1
Moät vaøi giaûi
phaùp
TRONG VIEÄC VAÄN DUÏNG
PHÖÔNG PHAÙP TÍCH HÔÏP
ÑOÁI VÔÙI PHAÂN MOÂN
VAÊN
CUÛA BOÄ MOÂN NGÖÕ VAÊN.
T
rong heä thoáng chöông trình
giaùo duïc, moân Ngöõ vaên coù moät vò trí
heát söùc quan troïng. Tröôùc heát noù laø moät
moân hoïc thuoäc nhoùm khoa hoïc-xaõ hoäi.
Ñieàu ñoù noùi leân taàm quan troïng cuûa noù
trong vieäc giaùo duïc quan ñieåm, tö
töôûng, tình caûm cho hoïc sinh. Moân Ngöõ
vaên coøn laø moät moân hoïc coâng cuï, coù vò
trí quan troïng trong vieäc goùp phaàn hình
thaønh nhöõng con ngöôøi coù trình ñoä hoïc
vaán, coù yù thöùc töï tu döôõng, bieát yeâu
thöông, quùi troïng gia ñình, baïn beø, coù
loøng yeâu nöôùc, töï haøo daân toäc, bieát
höôùng tôùi nhöõng tình caûm cao ñeïp nhö
loøng nhaân aùi, tinh thaàn toân troïng leõ
phaûi, söï coâng baèng, loøng caêm gheùt caùi
aùc, caùi xaáu. Ñoù laø nhöõng con ngöôøi bieát
reøn luyeän ñeå coù tính töï laäp, coù tö duy
saùng taïo, böôùc ñaàu coù naêng löïc thöïc
haønh vaø söû duïng tieáng Vieät nhö moät
coâng cuï ñeå tö duy giao tieáp.
Ñeå ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâu treân
chöông trình vaø saùch giaùo khoa ñoåi môùi
ñaõ kòp thôøi ñaùp öùng. Beân caïnh nhöõng
höôùng caûi tieán chung nhö giaûm taûi, taêng
1
2
thöïc haønh, gaén vôùi ñôøi soáng, thì neùt noåi
baät nhaát cuûa chöông trình vaø saùch giaùo
khoa moân Ngöõ vaên laø höôùng tích hôïp.
Bieåu hieän roõ nhaát cuûa cuûa höôùng ñoù laø
vieäc saùt nhaäp ba phaân moân: Vaên –
Tieáng Vieät- Taäp laøm vaên vaøo moät
chænh theå laø Ngöõ vaên.
Chöông trình Ngöõ vaên môùi ñaõ
khaúng ñònh: “Laáy quan ñieåm tích hôïp
laøm nguyeân taéc chæ ñaïo toå chöùc noäi
dung chöông trình, bieân soaïn saùch giaùo
khoa vaø löïa choïn caùc phöông phaùp
giaûng daïy”. Laáy quan ñieåm tích hôïp
laøm nguyeân taéc löïa choïn caùc phöông
phaùp trong giaûng daïy seõ taïo ra “saûn
phaåm con ngöôøi” naêng ñoäng, saùng taïo,
thích öùng moâi tröôøng, xaõ hoäi…. Vì quan
ñieåm tích hôïp phuø hôïp vôùi xu theá chung
cuûa theá giôùi. Vì kieán thöùc nhaân loaïi
ngaøy caøng phaùt trieån, nhieàu ngaønh xaâm
nhaäp laãn nhau. Tích hôïp trong phöông
phaùp giaûng daïy seõ phoái hôïp toái öu caùc
phaân moân khaùc nhau, theo heä thoáng
cuûa töøng caáp baäc khaùc nhau. Bôûi vaäy
giaûng daïy moân Ngöõ vaên theo höôùng
tích hôïp laø moät ñieàu taát yeáu.
Qua maáy naêm giaûng daïy chöông
trình môùi cuûa boä moân Ngöõ Vaên noùi
chung, phaân moân Vaên noùi rieâng vaø vaän
duïng phöông phaùp tích hôïp ñeå giaûng
daïy, baûn thaân toâi ñaõ thöïc hieän moät soá
giaûi phaùp tích hôïp vaø böôùc ñaàu ñaõ
mang laïi moät soá hieäu quaû nhaát ñònh.
Toâi maïnh daïn ñöa ra giaûi phaùp “Moät
vaøi giaûi phaùp trong vieäc vaän duïng
phöông phaùp tích hôïp ñoái vôùi phaân moân
Vaên cuûa boä moân Ngöõ vaên.”
Tröôùc ñaây, trong chöông trình vaø
saùch giaùo khoa cuõ, duø taùch baïch ba
phaân moân : Vaên- Tieáng Vieät- Taäp laøm
vaên thì giaùo vieân coù kinh nghieäm vaãn
luoân coù yù thöùc vaän duïng phöông phaùp
tích hôïp khi giaûng daïy caû ba phaân moân
naøy. Nhöng do khoâng ñöôïc chöông
trình hoaù, hieäu quaû tích hôïp ñoù vaãn raát
haïn cheá.
