Tài liệu Skkn tích hợp kiến thức liên môn trong bài dạy tình yêu và thù hận

I. TÊN CỞ SỞ ĐƯỢC YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NINH BÌNH II. TÁC GIẢ Tác giả: Nguyễn Thị Thanh Hà Chức danh: Giáo viên Môn: Ngữ văn Địa chỉ: Trường THPT Chuyên Lương Văn Tụy III. TÊN SÁNG KIẾN - Tên sáng kiến: Tích hợp kiến thức liên môn trong bài dạy Tình yêu và thù hận - Lĩnh vực áp dụng: Ngữ Văn NỘI DUNG SÁNG KIẾN 1. Giải pháp cũ thường làm Trong chương trình Ngữ văn THPT, các bài đọc - hiểu về tác phẩm kịch chiếm số lượng rất ít so với các tác phẩm thơ, truyện. Ở chương trình Ngữ văn 11 có hai trích đoạn kịch: Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài ( Trích Vũ Như Tô của Nguyễn Huy Tưởng ) và Tình yêu và thù hận ( Trích Rô-mê-ô và Giu-li-ét của Sếch-xpia ). Ở lớp 12 có thêm trích đoạn Hồn Trương Ba, da hàng thịt của Lưu Quang Vũ. Bởi không dạy nhiều bài thuộc loại hình kịch nên tôi cũng như nhiều anh chị em đồng nghiệp thường cảm thấy khó khăn hơn khi hướng dẫn học sinh đọc - hiểu những văn bản kịch. Nhất là văn bản Tình yêu và thù hận ( Trích Rômê-ô và Giu-li-ét của Sếch-xpia ) mới được đưa vào chương trình vài năm gần đây. Những năm đầu tiên soạn bài dạy này, tôi cũng còn rất lúng túng, chưa biết tiếp cận, khái thác theo hướng nào. Dù đọc kĩ sách hướng dẫn dành cho giáo viên nhưng cũng chưa thể thấm nhuần hết. Lúc ấy, với những thao tác quen thuộc như khi tìm hiểu một văn bản văn xuôi nói chung, tôi tập trung vào việc phân tích tính cách, tâm trạng nhân vật Rô-mê-ô và Giu-li-ét. Dạy xong bài, tôi đã tự nhận thấy bài dạy của mình chưa có hứng thú, không truyền được cảm hứng đến học sinh. Mang tâm lí dạy cho xong, cho nên cứ đến bài học này là cô cảm thấy khó dạy và trò cảm thấy khó tiếp nhận . Là người giáo viên đứng trên 1 bục giảng, khi thiết kế được một giáo án hay, tiến hành hoạt động dạy và học thành công luôn là một niềm vui, niềm mong ước. Ngược lại, một bài nào đó khi soạn giảng chưa tìm được cái hay, cái đặc sắc, không thành công thì nó sẽ trở thành niềm ám ảnh, trăn trở khôn nguôi. Không cho phép mình chấp nhận một thực tại như thế, tôi muốn tìm ra giải pháp để khắc phục, phải đầu tư nghiên cứu để có được một bài giảng sinh động, hấp dẫn. 2. Giải pháp mới cải tiến Xác định Tình yêu và thù hận là một bài khó và dù không thành công ở các lần dạy trước nhưng tôi vẫn chọn bài này trong một đợt thao giảng có tổ chuyên môn dự giờ đánh giá. Với quyết tâm phải dạy cho thật hay, thật sự thành công để sau này không phải lúng túng ngại ngần mỗi khi dạy đến văn bản này, tôi đã tập trung rất nhiều thời gian tìm tòi, ngẫm nghĩ trong khi thiết kế giáo án. Vì đây là một văn bản thuộc thể loại mà học sinh không được tiếp cận nhiều trong chương trình, nên tôi nghĩ trước hết phải làm cho các em có những hiểu biết nhất định về loại hình kịch, thể loại bi kịch. Từ đó hướng dẫn học sinh bám sát vào đặc trưng của thể loại khi tìm hiểu chi tiết văn bản. Nói đến kịch là nói đến những mâu thuẫn, xung đột. Những mâu thuẫn xung đột được chọn lọc, dồn nén, qui tụ, lµm næi bËt trong qu¸ tr×nh xuÊt hiÖn, ph¸t triÓn vµ gi¶i quyÕt,… qua tµi n¨ng h cÊu, s¸ng t¹o cña t¸c gi¶, t¹o thµnh xung ®ét kÞch, cô thÓ ho¸ b»ng c¸c hµnh ®éng kÞch do c¸c nh©n vËt kÞch thùc hiÖn trong mét cèt truyÖn kÞch. Xung ®ét kÞch t¹o nªn tÝnh kÞch, g©y nªn sù hÊp dÉn chñ yÕu cña vë kÞch. Trong kÞch, xung ®ét kÞch ®ãng vai trß quan träng nhÊt. Bởi những đặc trưng của thể loại như thế cho nên đọc - hiểu một tác phẩm kịch trước hết phải tìm hiểu mâu thuẫn, xung đột của vở kịch. Xung đột ấy được thể hiện như thế nào trong đoạn trích, được đẩy tới cao trào, đỉnh điểm và được giải quyết như thế nào? Qua đó ta có thế hiểu được đặc điểm tính cách, diễn biến tâm trạng của nhân vật trong tác phẩm mà chủ yếu là trong trích đoạn. Sau khi phân tích kĩ mâu thuẫn, xung đột mới khái quát lên được tư tưởng chủ đề, giá trị của tác phẩm. 2 Đặc biệt trong quá trình soạn bài đọc hiểu văn bản này, chúng tôi luôn có ý thức tích hợp kiến thức liên môn Ngữ văn, lịch sử, địa lý, văn hóa… Dạy học tích hợp đối với một bài học cụ thể là một thử nghiệm nhằm đổi mới phương pháp dạy học, vận dụng lí luận dạy học hiện đại vào thực tiễn dạy học bộ môn Ngữ văn, điều này xuất phát từ yêu cầu và mục tiêu giáo dục, đào tạo của bộ môn: Hình thành và phát triển năng lực cho học sinh một cách có hiệu quả hơn; kích thích hứng thú học tập, rèn luyện tư duy sáng tạo... Sự hợp nhất, liên kết giữa các phân môn, giữa các môn có liên quan tạo thành một thể thống nhất là một xu hướng dạy học đáp ứng yêu cầu phát triển của thời đại, hình thành cho học sinh thói quen tư duy tổng hợp, tư duy liên kết, thói quen nghiên cứu khoa học trong liên kết đó, vận dụng vào thực tiễn ở những mức độ, bình diện khác nhau, rèn luyện năng lực giải quyết những vấn đề phức hợp, góp phần gắn lí thuyết với thực hành, kiến thức với thực tế cuộc sống, tư duy với hành động. Trong quá trình soạn giảng, tôi luôn chú ý đến việc gợi mở để học sinh suy nghĩ, phát hiện, khái quát vấn đề… Nhờ sự nỗ lực cố gắng, bài dạy đã có những cải tiến rõ rệt và có hiệu quả hơn so với lúc trước nhiều. HIỆU QUẢ GIẢNG DẠY Sau việc đầu tư soạn giảng, cải tiến phương pháp giảng dạy, tôi nhận thấy bài dạy của mình đã đạt được những kết quả sau: - Học sinh hiểu bài, cảm thấy hứng thú thực sự với giờ học. Đặc biệt sau khi học bài Tình yêu và thù hận, các em không chỉ nắm bắt được những nội dung kiến thức cơ bản, hiểu sâu sắc giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích cũng như của cả tác phẩm Rô-mê-ô và Giu-li-ét , mà các em còn biết được những kiến thức về thể loại, biết cách tiếp cận, đọc - hiểu một văn bản văn học thuộc loại hình kịch. Học sinh biết vận dụng sáng tạo những kiến thức đã học vào thực tiễn cuộc sống, biết cách phân tích, đánh giá một kịch bản sân khấu, điện ảnh...Mỗi bài học đều có mục đích cung cấp kiến thức và rèn luyện cho học sinh những kĩ năng cần thiết. - Trong bài kiểm tra, khi ra đề về trích đoạn này, đa số các em đều đạt yêu cầu, có nhiều bài đạt điểm khá, giỏi, có những bài viết rất sáng tạo, giàu cảm xúc. 3 - Tổ chuyên môn dự giờ nhìn chung đều đánh giá cao chất lượng bài dạy. ĐIỀU KIỆN VÀ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG Đối tượng áp dụng là học sinh lớp 11, các em đã được trang bị nhiều kiến thức về văn học; có khả năng tiếp nhận những vấn đề sâu sắc, có ý nghĩa về cuộc sống, con người và nghệ thuật; có năng lực, kĩ năng đọc - hiểu các văn bản văn chương. PHỤ LỤC * Hoạt động dạy học và tiến trình dạy học TÌNH YÊU VÀ THÙ HẬN ( Trích Rô-mê-ô và Giu-li-ét ) Sếch- xpia ( Tiết 1 ) A.Mục tiêu bài học: 1. Giúp HS nắm được: - Những nét chính về thời đại Phục hưng, tiểu sử, sự nghiệp của người khổng lồ của thời đại Phục hưng Sếch-xpia. - Nội dung tư tưởng tiến bộ của vở kịch Rô-mê-ô và Giu-li-ét và tài năng của Sếch-xpia trong nghệ thuật kịch. - Xung đột kịch trong trích đoạn Tình yêu và thù hận. 2. Rèn luyện kĩ năng đọc- hiểu văn bản thuộc thể loại kịch, có thể vận dụng kĩ năng đó vào trong nhiều tình huống mà các em sẽ gặp sau này. 3. Giáo dục nhân cách cho HS, bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm trong sáng, tốt lành. 4. HS biết tích hợp những kiến thức về Ngữ học, Lí luận văn học, Lịch sử, văn hóa,…khi tìm hiểu một tác phẩm văn chương, kết hợp tri thức của nhiều lĩnh vực khác nhau nhằm giải quyết những vấn đề mang tính phức hợp. B. Phương pháp dạy học 4 GV tæ chøc giê d¹y theo sù kÕt hîp gi÷a c¸c ph¬ng ph¸p ®äc tái hiện, nªu vÊn ®Ò, gîi t×m, đàm thoại, trao ®æi th¶o luËn nhãm, kÕt hîp víi diÔn gi¶ng thuyết trình. C. Thiết bị dạy học, học liệu - SGK Ngữ văn 11, tập một - SGV Ngữ văn 11, tập một - Tư liệu tham khảo - Thiết kế bài học - Thiết kế giáo án điện tử bằng ứng dụng Powerpoint để giảng dạy cho HS. Các tranh ảnh, vedioclip sẽ được chuyển thành file hình ảnh, âm thanh và trình chiếu trên phần mềm điện tử. D. Tiến trình dạy học: - Ổn định tổ chức lớp - Kiểm tra bài cũ: - Trình bày những hiểu biết khái quát của em về thể loại bi kịch? Mâu thuẫn cơ bản của vở kịch Vũ Như Tô ( Nguyễn Huy Tưởng ) được thể hiện như thế nào trong trích đoạn Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài? - Bài mới: Hoạt động của GV và HS - Trên cơ sở HS đã chuẩn bị bài ở nhà, có những hiểu biết Nội dung cần đạt A. Giới thiệu chung I. Sếch-xpia và thời đại Phục hưng Uy-li-am Sếch-xpia là nhà viết kịch thiên tài nhất định về lịch sử, văn hóa của nước Anh và của nhân loại thời kì Phục thời kì Phục hưng, GV nêu câu hưng. hỏi : 1. Thời đại Phục hưng: + Em hãy giới thiệu những + Xuất hiện vào khoảng thế kỉ XV- XVI ở nét khái quát về thời đại châu Âu, là giai đoạn đầu của thời kì quá độ từ Phục hưng? Trung cổ phong kiến sang thời cận đại tư bản - HS vận dụng kiến thức về chủ nghĩa. lịch sử đã được học ở lớp 10, + Phục hưng: khôi phục lại, làm sống lại trong bài học Tây Âu thời hậu kì những truyền thống tốt đẹp của nền văn hoá, 5 trung đại, về Phong trào văn văn minh cổ đại Hi Lạp, La Mã đã bị Trung cổ hoá Phục Hưng để hiểu được phong kiến và nhà thờ cắt đứt, đồng thời phát tinh thần cơ bản của thời đại huy hơn nữa những truyền thống đó cho phù này. hợp với yêu cầu trước mắt. + Đây là thời kì bão táp trên châu Âu. Mọi phương diện đều đổi thay, thành trì phong kiến phương Tây lung lay. + Cùng với những thay đổi lớn lao về kinh tế, chính trị, tôn giáo, xã hội, một phong trào văn hoá Phục hưng cũng đã nở rộ trên khắp các nước Tây Âu trong đó có nước Anh. Trào lưu tư tưởng và nghệ thuật mới mẻ này lấy chủ nghĩa nhân văn làm nòng cốt. Chủ nghĩa nhân văn chính là kết tinh khát vọng tự giải phóng của con người thời đó khỏi những xiềng xích của chế độ phong kiến và chủ nghĩa khổ hạnh của giáo hội thời trung cổ. Chủ nghĩa nhân văn lên án tất cả những gì kìm hãm tự do của con người, đấu tranh cho con người được hưởng quyền sống, quyền hạnh phúc chính đáng, tự - GV chốt lại ý khái quát nhiên ở ngay trên thế gian này. ( Theo tích hợp liên môn, tích  Có thể nói văn hoá Phục hưng là bước tiến kì hợp đồng đại. Chủ nghĩa nhân diệu trong lịch sử văn minh Tây Âu, thời đại văn thời kì Phục hưng không Phục hưng là bước ngoặt tiến bộ vĩ đại nhất từ chỉ có ở trong văn học mà trước đến bấy giờ loài người chưa từng thấy. trong nhiều lĩnh vực nghệ Đó là thời đại cần có những con người khổng thuật ). lồ và đã sinh ra những con người khổng lồ, khổng lồ về tư tưởng, về nhiệt tình, về tính cách, khổng lồ về tài năng mọi mặt, và về sự hiểu biết uyên bác của họ ( Ăng-ghen), như: 6 Lê-ô-na đơ Vanh-xi (danh hoạ nước Ý), Đantê (nhà thơ của Ý), Ra-bơ-le (nhà văn Pháp), Xéc-van-tét (nhà văn Tây Ban Nha),…và Sếch-xpia cũng được xem là một người khổng lồ như thế. 2. Tiểu sử và sự nghiệp của Sếch-xpia + Em từng đọc Sếch-xpia + Sếch-xpia (1564 -1616) sinh tại thị trấn Xtơchưa? Em biết những vở ret-phớt-ôn Ê-vơn, miền tây nam nước Anh kịch nào của ông? trong một gia đình thương nhân bình thường. + Dựa vào phần Tiểu dẫn + Thuở nhỏ, Sếch-xpia học ở quê nhà. Năm 14 trong SGK cũng như hiểu tuổi, do gia đình sa sút, ông phải thôi học để biết của em, hãy trình bày kiếm sống. Năm 23 tuổi, rời quê hương lên những nét chính về tác giả Luân Đôn. Thời bấy giờ, ở Luân Đôn, sân Sếch-xpia? khấu kịch đang rất náo động. Sếch-xpia vốn - HS tích hợp kiến thức trong ham nghệ thuật sân khấu nên ông quyết định đi SGK và tư liệu tham khảo để vào con đường này. Vì vậy ông đã xin vào làm trình bày được những điểm việc ở một đoàn kịch. Đầu tiên ông làm chân