Tài liệu Skkn tổ chức thực hành bằng hình thức cemema

Phần I. ĐẶT VẤN ĐỀ Để bắt nhịp với thời đại, một số năm gần đây ngành giáo dục đã có nhiều đổi mới, đổi mới về chương trình, nội dung và đặc biệt là đổi mới về phương pháp dạy học. Các phương pháp dạy học đều hướng tới mục đích phát huy tính tích cực, sáng tạo, tự giác của học sinh, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, đem lại niềm vui, hứng thú học tập. Seminar- hình thức tổ chức cho học sinh thảo luận là một trong những hình thức tổ chức dạy học hấp dẫn và bổ ích. Seminar là hình thức dạy học mà ở đó học sinh được phát huy tối đa tính năng động và tích cực hoạt động, rèn luyện được tư duy phê phán, có ý thức nghiên cứu sâu tài liệu liên quan đến chủ đề, và đặc biệt hình thức tổ chức này tạo niềm vui và hứng thú học tập của học sinh đối với môn học. Ở cấp học trung học phổ thông, học sinh đã bắt đầu phát huy được tính năng động, đó là khả năng hoạt động nhóm, tư duy sâu về một vấn đề, tìm kiếm thông tin ở các kênh khác nhau, khả năng thuyết trình trước đám đông… Trong chương trình sinh học lớp 10 nâng cao có bài 47- thực hành “Tìm hiểu một số bệnh truyền nhiễm phổ biến ở địa phương ”, đa số giáo viên dạy học theo phương pháp hỏi đáp hoặc quan sát- tìm tòi bộ phận, với phương phápp tổ chức như vậy chưa thực sự khai thác hết sự hứng thú trong học tập cũng như là ưu điểm mà học sinh có thể phát huy. Xuất phát từ những lí do trên tôi muốn đóng góp sáng kiến kinh nghiệm: Tổ chức seminar để dạy bài 47- thực hành: Tìm hiểu một số bệnh truyền nhiễm phổ biến ở địa phương trong phần sinh học 10 nâng cao. 1 Phần II. NỘI DUNG I. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA HÌNH THỨC TỔ CHỨC SEMINAR Seminar là hình thức tổ chức dạy học trong đó một học sinh hay một nhóm học sinh được giao chuẩn bị trước một hoặc một số vấn đề nhất định thuộc môn học, sau đó trình bày trước lớp và thảo luận vấn đề khoa học đã tìm hiểu dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Một trong những vấn đề quan trọng trong tổ chức seminar là lựa chọn nội dung thảo luận, nội dung phải thích hợp, không xa lạ, không quá khó. Vai trò của người thầy là: tìm được chủ đề phù hợp với nội dung bài giảng, cung cấp tài liệu hoặc hướng dẫn tìm tài liệu, giải đáp thắc mắc cho học sinh trong khâu chuẩn bị, lắng nghe, bổ sung hoặc sửa chữa những thiếu sót của người học, tổng kết vấn đề. II. THỰC TRẠNG CỦA HÌNH THỨC TỔ CHỨC CEMINAR Seminar là hình thức tổ chức dạy học cơ bản ở trường Đại học, nhưng chưa phổ biến ở các trường trung học phổ thông, vì cho rằng học sinh trung học phổ thông chưa đủ khả năng làm đề tài và thuyết trình trước đám đông. Hình thức seminar cần sự cần hợp tác cao của giáo viên và học sinh như: chọn đề tài, chọn nhóm học sinh, định hướng cho các nhóm…nên đôi khi giáo viên còn ngại tổ chức dạy học theo hình thức này. Đối với học sinh, các em rất hứng thú tham gia buổi học tổ chức theo hình thức seminar, vì: vừa củng cố được kiến thức đã học, thu nhận thêm kiến thức mới, tăng khả năng hoạt động nhóm, thuyết trình trước đám đông. Để giải quyết bài 47-“Thực hành: Tìm hiểu một số bệnh truyền nhiễm phổ biến ở địa phương” giáo viên thường giải quyết bằng hai phương pháp: hỏi đáptìm tòi bộ phận và quan sát- tìm tòi bộ phận. Với hai phương pháp này thì có thể chưa tạo hứng thú học tập nhiều cho học sinh. Hơn nữa, nội dung bài 47 lại phù hợp cho tổ chức seminar. 2 III. GIẢI PHÁP VÀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN Tổ chức seminar để dạy bài thực hành: Tìm hiểu một số bệnh truyền nhiễm phổ biến ở địa phương ” 1. Mục tiêu bài học a. Kiến thức - Củng cố kiến thức đã học: cấu tạo virut, sự xâm nhập của virut, bệnh truyền nhiễm, miễn dịch,… - Tìm hiểu bệnh AIDS, tìm hiểu về vũ khí sinh học. - Quan sát một số tác nhân gây bệnh truyền nhiễm, như các tác nhân là virut, vi khuẩn, vi nấm, kí sinh trùng. b. Kĩ năng - Phát triển kĩ năng hoạt động nhóm, tìm kiếm tài liệu, thuyết trình, phê phán. - Phát triển kĩ năng thao tác trên máy tính. c. Thái độ - Giúp học sinh có lòng yêu thích môn học - Có cách nhìn đúng đắn về bệnh nguy hiểm AIDS. - Có cách nhìn đúng đắn về tiến trình gây bệnh truyền nhiễm. 2. Phương tiện - Phòng máy. - Các bài báo cáo của học sinh. 3. Phương pháp Phương pháp thảo luận nhóm 4. Chuẩn bị trước buổi thực hành (chuẩn bị trước một tuần) - Mỗi lớp, chọn hai nhóm học sinh, mỗi nhóm 3 em, lựa chọn nhóm dựa trên tinh thần xung phong và đảm bảo một số điều kiện: 3 học sinh trong mỗi nhóm ở gần nhau, có máy tính, biết thao tác trên phần mền powerpoint, …. - Giao đề tài cho hai nhóm + Đề tài 1: Tìm hiểu về virút HIV và bệnh AIDS. + Đề tài 2: Tìm hiểu bệnh truyền nhiễm và vũ khí sinh học. 3 Yêu cầu mỗi nhóm chỉ được trình bày bài thuyết trình trong 10 phút. - Các học sinh còn lại trong lớp cũng chia thành hai tổ, các thành viên trong tổ về tìm hiểu hai đề tài và phải đặt ra cho mỗi nhóm ít nhất một câu hỏi. 5. Tiến trình - Hoạt động 1: + Nhóm thuyết trình đề tài 1: Tìm hiểu về virút HIV và bệnh AIDS, trình bày bài trong 10 phút. (bài thuyết trình của học sinh có trong đĩa CD đính kèm) + Các tổ đặt câu hỏi và nhóm thuyết trình giải đáp thắc mắc từ các tổ trong 10 phút. Nhóm 1 đề tài 1 Câu hỏi 1 Câu hỏi 2 Tổ 1 Tổ 2 Ví dụ một số câu hỏi các tổ đặt ra cho mỗi nhóm: Câu hỏi 1: Trong cơ thể người, virut HIV tấn công vào loại tế bào nào? Tại sao lại tấn công được vào loại tế bào đó? Câu hỏi 2: Tại sao nói “HIV khó lây mà dễ phòng”? - Hoạt động 2: + Nhóm thuyết trình đề tài 2: Tìm hiểu bệnh truyền nhiễm và vũ khí sinh học, trình bày bài trong 10 phút (bài thuyết trình của học sinh có trong đĩa CD đính kèm) + Các tổ đặt câu hỏi và nhóm thuyết trình giải đáp thắc mắc từ các tổ trong 10 phút. 4 Nhóm 2 đề tài 2 Câu hỏi 3 Tổ 1 Câu hỏi 4 Tổ 2 Ví dụ một số câu hỏi các tổ đặt ra cho mỗi nhóm: Câu hỏi 3: Trong hai loại miễn dịch đặc hiệu, loại miễn dịch nào có vai trò chủ đạo trong việc tiêu diệt virut? vì sao? Câu hỏi 4: Theo bạn: vũ khí sinh học có đáng sợ bằng vũ khí hạt nhân không? - Hoạt động 3: + Giáo viên đánh giá bài thuyết trình của hai nhóm, cho điểm mỗi nhóm. + Giải thích một số vấn đề trong các đoạn phim mà các nhóm có đưa ra. + Kết luận hoạt động của cả lớp về buổi ceminar. 