Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Trung học cơ sở Skkn sử dụng bản đồ tư duy nhằm nâng cao hiệu quả giờ ôn tập môn sinh học lớp 12...

Tài liệu Skkn sử dụng bản đồ tư duy nhằm nâng cao hiệu quả giờ ôn tập môn sinh học lớp 12

.PDF
26
116
146

Mô tả:

MỤC LỤC Trang Mục lục..................................................................................................................1 Các chữ cái viết tắt................................................................................................2 1. Lời giới thiệu…………................................................................................... 3 2. Tên sáng kiến……………………………………………………………….. 4 3. Tác giả sáng kiến………………………………………….…………………4 4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến………………………………………………...4 5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến…………………………………………………5 6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu……………………………………...5 7. Mô tả bản chất của sáng kiến:…………........................................................5 7.1. Tình trạng giải pháp đã biết............................................................................5 7.1.1. Một số vấn đề về đổi mới phương pháp dạy học môn sinh học lớp 12 hiện nay.........................................................................................................................5 7.1.2. Một số vấn đề về phương pháp dạy học của giáo viên...............................5 7.1.3. Một số vấn đề về phương pháp học của học sinh.......................................6 7.2. Nội dung của giải pháp...................................................................................6 7.2.1. Tư duy và bản đồ tư duy trong dạy học kiểu bài ôn tập..............................6 7.2.2. Một số yêu cầu đối với giáo viên khi sử dụng bản đồ tư duy trong quá trình ôn tập.............................................................................................................8 7.2.3. Sử dụng bản đồ tư duy trong giờ ôn tập, phụ đạo môn sinh học lớp 12 7.3. Điểm khác biệt, tính mới của giải pháp……………………………………16 7.4. Khả năng áp dụng của giải pháp…………...………………………………16 7.5. Phạm vi ảnh hưởng của sáng kiến ………………………………………...17 8. Những thông tin cần được bảo mật (nếu có)……………………………...17 9. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến…………………………….17 10. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả và theo ý kiến của tổ chức, cá nhân đã tham gia áp dụng sáng kiến lần đầu..……………………………………………..……17 10.1. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả ….….………………………………………..……20 10.2. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tổ chức, cá nhân …………………………….……………20 Phụ lục một số sản phẩm của học sinh................................................................21 Tài liệu tham khảo……………………………………………………………...26 1 CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT SKKN: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Trung học phổ thông GD&ĐT: Giáo dục và đào tạo GV: Giáo viên HS: Học sinh SGK: Sách giáo khoa NST: Nhiễm sắc thể KG: Kiểu gen KH: Kiểu hình. BDTH: Biến dị tổ hợp 2 BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN 1. Lời giới thiệu Đổi mới phương pháp dạy học là một xu hướng tất yếu trong dạy học ngày nay nhằm đáp ứng nhu cầu tạo ra nguồn nhân lực được đào tạo có trình độ cao, năng động sáng tạo, có khả năng thích ứng với những biến đổi nhanh của khoa học và công nghệ. Với xu thế tiến bộ của thời đại, dạy học tích cực luôn có ý nghĩa rất lớn đối với ngành giáo dục. Dạy học không chỉ dừng lại ở việc truyền thụ kiến thức mà quan trọng hơn là dạy cho học sinh phương pháp tự học, tự chiếm lĩnh