Tài liệu Skkn sử dụng phần mềm trình diễn powerpoint vào thiết kế bài giảng vật lí

 Sử dụng PM trình diễn PowerPoint vào thiết kế bài giảng Vật lí PHÒNG GIÁO DỤC LỆ THUỶ TRƯỜNG T.H.C.S SEN THUỶ -------------------- SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM SỬ DỤNG PHẦN MỀM TRÌNH DIỄN POWER POINT VÀO THIẾT KẾ BÀI GIẢNG VẬT LÍ Người thực hiện: Nguyễn Anh Minh Đơn vị: Trường THCS Sen Thuỷ Sen Thuỷ, Tháng 01 năm 2008  Nguyễn Anh Minh - Trường THCS Sen Thuỷ 0  Sử dụng PM trình diễn PowerPoint vào thiết kế bài giảng Vật lí A. ĐẶT VẤN ĐỀ I - LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI: Công nghệ thông tin là một trong các phương tiện quan trọng nhất của sự phát triển, đang làm biến đổi sâu sắc đời sống kinh tế, văn hoá, xã hội, giáo dục của thế giới hiện đại, trong đó có Việt Nam. Chúng ta đang ở thời đại thông tin kĩ thuật số, thời đại Internet. Chỉ thị số 58-CT/TW của bộ chính trị về đẩy mạnh ứng dụng và phát triển CNTT trong sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá đã chỉ rõ: “ứng dụng và phát triển CNTT là một nhiệm vụ ưu tiên trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, là phương tiện chủ lực để đi tắt đón đầu, rút ngắn khoảng cách phát triển so với các nước đi trước”. Quyết định 331/QĐ-TTg của thủ tướng chính phủ phê duyệt Chương trình phát triển nguồn nhân lực về CNTT đến năm 2010 đã đề ra: “Phổ cập các kiến thức và kĩ năng sử dụng máy tính và Internet đến 100% cán bộ công chức và viên chức, 100% sinh viên đại học và cao đẳng, 100% học sinh trung học chuyên nghiệp, trung học nghề và trung học phổ thông, 50% học sinh THCS và một bộ phận dân cư có nhu cầu”  Nguyễn Anh Minh - Trường THCS Sen Thuỷ 1  Sử dụng PM trình diễn PowerPoint vào thiết kế bài giảng Vật lí Chỉ thị số 29/2001/CT-BGD&ĐT của Bộ GD&ĐT về tăng cường giảng dạy, đào tạo và ứng dụng CNTT trong ngành giáo dục đã chỉ rõ: “Nâng cao nhận thức về vai trò của CNTT, ứng dụng và phát triển CNTT trong giáo dục và đào tạo sẽ tạo một bước chuyển cơ bản trong quá trình đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp giảng dạy, học tập và quản lí giáo dục”. “Đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong giáo dục và đào tạo ở tất cả các cấp học, bậc học, ngành học theo hướng sử dụng CNTT như là một công cụ hỗ trợ đắc lực nhất cho đổi mới phương pháp giảng dạy, học tập ở tất cả các môn học” II. PHẠM VI NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI: Đề tài này được thực hiện trong thời gian từ năm học 2007- 2008 trong phạm vi Trường THCS Sen Thuỷ, huyện Lệ Thuỷ. B. CƠ SỞ LÝ LUẬN, CƠ SỞ THỰC TIỄN I. CƠ SỞ LÝ LUẬN: Hoạt động dạy học là hoạt động tổ chức, điều khiển hoạt động nhận thức của học sinh, mà một trong những nhiệm vụ tổ chức điều khiển hoạt động nhận thức đó của giáo viên là việc tổ chức điều khiển quá trình tri giác cảm tính những sự vật hiện tượng được nghiên cứu của học sinh. Tuy nhiên những sự vật hiện tượng đó không phải bao giờ cũng  Nguyễn Anh Minh - Trường THCS Sen Thuỷ 2  Sử dụng PM trình diễn PowerPoint vào thiết kế bài giảng Vật lí được hiện ra một cách trực tiếp vì vậy phải tái hiện chúng một cách gián tiếp thông qua hình vẽ, tranh ảnh, sơ đồ, mô hình, thí nghiệm ảo. Nhờ đó mà có thể tạo nên trong ý thức của học sinh những hình ảnh trực quan cảm tính của sự vật hiện tượng, làm phong phú quá trình tư duy học tập của học sinh, giúp học sinh dễ dàng tiếp cận tri thức mới. Để dễ dàng thực hiện được việc tái hiện gián tiếp các sự vật hiện tượng cho học sinh nghiên cứu cần phải có các trang thiết bị dạy học hiện đại (như máy chiếu Projector), phải ứng dụng CNTT, các phần mềm dạy học, đặc biệt là phần mềm trình diễn PowerPoint. Tiết học có ứng dụng CNTT, sử dụng các thiết bị dạy học hiện đại mà cụ thể là máy chiếu Projector giúp cho học sinh học tập hứng thú hơn, tiết học sinh động hơn, đạt được hiệu quả cao hơn, đặc biệt là khi các em được quan sát văn bản với nhiều màu sắc, nổi rõ những kiến thức trọng tâm, hình ảnh phong phú, các dạng đồ thị và những đoạn âm thanh, video minh hoạ, các phần mềm dạy học chuyên dụng cho từng bộ môn ... mở ra cho HS một khả năng tư duy sáng tạo mạnh mẽ. II. CƠ SỞ THỰC TIỄN: Hiện nay, việc ứng dụng CNTT vào dạy học đã phát triển rộng rãi ở các cấp học. Điều này đã góp phần đáng kể trong việc thực hiện các chủ trương của Đảng, nhà nước nói chung, của ngành GD-ĐT nói riêng. Theo yêu cầu của việc đổi mới mục tiêu, nội dung chương trình của bộ môn vật lí trong trường THCS nhằm đáp ứng với yêu cầu của xã  Nguyễn Anh Minh - Trường THCS Sen Thuỷ 3  Sử dụng PM trình diễn PowerPoint vào thiết kế bài giảng Vật lí hội trong thời kì đổi mới đòi hỏi phải nâng cao hơn nữa chất lượng giáo dục nói chung cũng như chất lượng bộ môn khoa học vật lí nói riêng. Những năm trở lại đây, việc đổi mới phương pháp dạy học đã diễn ra một cách mạnh mẽ, đặc biệt là từ khi thực hiện nội dung chương trình, sách giáo khoa mới. Trang thiết bị dạy học, đồ dùng thí nghiệm được trang cấp một cách khá đầy đủ. CNTT đã được ứng dụng rộng rãi trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, đa số các trường học đã được trang cấp phòng máy vi tính và có nối mạng Internet. Việc mua sắm trang thiết bị dạy học hiện đại đang từng bước thực hiện. Đội ngũ GV đã đạt trình độ cơ bản về lĩnh vực tin học, bộ môn tin học đã được đưa vào giảng dạy trong các nhà trường THCS. Tuy nhiên, việc ứng dụng CNTT trong dạy học nói chung và ứng dụng CNTT trong dạy học bộ môn Vật lí ở trường THCS nói riêng vẫn còn hạn chế, chưa được ứng dụng rộng rãi. Đội ngũ GV còn ngại sử dụng do chưa được tập huấn kĩ càng, việc tiếp cận với Internet còn nhiều hạn chế cộng với tâm lí ngại sử dụng thí nghiệm trong các tiết lên lớp đã làm cho sự hứng thú của học sinh đối với bộ môn vật lí không còn dẫn đến chất lượng dạy học bộ môn vật lí còn thấp. C. QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN I. THỰC TRẠNG TÌNH HÌNH:  Nguyễn Anh Minh - Trường THCS Sen Thuỷ 4  Sử dụng PM trình diễn PowerPoint vào thiết kế bài giảng Vật lí Trường THCS Sen Thuỷ là một trường nằm trên địa bàn của xã Sen Thuỷ có trục đường quốc lộ 1A đi qua, có biên giới phía nam giáp với tỉnh Quảng Trị, là một xã thuộc địa bàn kinh tế xã hội đặc biệt khó khăn nhưng có truyền thống hiếu học. Từ năm học 2003-2004 trường THCS Sen Thuỷ đã được dự án ADB trang cấp 1 phòng máy vi tính gồm 9 máy phục vụ cho việc đưa tin học vào nhà trường, là một trong bảy trường THCS đưa tin học vào giảng dạy sớm nhất trong huyện. Cơ sở vật chất của trường khá đầy đủ hai năm trở lại đây số lượng máy vi tính liên tục được đầu tư mua sắm. Mặc dù địa bàn xa trung tâm nhưng nhà trường đã quan tâm đầu tư trong việc nối mạng Internet. Đội ngũ GV không ngừng được chuẩn hoá về trình độ tin học. Có 1 phòng thực hành vật lí tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên thực hiện đổi mới phương pháp dạy học vật lí một cách có hiệu quả. Tuy nhiên do điều kiện kinh phí còn hạn hẹp nên việc mua sắm trang thiết bị dạy học hiện đại (máy chiếu Projector) chưa thực hiện được. Việc tập huấn, hướng dẫn ứng dụng CNTT vào dạy học, sử dụng các phần mềm dạy học chưa được thực hiện, nên GV lúng túng trong thực hiện. Sự quan tâm của phụ huynh đến việc học tập của con em còn nhiều hạn chế. Sự tiếp cận với các đồ dùng hiện đại trong sinh hoạt hàng ngày của học sinh còn ít nên kiến thức thực tiễn về khoa học của học sinh còn nhiều hạn chế, mức độ hứng thú của học sinh đối với bộ môn Vật lí còn ít.  Nguyễn Anh Minh - Trường THCS Sen Thuỷ 5  Sử dụng PM trình diễn PowerPoint vào thiết kế bài giảng Vật lí Từ thực tiễn tình hình trên đã ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục nói chung và bộ môn vật lí nói riêng. Trước tình hình đó cần phải nâng cao trình độ Tin học cho đội ngũ GV nói chung đồng thời tập huấn, hướng dẫn ứng dụng phần mềm trình diễn Power Point vào dạy học nói chung, bộ môn Vật lí nói riêng và cách khai thác, sử dụng các phần mềm dạy học Vật lí ở trường THCS nhằm nâng cao chất lượng dạy học bộ môn vật lí trong trường THCS. II – NỘI DUNG: PowerPoint là một phương tiện trình diễn sinh động bài giảng thông qua màu sắc của văn bản, sự phong phú của hình ảnh, các dạng đồ thị và những đoạn âm thanh, video minh hoạ ... Bài giảng sử dụng PowerPoint trình diễn là công cụ hữu hiệu để đặt vấn đề cho bài giảng, phân tích những hiện tượng Vật lí khó diễn tả bằng lời, đưa ra những câu hỏi tình huống cho bài giảng, những câu hỏi có kèm hình ảnh hay đồ thị giúp học sinh dễ nắm bắt vấn đề, đưa thêm những thông tin mà giáo viên cần truyền đạt để củng cố kiến thức cho học sinh, tổ chức các hình thức học tập mới... Để sử dụng phần mềm trình diễn Power Point vào thiết kế bài giảng Vật lí tôi đã thực hiện những nội dung sau: 1) Sử dụng hình ảnh động để trình chiếu trên PowerPoint. Khác với một tranh tĩnh, tranh động giúp mô tả quá trình Vật lí một cách rõ ràng, dễ quan sát, dễ hiểu.  Nguyễn Anh Minh - Trường THCS Sen Thuỷ 6  Sử dụng PM trình diễn PowerPoint vào thiết kế bài giảng Vật lí V í d ụ: Hình ảnh động mô tả hoạt động đông cơ 4 kỳ Trộn màu - Vật lí 9 2) Sử dụng PowerPoint để mô phỏng quá trình Vật lí mà tranh ảnh thường không thể diễn tả được bản chất của hiện tượng. Ví dụ mô tả đường truyền của tia sáng và sự tạo ảnh ở võng mạc trong mắt khi đeo kính và khi không đeo kính, diễn tả chuyển động của các electron xung quanh hạt nhân nguyên tử... V í d ụ:  Nguyễn Anh Minh - Trường THCS Sen Thuỷ 7  Sử dụng PM trình diễn PowerPoint vào thiết kế bài giảng Vật lí 3) Sử dụng PowerPoint để mô phỏng hoạt động của các thiết bị máy móc như rơ le điện từ, các kỳ hoạt động của động cơ nhiệt, hoạt động của loa điện, của băng kép trong bàn là điện... Phạm vi ứng dụng hình thức này khá phong phú và hiệu quả phụ thuộc nhiều vào kịch bản của giáo viên cho đoạn bài giảng. V í d ụ: Nguồn ++ điện -Cuộn dây Chốt kẹp Lá thép đàn Hồi Miếng sắt Tiếp điểm Chuông  Nguyễn Anh Minh - Trường THCS Sen Thuỷ 8  Sử dụng PM trình diễn PowerPoint vào thiết kế bài giảng Vật lí Cấu tạo của chuông điện 4) Một trong những ưu điểm của PowerPoint là có thể đưa vào những đoạn video, ảnh flash dùng mô tả hiện tượng Vật lí mà không thể hoặc khó thực hiện thí nghiệm trên lớp như hiện tượng nhật thực, nguyệt thực, hiện tượng sét, hoạt động về sự điều tiết của mắt, có thể thiết kế để quan sát được sự thay đổi đồng thời vị trí của vật khi tiến dần tới mắt người quan sát với sự thay đổi độ tụ của thuỷ tinh thể để ảnh của vật vẫn hiện trên võng mạc. V í d ụ:  Nguyễn Anh Minh - Trường THCS Sen Thuỷ 9  Sử dụng PM trình