2
3
Hieän nay, chöông trình moân Ngöõ
Vaên ñaõ ñöôïc xaây döïng thaønh moät chænh
theå neân vieäc vaän duïng phöông phaùp
tích hôïp seõ thuaän lôïi hôn, hieäu quaû cao
hôn raát nhieàu. Vaø, ñaây cuõng chính laø
yeâu caàu ñaët ra cho giaùo vieân giaûng daïy
moân Ngöõ Vaên. Theá nhöng vieäc giaûng
daïy ba phaân moân nhö moät theå thoáng
nhaát, trong ñoù ñeå moãi phaân moân vöøa
giöõ ñöôïc baûn saéc rieâng, vöøa hoaø nhaäp
nhau ñeå cuøng hình thaønh moät tri thöùc,
kyõ naêng thoáng nhaát ôû hoïc sinh laø moät
vieäc laøm môùi meû vaø khoâng phaûi deã
daøng. Bôûi vaäy trong quaù trình thöïc hieän
vaän duïng phöông phaùp tích hôïp ôû moân
Ngöõ Vaên trong thôøi gian qua coøn coù
tình traïng nhö:
- Phía giaùo vieân: Ít chuù yù hoaëc löu yù
chöa toaøn dieän; hoaëc coù löu yù nhöng laïi
thaùi quaù chöa ñaûm baûo ñöôïc yeâu caàu
laø giöõ ñöôïc baûn saéc rieâng cuûa töøng
phaân moân, laïi vöøa keát hôïp caùc phaân
moân ñeå hình thaønh tri thöùc, kyõ naêng
thoáng nhaát; hoaëc laø coù löu yù tích hôïp
haøng doïc laïi khoâng öu yù tích hôïp haøng
ngang; hoaëc coù khi löu yù tích hôïp
höôùng noäi maø khoâng tích hôïp höôùng
ngoaïi (theo toâi tích hôïp höôùng ngoaïi
ñoái vôùi moân Ngöõ Vaên khoâng keùm phaàn
quan troïng trong vieäc hình thaønh nhaân
caùch ôû hoïc sinh.)
- Phía hoïc sinh: Chöa coù thoùi quen vaän
duïng, keát hôïp voán hieåu bieát nhieàu phaân
moân, nhieàu moân hoïc ñeå naém baét kieán
thöùc töøng moân hoïc; hoaëc laø coù thoùi
quen hoïc ñaâu boû ñoù, khoâng bieát vaän
duïng voán hieåu bieát veà moân hoïc naøy ñeå
giaûi quyeát caùc yeâu caàu cuûa moân hoïc
kia…
Tröôùc thöïc traïng ñoù, vieäc tìm
kieám caùc giaûi phaùp thích hôïp, tích cöïc
ñeå vaän duïng trong phöông phaùp giaûng
daïy theo höôùng tích hôïp laø moät vieäc
laøm böùc thieát ñoái vôùi giaùo vieân giaûng
daïy moân Ngöõ Vaên noùi chung va øphaân
moân Vaên noùi rieâng.
“Daïy vaên laø daïy ngöôøi” töùc laø,
daïy vaên hoïc vöøa laø giuùp cho hoïc sinh
thaáy ñöôïc caùi hay, caùi ñeïp trong töøng
taùc phaåm vaên chöông, laïi vöøa daïy hoïc
sinh laøm ngöôøi, töùc laø daïy hoïc sinh
bieát yeâu, gheùt raïch roøi, bieát toân troïng
leõ phaûi, söï coâng baèng, daïy cho hoïc sinh
loøng nhaân aùi, vò tha, ñöùc hi sinh, …
Ñoàng thôøi, phaûi bieát daïy hoïc sinh bieát
hoïc taäp caùch vieát, caùch noùi töø taùc phaåm
vaên chöông ñeå söû duïng ngoân ngöõ ñaït
hieäu quaû cao nhaát trong quaù trình giao
tieáp.
Ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu ñoù, ngöôøi
daïy laãn ngöôøi hoïc phaûi caûm thuï ñöôïc
taùc phaåm vaên chöông theo moái quan heä
tay tö: “Ngöôøi ñoïc- Taùc phaåm –Hoaøn
caûnh saùng taùc taùc phaåm –Taùc giaû”. Cho
neân khi vaän duïng phöông phaùp tích hôïp
trong giaûng daïy phaân moân vaên hoïc,
chuùng ta cuõng phaûi chuù yù tôùi moái quan
heä naøy trong quaù trình giuùp hoïc sinh
lónh hoäi kieán thöùc. Ngoaøi ra, khi tieán
haønh tích hôïp ôû phaân moân naøy cuõng
phaûi chuù yù tôùi baûn saéc rieâng, yeâu caàu
rieâng cuûa vieäc caûm thuï taùc phaåm vaên
chöông.
3
4
Böôùc chuaån bò laø moät trong nhöõng
thao taùc quan troïng ñeå giuùp ngöôøi daïy
vaø ngöôøi hoïc ñaït ñöôïc hieäu quaû cao
trong vieäc truyeàn thuï vaø lónh hoäi kieán
thöùc.
Hôn nöõa, coâng vieäc chuaån bò laø moät
yeâu caàu, vöøa laø moät bieän phaùp ñeå phaùt
huy tính tích cöïc, chuû ñoäng saùng taïo
cuûa hoïc sinh. Cho neân chuùng ta khoâng
neân coi nheï phaàn naøy. Trong böôùc
chuaån bò chuùng ta neân tieán haønh ôû hai
khaâu: Chuaån bò daøi hôi cho caû naêm hoïc
vaø chuaån bò theo töøng giai ñoaïn, töøng
baøi.
Sau khi ñöôïc phaân coâng giaûng daïy ôû
caùc khoái lôùp, giaùo vieân caàn nghieân cöùu
chöông trình, chuaån bò tö lieäu phuïc vuï
cho vieäc daïy vaø hoïc ñoái vôùi phaân moân
naøy. Sau ñoù höôùng daãn hoïc sinh söu
taàm taøi lieäu vaø ñoïc tröôùc vaên baûn söu
taàm ñoù. Khi höôùng daãn hoïc sinh söu
taàm taøi lieäu caàn cuï theå vaø chæ roõ cho
hoïc sinh thaáy coâng duïng cuûa töøng tö
lieäu.
