Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Skkn tích hợp giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong môn sinh h...

Tài liệu Skkn tích hợp giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong môn sinh học ở trường thpt

.DOC
27
123
130

Mô tả:

A. §Æt vÊn ®Ò. HiÖn nay việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả chính là sự quan tâm không chỉ của cá nhân, một tổ chức, một quốc gia nào mà là của toàn thế giới, vì năng lượng hiện nay do con người tạo ra phần lớn từ nguồn năng lượng hoá thạch của trái đất, những nguồn năng lượng đó không phải là vô tận mà còn gây ô nhiễm môi trường rất lớn làm biến đổi khí hậu toàn cầu, ảnh hưởng tới đời sống hàng triệu con người (phần lớn là người nghèo). Vì vậy mỗi một công dân phải có nhận thức đúng trách nhiệm bảo vệ môi trường, yêu thiên nhiên và khai thác, sử dụng hợp lý nguồn năng lượng trong thiên nhiên. Đi đôi với giáo dục ý thức sử dụng năng lượng tiết kiệm cho người lớn chúng ta phải tuyên truyền và giáo dục ý thức sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả cho học sinh là một bộ phận không nhỏ của xã hội.Vì giáo dục từ nhỏ để tạo thành thói quen cho các em, từ thói quen dẫn đến hành động cụ thể, qua các em về tuyên truyền về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả với gia đình và những người xung quanh.Vừa qua tôi đã được tham gia lớp tập huấn triển khai dạy tích hợp nội dung giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, với tinh thần chỉ đạo của nghành, với nhận thức về tầm quan trọng của vấn đề bảo vệ môi trường, tôi đã mạnh dạn soạn những bài giảng sinh học có nội dung tích hợp giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả để làm tư liệu dạy học trong trường THPT. B. Giải quyết vấn đề: I- Cơ sở lý luận: Tích hợp giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong môn sinh học ở trường THPT nhằm mục tiêu: - Giúp học sinh có nhận thức đúng về trách nhiệm của bản thân trong việc bảo vệ môi trường, khai thác và sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên thiên nhiên thông qua các bài học trên lớp, các bài ngoại khoá: 1 + Các bài ngoại khoá, các bài thực hành, tin, ảnh về tình trạng người dân vào rừng chặt phá. + Hoạt động hô hấp, quang hợp của cây xanh liên quan đến chuyển đổi năng lượng trong tự nhiên. +Việc thuần hoá và nuôi dưỡng các loại động vật để phục vụ nhu cầu của con người có liên quan đến việc sử dụng năng lượng. Do vậy cần phải hiểu được đặc điểm cấu tạo thích nghi và tập tính của động vật để áp dụng vào việc chăn nuôi để sử dụng nguồn năng lượng tiết kiệm. + Hoạt động hô hấp của con người cũng liên quan đến việc sử dụng năng lượng. + Vấn đề dân số là một áp lực đối với việc sử dụng nguồn tài nguyên. - Qua đó học sinh liên hệ thực tế để chống ô nhiễm môi trường: Tăng cường sử dụng nguồn năng lượng sạch : năng lượng mặt trời, năng lượng gió, năng lượng thuỷ triều…tăng cường bảo vệ rừng, bảo vệ cây xanh… II- Cơ sở thực tiễn: Gi¸o dôc sö dông NLTK & HQ trong nhµ trường lµ gãp phÇn thùc hiÖn LuËt thùc hµnh tiÕt kiÖm, chèng l·ng phÝ ngµy 09/12/2005 cña Quèc héi. Trong LuËt nµy, t¹i §iÒu 63 kho¶n 2 cã nªu: “Nhµ nước khuyÕn khÝch toµn d©n tiÕt kiÖm trong sö dông ®iÖn, nước sinh ho¹t vµ tiªu dïng hµng ngµy”. - Sö dông NLTK & HQ gãp phÇn chèng hiÖn tưîng Êm lªn toµn cÇu, ®Ó gi÷ l¹i sù tån t¹i cña nhiÒu quèc gia kh«ng bÞ nhÊn ch×m trong biÓn nước; gãp phÇn g×n gi÷ m«i trường sèng cña chóng ta. - X¸c ®Þnh viÖc gi¸o dôc sö dông NLTK & HQ cho häc sinh ph¶i b¾t ®Çu tõ viÖc gi¸o dôc ý thøc vµ thùc hµnh sö dông nguån ®iÖn, nguån nước s¹ch ®¶m b¶o tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶ ngay t¹i nhµ trưêng. - Dựa vµo nh÷ng c¨n cø cã tÝnh ph¸p lý ®Ó thùc hiÖn gi¸o dôc häc sinh sö dông n¨ng lượng tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶, như: 2 + NghÞ ®Þnh 102/2003/N§-CP cña ChÝnh phñ vÒ “Sö dông n¨ng lượng tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶”, trong NghÞ ®Þnh nµy ®· yªu cÇu: gi¸o dôc, ®µo t¹o, phæ biÕn th«ng tin tuyªn truyÒn céng ®ång trong lÜnh vùc ph¸t triÓn, thóc ®Èy sö dông NLTK & HQ, b¶o vÖ m«i trường. + §Ò ¸n cña Chư¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia vÒ “Sö dông n¨ng lượng tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶” theo QuyÕt ®Þnh sè 79/2006/Q§ cña Thñ tướng ChÝnh phñ lµ ®ưa c¸c néi dung vÒ gi¸o dôc sö dông NLTK & HQ vµo hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n th«ng qua viÖc gi¶ng d¹y lång ghÐp c¸c kiÕn thøc vÒ sö dông NLTK & HQ vµo c¸c m«n häc ë c¸c cÊp tõ tiÓu häc ®Õn THPT. - Quan ®iÓm trong c«ng t¸c gi¸o dôc häc sinh sö dông n¨ng lượng tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶ th«ng qua d¹y lång ghÐp, tÝch hîp vµo c¸c m«n häc còng như c¸c ho¹t ®éng Gi¸o dôc NGLL nh»m: + Trang bÞ cho häc sinh nh÷ng kiÕn thøc tèi thiÓu vÒ n¨ng lượng vµ vai trß cña n¨ng lượng trong ®êi sèng con người; cho c¸c em thÊy ®ược sù c¹n kiÖt cña nguån tµi nguyªn ho¸ th¹ch trªn toµn cÇu, tr¸ch nhiÖm x©y dùng vµ b¶o vÖ m«i trường cña con người ®Ó gi¶m hiÓm häa thiên tai, ý thøc ®ược tÇm quan träng cña viÖc sö dông NLTK & HQ, do ®ã tõng người ph¶i sö dông NLTK & HQ. + Trang bÞ cho c¸c em kiÕn thøc khoa häc vÒ nh÷ng biÖn ph¸p th«ng thường ®Ó sö dông mét c¸ch tiÕt kiÖm vµ cã hiÖu qu¶ c¸c nguån n¨ng lượng hiÖn cã, tõ ®ã c¸c em cã thÓ tuyªn truyÒn, gi¶i thÝch, thuyÕt phôc vµ phæ biÕn cho người kh¸c vÒ sö dông NLTK & HQ ®ång thêi b¶n th©n häc sinh gư¬ng mÉu thùc hiÖn sö dông tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶ n¨ng lượng (cô thÓ lµ nguån ®iÖn, nguån nước s¹ch) trong gia ®×nh, n¬i häc tËp vµ trong céng ®ång. + Th«ng qua c¸c ho¹t ®éng tËp thÓ cña nhµ trường vµ cña tæ chøc §oµn thanh niªn, kh¬i dËy cho c¸c em ý tưởng t×m kiÕm nguån n¨ng lượng xanh (v× nguån n¨ng lưîng ho¸ th¹ch ®· ngµy cµng c¹n kiÖt) còng như nh÷ng biÖn ph¸p cã tÝnh kü thuËt, c¸ch thøc phæ biÕn sö dông NLTK & HQ. 3 4 III- Các bài giảng có nội dung tích hợp giáo dục sử dụng năng lượng hiệu quả, tiết kiệm: Phần 1: Sinh học lớp 10. Bài 1: CÁC CẤP TỔ CHỨC CỦA THẾ GIỚI SỐNG I.Mục tiêu: 1. Kiến thức: HS giải thích được tổ chức và nguyên tắc thứ bậc trong thế giới sống, đặc điểm chung của các cấp độ tổ chức sống. 2. Kĩ năng: Rèn luyện tư duy hệ thống và rèn luyện phương pháp tự học. 3. Giáo dục cho học sinh về cơ sở khoa học về các cấp độ tổ chức sống trong sinh giới. Liên hệ thực tế ý thức bảo vệ môi trường, đảm bảo hệ sinh thái đạt hiệu suất cao,khai thác nguồn sống hiệu quả nhất II.Chuẩn bị: Hình vẽ các cấp độ tổ chức của thế giới sống. III.Phương pháp dạy học: Vấn đáp + trực quan, hoạt động nhóm. IV. Tæ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y vµ häc: 1. æn định lớp: 2. Bài mới: 5 Hoạt động thầy trò Hoạt động 1: Các cấp tổ chức Nội dung I. Các cấp tổ chức của thế sống: sống: - Thế giới sinh vật được tổ chức theo thứ bậc chặt (?) Sinh vật khác vật vô sinh ở chẽ. những điểm nào ? - Tế bào là đơn vị cơ bản cấu tạo nên mọi cơ thể HS sinh vật. Mọi hoạt động sống đều diễn ra ở tế bào. (?) Học thuyết tế bào cho biết - Các cấp tổ chức cơ bản của tổ chức sống bao những điều gì ? gồm: Tế bào, cơ thể, quần thể, quần xã và hệ sinh HS: SV có những biểu hiện sống thái. như: TĐC, sinh trưởng,... ? Hãy quan sát hình vẽ sgk và nhận xét c¸ch thøc tæ chøc cña thÕ giíi sèng? HS: quan h×nh vÏ th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi c©u hái. GV: nhËn xÐt vµ bæ sung Hoạt động 2: Đặc điểm các cấp tổ chức sống: (?) Hãy cho biết các cấp độ tổ chức cơ bản của thế giới sống ? 1. Tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc: - Nguyên tắc thứ bậc: là tổ chức sống cấp HS: dưới làm nền tảng để xây dựng nên tổ chức (?) Tại sao nói tế bào là đơn vị cơ sống cấp trên. bản cấu tạo nên mọi cơ thể sinh - Đặc điểm nổi bậc là đặc điểm của một cấp vật ? tổ chức nào đó được hình thành do sự HS: tương tác của các bộ phận cấu tạo nên (?) Nguyên tắc thứ bậc là gì ? chúng. Đặc diểm này không thể có được ở HS: cấp tổ chức nhỏ hơn. (?) Thế nào là đặc điểm nổi trội ? - Đặc điểm nổi trội đặc trưng cho thế giới Cho ví dụ ? sống là: TĐC và NL, sinh trưởng, phát HS: triển, sinh sản, cảm ứng, khả năng tự điều (?) Đặc điểm nổi trội đặc trưng chỉnh cân bằng nội môi, tiến hoá thích nghi cho cơ thể sống là gì ? với môi trường. HS: (?) Hệ thống mở là gì ? Sinh vật và môi trường có mối quan hệ như 6 II. Đặc điểm chung của các cấp tổ chức sống: 2. Hệ thống mở và tự điều chỉnh: - Hệ thống mở: SV ở mọi cấp độ tổ chức đều không ngừng trao đổi chất và năng lượng thế nào ? với môi trường. Sinh vật không chỉ chịu sự HS: tác động của môi trường mà còn góp phần (?) Làm thế nào để SV có thể sinh làm biến đổi môi trường. trưởng, phát triển tốt nhất trong - Khả năng tự điều chỉnh của hệ thống sống môi trường ? nhằm đảm bảo duy trì và điều hoà cân bằng (?) Tại sao ăn uống không hợp lí động trong hệ thống để tồn tại và phát triển. sẽ bị bệnh ? 3. Thế giới sống liên tục phát triển: (?) Vì sao sự sống tiếp diễn liên - Sự sống tiếp diễn liên tục nhờ sự truyền tục từ thê hệ này sang thế hệ khác? thông tin trên AND từ thế hệ này sang thế HS: hệ khác. (?) Vì sao cây xương rồng khi sống trên sa mạc có nhiều gai dài và nhọn? - Các sinh vật trên trái đất có chung nguồn gốc. - Sinh vật có cơ chế phát sinh biến dị di HS: th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi c©u hái. GV: nhËn xÐt vµ bæ sung truyền được tự nhiên chọn lọc nên thích nghi với môi trường và tạo nên một thế giới sống đa dạng và phong phú -> Sinh vật không ngừng tiến hoá. BÀI 2: CACBONHIDRAT VÀ LIPIT I. Môc tiªu : Giíi thiÖu sö dông nguån n¨ng lîng tõ hîp chÊt Cacbonhi®rat thay thÕ nguån n¨ng lîng kh¸c. CÇn ph¶i thêng xuyªn cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c chÊt cho c¬ thÓ ®Ó ®¶m b¶o ®Çy ®ñ n¨ng lîng cho c¸c ho¹t ®éng sèng. Kh«ng ¨n d thõa c¸c chÊt => cã thÓ g©y bÖnh l·ng phÝ n¨ng lîng. 7 1. KiÕn thøc Sau khi häc xong bµi nµy HS cã thÓ: - LiÖt kª ®îc tªn c¸c lo¹i ®êng ®¬n, ®êng ®«i, vµ ®êng ®· cã trong c¬ thÓ sinh vËt. - Tr×nh bµy ®îc chøc n¨ng cña mét sè lo¹i ®êng trong c¬ thÓ sinh vËt. - LiÖt kª c¸c lo¹i lipit cã trong c¬ thÓ sinh vËt. - Tr×nh bµy chøc n¨ng cña c¸c lo¹i lipit. 2. Kü n¨ng - Ph©n biÖt ®îc saccarit vµ lipit vÒ cÊu t¹o, tÝnh chÊt, vai trß. 3. Th¸i ®é, hµnh vi - RÌn kü n¨ng ph©n tÝch, so s¸nh ®Ó ph©n biÖt c¸c chÊt. II. ThiÕt BÞ D¹y Häc CÇn ThiÕt - H×nh 4.1; 4.2 trong SGK. - Tranh ¶nh (hay mÉu vËt thËt) c¸c lo¹i thùc phÈm, hoa qu¶ cã nhiÒu ®êng vµ lipit, ®êng gluc«z¬ vµ fruct«z¬ tinh khiÕt. III. TiÕn Tr×nh Tæ Chøc Bµi Häc 1. Bµi cò a. C¸c nguyªn tè vi lîng cã vai trß nh thÕ nµo ®èi víi sù sèng? Cho mét vµi vÝ dô vÒ nguyªn tè vi lîng ë ngêi. b. T¹i sao khi t×m kiÕm sù sèng trªn hµnh tinh kh¸c trong vò trô c¸c nhµ khoa häc tríc hÕt l¹i t×m xem ë ®ã cã níc hay kh«ng? 2. PhÇn më bµi - ThÕ nµo lµ hîp chÊt h÷u c¬? - ChÊt h÷u c¬ kh¸c víi chÊt v« c¬ nh thÕ nµo? - Trong tÕ bµo cã nh÷ng lo¹i ®¹i ph©n tö h÷u c¬ nµo? - T¹i sao ngêi ta gäi lµ ®¹i ph©n tö? 3. Néi dung bµi häc Môc ®Ých vµ néi dung d¹y häc Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Cã 4 lo¹i ®¹i ph©n tö h÷u c¬ quan - GV cho HS ®äc SGK vµ ph¸t vÊn: C¸c 8 träng cÊu t¹o nªn mäi tÕ bµo cña hîp chÊt h÷u c¬ quan träng cÊu t¹o nªn c¬ thÓ lµ cacbohidrat, lipit, pr«tªin mäi lo¹i tÕ bµo cña c¬ thÓ lµ g×? - §Æc ®iÓm chung cña nhãm c¸c hîp chÊt vµ c¸c axit nuclªic. h÷u c¬? (§îc cÊu t¹o theo nguyªn t¾c ®a ph©n do nhiÒu ®¬n ph©n kÕt hîp l¹i) GV: yªu cÇu HS ®äc lÖnh trong phÇn I SGK vµ tr¶ lêi lÖnh I. CACBOHIDRAT (Gluxit) - Lµ hîp chÊt h÷u c¬ ®îc cÊu thµnh tõ C, 1. CÊu tróc hãa häc Lµ hîp chÊt h÷u c¬ ®¬n gi¶n chØ H, vµ O theo c«ng thøc chung (CH2O)n, chøa 3 lo¹i nguyªn tè lµ C, H, O trong ®ã tØ lÖ gi÷a H vµ O gièng nh H2O. ®îc cÊu t¹o theo nguyªn t¾c ®a VD: C6H12O6 §êng ®¬n cã nh÷ng d¹ng nµo? KÓ tªn c¸c ph©n. C¸c d¹ng ®êng ®¬n (6C) glu«z¬, d¹ng ®êng ®¬n? Vai trß cña nã? fruct«z¬, galact«z¬. GV bæ sung: Gluc«z¬ (®êng nho) cã ë thùc vËt vµ ®éng vËt; Fruct«z¬ (®êng qu¶) cã ë nhiÒu thùc vËt; Galact«z¬ (cã trong ®êng s÷a) cã nhiÒu trong s÷a cña ®éng vËt. GV: HS h·y kÓ tªn c¸c lo¹i ®êng ®«i? HS tr¶ lêi; GV bæ sung cñng cè thªm. + §êng saccar«z¬ (®êng mÝa) cã nhiÒu §êng ®«i: Gåm 2 ph©n tö ®êng trong th©n c©y mÝa, cñ c¶i ®êng, cñ cµ rèt ®¬n cïng lo¹i hay kh¸c lo¹i. Cã vÞ + §êng lact«z¬ (®êng s÷a) cã trong s÷a ngät vµ tan trong níc. ®éng vËt. CÊu t¹o gåm 1 ptö gluc«z¬ vµ 1 Gluc«z¬ + Fruct«z¬  Saccar«z¬ + ptö galact«z¬. + §êng mant«z¬ (®êng m¹ch nha) gåm 2 H2O C¸c d¹ng ®êng ®«i: saccar«z¬ (®- ph©n tö gluc«z¬. Cã thÓ chÕ biÕn b»ng êng mÝa), lact«z¬ (®êng s÷a), c¸ch lªn men tinh bét. HS quan s¸t h×nh 4.1 nhËn xÐt cÊu tróc mant«z¬ (®êng m¹ch nha) cña ph©n tö xenlul«z¬ GV nªu c©u hái ph¸t vÊn: - §êng ®a cã nh÷ng lo¹i nµo? TÝnh chÊt chung cña chóng? 9 - Tinh bét tån t¹i ë ®©u? Con ngêi dïng tinh bét ë d¹ng nµo? - Gi¶i thÝch t¹i sao khi ta ¨n c¬m cµng nhai §êng ®a: gåm nhiÒu ph©n tö ®êng nhiÒu cµng thÊy cã vÞ ngät? liªn kÕt víi nhau (glic«gen, tinh GV nªu c©u hái ph¸t vÊn: bét, xenlul«z¬, kitin) - C¬ thÓ chóng ta cã tiªu hãa ®îc xenlul«z¬ kh«ng? Vai trß cña chóng trong c¬ thÓ con ngêi? - Tr©u bß tiªu hãa ®îc xenlul«z¬ lµ nhê vµo ®©u? GV cho HS xem tranh mét sè lo¹i ®êng HS ®äc môc 2 SGK th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi chøc n¨ng cña cacbohidrat. Nªu vÝ dô 2. Chøc n¨ng cña cacbohidrat vÒ vai trß. - Lµ nguån n¨ng lîng dù tr÷ cña tÕ bµo vµ c¬ thÓ - CÊu t¹o nªn tÕ bµo vµ c¸c bé phËn c¬ thÓ II. LIPIT GV nªu c©u hái ph¸t vÊn: Lµ nhãm chÊt h÷u c¬ kh«ng tan TÝnh chÊt cña lipit? trong níc, chØ tan trong c¸c dung C¸c d¹ng lipit thêng gÆp ë trong tù nhiªn m«i h÷u c¬ nh benzen, ªte, lµ g×? clorofooc. H·y cho biÕt mì vµ dÇu kh¸c nhau ë ®Æc ®iÓm nµo? T¹i sao?  DÇu vµ mì - Gåm glizªrol (mét lo¹i rîu 3 C) GV sö dông h×nh cÊu tróc cña liªn kÕt víi 3 axit bÐo. - Chøc n¨ng: dù tr÷ n¨ng lîng cho photpholipit cho HS quan s¸t th¶o luËn nhãm vµ m« t¶ cÊu tróc cña ph©n tö tÕ bµo vµ c¬ thÓ. photpholipit  C¸c ph«tpholipit - Trong c¬ thÓ cã c«lestªr«n lµ chÊt tham - Ph«tpholipit cã cÊu tróc gåm hai gia vµo thµnh phÇn cÊu t¹o cña mµng tÕ ph©n tö axit bÐo liªn kÕt víi mét bµo. NÕu hµm lîng colestªr«n qu¸ nhiÒu ph©n tö glixªrol, vÞ trÝ thø ba cña sÏ tÝch ®äng trong m¹ch m¸u g©y bÖnh x¬ ph©n tö glixerol ®îc liªn kÕt víi cøng m¹ch  ®ét quþ tim. 10 nhãm photphat - T¹i sao khi ¨n nhiÒu mì ®éng vËt th× sÏ - CÊu t¹o nªn c¸c lo¹i mµng cña tÕ bÞ thõa colestªr«n