diễn PowerPoint vào thiết kế bài giảng Vật lí Hình Video mô tả sự điều tiết của mắt Ảnh Flash mô tả ảnh tạo bởi TK hội tụ 5) Trong các tiết thực hành Vật lí, ta có thể sử dụng những trang trình diễn để mô tả các bước thực hành cho học sinh, những lưu ý khi tiến  Nguyễn Anh Minh - Trường THCS Sen Thuỷ 10  Sử dụng PM trình diễn PowerPoint vào thiết kế bài giảng Vật lí hành thí nghiệm, cách xử lý số liệu đo và đặt câu hỏi cho học sinh về nội dung bài thí nghiệm... V í d ụ:  Nguyễn Anh Minh - Trường THCS Sen Thuỷ 11  Sử dụng PM trình diễn PowerPoint vào thiết kế bài giảng Vật lí 6) Sử dụng kết hợp của kênh chữ, hình ảnh và âm thanh trên trang trình diễn để đặt câu hỏi nêu vấn đề cho bài giảng, hay những câu hỏi tình huống để hình thành kiến thức sẽ tập trung được sự chú ý của học sinh hơn. V í d ụ: 7) Thiết kế trò chơi ô chữ và điều khiển sự hiển thị của các ô chữ này để áp dụng cho tiết ôn tập, hệ thống hoá kiến thức. Có thể áp dụng hình thức này vào tổ chức các hoạt động dạy học khác. V í d ụ:  Nguyễn Anh Minh - Trường THCS Sen Thuỷ 12  Sử dụng PM trình diễn PowerPoint vào thiết kế bài giảng Vật lí 8) Thiết kế một số thí nghiệm ảo để HS có thể quan sát lại hiện tượng diễn ra của thí nghiệm một cách rõ ràng, nhanh chóng sau khi đã quan sát thí nghiệm thật Ví dụ: Thí nghiệm về sự dẫn nhiệt.  Nguyễn Anh Minh - Trường THCS Sen Thuỷ 13  Sử dụng PM trình diễn PowerPoint vào thiết kế bài giảng Vật lí Ví dụ: Thí nghiệm về sự dẫn nhiệt của các chất 9) Sử dụng phần mềm trình diễn PowerPoint như một bảng phụ để thể hiện các câu hỏi, các kết luận điền khuyết, nội dung ghi nhớ của bài học... D. BÀI HỌC KINH NGHIỆM: Sử dụng bài giảng thiết kế trên PowerPoint nâng cao được hiệu quả giờ dạy. Sự hỗ trợ của hình ảnh và âm thanh và nghệ thuật giảng dạy của người thầy làm cho bài giảng sinh động hơn. Tuy nhiên, khi thiết kế bài giảng điện tử cũng cần lưu ý một số điểm sau đây:  Nguyễn Anh Minh - Trường THCS Sen Thuỷ 14  Sử dụng PM trình diễn PowerPoint vào thiết kế bài giảng Vật lí * Không nên quan niệm trong tiết dạy sử dụng giáo án điện tử là không cần sử dụng bảng, phấn. Những phần trình chiếu chỉ là phương tiện hỗ trợ giáo viên điều khiển tiến trình dạy học trên lớp có hiệu quả hơn, phần ghi bảng của thầy luôn giúp học sinh hệ thống được kiến thức bài giảng. * Cần bố cục mỗi trang trình diễn hợp lý về cỡ chữ, màu chữ, màu nền. Thông thường với phòng học sáng thì nên dùng nền sáng và chữ màu tối. * Không nên lạm dụng các hiệu ứng hiển thị, điều này gây mất tập trung của học sinh vào nội dung bài giảng. * Diễn giảng không nên nhanh quá, khi đưa ra các tình huống trên máy chiếu cần có đủ thời gian để học sinh suy nghĩ. * Không nên thay thế trình diễn thí nghiệm ảo thay thế thí nghiệm học sinh phải tiến hành trên lớp để hình thành kiến thức. Vật lí học là bộ môn khoa học thực nghiệm, hình thành phương pháp thực nghiệm, rèn luyện những kỹ năng thực hành cho học sinh là một trong những mục tiêu của môn học.  Nguyễn Anh Minh - Trường THCS Sen Thuỷ 15  Sử dụng PM trình diễn PowerPoint vào thiết kế bài giảng Vật lí E. KẾT LUẬN Từ tình hình thực tiễn cơ sở vật chất trang thiết bị dạy học cũng như xu thế phát triển của việc ứng dụng CNTT vào phục vụ công tác đổi mới phương pháp dạy học ở trường THCS chúng tôi đã có một số kinh nghiệm trong việc sử dụng phần mềm trình diễn PowerPoint vào thiết kế bài giảng bộ môn Vật lí trong trường THCS đem áp dụng vào quá trình giảng dạy và đã thu được một số kết quả nhất định. Tuy nhiên đây mới chỉ là