Vd: Ñeå chuaån bò toát cho vieäc thöïc hieän
phöông phaùp tích hôïp trong phaàn giaûng
daïy- hoïc thô Trung ñaïi (Ngöõ vaên7), toâi
ñaõ giôùi thieäu cho hoïc sinh söu taàm caùc
taøi lieäu veà thô cuûa caùc taùc giaû Trung
ñaïi. Ngoaøi ra coøn phaûi söu taàm caùc taøi
lieäu nhö: “ Theá thöù caùc trieàu vua” (ñeå
tích hôïp höôùng noäi vaø tích hôïp höôùng
ngoaïi, khi daïy veà Hoaøn caûnh ra ñôøi cuûa
taùc phaåm) “Nhöõng oâng vua sính chöõ”
tích hôïp höôùng ngoaïi khi daïy veà taùc giaû
baøi thô. (Thieân Tröôøng vaõn voïng cuûa
taùc giaû Traàn Nhaân Toâng)
Ngoaøi vieäc yeâu caàu hoïc sinh chuaån
bò baøi theo yeâu caàu saùch giaùo khoa,
giaùo vieân caàn nhaéc hoïc sinh bieát
vaän duïng nhöõng kieán thöùc khaùc
nhau nhö: lòch söû- xaõ hoäi, moâi
tröôøng ,… vaøo vieäc chuaån bò lónh hoäi
kieán thöùc.
Ví duï:
+ Khi daïy baøi: “Böùc thö cuûa thuû lónh
da ñoû” (Ngöõ vaên 6- taäp 2) toâi nhaéc hoïc
sinh tìm hieåu taùc haïi cuûa vieäc taøn phaù
moâi tröôøng soáng töø kieán thöùc: Sinh hoïc,
Coâng ngheä vaø saùch baùo (nhaèm tích hôïp
höôùng ngoaïi vaø höôùng noäi)
+ Khi daïy baøi thô : “Qua ñeøo Ngang”
cuûa Baø Huyeän Thanh Quan (Ngöõ vaên 7
– taäp 1) nhaéc hoïc sinh coi laïi “Theá thöù
caùc trieàu Nguyeãn, trieàu Leâ, lòch söû thôøi
Tròn h- Nguyeãn phaân tranh”, ñeå hoïc
sinh hieåu ñöôïc noãi buoàn cuûa nhaø thô veà
moät quaù khöù vaøng son cuõng nhö noãi
ñau veà ñaát nöôùc trong thöïc taïi.
-
-
Nhaéc hoïc sinh oân caùc kieán thöùc lieân
quan ñeán baøi hoïc nhö theå loaïi, chuû
ñeà. Cuøng vôùi vieäc nhaéc nhôû hoïc
sinh chuaån bò baøi, ngöôøi daïy caàn
chuaån bò moät heä thoáng caâu hoûi phuïc
vuï cho phöông phaùp tích hôïp sao
cho haøi hoaø, thích hôïp maø vaãn giöõ
ñöôïc baûn saéc rieâng cuûa moân hoïc.
Nhö treân toâi ñaõ trình baøy, daïy taùc
phaåm vaên chöông laø phaûi ñaët taùc phaåm
trong moái quan heä tay tö : “Taùc phaåmTaùc giaû- Hoaøn caûnh ra ñôøi cuûa taùc paåm
– Ngöôøi ñoïc”. Cho neân phaàn giôùi thieäu
chung, chuùng ta cuõng phaûi thöïc hieän
4
5
phöông phaùp tích hôïp hoïc sinh naém baét
taùc phaåm toát hôn.
- Khi giôùi thieäu veà taùc giaû trong
chöông trình, coù nhöõng taùc giaû naøo coù
vai troø trong lòch söû, trong neàn vaên hoïc
thì ta ñöa nhöõng caâu hoûi vaø tích hôïp ôû
daïng naøy.
Vd: Khi daïy baøi: “Phoø giaù veà kinh” –
Traàn Quang Khaûi ( Ngöõ vaên 7), ta neân
ñöa ra nhöõng caâu hoûi tích hôïp veà vai
troø vò theá cuûa Traàn Quang Khaûi trong
caùc chieán thaéng vang doäi cuûa quaân vaø
daân nhaø Traàn ñöôïc nhaéc ñeán trong baøi
thô ñeå giuùp hoïc sinh soáng laïi trong haøo
khí chieán thaéng ñoù khi caûm thuï baøi thô.
+ Khi giôùi thieäu veà taùc phaåm; veà hoaøn
caûnh ra ñôøi cuûa taùc phaåm coù lieân quan
ñeán lòch söû – xaõ hoäi thì ta ñöa ra caâu
hoûi vaø tích hôïp kieán thöùc naøy. Vd:
Cuøng vôùi baøi “Phoø giaù veà kinh” – Traàn
Quang Khaûi (Ngöõ vaên 7 ), ta tieán haønh
tích hôïp kieán thöùc lòch söû veà cuoäc
khaùng chieán choáng quaân Nguyeân Moâng xaâm löôïc ( tích hôïp theo höôùng
ngoaïi) ñeå hieåu saâu hôn veà taùc phaåm
( höôùng noäi). Ñoàng thôøi hieåu roõ hôn veà
lòch söû choáng giaëc ngoaïi xaâm cuûa daân
toäc ôû giai ñoaïn naøy vaø töø ñoù coù söï ñoàng
caûm vôùi taùc giaû khi tìm hieåu noäi dung
baøi thô.