trong m¸u? bµo - C¸c hoom«n sinh dôc nh test«stªr«n (ë nam) vµ ¬str«gen (ë n÷), còng nh mét sè  Hoocm«n: - Cã b¶n chÊt lµ ster«it nh vitamin A, D, E vµ K ®Òu thuéc chÊt testostªr«n hay estr«gen. lip«it. Colestªr«n tham gia vµo cÊu t¹o Khi bÞ bÖnh ®¸i ®êng lµ do d thõa gluc«z¬ trong m¸u nªn kiªng ¨n nhiÒu chÊt ngät, mµng tÕ bµo. ngêi giµ bÞ bÖnh tim m¹ch kh«ng thÓ ¨n  C¸c lo¹i s¾c tè nh diÖp lôc, nhiÒu mì ®éng vËt, nhiÒu thøc ¨n giµu s¾c tè cña vâng m¹c ë m¾t ngêi vµ colesteron mµ nªn ¨n thay thÕ b»ng dÇu mét sè lo¹i vitamin A, D, E vµ K thùc vËt ®Ó ®Ò phßng tÝch lòy qu¸ nhiÒu colesteron g©y x¬ v÷a m¹ch m¸u. Nªn ¨n nhiÒu rau kh«ng chØ ®Ó cã nhiÒu vitamin mµ cßn cã chÊt x¬ trong ruét giµ phßng ung th ruét giµ. - T¹i sao c¸c ®éng vËt ngñ ®«ng nh gÊu thêng cã líp mì rÊt dµy? (dù tr÷ n¨ng lîng). 4. Cñng cè - Sö dông c¸c c©u hái trong SGK. 5. Bµi vÒ nhµ HS tr¶ lêi c¸c c©u hái cuèi bµi vµo vë vµ GV ®Æt thªm c¸c c©u hái. 11 Bµi 13: Khái quát về năng lượng và chuyển hóa vật chất I. Mục tiêu: HS trao ®æi ®Ó thÊy ®îc r»ng n¨ng lîng trong thÕ giíi sèng ®îc b¾t ®Çu tõ ¸nh s¸ng mÆt trêi, chuyÓn tíi c©y xanh. vµ qua chuçi thøc ¨n ®i vµo ®éng vËt råi cuèi cïng chuyÓn thµnh nhiÖt ph¸t t¸n vµo m«i trêng. Qua mçi bËc dinh dìng n¨ng lîng bÞ mÊt díi d¹ng nhiÖt -> h¹n chÕ tiªu hao n¨ng lîng. - M« t¶ ®îc cÊu tróc vµ nªu ®îc chøc n¨ng cña ATP - Ph©n biÖt ®îc thÕ n¨ng vµ ®éng n¨ng - Gi¶i thÝch ®îc qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi vËt chÊt diÔn ra nh thÕ nµo II. ThiÕt BÞ D¹y Häc - Tranh vÏ minh häa cho kh¸i niÖm thÕ n¨ng vµ ®éng n¨ng - H×nh 13.1 SGK (cÊu tróc ATP) - H×nh 13.2 SGK (qu¸ tr×nh tæng hîp vµ ph©n gi¶i ATP) III. Gîi ý TiÕn Tr×nh Tæ Chøc Bµi Häc 1. Bµi cò a. ThÕ nµo lµ vËn chuyÓn thô ®éng? b. Ph©n biÖt vËn chuyÓn thô ®éng víi vËn chuyÓn chñ ®éng? c. T¹i sao muèn gi÷ rau t¬i, ta ph¶i thêng xuyªn v¶y níc vµo rau? d. Tèc ®é khuyÕch t¸n cña c¸c chÊt qua mµng tÕ bµo phô thuéc vµo nh÷ng yÕu tè nµo? 2. PhÇn më bµi Mçi c¬ thÓ sèng ®Òu dïng n¨ng lîng ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh sèng. sù sinh trëng cña tÕ bµo, sù vËn ®éng vµ dÉn truyÒn ph©n tö vËt chÊt qua mµng, tÊt c¶ c¸c Ho¹t ®éng cña tÕ bµo ®Òu cÇn n¨ng lîng. VËy n¨ng lîng lµ g×? Cã nh÷ng d¹ng n¨ng lîng nµo trong tÕ bµo sèng? Chóng chuyÓn hãa ra sao? 3. Néi dung bµi míi Kh¸i qu¸t vÒ n¨ng lîng vµ chuyÓn hãa vËt chÊt Môc ®Ých néi dung bµi häc I. N¨ng lîng vµ c¸c d¹ng n¨ng lîng trong thÕ giíi sèng 12 Ho¹t ®éng cña GV vµ HS 1. Kh¸i niÖm vÒ n¨ng lîng - N¨ng lîng lµ kh¶ n¨ng sinh c«ng hay kh¶ n¨ng mang l¹i nh÷ng thay ®æi (thay ®æi vÒ c¸c liªn kÕt hãa häc) - Cã hai lo¹i n¨ng lîng: ®éng n¨ng vµ thÕ n¨ng. §éng n¨ng lµ d¹ng n¨ng lîng s½n sµng sinh ra c«ng. ThÕ n¨ng lµ lo¹i n¨ng lîng dù tr÷, cã tiÒm n¨ng sinh c«ng. - Trong tÕ bµo tån t¹i díi nhiÒu d¹ng kh¸c nhau: hãa n¨ng, nhiÖt n¨ng, ®iÖn n¨ng trong ®ã n¨ng lîng chñ yÕu cña tÕ bµo lµ d¹ng hãa n¨ng (n¨ng lîng tiÒm Èn trong c¸c liªn kÕt hãa häc) 2. ATP - ®ång tiÒn n¨ng lîng cña tÕ bµo - ATP lµ hîp chÊt hãa häc ®îc cÊu t¹o tõ 3 thµnh phÇn: a®ªnin, ®êng rib«z¬ vµ 3 nhãm phètphat. - ATP truyÒn n¨ng lîng cho c¸c hîp chÊt kh¸c th«ng qua chuyÓn nhãm photphat cuèi cïng ®Ó trë thµnh ADP (a®ªnozin ®iph«tphat) råi ngay lËp tøc l¹i ®îc g¸n thªm nhãm photphat ®Ó trë thµnh ATP - Trong qu¸ tr×nh chuyÓn hãa vËt chÊt ATP liªn tôc ®îc t¹o ra vµ gÇn nh ngay lËp tøc ®îc sö 13 GV gäi mét vµi HS nªu c¸c d¹ng n¨ng lîng trong tù nhiªn. Híng dÉn HS ®äc néi dung SGK: - N¨ng lîng lµ g×? - Cã mÊy d¹ng n¨ng lîng? - §éng n¨ng lµ g×? ThÕ n¨ng lµ g×? - Nh÷ng d¹ng n¨ng lîng cã trong tÕ bµo? - N¨ng lîng chñ yÕu