một số kinh nghiệm nhỏ được rút ra từ thực tiễn dạy học, để đáp ứng với yêu cầu về việc ứng dụng CNTT vào dạy học nhằm đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng dạy học hiện nay, đòi hỏi mỗi một giáo viên cần phải học tập nghiên cứu nhiều hơn nữa về lĩnh vực CNTT, mạng Internet - một lĩnh vực kiến thức khoa học vô cùng rộng lớn để có được một phương pháp dạy học thực sự đổi mới, đáp ứng với yêu cầu của sự nghiệp giáo dục trong thời đại mới. Trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài chắc chắn sẽ có những tồn tại, khiếm khuyết không thể tránh khỏi. Tôi xin được sự góp ý của các đồng nghiệp để bản sáng kiến kinh nghiệm càng được hoàn thiện hơn góp phần vào việc đẩy mạnh ứng dụng CNTT vào dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy học nói chung và chất lượng dạy học bộ môn vật lí nói riêng, đáp ứng yêu cầu chất lượng dạy học trong thời kì mới.  Nguyễn Anh Minh - Trường THCS Sen Thuỷ 16  Sử dụng PM trình diễn PowerPoint vào thiết kế bài giảng Vật lí Tôi xin chân thành cảm ơn ban giám hiệu nhà trường cùng các bạn đồng nghiệp đã quan tâm góp ý, giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài này ! Lệ Thuỷ, ngày 09 tháng 01 năm 2008 Người thực hiện Xác nhận của Hội đồng khoa học trường Nguyễn Anh Minh MỤC LỤC Trang A. Đặt vấn đề ........................................................................................................1 I. Lí do chọn đề tài ......................................................................................1  Nguyễn Anh Minh - Trường THCS Sen Thuỷ 17  Sử dụng PM trình diễn PowerPoint vào thiết kế bài giảng Vật lí II. Phạm vi nghiên cứu của đề tài ...............................................................1 B. Cơ sở lí luận, cơ sở thực tiễn ............................................................................2 I. Cơ sở lí luận ............................................................................................2 II. Cơ sở thực tiễn .......................................................................................2 C. Quá trình thực hiện ...........................................................................................3 I. Thực trạng tình hình ................................................................................3 II. Nội dung .................................................................................................4 1. Sử dụng hình ảnh để trình chiếu trên PowerPoint........................4 2. Sử dụng PowerPoint để mô phỏng quá trình Vật lí.......................5 3. Sử dụng PowerPoint để mô phỏng HĐ của các TB máy móc ......6 4. Đưa vào những đoạn Video, ảnh flash .........................................6 5. Sử dụng trang trình diễn để mô tả các bước thực hành ................7  Nguyễn Anh Minh - Trường THCS Sen Thuỷ 18  Sử dụng PM trình diễn PowerPoint vào thiết kế bài giảng Vật lí 6. Sử dụng kết hợp kênh chữ, kênh hình ..........................................7 7. Thiết kế trò chơi ô chữ ..................................................................8 8. Thiết kế một số thí nghiệm ảo.......................................................8 9. Sử dụng phần mềm trình diễn PowerPoint như một bảng phụ .....9 D. Bài học kinh nghiệm .......................................................................................10 E. Kết luận ..........................................................................................................1 1  Nguyễn Anh Minh - Trường THCS Sen Thuỷ 19