+ Veà theå loaïi vaø phöông thöùc bieåu ñaït :
ôû phaàn naøy coù kieán thöùc lieân quan
trong phaàn so saùnh, heä thoáng kieán thöùc
thì ta cuõng chuù yù tích hôïp vaø ñöa ra caâu
hoûi giuùp hoïc sinh tích hôïp ñöôïc kieán
thöùc.
Vd: Khi daïy baøi: “Hoài höông ngaãu thö”
– Taùc giaû Haï Tri Chöông (Ngöõ vaên 7)
ta coù theå cho hoïc sinh tích hôïp veà theå
thô thaát ngoân töù tuyeät vaø caùch bieåu ñaït
bieåu caûm vôùi baøi “Baùnh troâi nöôùc” cuûa
taùc giaû Hoà Xuaân Höông. Tích hôïp chuû
ñeà tình yeâu queâ höông vôùi baøi “Tónh daï
töù” cuûa Lyù Baïch.
ÔÛ phaàn naøy khi thöïc hieän
phöông phaùp tích hôïp caàn linh hoaït,
khoâng neân quaù coâng thöùc hay quaù tham
tích hôïp maø phaù vôõ ñaëc thuø cuûa phaân
moân, phaù vôõ “chaát vaên” trong baøi daïy.
Trong quaù trình giuùp hoïc sinh tieáp
caän taùc phaåm vaên chöông qua heä thoáng
ngoân ngöõ ñöôïc trình baøy trong vaên baûn,
ngöôøi daïy phaûi tuyeät ñoái tuaân thuû theo
caùc phöông phaùp giaûng daïy vaên. Khi
thöïc hieän caùc phöông phaùp naøy thì
phöông phaùp tích hôïp ñöôïc vaän duïng
loàng trong phöông phaùp nhö: gôïi môû,
neâu vaán ñeà, so saùnh, phaân tích toång
hôïp. Ñeå chuaån bò tích hôïp toát, giaùo vieân
cuõng neân höôùng daãn hoïc sinh chuaån bò
tröôùc ôû nhaø (neáu gaëp vaán ñeà khoù)
Vd: Khi daïy baøi:“Hoài höông ngaãu thö”
cuûa Haï Tri Chöông (Ngöõ vaên 7) giaùo
vieân neân ñöa vaán ñeà ñeå tích hôïp laø:
Cuõng vieát veà tình caûm ñoái vôùi queâ
höông song tình caûm ñoù bieåu hieän ôû Lyù
Baïch vôùi baøi thô “ Tónh daï töù” coù ñieåm
gì gioáng vaø khaùc vôùi baøi “Hoài höông
ngaãu thö” cuûa Haï Tri Chöông?
Ngoaøi ra ôû phaàn Ñoïc – Hieåu vaên baûn,
kieán thöùc caàn tích hôïp coøn ñöôïc chuù yù
tôùi buùt phaùp saùng taùc vaø caùch söû duïng
ngoân töø cuûa nhaø vaên, nhaø thô. Thoâng
qua vieäc phaân tích buùt phaùp, caùch söû
5
6
duïng ngoân ngöõ, ta tieán haønh tích hôïp
kieán thöùc Vaên- Taäp laøm vaên vaø Vaên –
Tieáng Vieät.
treân cuûa baøi hoïc maø coøn coù theå vaän
duïng ñöôïc ôû ngay caû phaàn Luyeän taäp –
toång keát.
Khi phaân tích buùt phaùp theå hieän cuûa
moät taùc phaåm ta coù theå tích hôïp ñöôïc
kieán thöùc Taäp laøm vaên.
Ôû phaàn toång keát baøi hoïc, ta coù
theå tích hôïp ñöôïc kieán thöùc theo caû
chieàu doïc laãn chieàu ngang trong vieäc
ruùt ra caûm nhaän chung veà noäi dung vaø
ngheä thuaät cuûa taùc phaåm vaên chöông.
Cuõng nhö phaàn lieân heä, lieân töôûng
nhöng phaûi chuù yù khoâng ñeå laëp laïi yù ôû
phaàn treân.
Vd: Daïy baøi: “Caûnh khuya” cuûa Hoà Chí
Minh (Ngöõ vaên 7) ta seõ tích hôïp ñöôïc
yeáu toá töï söï vaø mieâu taû trong vaên bieåu
caûm.
Khi phaân tích caùch söû duïng cuûa
ngoân ngöõ cuûa taùc giaû trong taùc phaåm
vaên chöông, ta cuõng tích hôïp ñöôïc kieán
thöùc Tieáng Vieät.
Vd: Daïy baøi: “Qua ñeøo Ngang” cuûa Baø
Huyeän Thanh Quan vaø baøi “Baïn ñeán
chôi nhaø” cuûa Nguyeãn Khuyeán, ta vöøa
tích hôïp ñöôïc kieán thöùc veà ñaïi töø “ta”
ñöôïc söû duïng ôû cuoái moãi baøi thô. Vöøa
toång hôïp naâng cao kieán thöùc veà vieäc
vaän duïng saùng taïo töø Tieáng Vieät ôû baøi
“Baïn ñeán chôi nhaø” cuûa Nguyeãn
Khuyeán.
Hay khi daïy baøi: “Ngaãu nhieân
vieát nhaân buoåi môùi veà queâ” cuûa Haï Tri
Chöông, trong quaù trình phaân tích ngheä
thuaät söû duïng tieåu ñoái ñeå khaùi quaùt
quaõng thôøi gian xa queâ cuûa nhaø thô, ta
seõ tích hôïp ñöôïc kieán thöùc veà “Töø traùi
nghóa” seõ hoïc ôû baøi sau.
Vaän duïng phöông phaùp tích hôïp
trong vieäc daïy – hoïc ôû phaân moân Vaên
hoïc, ta khoâng chæ vaän duïng hai phaàn
Vd: Khi daïy phaàn toång keát baøi “ Tieáng
gaø tröa” cuûa Xuaân Quyønh (Ngöõ vaên 7)
ta seõ toång keát cho hoïc sinh veà caùch
bieåu caûm (coù vaän duïng yeáu toá töï söï vaø
mieâu taû, caùch laäp yù hoài töôûng quaù khöù,
suy ngaãm veà hieän taïi …)
Hay laø: Khi daïy phaàn Luyeän taäp
cuûa truyeän:“Caây buùt thaàn” (Ngöõ vaên 6),
ta cho hoïc sinh keå laïi phaàn keát thuùc
truyeän theo caùch rieâng cuûa mình. Töùc
laø ta ñaõ tích hôïp kieán thöùc cho baøi Taäp
laøm vaên: “Keå chuyeän töôûng töôïng” seõ
hoïc ôû caùc tieát tôùi.
Noùi toùm laïi, caùch vaän duïng
phöông phaùp tích hôïp trong phaân moân
Vaên khaù ña daïng, khaù phong phuù, ñoøi
hoûi ngöôøi giaùo vieân - ngöôøi chæ ñaïo hoïc
sinh tieáp caän giaù trò vaên chöông phaûi
bieát vaän duïng linh hoaït, saùng taïo ñeå
khoâng taïo neân söï nhaøm chaùn, coâng
thöùc trong quaù trình daïy - hoïc.
Sau ñaây laø moät tieát minh hoaï cuï
theå cho vieäc vaän duïng ñoù.
6
7
D
aïy – hoïc theo phöông phaùp
tích hôïp laø moät vaán ñeà caàn
ñöôïc quaùn trieät trong boä moân
Ngöõ vaên noùi chung vaø trong phaân moân
vaên noùi rieâng. Quan ñieåm tích hôïp
khoâng chæ ñöôïc theå hieän trong moät
khaâu nhaát ñònh naøo cuûa baøi hoïc maø caàn
ñöôïc quaùn trieät trong moïi khaâu, moïi
böôùc tieán haønh thöïc hieän treân lôùp vaø
ñaëc bieät ngay caû khaâu chuaån bò cuûa
thaày vaø troø töø ñaàu naêm vaø trong suoát
caû naêm hoïc.
Ñeå vaän duïng toát ñöôïc phöông
phaùp daïy vaø hoïc naøy ñoøi hoûi ngöôøi daïy
laãn ngöôøi hoïc phaûi tích cöïc, chuû ñoäng
vaø khoâng ngöøng tìm toøi saùng taïo.
Vôùi khaû naêng haïn cheá vaø trong
giôùi haïn cuûa khoái lôùp do toâi phuï traùch
giaûng daïy, nhöõng giaûi phaùp toâi ñöa ra
ñaây coù theå chöa ñaày ñuû hoaëc coøn nhieàu
khieám khuyeát; caùc daãn chöùng ñi keøm
chöa bao quaùt heát ñöôïc caùc lôùp trong
chöông trình THCS. Toâi raát mong caùc
ñoàng nghieäp thoâng caûm vaø goùp yù xaây
döïng ñeå baûn thaân toâi coù ñieàu kieän hoïc
hoûi vaø goùp phaàn giuùp nhau hoaøn thieän
veà phöông phaùp daïy hoïc, ñoàng thôøi
hoaøn thaønh toát coâng vieäc giaûng daïy
Ngöõ vaên baäc Trung hoïc cô sôû.
Ñaø laït, thaùng 12 – 2005
7
8
Giôùi thieäu 1 tieát minh hoaï
Tieát 30 :
BAÏN ÑEÁN CHÔI NHAØ
- Nguyeãn Khuyeán -
I/ Muïc tieâu baøi hoïc: -Giuùp hoïc sinh:
- Caûm nhaän ñöôïc tình baïn ñaäm ñaø, hoàn nhieân cuûa Nguyeãn Khuyeán.
- Theå thô thaát ngoân baùt cuù ñöôïc Vieät hoaù baèng lôøi thô thuaàn Vieät trong saùng, bình
dò.
- Tính bieåu caûm cuûa vaên baûn thô coù theå ñöôïc boäc loä baèng caùc yeáu toá töï söï sinh hoaït
haèng ngaøy.
II/ Chuaån bò:
Gv: tieáp tuïc luyeän taäp ñoïc bieåu caûm thô Ñöôøng luaät. Qua caâu hoûi phaân tích, luyeän
taäp noùi cho hoïc sinh. Phaân tích hai caâu ñaàu, hai caâu cuoái vaø phaân tích toång hôïp boán
caâu giöõa. Tích hôïp vaên baûn ñeå daïy baøi Quan heä töø tieát tieáp theo (ma ø- thôøi - thì ).
- Ñoà duøng daïy hoïc: böùc chaân dung Nguyeãn Khuyeán, tranh aûnh ao laøng, …
-
Hs: tieáp tuïc ñoïc vaên baûn, naém vöõng tieåu söû taùc giaû, traû lôøi caâu hoûi phaàn ñoïc hieåu.
- Kieán thöùc tích hôïp: Tích hôïp chuû ñeà, Theå loaïi, Phong caùch vieát cuûa caùc giaû,
Tieáng Vieät veà töø ñoàng aâm, Ñaïi töø , quan heä töø. Yeáu toá mieâu taû trong vaên bieåu caûm….