cần ghi nhớ về tác giả. giữ ngựa cho người đi xem kịch, sau làm - GV giới thiệu một cách ngắn người nhắc vở, rồi xin vào đóng vai phụ… gọn, có hệ thống về Sếch-xpia. Trong vòng ba năm, Sếch-xpia vừa làm việc, vừa học tập, vừa viết nên những vở kịch làm cho những khối óc bác học phải ghen tị và kinh ngạc. Hai năm sau thì không ai viết kịch nữa. + Khoảng 22 năm sáng tác ( 1590 – 1612), ông trở về quê, cái sạp hát của ông bị cháy, nhiều vở kịch của Sếch-xpia trong đó đã bị cháy, sau phải nhờ diễn viên đọc, ghi chép để lưu lại. + Sếch- xpia đã để lại cho nhân loại 37 vở kịch, nhiều tác phẩm trở thành kiệt tác, với đủ 7 mọi loại hình kịch: kịch lịch sử, hài kịch, bi kịch, bi hài kịch. - Kịch lịch sử: Hen-ri IV, Hen-ri VI, Vua Jôn… - Hài kịch: Đêm thứ 12, Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ, Giấc mộng đêm hè… - GV nhấn mạnh những đóng góp của nhà soạn kịch tài ba - Bi kịch: Hăm lét, Rô-mê-ô và Giu-li-ét, Ô-ten-lô, Mác-bét… đối với lịch sử văn học, dẫn ra + Tác phẩm của Sếch-xpia in dấu ấn một trí những ý kiến đánh giá của các tuệ thông thái. Với Sếch-xpia, sân khấu Anh nhà văn lớn, các nhà nghiên thời kì Phục hưng đã đi vào lịch sử sân khấu cứu ở nhiều thời đại, nhiều dân thế giới như một thế kỉ hoàng kim. Hay nói tộc khác nhau ( Tích hợp cả một cách khác, Sếch-xpia đã làm cho sân khấu đồng đại và lịch đại ). Anh thế kỉ XVI đạt tới thời kì cực thịnh mà sau này không bao giờ có thể vươn tới nữa. Qua những vở kịch của mình, ông đã tạo nên một bức tranh hiện thực rộng lớn và sắc nét về thời đại . Nhiều nhà sân khấu học đã ví toàn bộ bức tranh tác phẩm của Sếch-xpia như là những hồi quang đầy màu sắc phản ánh chính xác nhất mà cũng rõ ràng nhất xã hội thời kì Phục hưng. Các nhà văn lớn của nhiều thời đại đã đánh giá rất cao vao trò của Sếch-xpia và nghệ thuật kịch của ông. Văn hào V. Huy gô đã viết: Sếch-xpia là gì?...Hầu như người ta có thể nói rằng:- đó là trái đất. Chỉ riêng Sếch-xpia đã bằng cả thế kỉ XVII, XVIII của chúng ta cộng lại. Sếch-xpia là linh hồn của thời đại ( Ben Giôn xôn), là kinh thánh thế tục ( Hai nơ). Đọc 8 Sếch-xpia, tôi lớn lên, thông minh hơn và trong sạch hơn lên ( Ph.lôbe). II.Vở kịch Rô-mê-ô và Giu-li-ét + Em hãy giới thiệu về vở kịch Rô-mê-ô và Giu-li-ét? Đây là vở bi kịch đầu tiên của Sếch-xpia, được viết vào khoảng những năm 1594 -1595, giữa lúc ông đang hào hứng sáng tác kịch lịch sử, hài kịch và đang gặt hái những thành công vang dội với hai thể loại này. Ngay lập tức công chúng nước Anh mà trước hết là ở Luân Đôn đã chào đón nó hết sức nồng nhiệt. Vở bi kịch đã gây xúc động chưa từng thấy trên kịch trường và trong dư luận. Từ đó đến nay Rômê-ô và Giu-li-ét đã được lịch sử sân khấu thế giới nói chung thừa nhận là một trong những kiệt tác hàng đầu. Vở kịch viết bằng thơ xen lẫn văn xuôi ( như hầu hết các vở kịch khác của Sếchxpia ), gồm có 5 hồi, dựa trên câu chuyện có thật về mối thù giữa hai dòng họ: Môn ta ghiu và Ca piu lét, tại Vê rô na ( I-ta-li-a) thời trung cổ. + Gọi HS đọc phần tóm tắt 1. Tóm tắt kịch: SGK tác phẩm trong SGK. 2. Giá trị nội dung và ngt: + Cho biết giá trị về nội dung - Đặt trong hoàn cảnh lịch sử của nó, cách đây của vở kịch? hơn bốn thế kỉ, Rô-mê-ô và Giu-li-ét có một - Yêu cầu HS biết tích hợp nội dung tiến bộ: tố cáo những thành kiến dã kiến thức về lịch sử, văn hóa ở man, vô nhân đạo của chế độ phong kiến; đề thời đại Phục hưng để thấy cao khát vọng giải phóng con người, khát vọng được sự mới mẻ, tiến bộ trong về một tình yêu tự do vượt ra khỏi sự ràng nội dung của tác phẩm. buộc của những lễ giáo trói buộc con người. 