cả quá trình chế biến. Video là tư liệu hỗ trợ thêm cho bài 45 “Thực hành: Chế biến xirô từ quả” và bài 47 “ Thực hành: Làm sữa chua bằng phương pháp đơn giản”. Video được sử dụng vào lúc đầu giờ. Sau đó cho học sinh làm việc nhóm. - Nội dung video clip 7: -8- Thu hình chi tiết quy trình thực hành chế biến xirô từ quả nho. Quy trình chế biến gồm 3 bước: Bước 1: Lựa chọn nho, rửa sạch, để ráo nước Bước 2: Xếp nho vào lọ, cứ một lớp quả một lớp đường Bước 3: Để sau 20 đến 30 ngày, nước quả nho được chiết ra tạo thành xiro. - Nội dung video clip 8: Thu hình chi tiết quy trình thực hành làm sữa chua bằng phương pháp đơn giản. Quy trình gồm 5 bước: Bước 1: Mở hộp sữa đặc đổ vào chậu. Bước 2: Hoà thêm vào 2 lon nước sôi, 2 lon nước nguội, khuấy đều. Bước 3: Hoà thêm vào một hộp sữa chua mồi. Bước 4: Rót dung dịch sữa đã pha vào các dụng cụ chứa. Bước 5: Ủ ấm hoặc phơi nắng. 2.4 Ưu và nhược điểm của video - Ưu điểm: Nội dung video sát với nội dung sách giáo khoa và đã truyền tải được đầy đủ yêu cầu của bài học. Độ dài của video phù hợp khi sử dụng giảng dạy trên lớp. Chất lượng hình ảnh, âm thanh rõ nét. Các hiệu ứng chuyển cảnh sinh động và lôi cuốn. - Nhược điểm: Trong quá trình thực hiện người nghiên cứu chưa tìm kiếm đầy đủ các video để mô tả hết các hiện tượng, sự việc xảy ra. Ở một số khung hình còn sử dụng hình ảnh tĩnh để thay thế nên chất lượng hình ảnh chưa được tốt. 3 Thử nghiệm tiết dạy thực hành có sử dụng video minh họa 3.1 Thời gian thử nghiệm. Bảng 2: Bố trí thời gian thử nghiệm Thời gian Lớp Tiết PPCT Tên bài dạy thực hành Tiết 2 Ngày 12/01/2015 Tiết 4 Ngày 12/01/2015 10B4 22 Bài 24: Quan sát, nhận dạng ngoại hình một số giống vật nuôi 10B3 -9- 3.2 Kết quả thử nghiệm Người nghiên cứu đã trực tiếp giảng dạy 2 tiết (Lớp 10B4 và lớp10B3: Bài 24: Quan sát, nhận dạng ngoại hình một số giống vật nuôi) bằng giáo án điện tử có sự hỗ trợ của video. Để thăm dò hứng thú học tập của học sinh và hiệu quả của tiết học thực hành có sự hỗ trợ của video, người nghiên cứu đã tiến hành phát phiếu thăm dò ý kiến học sinh 2 lớp 10B4 (Sĩ số: 34), 10B3 (Sĩ số: 30) và kết quả thu được: Tổng số phiếu phát ra: 64; Tổng số phiếu thu vào: 64; Số phiếu hợp lệ: 64 Câu 1: Trong học kì I vừa qua, các em đã có học tiết học nào với video (phim ảnh) minh họa không? Bảng 3: Mức độ học sinh được học với video minh hoạ Lựa chọn Số lựa chọn (SLC) Tỷ lệ (%) Có 0 0 Không 64 100 Nhận xét: Như vậy, tất cả học sinh được khảo sát đều cho rằng trong học kỳ I vừa qua, các em chưa từng được học tiết học nào có hỗ trợ của video minh họa. Qua đó có thể khẳng định là đối với môn Công nghệ 10, các em cũng chưa từng được học với video minh họa. Vì vậy, chúng ta cần tìm hiểu xem các em đã được tiếp cận với những phương tiện dạy học nào thông qua câu hỏi số 2. Câu 2: Trong các tiết học môn Công nghệ 10, các em đã được học với các phương tiện dạy học nào? Bảng 4: Mức độ học sinh được tiếp cận với các phương tiện dạy học Mức độ tiếp cận Phương tiện dạy học Thường xuyên Thỉnh thoảng SL Tỷ lệ SL Tỷ lệ C C % % Rất ít SL C Tỷ lệ % Chưa bao giờ SL Tỷ lệ C % Máy chiếu đa phương tiện kết hợp trình chiếu Powerpoint 0 0 45 70 19 30 0 0 Máy chiếu đa phương tiện trình chiếu Powerpoint có video minh họa 0 0 0 0 0 0 64 100 Bảng đen và phấn 64 100 0 0 0 0 0 0 Sơ đồ, tranh ảnh, bảng biểu 16 25 35 55 13 20 0 0 Mô hình, vật thật 0 0 0 0 0 0 64 100 Các PTDH khác (nếu có) 0 0 0 0 0 0 64 100 - 10 - Nhận xét: Qua kết quả bảng 4 cho thấy các phương tiện dạy học dạng tĩnh như bảng đen, phấn trắng, sơ đồ, tranh ảnh, bảng biểu thường xuyên được giáo viên sử dụng để giảng dạy môn Công nghệ 10. Biểu đồ 4.1 Mức độ HS được học thường xuyên với các PTDH 100 100 Tỷ lệ (%) 90 80 70 60 50 40 25 30 20 10 0 0 0 0 0 PTDH 1 Máy chiếu ĐPT kết hợp trình chiếu Powerpoint Máy chiếu ĐPT kết hợp trình chiếu Powerpoint có video minh hoạ Bảng đen và phấn Sơ đồ, tranh ảnh, bảng biểu Mô hình, vật thật Các PTDH khác (nếu có) Qua kết quả biểu đồ 4.1 cho thấy hiện trạng ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy môn Công nghệ 10 của nhà trường còn hạn chế. Hầu hết, máy tính được sử dụng như một công cụ trình chiếu nội dung đơn thuần (trình chiếu Powerpoint). Như vậy, những hạn chế này do nhiều nguyên nhân: - Nhà trường chưa thường xuyên bồi dưỡng, chuyển giao công nghệ khai thác, sử dụng công nghệ thông tin cho giáo viên bộ môn Công nghệ. - Thiếu nhiều công cụ, thiết bị hỗ trợ, thiếu các phần mềm multimedia cho dạy và học. - Một bộ phận giáo viên còn hạn chế về khả năng sử dụng máy tính, thiếu những kiến thức và kỹ năng về công nghệ dạy học trong thiết kế bài giảng điện tử, phần mềm multimedia. Như vậy, việc tăng cường hỗ trợ thiết bị, hỗ trợ kỹ thuật và các phần mềm multimedia cho công tác giảng dạy ở nhà trường hiện nay là rất cần thiết. - 11 - Câu 3: Qua tiết học thực hành Công nghệ 10 có sử dụng video minh họa (Bài 24: Quan sát, nhận dạng ngoại hình một số giống vật nuôi) các em cảm thấy như thế nào? Bảng 5: Mức độ hứng thú của học sinh khi được học tiết học có sử dụng video Lựa chọn Số lựa chọn Tỷ lệ (%) Rất thích 53 83 Thích 11 17 Bình thường 0 0 Không thích 0 0 Biểu đồ 4.2 Mức độ hứng thú của học sinh khi được học với video Thích 17% Bình thường 0% Khôngthích 0% Rất thích Thích Bình thường Khôngthích Rất thích 83% Đa số học sinh được khảo sát (83%) cho rằng rất hứng thú khi được học tiết học thực hành công nghệ có video minh họa. Do đó, khi học sinh cảm thấy hứng thú với tiết học thì mới tham gia tích cực vào bài giảng của giáo viên và tiếp thu bài rất nhanh, đạt hiệu quả cao. Vì vậy, chúng ta cùng tìm hiểu lý do vì sao học sinh hứng thú với tiết học có sử dụng video? Kết quả khảo sát như sau: Bảng 6: Lý do học sinh thích học tiết học công nghệ có hỗ trợ video Lý do học sinh thích học với video minh họa SLC Tỷ lệ (%) Video có hình ảnh, âm thanh rất sinh động 64 100 Video chứa nhiều thông tin bổ ích trong một thời gian ngắn 43 67 Với video có thể nhìn thấy, nghe thấy được những điều khó bắt gặp trong thực tế 13 20 Video có thể đem được cả thế giới nông nghiệp vào trong lớp học 30 47 Video truyền tải được nhiều kiến thức khoa học và bổ ích 64 100 Ý kiến khác (Nếu có):………………………………………… 24 38 - 12 - Biểu đồ 4.3 Lý do HS thích học với video Video có hình ảnh, âm thanh rất sinh động Tỷ lệ (% ) 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Video chứa nhiều thông tin bổ ích trong một thời gian ngắn với video có thể nhìn thấy, nghe thấy được những điều khó bắt gặp trong thực tế Video có thể đem được cả thế giới nông nghiệp vào trong lớp học Video truyền tải được nhiều kiến thức khoa học và bổ ích Lý1do Ý kiến khác Nhận xét: Qua biểu đồ 4.3 cho thấy học sinh hứng thú với tiết học thực hành công nghệ có sử dụng video là do video chứa nhiều hình ảnh, âm thanh rất sinh động, video truyền tải được nhiều kiến thức khoa học và bổ ích trong một thời gian ngắn. Học sinh còn bị cuốn hút vào tiết học thực hành với video, vì video có thể đem được cả thế giới nông nghiệp vào trong lớp học, video còn thể giúp các em học sinh nhìn thấy, nghe thấy được những điều khó bắt gặp trong thực tế. Ngoài ra, các em còn đưa ra rất nhiều lý do thích học với video như: Video thực hành mới lạ, sinh động và tạo không khí học tập sôi nổi và hơn nữa lại là các video về lĩnh vực nông nghiệp (do học sinh rất ít khi được tiếp xúc trong thực tế), học với video thật thích vì không gây buồn chán, tập trung chú ý bài học, tiếp thu kiến thức nhanh, dễ nhớ, dễ hình dung lại kiến thức đã học. Câu 4: Trong học kỳ II này, các em có mong muốn được học nhiều hơn nữa với các video thực hành minh họa không? Bảng 7: Mức độ mong muốn tiếp tục được học tiết thực hành với sự hỗ trợ của video. Số lựa chọn Thái độ học sinh Tỷ lệ (%) Rất mong muốn 64 100 Chỉ một ít 0 0 Không muốn 0 0 Không quan tâm 0 0 - 13 - Nhận xét: Như vậy, qua kết quả thăm dò cho thấy 100% các em học sinh đều mong muốn được tiếp tục học các tiết thực hành Công nghệ có sự hỗ trợ của video dạy học. IV. HIỆU QUẢ CỦA ĐỀ TÀI Qua quá trình thực hiện đề tài, người nghiên cứu đã xây dựng được 8 video clip hỗ trợ thực hành môn Công nghệ 10, là tư liệu phục vụ cho 5 bài thực hành trong SGK Công nghệ 10, NXBGD, 2006. Thời lượng của video (từ 3 phút đến 7 phút 30 giây) phù hợp cho việc sử dụng video để minh họa trong tiết học thực hành môn Công nghệ 10 ở trường THPT. Các video đã xây dựng đều có tóm tắt nội dung; nhận xét về ưu, nhược điểm và kèm theo hướng dẫn sử dụng nên giáo viên có thể dễ dàng sử dụng video để minh họa cho phù hợp với bài giảng. Sau khi tiến hành dạy thử nghiệm 2 tiết học thực hành có sự hỗ trợ của video và phát phiếu thăm dò ý kiến đã cho kết quả như sau: 100% học sinh được thăm dò đều cho rằng trong học kỳ I vừa qua chưa từng được học tiết học nào có sử dụng video minh họa. Các em học sinh sau khi được học tiết học thực hành Công nghệ 10 có minh hoạ bằng video, các em đều rất thích thú, phấn khởi học tập, tham gia tích cực vào tiết học. Các em tiếp thu bài nhanh, hiệu quả và rất mong muốn được tiếp tục học nhiều hơn nữa các tiết học thực hành có minh họa của video. Với sự hỗ trợ của video thực hành có thể giúp giáo viên tháo gỡ được phần nào những khó khăn trong quá trình giảng dạy tiết thực hành. Video hỗ trợ thực hành đã đem lại cho học sinh hứng thú học tập, tham gia tích cực vào tiết học, đem lại hiệu quả cao trong học tập. Video thực hành góp phần cùng nhà trường khắc phục việc thiếu những thiết bị thí nghiệm đắt tiền, hoá chất thực hành phức tạp. Vì vậy video rất thuận tiện cho việc giảng dạy trong các tiết học có vấn đề trừu tượng. V. ĐỀ XUẤT, KHUYẾN NGHỊ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG - Chuyên đề này là một tài liệu nhỏ viết về việc xây dựng một số đoạn video clip hỗ trợ phần thực hành môn Công nghệ lớp 10, năm học vừa qua tôi đã thử nghiệm giảng dạy tại đơn vị và đạt hiệu quả cao trong việc tạo hứng thú học tập cho học sinh trong các tiết thực hành. Vì vậy, sang các năm học tiếp theo tôi sẽ động viên khuyến khích đồng nghiệp của mình cần tăng cường sử dụng video trong dạy học. - Khuyến nghị: + Đối với nhà trường: Cần tăng cường đầu tư các trang thiết bị, dụng cụ, hoá chất cho các tiết học thực hành môn Công nghệ 10. Tăng cường bồi dưỡng về công nghệ thông tin cho giáo viên. - 14 - + Đối với giáo viên giảng dạy môn Công nghệ: Cần tích cực tìm hiểu ứng dụng công nghệ thông tin, sử dụng thành thạo các phần mềm phục vụ giảng dạy và tìm hiểu thêm một số phần mềm hỗ trợ khác như Windows Media (nghe nhạc, xem phim), Windows Movie Maker (xây dựng video), Violet…. để hỗ trợ việc thiết kế bài giảng một cách nhanh chóng và hiệu quả. - 15 - TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Châu Kim Lang (1987). Dạy kỹ thuật nông nghiệp ở trường phổ thông trung học. Nhà xuất bản giáo dục. 2. Nguyễn Thị Mỹ Hạnh (2007). Thiết kế đồ dùng dạy học môn Công nghệ 10. Luận văn tốt nghiệp cử nhân sư phạm kỹ thuật, Đại học Nông Lâm Tp.HCM 3. Nguyễn Văn Khôi và ctv (2006). Công nghệ 10. Nhà xuất bản giáo dục. 4. Quyết định số 04/2002/QĐ-BGD&ĐT ngày 8 tháng 3 năm 2002 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và đào tạo về việc ban hành quy định về mục tiêu và kế hoạch giáo dục của trường THPT. Các văn bản pháp luật hiện hành về giáo dụcđào tạo. Volume 4. NXB Thống kê. (trang 636). 5. Quyết định số 201/2001/QĐ-TTg ngày 28 tháng 12 năm 2001 của thủ tướng chính phủ về việc phê duyệt chiến lược phát triển giáo dục 2001-2010. Các văn bản pháp luật hiện hành về giáo dục-đào tạo. Volume 4. NXB Thống kê 6. Văn Thị Thanh Nhung (2005). Sử dụng băng hình Video rèn luyện kỹ năng dạy học kỹ thuật chăn nuôi cho sinh viên khoa sinh-kỹ thuật nông nghiệp trường Đại học sư phạm Huế . Tạp chí giáo dục số 119. (trang 29). 7. Vũ Trọng Rỹ (1997). Vấn đề sử dụng băng hình giáo khoa trong dạy học. Tạp chí giáo dục số 23. (trang 15). - 16 - PHỤ LỤC Phiếu thăm dò ý kiến học sinh về tiết dạy thực hành thử nghiệm với video minh họa. PHIẾU THĂM DÒ Ý KIẾN Để góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy thực hành môn Công Nghệ 10, các hãy đánh dấu “X” vào lựa chọn phù hợp với mình. Câu 1: Trong học kì I vừa qua, các em đã có học tiết học nào với video (phim ảnh) minh họa không? a. Có  b. Không  Câu 2: Trong các tiết học môn Công nghệ 10, các em đã được học với các phương tiện dạy học nào? Mức độ tiếp cận PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC Thường xuyên Thỉnh thoảng Rất ít Chưa bao giờ Máy chiếu đa phương tiện kết hợp trình chiếu Powerpoint Máy chiếu đa phương tiện kết hợp trình chiếu Powerpoint có video minh họa Bảng đen và phấn Sơ đồ, tranh ảnh, bảng biểu Mô hình, vật thật Các PTDH khác (nếu có) Các PTDH khác là: …………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… Câu 3: Qua tiết học thực hành Công nghệ 10 có sử dụng video minh họa (Bài 24: Quan sát, nhận dạng ngoại hình một số giống vật nuôi) các em cảm thấy như thế nào? - Các em có cảm thấy hứng thú học tập hay không? a. Rất thích  c. Bình thường  b. Thích  d. Không thích  - 17 - e. Ý kiến khác (nếu có): ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… - Lý do các em thích học tiết học thực hành môn công nghệ có hỗ trợ video Lý do thích học với video minh hoạ Lựa chọn Video có hình ảnh, âm thanh rất sinh động Video chứa nhiều thông tin bổ ích trong một thời gian ngắn Với video có thể nhìn thấy, nghe thấy được những điều khó bắt gặp trong thực tế Video có thể đem được cả thế giới nông nghiệp vào trong lớp học Video truyền tải được nhiều kiến thức khoa học và bổ ích Ý kiến khác (nếu có): ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… Câu 4: Trong học kỳ II này, các em có mong muốn được học nhiều hơn nữa với các video thực hành minh họa không? a. Rất mong muốn  b. Có. Nhưng chỉ một ít  c. Không quan tâm  d. Không muốn  NGƯỜI THỰC HIỆN (Ký tên và ghi rõ họ tên) TRẦN THỊ BÍCH NHUNG - 18 -