III/ Caùc böôùc leân lôùp:
1. OÅn ñònh:
2. Baøi cuõ: (5 phuùt) - Ñoïc thuoäc loøng baøi thô Qua ñeøo Ngang cuûa Baø Huyeän Thanh
Quan. Cho bieát yù nghóa cuûa baøi thô?
8
9
3. Baøi môùi: Trong thô Trung ñaïi Vieät Nam, chuùng ta khoâng chæ töï haøo veà khí
phaùch vaø khaùt voïng ñoäc laäp daân toäc, töï haøo veà chieán thaéng choáng ngoaïi xaâm,
khaúng ñònh söùc maïnh cuûa daân toäc trong vieäc baûo veä vaø phaùt trieån ñaát nöôùc qua
hai baøi thô: Soâng nuùi nöôùc Nam vaø Phoø giaù veà kinh. Ta coøn caûm nhaän ñöôïc
tình yeâu queâ höông ñaát nöôùc cuûa caùc taùc giaû qua caùc baøi ca dao veà queâ höông
ñaát nöôùc, qua baøi “ Thieân Tröôøng vaõn voïng” cuûa Traàn Nhaân Toâng. Maø chuùng
ta coøn coù dòp tìm hieåu vaø bieát theâm moät quan ñieåm veà tình baïn trong cuoäc soáng
cuûa con ngöôøi. Baøi thô: “Baïn ñeán chôi nhaø” cuûa Nguyeãn Khuyeán laø moät baøi
thô hay trong ñeà taøi tình baïn vaø cuõng laø baøi thô hay nhaát trong thô Nguyeãn
Khuyeán noùi rieâng, thô Noâm Ñöôøng luaät Vieät Nam noùi chung.(Tích hôïp chuû ñeà).
- Hoaït ñoäng 1: 10 phuùt
-Ñoïc toaøn boä baøi thô.
Giaûi thích töø khoù.
-Taùc giaû baøi thô naøy laø
ai?-Haõy trình baøy ñoâi neùt
veà taùc giaû Nguyeãn
Khuyeán?
-Ñieåm naøo ôû taùc giaû
Nguyeãn Khuyeán laøm ta
khaâm phuïc ? (Tích hôïp
höôùng ngoaïi kieán thöùc
lòch söû – xaõ hoäi)
-Theå loaïi cuûa baøi gioáng
baøi thô naøo ñaõ hoïc? (Tích
hôïp theå loaïi vôùi baøi Qua
ñeøo Ngang)
-Choã saùng taïo, linh hoaït
cuûa Nguyeãn Khuyeán
trong baøi thô naøy laø gì?
Coù gioáng boá cuïc baøi thô
Qua Ñeøo Ngang cuûa Baø
-Gv nhaän xeùt caùch ñoïc, caùch ngaét nhòp.
-Hs döïa vaøo tieåu daãn trình baøy veà taùc giaû
Nguyeãn Khuyeán.
I/ Giôùi thieäu chung
1/ Taùc giaû: Nguyeãn
Khuyeán
( sgk )
-Gv trình baøy moät vaøi neùt veà Lòch söû Vieät
Nam luùc baáy giôø, sau ñoù choát: Xuaát thaân töø
moät gia ñình nhaø nho ngheøo, Nguyeãn
Khueán ñaõ gaéng hoïc taäp ñeå ñoã ñaït laøm
quan, nhöng tröôùc caûnh nöôùc maát, oâng boû
quan veà ôû aån, theå hieän moät tinh thaàn baát
hôïp taùc vôùi giaëc, giöõ cho mình moät nhaân
caùch trong saïch.
-Hoïc sinh trình baøy laïi theå thô Thaát ngoân
baùt cuù.
2/ Theå thô: Thaát
ngoân baùt cuù ( sgk )
-Nguyeãn Khuyeán vaãn taû caûnh nhaø, vaãn vöøa
cöôøi nhö muoán thanh minh cuøng baïn giaø
chöù khoâng theo boá cuïc nghieâm ngaët cuûa
baøi baùt cuù laø phaûi baøn luaän veà vaán ñeà. Choã
baûn lónh cao cuûa nhaø thô laø choã ñoù.
9
10
Huyeän Thanh Quan
khoâng?
(Tích hôïp boá cuïc)
-Hoaït ñoäng 2: 20 phuùt
-Ñoïc dieãn caûm caâu thô
ñaàu tieân vôùi gioïng ñieäu
thích hôïp. Nhaän xeùt
gioïng ñieäu, nhòp thô? Vì
sao?
II/ Ñoïc –Hieåu vaên
baûn
1/ Caâu ñaàu: Giôùi
thieäu cuoäc thaêm
- Caâu thô khoâng chæ laø söï thoâng baùo khi
ngöôøi baïn ñeán chôi maø coøn thaáy söï reo vui, vieáng:
-Ñaõ baáy laâu nay baùc
hoà hôûi, phaán chaán.
Gv giaûng: Thôøi gian naøy Nguyeãn Khuyeán tôùi nhaø hoà hôûi,
ñaõ veà ôû aån. OÂng ñaõ töï cho mình ñaõ giaø. Vaø vui veû, thoaû loøng –
baïn oâng cuõng vaäy.(Muoán ñi laïi tuoåi giaø
xuùc ñoäng khi gaëp laïi
theâm nhaùc). Ngheøo, giaø soáng aån daät choán
ngöôøi baïn thaân laâu
höông thoân, ít giao du, baïn beø taâm giao ít ngaøy xa caùch.