9  Rô-mê-ô và Giu-li-ét là bản tình ca bất tử ca ngợi sức mạnh của tình yêu đã chiến thắng hận thù, những quan niệm, những định kiến nặng nề dai dẳng, gây bao đau khổ triền miên, bao nhức nhối cho xã hội loài người. + Nét đặc sắc của nghệ thuật - Vở kịch cho ta thấy tài năng của Sếch-xpia kịch Sếch-xpia được thể hiện trong việc tạo dựng xung đột kịch, các xung ở những điểm nào? đột này đều được giải quyết một cách hợp lí có - HS cần tích hợp kiến thức Lí khả năng thuyết phục lớn; việc dẫn dắt hành luận văn học, về loại hình kịch động kịch rất tự nhiên, nhuần nhị; xây dựng đã được GV giới thiệu ở bài được những hình tượng nhân vật điển hình học Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài. giàu sức sống; ngôn ngữ được cá tính hoá cao ( Sang học kì II, các em sẽ độ, đặc biệt giàu hình ảnh, thấm đượm chất được học kĩ hơn về thể loại thơ... kịch trong bài Một số thể loại văn học: Kịch, văn nghị luận ). B. Đọc- hiểu văn bản I. Tìm hiểu khái quát + Em hãy cho biết vị trí của 1. Vị trí đoạn trích: doạn trích? - Thuộc lớp 2, hồi II của vở kịch dài 5 hồi. - Cuối hồi I, Rô-mê-ô và Giu-li-ét đã gặp nhau ở nhà Ca-piu-lét trong buổi dạ hội. Rô-mê-ô say mê trước nhan sắc lộng lẫy của Giu-li-ét, mà Giu-li-ét cũng thấy lòng vấn vương. Đêm khuya ra về, mới đi được mấy bước, Rô-mê-ô đã bỏ mặc bạn bè, quay trở lại, trèo tường vào gặp Giu-li-ét. Đây là cảnh đôi trẻ gặp nhau chuyện trò, rồi thề nguyền, hẹn ước. + Gọi HS đọc văn bản ( cách 2. Hình thức lời thoại: 10 đọc phân vai ). GV nhận xét về cách đọc. Đoạn trích có mười sáu lời thoại. + Sáu lời thoại đầu là những lời độc thoại nội + Đoạn trích có bao nhiêu lời tâm, bộc lộ tâm trạng, nỗi niềm của hai nhân thoại, hình thức của những vật. Các nhân vật nói về nhau chứ không phải lời thoại này là gì? nói với nhau. Đó là tiếng thổ lộ chân thành, tha thiết của hai trái tim đang yêu. Họ nói trong một không gian ước lệ trên sân khấu kịch, dù người này có nói to thì người kia cũng không nghe được, họ nói cho khán giả nghe. + Mười lời thoại sau là những lời đối thoại, có hỏi – đáp, trao lời - nhận ý. II. Tìm hiểu chi tiết - GV nhắc lại khái niệm về xung đột kịch 1. Xung đột kịch - Xung đột kịch là sự va chạm gay gắt giữa những lực lượng đối địch, giữa hai hoặc nhiều nhân vật, nhiều quan điểm, nhiều thái độ khác nhau trước cùng một tình huống, hoặc giữa cá nhân với hoàn cảnh…; xung đột có thể diễn ra ngay trong lòng người. Các xung đột trong kịch chi phối hành động của các nhân vật và từng bước đòi hỏi phải được giải quyết để thúc đẩy hành động kịch. + Xác định xung đột cơ bản - Xung đột trong toàn vở kịch Rô-mê-ô và của toàn vở kịch. Xung đột Giu-li-ét là xung đột giữa tình yêu chân thành, ấy có được thể hiện trong trong trắng với hận thù của hai dòng họ. Đó đoạn trích này không? chính là xung đột giữa khát vọng sống mãnh liệt, chính đáng của con người với những thế lực thù địch kìm hãm, chà đạp lên quyền sống, quyền hạnh phúc của con người; xung đột giữa ánh sáng và bóng tối ( Ánh sáng của tình yêu, 11 của lí tưởng, của lẽ sống và bóng tối của lòng hận thù, của những tư tưởng đen tối) - Đoạn trích tập trung diễn tả tâm trạng yêu đương của Rô-mê-ô và Giu-li-ét, nhưng ta vẫn thấy được bóng dáng của mối xung đột ấy. Đó là xung đột giữa hoàn cảnh và con người. Tình ( Hết tiết 1 ) yêu của Rô-mê-ô và Giu-li-ét vừa chớm lên đã bị hoàn cảnh bủa vây, ngăn trở. Hình ảnh khu Rút kinh nghiệm: vườn nhà Ca-piu-lét, bức tường chính là hình - Nhắc nhở HS cần chuẩn bị ảnh ẩn dụ về mối hận thù, về định kiến xã hội bài tốt hơn nữa để có thể phát hòng chặn đứng khát vọng yêu, khát vọng sống biểu sôi nổi, tích cực hơn. của con người, khát vọng làm một con người Dặn dò: Đọc lại đoạn trích. bình thường. Phân tích diễn biến tâm trạng Xung đột kịch đã chi phối hành động, lời nhân vật Rô-mê-ô và Giu-li-ét thoại của các nhân vật, ám ảnh hầu hết các lời qua ngôn ngữ đối thoại trong thoại của Giu-li-ét. đoạn trích. - Tìm hiểu ý nghĩa tư tưởng rút ra sau nội dung bài học. TÌNH YÊU VÀ THÙ HẬN ( Trích Rô-mê-ô và Giu-li-ét ) Sếch- xpia ( Tiết 2 ) A.Mục tiêu bài học: 1. Giúp HS nắm được: - Diễn biến tâm trạng nhân vật Rô-mê-ô và Giu-li-ét qua ngôn ngữ đối thoại trong đoạn trích. - Cảm nhận được tình yêu cao đẹp bất chấp thù hận giũa hai dòng họ của Rô-mê-ô và Giu-li-ét. 12 - Khái quát được những thành công về nghệ thuật, giá trị tư tưởng toát ra từ nội dung của đoạn trích, đó cũng là giá trị xuyên suốt của tác phẩm Sếchxpia. 