kiến thức. Dạy học theo hướng tích cực trong môn Sinh học không chỉ nhằm giúp học sinh phát huy khả năng tự học, sáng tạo mà qua đó còn giúp các em nắm vững kiến thức, phát huy khả năng tư duy tổng hợp, có liên hệ thường xuyên với thực tiễn và đời sống. Trong quá trình giảng dạy môn Sinh học lớp 12 ở Trường THPT Yên Lạc 2, bản thân tôi nhận thấy chỉ có một số học sinh có ý thức tự học, hiểu, nắm vững kiến thức và có khả năng tư duy tổng hợp. Bên cạnh đó vẫn còn một số học sinh chưa có khả năng tự học, chỉ dựa vào những kiến thức giáo viên truyền đạt, ghi chép và học thuộc lòng nên khi quên chữ cái đầu là quên tất cả. Đặc biệt là những năm gần đây, sự thay đổi hình thức thi THPT Quốc gia từ tự luận sang trắc nghiệm khách quan đòi hỏi phải có hướng ôn tập phù hợp, kiến thức học tập phải phủ kín chương trình, hình thức ôn tập phải phù hợp để giúp học sinh có thể làm quen với phương pháp trả lời những câu hỏi trắc nghiệm khách quan. Chính vì vậy, bản thân tôi luôn trăn trở phải làm thế nào để tất cả các học sinh đều hiểu bài, nắm vững nội dung kiến thức và thành thạo các kĩ năng, có hứng thú trong học tập. Nhằm nâng cao hiệu quả giờ ôn tập môn Sinh học lớp 12 ở Trường THPT Yên Lạc 2, qua 7 năm giảng dạy tôi đã áp dụng nhiều phương pháp ôn tập phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh, phù hợp với năng lực chuyên môn của giáo viên và phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường. Các giải pháp mà tôi áp dụng đã đem lại những hiệu quả thiết thực. Trong đó, tôi nhận thấy giải pháp sử dụng bản đồ tư duy để khái quát nội dung kiến thức đã mang lại hiệu quả cao. Trong năm học 2019-2020, tôi tiếp tục nghiên cứu và ứng dụng phương pháp này trong quá trình ôn tập, phụ đạo để nâng cao hơn nữa chất lượng các kì kiểm tra học kì, thi THPT Quốc gia môn Sinh học của học sinh. Việc sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học bộ môn Sinh học nói chung đã mang lại nhiều hiệu quả rất tích cực. Giáo viên có được một cách trình bày bài giảng sáng tạo, hệ thống linh hoạt, cấu trúc nội dung chặt chẽ. Học sinh hình thành được một cách học tập hiệu quả, ghi nhớ nội dung bài học nhanh chóng, thấy rõ mối quan hệ tổng thể của các đơn vị kiến thức trong bài, trong chương trình học. Mặt khác, sử dụng bản đồ tư duy còn giúp học sinh rèn luyện phát triển tư duy logic, khả năng tự học, phát huy tính tích cực sáng tạo của học sinh không chỉ trong môn Sinh học mà còn trong các môn học khác cũng như các vấn đề trong cuộc sống. 3 Ôn tập là quá trình người học khái quát, hệ thống lại những kiến thức đã lĩnh hội theo một trật tự mới để có thể ghi nhớ, nắm chắc được những kiến thức đã được truyền đạt trong quá trình dạy học. Qua đó, người học được rèn luyện các kĩ năng học tập bộ môn và giáo dục tư tưởng, thái độ, tình cảm. Đối với kiểu bài ôn tập có nhiều điểm khác với các bài dạy chính khóa thông thường. Bài ôn tập là kiểu bài tổng hợp các kiến thức, kĩ năng đã được học. Về mặt lí luận, kiểu bài ôn tập có những điểm riêng như: - Khối lượng kiến thức được đề cập đến nhiều hơn so với kiểu bài lí thuyết, kĩ năng mới. - Các kiến thức, kĩ năng được đề cập đến trong bài học đều đã được học sinh tiếp thu từ các giờ học trước đó. - Giữa các kiến thức, kĩ năng có mối liên hệ logic, chặt chẽ. Việc tổ chức dạy học với kiểu bài ôn tập cũng có những cách thức tổ chức và lựa chọn phương pháp đặc trưng. - Không dạy lại các kiến thức mà chủ yếu tập trung hệ thống, khắc sâu các kiến thức đã được học. Các tri thức mới được hình thành trong bài là đào sâu kiến thức, tìm mối liên hệ logic giữa các đơn vị kiến thức đã học từ trước. - Cách đặt vấn đề và hướng dẫn giải quyết vấn đề không nhằm vào