ñi laïi thöôøng xuyeân - vui möøng khi baïn ñeán
thaêm. Caâu thô, lôøi thô töï nhieân nhö noùi
haèng ngaøy, thanh thoaùt.(xöng hoâ baèng Baùc
– caùch xöng hoâ thaân maät khoâng keùm phaàn
toân kính)
-Gaëp baïn, Nguyeãn Khuyeán ñaõ ñaët tröôùc
ngöôøi baïn giaø, ngöôøi ñoïc moät tình huoáng
-Ñoïc tieáp 5 caâu sau vaø
nhaän xeùt lôøi thanh minh, khoù tin, khoù xöû, oaùi oaêm. Ñaõi baïn töø xa tôùi
phaân bua cuûa nhaø thô vôùi thaêm, nhaø thô ñaõ ñaõi baïn nhöõng gì:
baïn veà caûnh tieáp khaùch +Khoâng coù ngöôøi haàu haï, tieáp khaùch.
+Khoâng coù caùi gì ñeå aên, ñeå uoáng ñöôïc ñeå
ñaïm baïc cuûa mình? Vì
sao laïi nhö vaäy? Coù thaät ñaõi khaùch.
Nguyeãn Khuyeán ngheøo -Moïi thöù xem ra xaùc ñaùng, cöù y nhö laø
thaät. Khoâng coù maø laïi coù, coù maø laïi nhö
nhö theá khoâng?
khoâng coù.
+Coù treû maø khoâng bieát treû ñi chôi ñaâu maø
tìm
+Coù caù ngon, gaø beùo nhöng do ao saâu, raøo
roäng neân khoâng baét ñöôïc.
+Coù caûi nhöng caûi chöûa ra caây, coù caø caø
môùi nuï , coù baàu baàu vöøa ruïng roán, coù möôùp
môùi ra hoa laøm sao maø coù theå aên ñöôïc.
-Vôùi ngheä thuaät ñoái, ñaûo cho thaáy ñöôïc
duïng yù cuûa taùc giaû.
-Gv choát yù :Trong caâu chuyeän mieáng traàu
laø ñaàu caâu chuyeän, vaäy maø leã nghi tieáp
-HS thaûo luaän: 2 phuùt
2/ 6 caâu tieáp: Hoaøn
caûnh tieáp baïn:
Ñaët khaùch tröôùc moät
tình theá:
+ treû thôøi ñi vaéng
+chôï thì xa
+ao saâu nöôùc caû,
khoân chaøi caù.
+baàu vöøa ruïng roán,
möôùp ñöông hoa.
+ caûi chöûa ra caây,
caø môùi nuï.
+ñaàu troø tieáp khaùch
traàu khoâng coù
- noùi quaù, ñoái, ñaûo
ngheøo khoù, hoùm
hænh, haøi höôùc. Yeâu
10
11
-Coù yù kieán cho raèng:
Caâu thöù baûy “rieâng traàu
khoâng thì coù “. YÙ kieán
cuûa em nhö theá naøo?
-HS thaûo luaän ( 3 phuùt)
-So saùnh ba töø cuoái “ta
vôùi ta” trong baøi thô vôùi
ba töø cuoái trong baøi cuoái
trong baøi thô “Qua ñeøo
Ngang” ñeå thaáy söï gioáng
nhau vaø khaùc nhau veà
noäi dung vaø hình thöùc,
caûm xuùc cuûa hai nhaø thô?
(caên cöù vaøo cuoäc ñôøi vaø
caù tính cuûa hai taùc giaû ñeå
giaûi thích ). (Tích hôïp veà
Tieáng Vieät: Ñaïi töø )
khaùch toái thieåu cuõng khoâng coù.
-Taát caû chæ ñeàu laø con soá khoâng.
-YÙ thô khoâng maïch laïc.
-Traàu khoâng laø teân ñaày ñuû cuûa thöù laù caây
naøy nhöng xeùt trong maïch thô thì chæ coù theå
laø traàu cuõng khoâng theå coù noát. Lôøi thô cöù
nhoû nheï, chaân chaát, thaät thaø maø hoùm hænh,
vöøa nhö thanh minh vôùi baïn, vöøa ñeå giôùi
thieäu caûnh soáng thanh baàn cuûa gia ñình
mình. Neáu chuù yù gioïng ñieäu thô vaø caùch
duøng töø ngöõ cuûa taùc giaû, ta thaáy ñaèng sau
caùi ngheøo thieáu, hieän höõu nhö aån chöùa,
höùa heïn moät cuoäc soáng giaøu coù, phong löu.
Ñaèng sau nhöõng caâu thô keå, taû thöïc kia
nhö laø thaàm thì thanh minh, hoùm hænh vui
ñuøa cuûa Nguyeãn Khuyeán Noåi baät caùi
thanh ñaïm, ngheøo tuùng cuûa vieân quan thanh
lieâm veà ôû aån, noåi baät caùi tinh thaàn cao quyù
hôn taát caû, caùi khoâng coù taát caû, chæ coù moät
thöù laø coù taát caû, caùi ñoù ñöôïc theå hieän ôû caâu
thô cuoái.
baïn baèng tình caûm
daân daõ, chaát phaùc.
-Tình baïn cuûa hoï
saâu saéc trong saùng
vì ñöôïc xaây caát treân
caùc nhu caàu tinh
thaàn.