2. Giáo dục nhân cách cho HS, bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm trong sáng, tốt lành. 3. HS biết tích hợp những tri thức về Văn học, Lí luận văn học, Lịch sử, văn hóa,…khi tìm hiểu một đối tượng cụ thể , rèn luyện kĩ năng để có thể vận dụng vào trong nhiều tình huống mà các em sẽ gặp sau này. B. Phương pháp dạy học: GV tæ chøc giê d¹y theo sù kÕt hîp gi÷a c¸c ph¬ng ph¸p ®äc tái hiện, tái t¹o, nªu vÊn ®Ò, gîi t×m vµ trao ®æi th¶o luËn nhãm, kÕt hîp víi diÔn gi¶ng. C. Thiết bị dạy học, học liệu - SGK Ngữ văn 11, tập một - SGV Ngữ văn 11, tập một - Tư liệu tham khảo - Thiết kế bài học - Thiết kế giáo án điện tử bằng ứng dụng Powerpoint để giảng dạy cho HS. Các tranh ảnh, vedioclip sẽ được chuyển thành file hình ảnh, âm thanh và trình chiếu trên phần mềm điện tử. D. Tiến trình dạy học: - Ổn định tổ chức lớp - Kiểm tra bài cũ: Xác định xung đột cơ bản của vở kịch Rô-mê-ô và Giu-li-ét? Xung đột ấy được thể hiện trong đoạn trích Tình yêu và thù hận như thế nào? Bài mới: Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt - GV giới thiệu lại kết cấu bài A. Giới thiệu chung giảng và những nội dung đã B. Đọc- hiểu văn bản học trong tiết trước I. Tìm hiểu khái quát II. Tìm hiểu chi tiết 1. Xung đột kịch 13 2. Tâm trạng và tính cách của hai nhân vật: Rô-mê-ô và Giu-li-ét a. Nhân vật Rô-mê-ô + Hành động trèo tường của - Hành động vượt tường vào nhà Giu-li-ét Rô-mê-ô nói lên điều gì? Hành động táo bạo và liều lĩnh, bất chấp sự nguy hiểm đến tính mạng. Vượt tường vào khu vườn là bước vào khu tử địa, nhưng tình yêu đã khiến chàng không hề ngần ngại, lo sợ. R đã vượt qua bức tường ngăn cách, vượt qua những định kiến nặng nề để đến với tình yêu. Kẻ chưa từng bị thương thì há sợ gì sẹo! Câu nói đó của chàng thể hiện sự thách thức với hoàn cảnh, sẵn sàng đương đầu với hoàn cảnh. + Tâm trạng của Rô-mê-ô - Khi nhìn thấy Giu-li-ét xuất hiện trên cửa sổ: khi nhìn thấy Giu-li-ét xuất Rô-mê-ô cảm thấy như choáng ngợp, chàng thốt hiện trên cửa sổ? lên: + Tại sao Rô-mê-ô từ chối ví + Đấy là phương đông và nàng Giu-li-ét là mặt ánh sáng của mặt trăng với trời người mình yêu? - HS tích hợp kiến thức văn Cách so sánh tạo ấn tượng bất ngờ, mạnh mẽ Rô-mê-ô không đồng nhất vẻ đẹp của Giu-li-ét học với tri thức văn hóa, với ánh trăng, Giu-li-ét phải là mặt trời, bởi ánh những hiểu biết về văn hóa, sáng của mặt rời rực rỡ hơn, chói loà hơn. Mặt văn học Hi Lạp, La Mã cổ trời Giu-li-ét hiện ra làm cho mặt trăng trở nên đại. héo hon, nhợt nhạt. Những lời nói của chàng về mặt trăng: Bộ cánh đồng cốt của ả xanh xao nhợt nhạt, chỉ hợp với những đồ ngu xuẩn…còn giúp ta hiểu vì sao chàng từ chối ví ánh sáng ấy với người mình yêu. Theo thần thoại La Mã, mặt trăng là nữ thần Đi-a-na sống trinh bạch suốt đời, không lấy 14 chồng. Rô-mê-ô đang rạo rực khát vọng yêu đương ( thứ tình yêu trần thế của con người thời Phục hưng chứ không phải là tình yêu mà thượng đế ban phát ) nên chàng không đồng tình với ánh trăng đồng cốt xanh xao nhợt nhạt. Dưới con mắt Rô-mê-ô, Giu-li-ét đẹp như mặt trời lúc rạng đông. + Rô-mê-ô ví đôi mắt nàng như hai ngôi sao + Rô-mê-ô đã so sánh vẻ đẹp nhất bầu trời: Chẳng qua hai ngôi sao đẹp đẹp của người yêu với nhất bầu trời có việc phải đi vắng, đã thiết tha những hình ảnh nào? nhờ mắt nàng lấp lánh, chờ lúc sao về. + Vẻ rực rỡ của đôi gò má nàng sẽ làm cho các vì tinh tú phải hổ ngươi, như ánh sáng ban ngày làm cho đèn nến phải thẹn thùng. + Rô-mê-ô còn thần tiên hoá vẻ đẹp của Giu-liét. Nàng hiện ra dưới con mắt chàng như một nàng tiên lộng lẫy đang toả ánh hào quang, như một sứ giả nhà trời có cánh… Những thán từ ôi! bộc lộ cảm giác ngất ngây, + Những thán từ ôi bộc lộ choáng ngợp trước vẻ đẹp tuyệt vời như thiên tâm trạng của Rô-mê-ô như thần của nàng Giu-li-ét. thế nào? Những hình ảnh so sánh đậm chất thơ, đặt ra + Nhận xét về cách so sánh, dưới nhiều góc độ, hoặc tương đồng hoặc tương ví von, đã nói lên được điều phản. So sánh không mang tính khuôn sáo, tán gì trong trái tim chàng trai? tụng mà xuất phát từ trái tim chân thành, đắm say của một chàng trai vừa bị mũi tên của thần Ái tình bắn trúng đích. - Khi đối thoại với Giu-li-ét: + Tâm trạng của Rô-mê-ô Rô-mê-ô đã bộc lộ trực tiếp tình yêu nồng bộc lộ trong những lời đối nàn, mãnh liệt của mình: 15 thoại với Giu-li-ét là như +Chỉ cần em gọi tôi là người yêu, tôi sẽ thay thế nào? tên đổi họ… +Tôi thù ghét cái tên tôi vì nó là kẻ thù của em… +Chẳng phải Rô-mê-ô cũng chẳng phải Môn-taghiu, nếu em không ưa tên họ đó. Rô-mê-ô nhắc đi nhắc lại nhiều lần là chàng sãn sàng vì tình yêu mà từ bỏ tên họ của mình. Rô-mê-ô không có một chút băn khoăn, đắn đo, không có sự giằng co trong thế giới nội tâm. Tình yêu của chàng vượt lên trên thù hận, bất chấp thù hận. +Tôi vượt được tường này là nhờ đôi cánh nhẹ nhàng của tình yêu…; mà cái gì tình yêu có thể làm là tình yêu dám làm. Rô-mê-ô nói và làm theo sự mách bảo, sự điều khiển của con tim đang yêu say đắm. Lời nói của chàng là những lời có cánh, hành động của chàng là hành động của một kẻ si tình. Mãnh lực tình yêu đã khiến Rô-mê-ô vượt lên trên nỗi sợ hãi, lòng không gợn chút băn khoăn lo lắng đến hoàn cảnh thực tại của mình. Rô-mê-ô là một chàng trai trẻ tuổi mạnh mẽ, + Hãy nhận xét về con trung thực, tâm hồn trong sáng, rất dũng cảm, người, về tính cách của dám vượt lên trên tất cả mọi trở ngại để sống chàng Rô-mê-ô? thật với rung cảm của con tim, sống thật với lòng mình. b. Nhân vật Giu-li-ét Vừa gặp Rô-mê-ô ở buổi dạ hội, Giu-li-ét cũng lập tức bị mũi tên của thần Ái tình làm cho 16 choáng váng. Đêm hôm ấy Giu-li-ét không ngủ, đến bên cửa sổ, nhìn ra ngoài trong đêm thanh vắng. Nàng buông tiếng thở dài: + Ôi chao! : Tiếng thở dài chất chứa nhiều nỗi + Những lời độc thoại của niềm, nhiều tâm trạng Giu-li-ét hé mở tâm trạng +Nàng đã gọi tên Rô-mê-ô tha thiết: gì? Ôi Rô-mê-ô, chàng Rô-mê-ô! Sao chàng lại là Rô-mê-ô nhỉ? Rô-mê-ô là cái tên của con người mà nàng đã + Tại sao Giu-li-ét băn đem lòng yêu quí nhưng cái tên ấy lại thuộc về khoăn vì tên họ của Rô-mê- dòng họ đối địch với dòng họ Ca-piu-lét nhà ô? nàng. Giu-li-ét băn khoăn vì cái tên họ của chàng bởi nàng biết nó sẽ là trở ngại lớn của tình yêu. Giu-li-ét nhận thức rõ một tình yêu đang nảy nở giữa sự hận thù của hai dòng họ, nàng sớm cảm nhận được thực tại phũ phàng. + Trở đi trở lại trong những lời độc thoại của Giu-li-ét là nỗi băn khoăn vì tên họ Rô-mê-ô: Chỉ có tên họ chàng là thù địch của em thôi… Môn-ta-ghiu là cái gì nhỉ?...Chàng ơi! Hãy mang tên họ nào khác đi! Nhưng nỗi băn khoăn không làm vơi đi tình yêu vừa chớm nở trong trong trái tim người thiếu nữ ấy. Thù hận đối với Giu-li-ét chẳng có nghĩa lí gì khi tình yêu đang rạo rực trong trái tim người con gái ở độ tuổi trăng tròn. Những lời độc thoại của Giu-li-ét cho thấy nàng đã yêu chàng say mê, tha thiết. - Khi nói với Rô-mê-ô, Giu-li-ét lại bộc lộ tâm 17 + Thái độ, tâm trạng của trạng lo âu vì sự xuất hiện táo bạo của chàng: Giu-li-ét khi biết Rô-mê-ô + Tường vườn này cao, rất khó trèo qua; và nơi trong vườn nhà mình? tử địa, anh biết mình là ai rồi đấy.. + Họ mà bắt gặp anh, họ sẽ giết anh. + Em chẳng đời nào muốn họ bắt gặp anh nơi đây. Khác với Rô-mê-ô trong những lời đối thoại chỉ nồng nàn thổ lộ tình yêu thắm thiết của mình, không đoái hoài gì đến ngoại cảnh, Giuli-ét lại thể hiện tâm trạng lo lắng bồn chồn. Đó vừa là một cách kín đáo thể hiện tình yêu vừa cho thấy nàng là một cô gái chin chắn, sớm ý thức được cái trớ trêu ngang trái của cuộc đời. Với Giu-li-ét, tình yêu đến cùng nỗi lo, bị bao phủ bởi nỗi lo, nhưng chính nỗi lo lắng bồn chồn khắc khoải ấy lại để lộ một tình yêu da diết, chân thành. Ngòi bút của Sếch-xpia thật tinh tế khi thâm nhập vào những trạng thái tâm hồn của con người, khi mô tả tâm lí nhân vật nữ. Đó là tâm trạng không đơn giản mà diễn biến phức tạp nhưng lại hết sức chân thực, sâu sắc. Những ý nghĩ của nàng về Rô-mê-ô luôn bị bóng đen của hận thù dòng họ ám ảnh, nhưng những lời bộc bạch chân thành hồn nhiên của nàng lại cho thấy niềm rung cảm mạnh mẽ, niềm khao khát về một tình yêu chan chứa, thiết tha. Giu-li-ét mang vẻ đẹp hồn nhiên, trong sáng, + Nhận xét về con người, chân thành và cũng không kém phần mãnh liệt tính cách của Giu-li-ét? trong tình yêu. Sau này ta còn thấy nàng là một 18 cô gái kiên cường, dũng cảm, đấu tranh đến cùng để giữ trọn tình yêu của mình. Đây thực là một hình tượng nhân vật nữ tuyệt đẹp, hấp dẫn trong văn học. Tiểu kết: Những lời thoại của Rô-mê-ô và Giu-li-ét trong đoạn trích là những lời thổ lộ tình yêu hay nhất, bay bổng nhất trong lịch sử văn học. Là lời tràn đầy cảm xúc, được diễn đạt bằng các từ ngữ trau chuốt, nhiều câu cảm thán liên tiếp, nhiều hình ảnh được tạo bằng trí tưởng tượng kì diệu…Tất cả các lời thoại đều bộc lộ một tình yêu mãnh liệt, một tình yêu bắt nguồn từ tình cảm, khao khát rất chân thành, nồng nhiệt của tuổi trẻ, một tình yêu vượt lên trên thù hận. III. Tổng kết - Về nghệ thuật: Đoạn trích cho thấy tài năng + Em hãy khái quát những miêu tả tâm trạng nhân vật, nghệ thuật sử dụng nét đặc sắc về nghệ thuật ngôn ngữ giàu hình ảnh, giàu chất thơ của Sếchkịch của Sếch-xpia? xpia, cách dùng những hình ảnh ẩn dụ góp phần thể hiện sâu sắc ý nghĩa của tác phẩm - Về nội dung: Sêch-xpia đã ngợi ca một mối + Yêu cầu HS khái quát lại tình đẹp đẽ, trong trẻo, bộc lộ thái độ trân trọng, giá trị nội dung của trích khẳng định vẻ đẹp của tình người, tình đời theo đoạn cũng như của cả tác lí tưởng của chủ nghĩa nhân văn. Tình yêu bất phẩm. diệt của Rô-mê-ô và Giu-li-ét là kết tinh cho - HS rút ra được ý nghĩa tư khát vọng yêu, khát vọng sống của con người tưởng từ vở kịch, có sự rung thời Phục hưng cũng như của con người ở mọi cảm sâu sắc trước những tình thời đại. cảm cao đẹp của con người Kì diệu thay là vẻ đẹp của con người . Đó là tư 19 ( Tích hợp cả tri thức văn học, tưởng lớn của Sếch-xpia xuyên suốt trong vở văn hóa và giáo dục công kịch Rô-mê-ô và Giu-li-ét, cũng như trong toàn dân). bộ sáng tác của nhà viết kịch thiên tài này. Kì diệu thay là con người! Con người cao quí làm sao về mặt lí trí, vô tận làm sao về mặt Củng cố: năng khiếu. Về hình dung và vóc dáng, nó đẹp - Đọc kĩ phần Ghi nhớ trong tựa thiên thần; về trí tuệ, nó có thể sánh tài SGK. thượng đế! Thật là vẻ đẹp của thế gian, kiểu - Làm các bài tập phần Luyện mẫu của muôn loài! tập trang 201- SGK. Kịch Hăm-lét Rút kinh nghiệm: - Trình chiếu chậm hơn để HS vừa tích cực xây dựng bài vừa ghi lại được nội dung cơ bản của bài học. * Kiểm tra đánh giá kết quả học tập GV chia lớp thành bốn nhóm, mỗi nhóm thực hiện một bài với mục đích, yêu cầu riêng, HS thảo luận trong 3 phút cuối của tiết học, sau đó chuẩn bị ở nhà rồi trình bày, nộp sản phẩm trong tiết học tự chọn. Nhóm 1: Bài tập 1: Em có suy nghĩ gì về mối tình của chàng Rô-mê-ô và nàng Giu-li-ét? Tình yêu ấy có còn phù hợp với thời đại ngày nay hay không? - Mục tiêu của bài tập: + Củng cố nội dung bài học. + Phát triển năng lực cộng tác làm việc, năng lực cảm thụ cảm văn học, tư duy độc lập, biết thể hiện những suy nghĩ, cảm xúc riêng. 20