cã trong tÕ bµo lµ lo¹i n¨ng lîng nµo? HS ®äc SGK theo híng dÉn vµ rót ra kh¸i niÖm n¨ng lîng. GV híng dÉn HS ®äc néi dung SGK: vµ sö dông h×nh 13.1 - CÊu t¹o cña ATP? - T¹i sao gäi lµ hîp chÊt cao n¨ng? (yªu cÇu HS ®äc h×nh vÏ ®Æc biÖt lµ vÞ trÝ hai nhãm photphat cuèi cïng) - ATP truyÒn n¨ng lîng cho c¸c hîp chÊt kh¸c b»ng c¸ch nµo? HS Quan s¸t h×nh 13.1 kÕt hîp víi ®äc SGK theo híng dÉn. GV híng dÉn HS ®äc tiÕp néi dung: - T¹i sao ATP ®îc gäi lµ ®ång tiÒn n¨ng lîng? - Ho¹t ®éng cña tÕ bµo cÇn sö dông ATP cã mÊy lo¹i, ®ã lµ nh÷ng lo¹i nµo? HS ®äc SGK theo híng dÉn ®Ó rót ra néi dông cho c¸c Ho¹t ®éng kh¸c nhau cña tÕ bµo mµ kh«ng ®îc tÝch tr÷ l¹i. V× thÕ mµ ngêi ta gäi ATP lµ ®ång tiÒn n¨ng lîng cña tÕ bµo. - Ho¹t ®éng cÇn n¨ng lîng cña tÕ bµo chia thµnh 3 lo¹i: • Tæng hîp nªn c¸c chÊt hãa häc míi cÇn thiÕt cho tÕ bµo: • VËn chuyÓn c¸c chÊt qua mµng • Sinh c«ng c¬ häc II. ChuyÓn hãa vËt chÊt - ChuyÓn hãa vËt chÊt lµ tËp hîp c¸c ph¶n øng hãa sinh x¶y ra bªn trong tÕ bµo nh»m duy tr× c¸c Ho¹t ®éng sèng cña tÕ bµo. Gåm ®ång hãa vµ dÞ hãa. - §ång hãa: tæng hîp c¸c vËt chÊt vµ tÝch lòy n¨ng lîng. - DÞ hãa: gåm ph©n hñy c¸c hîp chÊt phøc t¹p thµnh chÊt ®¬n gi¶n ®ång thêi gi¶i phãng n¨ng lîng. - ChuyÓn hãa vËt chÊt lu«n kÌm theo chuyÓn hãa n¨ng lîng. 4. Cñng cè dung. GV diÔn gi¶i thªm: gièng nh trong c¸c Ho¹t ®éng cña kinh doanh, Ho¹t ®éng nµo còng cÇn ®Õn tiÒn, tÕ bµo còng vËy, Ho¹t ®éng nµo còng cÇn n¨ng lîng. Tuy nhiªn n¨ng lîng tiÒm Èn nhiÒu d¹ng kh¸c nhau kh«ng ph¶i lóc nµo còng s½n sµng ®Ó sö dông. ChØ cã ATP mét lo¹i n¨ng lîng ®îc tÕ bµo s¶n sinh ra lµ cã thÓ dïng cho mäi ph¶n øng cña tÕ bµo. V× vËy nã ®îc xem nh mét lo¹i ®ång tiÒn n¨ng lîng cña tÕ bµo. GV híng dÉn HS ®äc néi dung môc II: - ChuyÓn hãa vËt chÊt lµ g×? - Bao gåm nh÷ng lo¹i nµo? - ThÕ nµo lµ ®ång hãa? - ChuyÓn hãa vËt chÊt cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh g×? HS ®äc môc II rót ra néi dung theo híng dÉn. GV: híng dÉn HS quan s¸t h×nh 13.2 ®Ó thÊy qu¸ tr×nh tæng hîp vµ ph©n gi¶i ATP. - Với con người xây dựng khấu phần ăn hợp lý đối với từng đối tượng lao động. Vì sao? - GV cho HS ®äc néi dung tæng kÕt trong khung ®Ó tæng kÕt bµi. - Híng dÉn HS tr¶ lêi c©u hái cuèi bµi. - GV rót ra kÕt luËn: nh÷ng ngêi ho¹t ®éng c¬ b¾p nhiÒu sÏ cÇn ph¶i ¨n mét khÈu phÇn ¨n dåi dµo n¨ng lîng v× nh÷ng ho¹t ®éng liªn quan ®Õn c¬ b¾p cÇn tiªu tèn nhiÒu ATP. Nh÷ng ngêi ho¹t ®éng Ýt nÕu ¨n qu¸ nhiÒu thøc ¨n giµu n¨ng lîng 14 mµ kh«ng ®îc sö dông sÏ dÔ dÉn ®Õn bÖnh bÐo ph× Phần 2: Sinh học lớp 11. Bài 2: QUÁ TRÌNH VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT TRONG CÂY I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức: - Mô tả được cấu tạo của cơ quan vận chuyển. - Thành phần của dịch vận chuyển. - Động lực đẩy dòng vật chất di chuyển. 2. Kĩ năng: Rèn luyện kĩ năng quan sát, phân tích, so sánh. 3. Thái độ: Tích cực học tập, bảo vệ và chăm sóc cây xanh. II. CHUẨN BỊ 1. Giáo viên: Tranh vẽ hình 2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.5 SGK,Máy chiếu. 2. Học sinh: SGK, đọc trước bài học. III. TRỌNG TÂM BÀI HỌC: Sự phù hợp giữa cấu tạo và chức năng vậ chuyển của mạch gỗ và mạch gây. IV. TIẾN HÀNH TỔ CHỨC DẠY HỌC. 1. Ổn định tổ chức lớp: Ổn định lớp, kiểm tra sĩ số. 2. Kiểm tra bài cũ: 3. Bài mới: Hoạt động của thầy - trò Nội dung kiến thức cơ bản * Hoạt động 1: Tìm hiểu dòng mạch I. DÒNG MẠCH GỖ gỗ. 1. Cấu tạo của mạch gỗ. GV: Yêu cầu HS quan sát hình 2.1, 2.2 - Mạch gỗ gồm các tế bào chết được trả lời câu hỏi: chia thành 2 loại: quản bào và mạch ống. - Hãy mô tả con đường vận chuyển của - Các tế bào cùng