việc tìm các tri thức mới mà tập trung củng cố các kiến thức đã học; phân tích làm rõ mối quan hệ nhân quả, tương tác lẫn nhau giữa các kiến thức. - Việc tổ chức dạy học theo bất kì hình thức nào (đàm thoại, tổ chức học tập theo nhóm hay tổ chức dạy học cả lớp...) đều hướng đến việc ôn tập, củng cố kiến thức. - Do khối lượng kiến thức được đề cập trong bài khá nhiều nên lựa chọn phương tiện trực quan cần có sự chọn lọc kĩ lưỡng. Vì thế việc tổ chức cho học sinh ôn tập sao cho không bị nhàm chán mà vẫn đạt được các mục tiêu bài học không phải dễ. Đòi hỏi giáo viên phải có phương pháp dạy học hiệu quả, sáng tạo, phát huy tối đa các năng lực của học sinh, nhất là năng lực tự học, năng lực tư duy sáng tạo. Vì vậy phương pháp sử dụng bản đồ tư duy là phương pháp ôn tập phù hợp, hiệu quả nhất. 2. Tên sáng kiến: “Sử dụng bản đồ tư duy nhằm nâng cao hiệu quả giờ ôn tập môn Sinh học lớp 12 tại trường THPT Yên Lạc 2” Ở đây tôi xin đề cập đến kiểu bài ôn tập phần nội dung kiến thức chứ không đề cập đến kiểu bài ôn tập các kĩ năng giải bài tập của môn Sinh học. 3. Tác giả sáng kiến: - Họ và tên: Nguyễn Thị Phượng - Địa chỉ tác giả sáng kiến: Giáo viên trường THPT Yên Lạc 2. - Số điện thoại: 0989865216. E_mail: [email protected]. 4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: - Nguyễn Thị Phượng – Trường THPT Yên Lạc 2 – Vĩnh Phúc. 4 5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: - Phạm vi triển khai thực hiện: Học sinh lớp 12 Trường THPT Yên Lạc 2. 6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu: tháng 9/2017. 7. Mô tả bản chất của sáng kiến: 7.1. Tình trạng giải pháp đã biết 7.1.1. Một số vấn đề về đổi mới phương pháp dạy học môn sinh học lớp 12 hiện nay Nhìn chung ở các trường hiện nay, yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học đã được đề cập và đang dần thực hiện nhưng kết quả chuyển biến còn chậm. Đa số giáo viên hiểu được bản chất của phương pháp dạy học tích cực và nắm được trọng tâm đổi mới phương pháp dạy học hiện nay nhưng việc vận dụng chưa được thường xuyên, mới chỉ tập trung ở các giờ giảng mẫu, ở một số giáo viên tâm huyết với nghề, luôn tìm tòi những phương pháp dạy học mới. Một số giáo viên chưa chú trọng đúng mức đến khâu soạn bài, thường sử dụng giáo án cũ, ít có phần rút kinh nghiệm, chỉnh lý, bổ sung sau mỗi năm học. Giáo án thường nặng về nội dung, tóm lược kiến thức sách giáo khoa. Phần tổ chức hoạt động chưa thể hiện rõ được biện pháp tổ chức học sinh hoạt động học tập tự lực, thường chỉ đặt một vài câu hỏi cho mỗi mục sách giáo khoa, câu hỏi ít phải suy nghĩ, học sinh chỉ cần học thuộc hoặc đọc lại sách giáo khoa để trả lời, không có sự phân tích sâu sắc kiến thức. Mục tiêu bài học chỉ dừng ở mục tiêu về kiến thức, chưa có hoặc chưa đi sâu vào phần mục tiêu về kỹ năng và thái độ. Việc xác định mục tiêu bài học còn mang tính hình thức, ít có sự đối chiếu sau khi dạy xong bài. 7.1.2. Một số vấn đề về phương pháp dạy học của giáo viên Đa số giáo viên đã có ý thức vận dụng phương pháp tích cực trong quá trình giảng dạy (Hỏi đáp bộ phận, biểu diễn thí nghiệm, dạy học nêu vấn đề, quan sát tranh ảnh…), song thực tế việc áp dụng mới chỉ ở mức dấu hiệu bề ngoài của phương pháp tích cực, nặng về giáo viên thuyết trình giảng giải nội dung kiến thức, minh họa lại tranh ảnh, hình vẽ hoặc hỏi đáp mang tính chất thông báo, dẫn đến học sinh thụ động học tập, không hiểu sâu sắc bản chất các khái niệm, sự kiện, kiến thức sinh học, chưa phát huy được khả năng tư duy của học sinh. Trong quá trình dạy học kiểu bài ôn tập cũng như ôn thi THPT quốc gia, giáo viên vẫn thường sử dụng phương pháp dạy học truyền thống với các bước cụ thể là: - Bước 