3/ Caâu cuoái: Tình
-Gv choát yù: Caû hai baøi thô: ñeàu keát thuùc ôû baïn cao caû
-…ta vôùi ta (ñaïi töø )
ba töø “ ta vôùi ta” tröïc tieáp theå hieän caûm
-> chæ söï hoaø hôïp
xuùc, taâm traïng cuûa nhaø thô, chuû theå tröõ
cuûa hai con ngöôøi
tình.
trong moät tình baïn
-Ñeàu gôïi môû dö ba cho ngöôøi ñoïc.
chan hoaø vui veû Khaùc nhau:
+ Cuïm töø “ ta vôùi ta” trong baøi thô cuûa Baø nieàm haân hoan, tin
Huyeän Thanh Quan laø ñaïi töø ngoâi thöù nhaát töôûng ôû tình baïn
soá ít, chæ coù moät chuû theå tröõ tình, moät taâm trong saùng thieâng
lieâng.
traïng. Ñoù laø moät caùi boùng cuûa baø, noãi coâ
ñôn thaêm thaúm khoâng bieát chia seû cuøng ai.
+Baïn ñeán chôi nhaø “ ta vôùi ta”( ñaïi töø soá
nhieàu “ ta” . Caû hai ñeàu chung moät taâm
traïng ñoù laø noãi vui möøng vì laâu nay môùi
gaëp nhau, caû hai coøn khoeû, coøn nhôù ñeán
nhau, cuøng chung moät taâm söï
-Tuy nhieân ñaây laø nieàm vui khinh theá ngaïo
vaät cuûa nhaø nho thaùo tieát ñöôïc theå hieän
11
12
- Hoaït ñoäng 3: 5 phuùt
-Vì sao noùi ñaây laø moät
baøi thô hay veà tình baïn?
-Baøi thô vaän duïng
phöông thöùc bieåu ñaït
naøo? Bieåu caûm baèng
caùch naøo? ( Tích hôïp Taäp
laøm vaên)
-Chuû nhaân tieáp baïn laø
Nguyeãn Khuyeán. Em
hieåu gì veà Nguyeãn
Khuyeán vaø tình baïn cuûa
oâng töø baøi naøy?
-Töø tình baïn cuûa nhaø thô,
quan nieäm cuûa em nhö
theá naøo veà tình baïn?
(Tích hôïp höôùng ngoaïi:
moân coâng daân)
- Hoaït ñoäng 4: 7 phuùt
-Ñoïc vaø xaùc ñònh yeâu
caàu baøi taäp 1 /106
(Tích hôïp giöõa phong
caùch, caùch söû duïng ngoân
ngöõ cuûa taùc giaû, theå thô
Song thaát luïc baùt, Thaát
ngoân baùt cuù ñöôøng luaät).
ñaäm neùt ôû caâu cuoái.
-Ñaây laø ñieàu khaùc bieät cuûa Nguyeãn Khuyeán
so vôùi Baø Huyeän Thanh Quan.
-Ñaây laø moät baøi thô hay veà tình baïn vì noù
theå hieän chaân thaät veà tình baïn. Noù baát chaáp
moïi hoaøn caûnh, ñieàu kieän. Noù moäc maïc,
ñaäm ñaø nhöng vaãn traøn ngaäp nieàm vui daân
daõ. Taïo tình huoáng baát ngôø maø thuù vò, laøm
ngöôøi ñoïc ngaïc nhieân roài keát thuùc baèng nuï
cöôøi xoaø hoùm hænh maø saâu saéc.
-Noù ñöôïc theå hieän baèng moät theå thô Thaát
ngoân baùt cuù Ñöôøng luaät chaët cheõ song
gioïng thô chaát phaùc, hoàn nhieân, caâu naøo
cuõng ñuùng, cuõng laáp laùnh aùnh maét nheo
cöôøi, cuõng aám aùp nieàm vui hoàn haäu.
-Baøi thô vôùi phöông thöùc vöøa bieåu caûm tröïc
tieáp vöøa thoâng qua yeáu toá töï söï – keå veà
hoaøn caûnh tieáp baïn.
III/ Ghi nhôù / 105
-Nguyeãn Khuyeán laø con ngöôøi hoùm hænh,
haøi höôùc, yeâu ñôøi.
-Tình baïn cuûa oâng laø tình baïn chaân thaønh,
aám aùp beàn chaët döïa treân giaù trò tinh thaàn.
-Hoïc sinh töï trình baøy caûm nhaän, quan
nieäm cuûa mình veà tình baïn.
-Baøi taäp 1 / sgk 106
+Chinh phuï ngaâm khuùc: hình aûnh trau
chuoát, giaøu hình aûnh, ñaëc bieät laø duøng ngheä
thuaät ñieäp töø taøi tình, theå hieän tính ñieâu
IV/ Luyeän taäp:
luyeän trong vaên chöông baùc hoïc.
+Baïn ñeán chôi nhaø: laø lôøi aên tieáng noùi haèng
ngaøy trong daân gian, lôøi thô töï nhieân, khoâng
goø boù, gioïng thanh thoaùt, dieãn ñaït yù chaân
thaønh, baøi thô laø moät saùng taïo ñaëc saéc trong
doøng thô Noâm Ñöôøng luaät trong vaên hoïc
nöôùc ta.
12
13
4/ Höôùng
-
-
daãn
veà nhaø:
Ñoïc thuoäc loøng baøi thô.
Nhaéc laïi noäi dung baøi hoïc.
Tìm theâm moät soá baøi ca dao, tuïc ngöõ, thaønh ngöõ noùi veà tình baïn. (Tích hôïp vaên
hoïc)
Thöû tìm xem trong baøi thô coù bao nhieâu töø Haùn Vieät? Giaûi thích ñieàu thuù vò naøy?
(Tích hôïp töø Haùn Vieät vaø so saùnh vôùi ngoân ngöõ thô cuûa Baø Huyeän Thanh Quan
vôùi thô Nguyeãn Khuyeán)
Soaïn: Chöõa loãi duøng quan heä töø .
13
- Xem thêm -