loại không có màng và dòng mạch gỗ trong cây? 15 các bào quan tạo nên ống rỗng dài từ rễ Hoạt động của thầy - trò Nội dung kiến thức cơ bản - Hãy cho biết quản bào và mạch ống đến lá- Dòng vận chuyển dọc. khác nhau ở điểm nào? - Các tế bào xếp sát vào nhau theo cách - Vì sao mạch gỗ rất bền chắc? lỗ ben của tế bào này khớp với lỗ bên HS: Quan sát hình 2.1, nghiên cứu của tế bào kia-Dòng vận chuyển ngang. thông tin SGK → trả lời câu hỏi. - Thành mạch gỗ được linhin hóa tạo GV: Nhận xét, bổ sung → kết luận. mạch gỗ bền chắc. 2. Thành phần của dịch mạch gỗ. GV: Yêu cầu HS nghiên cứu mục 2, trả lời câu hỏi: Thành phần chủ yếu gồm: Nước, các ion khoáng, ngoài ra còn có các chất hữu - Hãy nêu thành phần của dịch mạch cơ được tổng hợp ở rễ. gỗ? 3. Động lực đẩy dòng mạch gỗ HS: Nghiên cứu mục 2 → trả lời câu - Lực đẩy(Áp suất rễ). hỏi. - Lực hút do thoát hơi nước ở lá. GV: Cho HS quan sát hình 2.3, 2.4, trả - Lực liên kết giữa các phân tử nước với lời câu hỏi: nhau và với thành mạch gỗ. - Hãy cho biết nước và các ion khoáng được vận chuyển trong mạch gỗ nhờ những động lực nào? II. DÒNG MẠCH RÂY HS: nghiên cứu mục 3 → trả lời câu 1. Cấu tạo của mạch rây hỏi. - Mạch rây gồm các tế bào sống, không GV: Nhận xét, bổ sung → kết luận. rỗng được chia thành 2 loại: Tb ống rây * Hoạt động 2: Tìm hiểu dòng mạch và tb kèm. dây. - Tế bào ống rây là loại tế bào chuyên GV: Yêu cầu HS quan sát hình 2.2, hóa cao cho sự vận chuyển. 2.3, đọc SGK, trả lời câu hỏi. - Tế bào kèm nằm cạnh tế bào ống rây, - Mô tả cấu tạo của mạch dây? cung cấp năng lượng cho tế bào ống rây. 16 Hoạt động của thầy - trò Nội dung kiến thức cơ bản - Vai trò của tế bào ống rây và tế bào 2. Thành phần của dịch mạch rây. kèm? Dịch mạch rây gồm: - So sánh cấu tạo của mạch rây và - Đường saccarozo( 95%), các aa, mạch gỗ? vitamin, hoocmon thực vật, ATP… HS: Quan sát hình 2.2, 2.3 và thông tin - Một số ion khoáng sử dụng lại, nhiều SGK để trả lời. kali làm cho mạch rây có pH từ 8.0-8.5. GV: Thành phần của dịch mạch dây? 3. Động lực của dòng mạch rây. HS: Nghiên cứu thông tin SGK → trả - Là sự chênh lệch áp suất thẩm thấu lời câu hỏi. giữa cơ quan nguồn (lá: nơi tổng hợp GV: Động lực vận chuyển? saccarôzơ)có áp suất thẩm thấu cao và HS: Nghiên cứu thông tin SGK → trả các cơ quan chứa( rễ, hạt: nơi saccarôzơ lời câu hỏi. được sử dụng, dự trữ) có áp suất tháp GV: nhận xét, bổ sung → kết luận. hơn. GV: Từ đó nêu điểm khác nhau giữa dòng mạch gỗ và dòng mạch dây? HS: Thảo luận nhóm để trả lời. GV: Nhận xét, bổ sung → kết luận. GV:? Kế hoạch bảo vệ và chăm sóc cây xanh? HS: Xây dựng kế hoạch chăm sóc tưới tiêu hợp lý. 4. Củng cố: - Vì sao khi ta bóc vỏ quanh cành cây hay thân cây thì một thời gian sau ở chỗ bị bóc phình to ra? Sự hút nước từ rễ lên lá qua những giai đoạn nào? Bài 9+10: ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC YẾU TỐ NGOẠI CẢNH ĐẾN QUANG HỢP VÀ QUANG HỢP VỚI NĂNG SUẤT CÂY TRỒNG 17 I. MỤC TIÊU BÀI HỌC. 1. Kiến thức: - Nêu được ảnh hưởng của cường độ ánh sáng và quang phổ đến cường độ quang hợp. - Mô tả được mối phụ thuộc của cường độ quang hợp vào nồng độ CO2 - Nêu được vai trò của nước đối với quang hợp. - Trình bày được ảnh hưởng của nhiệt độ đến cường độ quang hợp. 2. Kĩ năng: - Rèn luyện kĩ năng quan sát, phân tích, so sánh. 3. Thái độ : Vận dụng kiến thức về quang hợp đề ra các biện pháp nâng cao năng suất cây trồng thong qua quang hợp. II. CHUẨN BỊ. 1. Giáo viên: Giáo án, SGK, tranh vẽ hình 10.1, 10.2, 10.3, 10.4 và 10.5 SGK. 2. Học sinh: SGK, đọc trước bài học. III. TRỌNG TÂM BÀI HỌC: Ảnh hưởng của ánh sáng và nồng độ CO 2 đến quan hợp, biện pháp tăng năng suất cây trồng. IV. TIẾN HÀNH TỔ CHỨC DẠY HỌC. 1. Ổn định lớp: Ổn định lớp, kiểm tra sĩ số. 2. Kiểm tra bài cũ : So sánh quang hợp ở thực vật C4 và CAM? 3. Bài mới: Hoạt động của thầy - trò Nội dung kiến thức * Hoạt động 1: Tìm hiểu ảnh hưởng I. ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ của các nhân tố ngoại cảnh đến NGOẠI CẢNH ĐẾN QUANG HỢP. quang hợp. 1. Ánh sáng: GV : Cho quan sát hình 10.1, mục a. Cường độ ánh sáng I.1, trả lời câu hỏi: 18 - Điểm bù áng sáng: Cường độ AS tối Hoạt động của thầy - trò Nội dung kiến thức - Cường độ ánh sáng ảnh hưởng thiểu để (QH) = cường độ hô hấp (HH). quang hợp ntn? - Điểm bảo hòa ánh sáng: Cường độ AS HS : Quan sát hình, nghiên cứu SGK tối đa để cường độ quang hợp đạt cực đại. → trả lời câu hỏi. - Khi nồng độ CO2 tăng, cường độ ánh GV : Nhận xét, bổ sung → kết luận. sáng tăng → thì cường độ quang hợp cũng GV : Cho HS nghiên cứu mục I.2, tăng. quan sát hình 9.2, 9.3, 9.4 trả lời câu b. Quang phổ ánh sáng: hỏi : - QH diễn ra mạnh ở vùng tia đỏ và tia - Pha tối ở thực vật C3 diễn ra ở đâu, xanh tím. chỉ rõ nguyên liệu, sản phẩm của pha + Tia xanh tím kích thích sự tổng hợp các tối ? aa, prôtêin HS : Nghiên cứu mục I.2, quan sát +Tia đỏ xúc tiến quá trình hình thành hình → trả lời câu hỏi. cacbohidrat. GV : Nhận xét, bổ sung → kết luận. 2. Nồng độ CO2 : GV : Yêu cầu HS nghiên cứu mục II, - Nồng độ CO2 thấp nhất mà cây quang quan sát hình 10.3 → trả lời câu hỏi : hợp được: 0.008-0.01%. - Em có nhận xét gì về quan hệ giữa - Nồng độ CO2, lúc đầu cường độ quang nồng độ CO2 và cường độ QH. hợp tăng tỉ lệ thuận sau đó tăng chậm chó HS: Nghiên cứu mục II, quan sát hình đến trị số bảo hòa CO2, vượt qua trị số đó → trả lời câu hỏi. cường độ quang hợp giảm. GV: Nhận xét, bổ sung → kết luận. 3. Nước. GV: Yêu cầu HS nghiên cứu mục III, - Cây thiếu nước đến 40-60% quang hợp trả lời câu hỏi: giảm mạnh hoặc ngừng trệ. - Vai trò của nước đối với QH? - Khi thiếu nước cây chịu hạn có thể duy HS: Nghiên cứu mục III → trả lời câu trì quang hợp ổn định hơn cây trung sinh hỏi. 19 và cây ưa ẩm. Hoạt động của thầy - trò GV: Nhận xét, bổ sung → kết luận. Nội dung kiến thức 4.. Nhiệt độ. GV: yêu cầu HS nghiên cứu mục IV, - Nhiệt độ ảnh hưởng đến các phản ứng V, trả lời câu hỏi: enzim trong quang hợp. - Phân tích hình 10.4và rút ra nhận - Nhiệt độ cực đại hay cực tiểu đèu làm xét về ảnh hưởng của nhiệt độ đến ngừng quang hợp. QH ở thực vật? 5. Nguyên tố khoáng. - Nêu được vai trò của muối khoáng - Tham gia cấu thành enzim và diệplục. ảnh hưởng ntn đến QH? Cho vd? - Điều tiết độ mở của khí khổng. HS: Nghiên cứu mục IV, V → trả lời - Liên quan đến quang phân li nước. câu hỏi. 6. Trồng cây dưới ánh sáng nhân tạo. GV: Yêu cầu HS nghiên cứu mục VI, - Khắc phục điều kiện bất lợi của môi trả lời câu hỏi: trường. - Ý nghĩa của việc trồng cây dưới ánh - Sản xuất rau sạch, nhân giống cây trồng. sáng nhân tạo? II. QUANG HỢP VÀ NĂNG SUẤT CÂY HS: Nghiên cứu mục VI → trả lời TRỒNG. câu hỏi. 1. Quang hợp quyết định năng suất cây * Hoạt động 2: Tìm hiểu quang hợp trồng. và năng suất cây trồng. - Quang hợp quyết định 90-95% năng suất GV: Vì sao quang hợp quyết định cây trồng. năng suất cây trồng? - Năng suất sinh học. Làm thế nào để tăng năng suất cây - Năng suất kinh tế. trồng? 2. Tăng năng suất cây trồng thông qua HS: Nghiên cứu thông tin SGK và sự điều khiển quang hợp. kiến thức thực tế để trả lời. - Tăng diện tích lá. GV: Nhận xét, bổ sung → kết luận. - Tăng cường độ quang hợp. - Tăng hệ số kinh tế. 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan