SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI:
"TÍCH HỢP GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG TRONG DẠY PHẦN
VĂN BẢN NHẬT DỤNG MÔN NGỮ VĂN LỚP 6 – TRƯỜNG
THCS AN HIỆP"
A/ MỞ ĐẦU :
I / LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI :
Ở trường THCS hiện nay, việc nâng cao chất lượng dạy học, rèn kĩ năng cho
người học là vấn đề quan trọng và cần thiết . Cũng như bao nhiêu môn học khác, Ngữ
văn đóng vai trò quan trọng giúp rèn luyện đạo đức, tình cảm, lối sống . Châm ngôn có
câu “ Văn học là nhân học” vì trong sự phát triển của tư duy con người, Ngữ văn là
một môn học thuộc nhóm khoa học xã hội, giữ tầm khá quan trọng trong việc
giáo dục quan điểm, tư tưởng, tình cảm của học sinh, nó có mối quan hệ với các
môn học khác . Học tốt Ngữ văn, cũng sẽ là động lực học tốt các môn khác và
ngược lại, nền tảng cho việc rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh, yêu cầu của việc dạy
hiện nay cũng cần “ Học đi đôi với hành” cần tăng cường gắn kết với giáo dục thực
tiễn them phong phú, thêm sinh động cho tiết học .
Dạy như thế nào, học như thế nào để đạt được hiệu quả học tập tốt nhất là điều mong
muốn của tất cả thầy cô giáo chúng ta. Muốn thế phải đổi mới phương pháp, biện pháp dạy
và học. Người giáo viên phải tổ chức một cách linh hoạt các hoạt động của học sinh từ
khâu đầu tiên đến khâu kết thúc giờ học, từ cách ổn định lớp, kiểm tra bài cũ đến cách học
bài mới, củng cố, dặn dò. Những hoạt động đó giúp học sinh lĩnh hội kiến thức một cách tự
giác, chủ động, tích cực, sáng tạo và ngày càng yêu thích, say mê môn học.
Riêng thể loại văn bản nhật dụng trong chương trình ngữ văn 6 chỉ có vài bài,
nhưng mang nội dung gần gũi, bức thiết phổ biến, cập nhật một vấn đề thông tin, tuyên
truyền đối với cuộc sống trước mắt của con người và cộng đồng xã hội hiện nay.
Nhưng để dạy sao cho học sinh hiểu, vận dụng kĩ năng sống phong phú, phù hợp tâm
lí ở lứa tuổi mới vào cấp THCS là vấn đề nan giải mà giáo viên buộc phải thực
hiện thành công. Đồng thời là vấn đề mang tính cập nhật, luôn gắn kết với đời sống, đưa
học sinh trở lại những vấn đề quen thuộc, diễn ra hằng ngày, vừa mang tình lâu dài,
cũng là điều mà các giáo viên và học sinh quan tâm đến .
Xuất phát từ thực tế đó, tối muốn cho học sinh hiểu, nghiên cứu sâu hơn về vấn
đề để rèn và giáo dục kĩ năng sống có hiệu quả, nên tôi quyết chọn đề tài : “ Tích hợp
giáo dục kĩ năng sống trong dạy phần văn bản nhật dụng môn Ngữ văn lớp 6 – Trường
THCS An Hiệp” .
II / MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU :
Với đề tài này, tôi muốn cho học sinh lớp 6 bước đầu tiếp cận, làm quen với
phương pháp học, có kĩ năng vận dụng tình huống hay vấn đề mà văn bản đặt ra. Trên
cơ sở đó, tôi sẽ lồng ghép giáo dục tư tưởng, tình cảm, thái độ đúng đắn để góp phần
nâng cao hiệu quả dạy học .
III/ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU :
Đặc trưng của thể loại văn bản nhật dụng có thể dùng tất cả các kiểu bài như
thuyết minh, bài tùy bút, kí sự, hồi kí trong đó nó có kết hợp phương thức miêu tả, tự
sự, nêu cảm nghĩ,bình luận ...
IV/ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU :
Học sinh lớp 6 cấp THCS
trường An Hiệp.
V / PHẠM VI NGHIÊN CỨU :
Với nội dung cần thiết trên tôi chọn là đối tượng học sinh trường THCS An Hiệp
của khối 6.
VI / PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU :
Để tiến hành làm đề tài này tôi sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:
+ Phương pháp nghiên cứu tài liệu bổ trợ.
+ Phương pháp quan sát và so sánh, đối chiếu.
+ Thao giảng, trao đổi ý kiến với các đồng nghiệp trong quá trình dạy.
+ Tổng hợp những kinh nghiệm, phương pháp mới trên lớp học.
+ Đánh giá kết quả ban đầu và điều chỉnh bổ sung.
+ Kiểm tra đánh giá cuối cùng và hoàn chỉnh công việc.
B / PHẦN NỘI DUNG :
I / CƠ SỞ LÍ LUẬN :
Theo xu hướng tích cực hóa hoạt động dạy học của học sinh cấp THCS, thì
mục tiêu của môn Ngữ văn là góp phần hình thành những con người có trình độ học vấn
phổ thong cơ sở, chuẩn bị nền tảng cho học sinh được tiếp tục lên bậc cao hơn.
Giúp người học có ý thức tu dưỡng, biết yêu thương tôn trọng, quan tâm bạn bè, có
long yêu nước, yêu quê hương, luôn hướng tới tình cảm cao đẹp, lòng nhân ái, trân
trọng cái đẹp và lẽ phải.
Đối với học sinh lớp 6 dạy phần văn bản nhật dụng cũng có những phần tương
đối khó vì các em là học sinh đầu cấp, sách còn đề cập tới quá nhiều vấn đề nhưng thời
gian trong một tiết học 45 phút không đủ để truyền tải... Và những kiến thức trong sách
giáo khoa được xem là phần cứng của giáo trình, giáo viên không được tùy tiện sửa đổi,
cắt đi điều này cũng khiến giáo viên ứng phó thụ động khi lên lớp. Vì vậy giáo viên cần
nắm sơ một số cốt yếu khi dạy thể loại này, thường được tồn tại dưới nhiều kiểu văn bản
khác nhau, như mang tính chất thuyết minh ( Cầu Long Biên chứng nhân lịch sử; Động
Phong Nha ) dạng thư - kí - biểu cảm ( Bức thư của thủ lĩnh da đỏ).Trong đó tôi chọn để
làm đề tài là văn bản “ Bức thư của thủ lĩnh da đỏ” được xem là văn bản nổi tiếng, văn
bản hay nhất về môi trường, nêu được những vấn đề bức xúc, có ý nghĩa to lớn đối với
cuộc sống hiện nay.
II / THỰC TRẠNG :
Thực tế dạy học trong những năm qua, đối với kiểu văn bản nhật dụng
còn gặp khó khăn trong việc tích hợp và giáo dục kĩ năng sống như ( kĩ năng tìm hiểu,
thâm nhập thực tế, tư duy vấn đề, nêu cảm nghĩ, dẫn chứng hay minh họa) vào bài
học của mình. Do vậy đòi hỏi cả học sinh lẫn giáo viên cần có sự phối hợp đồng bộ trong
dạy – học sao cho hiệu quả nhất.
1/ Về phía giáo viên :
+ Đối với giáo viên, việc lựa chọn phương pháp tích hợp kĩ năng sống trong dạy
văn bản nhật dụng còn gặp khó khăn, do trình độ học sinh lớp 6 chưa ngang nhau.
+ Giáo viên còn chú trọng văn bản này như thể loại bút kí, chỉ chú ý khai thác và
bình luận trên phương diện nghệ thuật như : Sự kiện, nhân vật, cách kể, ngôi kể mà cần
quan tâm hơn vấn đề mà xã hội đặt ra trong văn bản gần gũi với học sinh.
+ Quá nhấn mạnh nội dung văn bản, mà nên chú ý yêu cầu gắn kết tri thức trong
văn bản với đời sống xã hội, với thực tiễn cuộc sống rõ ràng hơn.
+ Giáo viên còn hạn chế mở rộng, liên hệ như giai đoạn hiện nay theo nghị
định cấp cao của Liên hiệp quốc về vấn đề phát triển nguồn tài nguyên đất, tài nguyên
sinh thái để duy trì sự phát tiển của nhân loại ( Để xem chi tiết vào trang web : w
Theo nguồn tài nguyên. Com. Vn )
2/ Về phía học sinh :
+ Đối với học sinh lớp 6, các em chưa có tư duy logic, sự hiểu biết còn mập
mờ , vì đa số mới bước vào làm quen chương trình cấp II.
+ Khả năng vận dụng, cảm thụ mỗi em cũng khác có em rất tinh và nhạy, có
em thì lơ là chưa đọc viết được rành.
+ Học sinh thường xác định đây chỉ là lời nhắn giử qua bức thư, đơn thuần chỉ
là nội dung thông báo.
+ Học sinh còn thiên về ý thức là học qua loa để biết, chứ chưa có kĩ năng vận
dụng là như thế nào.
III / GIẢI PHÁP :
Qua tìm hiểu tìm hiểu thực trạng dạy kiểu bài văn bản nhật dụng, để vận dụng sao
cho tốt “Tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy phần văn bản nhật dụng môn Ngữ văn
lớp 6 – Trường THCS An Hiệp” nên xin đưa ra một số giải pháp sau :
1/ Sự chuẩn bị của giáo viên :
Để có tiết dạy đạt hiệu quả về tích hợp kĩ năng sống trong dạy phần văn bản
nhật dụng môn Ngữ văn lớp 6 cũng quan trọng, giáo viên cần có sự chuẩn bị từ khấu
giáo án cho đến khâu giảng dạy. Ngoài việc giúp cho học sinh hiểu rõ nội dung, biện pháp
nghệ thuật với lối diễn đạt tình cảm, lí luận sâu sắc, đặc biệt là phép điệp, điệp từ, điệp
ngữ, phép đối, so sánh. Giáo viên cần luyện kĩ năng, giáo dục lối sống thông qua tích hợp,
lien hệ môi trường, đặt ra một số câu hỏi đơn giản nhưng có vận dụng tư duy, động não,
ví dụ ( Vì sao bài văn này thuộc văn bản nhật dụng ? Vậy tương lai bài văn này có giá trị
như thế nào, vì sao? Để duy trì sự phát triển của thiên nhiên, của môi trường sinh thái
như hiện nay thì nhà nước ta cần có chủ trương gì ? Vậy theo em thì chủ trương đó cần
được ục thể hóa như thế nào ? ) Với học sinh yếu – kém thì câu hỏi chỉ mang tính phát
vấn và đơn giản hơn nhiều ví dụ ( Bài văn cho em hiểu được gì ? Em có tham gia bảo vệ
môi trường bao giờ chưa, như ở đâu ? Em sẽ làm những gì ? )
2 / Quá trình lên lớp :
+ Để phục vụ tốt tiết học thì giáo viên cần có thời gian nghiên cứu giáo án,
tham khảo sách báo, kênh truyền hình để hiểu biết thêm vấn đề môi trường hiện nay,
cần nắm vững trọng tâm kiến thức của bài, đảm bảo tiến trình bài dạy để giúp các học
sinh tiếp thu bài sao cho có hiệu quả nhất.
+ Bước đầu giúp học sinh nhận diện loại văn bản nhật dụng có giá trị thông
tin, tuyên truyền, phổ biến cập nhật một số vấn đề như thiên nhiên, môi trường, năng
lượng, dân số, quyền trẻ em, các tện nạn xã hội …. là cái cốt yêu mà nhật dụng luôn đề
cập.
+ Hiểu được văn bản vừa là bản trích, vừa mang tính chất bức thư, nắm được cách
lập luận và một số luận điểm chính của đoạn.
+ Hiểu được thái độ kiên quyết, giọng văn lôi cuốn, cứng cỏi, sự gắn bó sâu
sắc, thiêng liêng đối với quê hương, đối với đất nước.Phê phán và châm biếm lối sống
hủy hoại của người da trắng.
+ Dùng bức tranh SGK ( trang 137) để phân tích thêm, minh họa rõ ràng hơn
phục vụ cho tiết học .
+ Dùng phương pháp thảo luận nhóm, trao đổi theo nhóm để trình bày những
hiểu biết cũng như những tri thức được tiếp thu.
+ Để vận dụng được đề tài “ Tích hợp kĩ năng sống trong văn bản nhật dụng”
cần liên hệ, mở rộng thêm kiến thức về môi trường hiện nay của thế kỉ XXI ( Môi
trường sinh thái toàn trái đất đang bị xâm hại, ô nhiễm, nạn khái thác rừng …)
+ Ở nhật dụng có thể liên môn phần tập làm văn về thể miêu tả, biểu cảm
trong chương trình Ngữ văn 6 này, lồng ghép ở một số đoạn văn hay của bài.
+ Rèn học sinh thêm những kĩ năng phân tích, vận dụng linh hoạt vấn đề
trong văn bản đặt ra, từ đó tự hướng về tác dụng của thiên nhiên, môi trường.
C/ KẾT QUẢ VẬN DỤNG ĐỀ TÀI VÀO THỰC
TIỄN TIẾT DẠY :
Sau đây là phần vận dụng chuyên đề được trình bày thông qua kết quả giảng
dạy ở các lớp 6/ 1; 6/2; 6/3 trong một giáo án cụ thể :
TIẾT 126 :
VĂN BẢN : BỨC THƯ CỦA THỦ LĨNH DA ĐỎ ( tiết 2)
( Xi – át – tơn)
I/ Mục tiêu cần đạt
Thấy được ý nghĩa của việc bảo vệ môi trường, thiên nhiên được đặt ra trong văn
bản nhật dụng và nghệ thuật tạo nên sức hấp dẫn của văn bản
II/ Trọng tâm kiến thức kĩ năng :
1/ Kiến thức :
- Ý nghĩa của việc bảo vệ môi trường
- Tiếng nói đầy tình cảm trách nhiệm đối với thiên nhiên, môi trường sống
của vị thủ lĩnh Xi- át- tơn.
2/ Kĩ năng :
- Biết cách đọc, tìm hiểu nội dung văn bản nhật dụng
- Cảm nhận tình cảm tha thiết với mảng đất quê hương của thủ linh
Xi – át – tơn.
- Phát hiện và nêu được tác dụng của một số phép tu từ trong văn bản.
3/ Thái độ :
Biết trân trọng, giữ gìn và bảo vệ di sản, các tài nguyên đất nước.
III/ Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học:
1/ Ổn định lớp ( 1 phút)
Lớp
Sĩ số
Ngay dạy
6/1
6/2
6/3
2/ Kiểm tra bài cũ ( 5 phút)
KIỂM TAR BÀI CŨ
- Vở bài soạn 3 đ
ĐÁP ÁN – ĐIỂM
- Kiến thức cũ 7 đ
Câu 1 : Đọc thuộc lòng 5 khổ đầu bài Câu 1: HS đọc thuộc thơ , chú ý nhịp
thơ Lượm?
( 3đ)
Câu 2 : Trong tình thế rất nguy hiểm “
Câu 2 Nêu hình ảnh Lượm trong chuyến đạn bay” rất hăng hái và dũng cảm “
Chú đồng chí nhỏ… máu tươi” Lượm
đi liên lạc và sự hi sinh ?
hi sinh hiên ngang như một thiên thần
bé nhỏ, nỗi đau xót của tác giả “ Ra thế!
Như là tiếng nấc, lời nghẹn ngào ( 2đ)
Câu 3 : Tác giả không dùng từ nào
xưng hô để gọi Lượm ?
a. Cháu bé
Câu 3 a ( 1 đ)
b.
Chú bé
c. Chú đồng chí nhỏ
d.
Cháu
Câu 4 : Lượm hi sinh trong hoàn cảnh Câu 4 c (1đ)
nào ?
a. Trên đường đi chiến đấu
b. Trên đường hành quân
c. Trên đường đưa thư
d. Trên đường trở về chiến khu
3/ Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học ( 30 p)
HĐ
GIÁO HĐ
VIÊN
HỌC NỘI DUNG GHI BẢNG :
SINH
2/ cách sống và thái độ của người da đỏ,
Hoạt động
da trắng đối với thiên nhiên:
2
( nối tiếp )
? Tìm những
hình
ảnh
chi
tiết cho thấy sự
đối
lập
giữa
HS thảo luận
nhóm 4 = 5p.
người da trắng
và
với
da đỏ đối
thiên HS trả lời
ĐẶC
NGƯỜI
ĐIỂM
ĐỎ
DA NGƯỜI
TRẮNG
DA
nhiên ?
( Thảo luận
nhóm)
Đất là thiêng Đất là kẻ thù,
liêng,
HS trả lời
? Về đất đai
Về đất đai
đối với người
là
mẹ cư xử như vật
kính trọng như tước
đoạt
thành viên
ngấu
được,
da đỏ thì như
nghiến
thế nào ?
Biến đất thành
HS trả lời
? Còn người da
trắng thì sao?
GV góp ý
( Người da đỏ
có thái độ tình
cảm cư sử với
đất đai, thiên
nhiên,
trường
môi
đó
là
quan hệ gắn bó,
hoang mạc.
….
long
biết
ơn
trân trọng, sống
hài hoà. Còn
người da trắng
thì ngược lại,
luôn nhắm vào
việc khai thác,
tận
dụng
vì
mục đích và lợi
nhuận tối đa…)
HS : Âm thanh
Về
tự
thanh
nhiên
và
bình dị
âm Thích âm thanh
tự nhiên và tĩnh Ồn ào, luôn
lặng
náo động
? Mỗi âm thanh
của thiên nhiên
đã để lại ấn
cho HS: Là của
người da đỏ chung muôn
loài,
cùng
như thế nào ?
tượng
nhau đề sống,
hít thở ….
?
Không
khí
đối với người
da
trắng
có
Về muông Nếu không khi Thảm sát hàng
thú
bị huỷ diệt, con loạt
người sẽ chết
vì cô đơn ..
quan trọng hay
không ? Cách HS: Đối xử
cư xư như thế như người anh,
nào?
Về
em chung gia
suối,
đình ..
cối
sông, Là
tổ ấm, là
cây linh hồn luôn
Tàn phá
được giữ gìn và
bảo vệ .
? Về cây cối,
muông thú đối
với cuộc sống
của người da đỏ
thì ra sao ?
Gắn bó như thế
nào ?
Khẳng 3/ Phần cuối của bức thư :
HS:
định
đất
là
mạng sống của
chủng
tộc
người da đỏ,
đưa
?
Đoạn
ra
điều
cuối kiện kính trọng
bức thư nêu lên đất…
nội dung gì ?
- Đặt ra điều kiện kính trọng đất
- Khuyên nhủ người da trắng phải bảo vệ
môi trường, sống hoà hợp với thiên
nhiên.
Hoạt động 3 :
Chốt
II/ NGHỆ THUẬT :
nghệ HS : Trao đổi
thuật, ghi nhớ
trả lời .
? Tác giả dùng
- So sánh, nhân hoá, điệp ngữ và thủ pháp
biện pháp nghệ
đối lập được sử dụng phong phú, đa dạng tạo
thuật nào thể
sức hấp dẫn, tính thuyết phục.
hiện sự khác
biệt, sự đối lập
ấy thể hiện thái
độ, tình cảm
gì ?
( Rèn kĩ năng
cho HS phát
- Ngôn ngữ chân tình và tha thiết, khắc hoạ
hình ảnh thiên nhiên đồng hành với cuộc
sống của người da đỏ.
hiện, tập phân
tích, trao đổi,
phát biểu cảm
nghĩ tự do. )
GV
:
Nhấn
mạnh
cách
dùng
phép đối, điệp
ngữ
tình
cảm gắn bó sâu
nặng,
châm
biếm thái độ
thờ ơ, tàn nhẫn
( Khi người da
trắng xâm nhập
vào Châu Mĩ
thì người Anh
điêng-da
đỏ
còn sống theo
lối bộ lạc vì
vậy họ rất hoà
đồng với thiên
nhiên,
chính
nền
cơ khí
công
nghiệp
xâm nhập đã
làm cho họ đảo
lộn tất cả, huỷ
hoại gần như
toàn
bộ
trường
môi
sống
của họ. Họ tìm
cách chống lại,
phản
lại, vì
kháng
vậy
trong thư “ Ta
không
thấy
người viết trả
lời, có bán hay
là không bán,
cũng
không
bàn đến chuyện
giá cả”)
? Giọng điệu ở
đoạn này có gì
khác so với các
HS : Trả lời
đoạn trên?
GV : Tích hợp
TLV về miêu tả, HS Trả lời
biểu
cảm(
Giọng
trang
trọng,
giàu sức biểu
cảm vừa khẩn HS Thảo luận III/ Ý NGHĨA CỦA VĂN BẢN:
khiết, vừa phê 4p
phán …)
Đại diện trả
lời.
Nhận thức về vấn đề quan trọng, có ý nghĩa
thiết thực và lâu dài: Chăm lo và bảo vệ mạng
sống của mình, biết bảo vệ thiên nhiên và môi
trường xung quanh .
? Em hiểu như
thế nào về cách
nói Đất là mẹ ?
? Hãy
giải
thích vì sao một
bức thư nói về
chuyện
mua
bán đất cách
nay một thế kỉ,
nhưng đến hôm
nay vẫn được
xem là một văn
bản
hay
về
thiên nhiên và
môi trường?
(Thảo
luận
nhóm qua kĩ
năng suy luận,
trao
đổi,
lựa
chọn nội dung
trả lời . )
GV góp ý tích
hợp
(
Trong
giai
đoạn hiện nay
quá trình công
nghiệp
hoá,
làm cho môi
trường
sinh
thái bị huỷ diệt,
thậm chí như ô
nhiễm
trầm
trọng,chính vì
vậy bức thư có
giá
trị
quan
trọng
nhất.
Tây HS : Trao đổi, B/ LUYỆN TẬP :
Như ở
Ninh vừa qua động não
bọn
tăc trả lời
lâm
phá rừng, săn
bắt lậu các loài
chim quý hiếm
làm thiệt hại
nghiêm
môi
trọng
trường
sinh thái …)
- Xem thêm -