5 IV. KẾT QUẢ Trong năm học 2012- 2013, tôi đã tổ chức ceminar đối với bài 47 ở hai lớp 10A1 và 10A2 tại trường THPT Tĩnh Gia 1 và thu được kết quả sau: Kết quả định tính - Học sinh sôi nổi tham gia đăng kí làm đề tài, thái độ, ý thức chuẩn bị bài báo cáo của các nhóm rất tốt. - Học sinh tự tin thuyết trình trước lớp. - Các em trong lớp chăm chú nghe bạn thuyết trình và nhiệt tình đặt câu hỏi thắc mắc. Kết quả định lượng - Thu được 4 bài báo cáo về 2 đề tài của 4 nhóm học sinh của 2 lớp 10A1 và 10A2, có đĩa CD đính kèm. Mặc dù lần đầu làm trên phần mềm powerpoint, nhưng bài làm đẹp về hình thức và có chất lượng, đặc biệt có bài báo cáo của em Lê Khắc Thanh lớp 10A2 có cách trình bày dí dỏm nhưng mang tính giáo dục cao. - Tôi đã thống kê được kết quả qua những câu hỏi kiến thức cơ bản ở lớp 10A2 (được tổ chức ceminar) và lớp 10A3 (tổ chức thông thường) thu được kết quả % các điểm như sau: Lớp 10A3 10A2 Phần III. % Giỏi 8.5 15 % Khá 32 62 % Trung bình 55.5 23 % Yếu 4 0 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ 6 I. KẾT LUẬN Một trong những yếu tố đầu tiên quyết định sự thành công của những tiết học tổ chức theo hình thức ceminar là vấn đề chọn đề tài của giáo viên, với chủ đề tổ chức ceminar cho học sinh học bài thực hành “Tìm hiểu một số bệnh truyền nhiễm ở địa phương” đã tạo hứng thú học tập cao ở học sinh. Hơn nữa, các em chủ động trong việc tiếp thu kiến thức: nhận đề tài, tìm tài liệu, làm bài powerpoint, thuyết trình, đặt câu hỏi cho bạn và trả lời câu hỏi của bạn, cho nên ngoài việc tiếp thu kiến thức các em còn được phát triển nhiều kĩ năng, đặc biệt là kĩ năng thuyết trình trước đám đông. 2. Kiến nghị - Hiện nay, ở các trường THPT dạy học bằng hình thức tổ chức ceminar chưa nhiều, vì vậy tôi kiến nghị với Ban giám hiệu, các tổ chuyên môn và các giáo viên quan tâm hơn nữa đến hình thức dạy học này. - Với hình thức tổ chức ceminar, giáo viên các trường THPT có thể thực hiện ở bài 6 sinh học 10 nâng cao- thực hành: Đa dạng thế giới sinh vật, với các đề tài như: Sự nóng lên của trái đất, hiện tượng thủng tầng ôzôn, vấn đề túi nilông, hiện tượng khai thác tài nguyên thiên nhiên… - Tuy nhiên, ở trên cũng chỉ là ý kiến chủ quan và kinh nghiệm của bản thân tôi đúc rút trong quá trình dạy học, cũng như trong các buổi tổ chức ceminar. Vì vậy sáng kiến này sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong có sự góp ý, bổ sung thêm của quý thầy cô để sáng kiến này hoàn thiện hơn. Tôi xin cảm ơn! XÁC NHẬN CỦA HIỆU TRƯỞNG Thanh Hóa, ngày 20 tháng 5 năm 2013 7 Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép nội dung của người khác. 8