1: Giáo viên hệ thống kiến thức bằng các gạch đầu dòng. - Bước 2: Đàm thoại, nêu vấn đề để học sinh tái hiện lại nội dung. - Bước 3: Giao câu hỏi, bài tập để học sinh dựa vào kiến thức đã học để giải quyết vấn đề. - Bước 4: Giáo viên chuẩn hóa kiến thức, chốt lại các nội dung trọng tâm. Với cách dạy này, mang lại cho giáo viên và học sinh một số ưu điểm, tuy nhiên còn nhiều hạn chế: 5 a. Về ưu điểm * Đối với giáo viên: Giáo viên không mất nhiều thời gian cho việc chuẩn bị nội dung, phương pháp, phương tiện bởi vì: Hầu hết nội dung được đề cập đến trong bài đều là nội dung giáo viên đã giảng dạy ở các bài trước đó, học sinh đã có nội dung ghi chép trong vở. Giáo viên chỉ cần thiết kế một số câu hỏi, bài tập tương ứng với nội dung để hướng dẫn học sinh giải quyết trong giờ ôn tập. Phương tiện sử dụng đơn thuần là hệ thống bản đồ, lược đồ, các bảng số liệu thống kê hoặc các biểu đồ đã được sử dụng từ các tiết dạy trước. Phương pháp chủ đạo là đàm thoại, nêu vấn đề, hướng dẫn, làm mẫu. * Đối với học sinh: Học sinh không cần chuẩn bị nhiều cho bài ôn tập được tổ chức theo cách dạy truyền thống này bởi nội dung ôn tập đã được ghi cẩn thận trong vở qua từng bài học. b. Về hạn chế * Đối với giáo viên: Khó nắm bắt được mức độ, trình độ nhận thức của các đối tượng học sinh. * Đối với học sinh Chưa phát huy được năng lực tư duy sáng tạo của người học. Sau bài ôn tập, mọi học sinh đều được khái quát hóa các chủ đề kiến thức, giải quyết các bài tập như nhau. Điều đó dễ gây nhàm chán cho học trò, nhất là các em có năng lực nhận thức tốt hoặc gây áp lực về kiến thức đối với những học sinh có nhận thức chậm, yếu. 7.1.3. Một số vấn đề về phương pháp học của học sinh Đa số các em học sinh chưa có sự chú trọng đến việc học bộ môn, học thuộc lòng một cách thụ động, ít có sự liên tưởng, liên hệ, tìm hiểu những tập tính, quy luật Sinh học ngoài thực tế nên dễ quên đi những kiến thức vừa học. Quan điểm các em học để đối phó, để kiểm tra, thi cử lấy điểm, thành tích. Trong quá trình học, đa số các em thụ động, ít phát biểu ý kiến, chỉ mải nghe, ghi những gì mà GV ghi lên bảng. Khi về nhà thì học thuộc bài một cách máy móc không cần hiểu rõ bài để hôm sau trả bài. Phần lớn các em đợi gần đến thi hoặc kiểm tra mới học. Một số em không chịu khó làm những bài tập cơ bản để ghi nhớ các kiến thức tốt hơn và lâu hơn. Các em chưa biết tổ chức cách học theo nhóm, theo tổ. 7.2. Nội dung của giải pháp 7.2.1. Tư duy và bản đồ tư duy trong dạy học kiểu bài ôn tập Tư duy là sản phẩm cao nhất của vật chất, được tổ chức một cách đặc biệt – Bộ não người. Nhà triết học nổi tiếng người Pháp được xem là cha đẻ của triết 6 học hiện đại đồng thời là một nhà toán học lỗi lạc – Rene Descarters từng khẳng định “Tôi tư duy, vậy tôi tồn tại”. Theo cuốn “Lập bản đồ tư duy” (How to Mind Map) của Tony Buzan do Nhà xuất bản Lao động – Xã hội giới thiệu: “Bản đồ tư duy là một công cụ tổ chức tư duy nền tảng”. Bản đồ tư duy là phương pháp truyền tải thông tin vào bộ não của con người, rồi đưa thông tin ra ngoài bộ não. Nó cũng là một phương tiện ghi chép đầy sáng tạo và rất hiệu quả. Bản đồ tư duy còn gọi là sơ đồ tư duy, lược đồ tư duy là hình thức ghi chép sử dụng màu sắc, hình ảnh để mở rộng và đào sâu các ý tưởng. Bản đồ tư duy một công cụ tổ chức tư duy nền tảng, có thể miêu tả nó là một kĩ thuật hình họa với sự kết hợp giữa từ ngữ, hình ảnh, đường nét, màu sắc phù hợp với cấu trúc, hoạt động và chức năng của bộ não, giúp con người khai thác tiềm năng vô tận của bộ não. Cơ chế hoạt động của bản đồ tư duy chú trọng tới hình ảnh, màu sắc, với các mạng lưới liên tưởng (các nhánh). Bản đồ tư duy là công cụ đồ họa nối các hình ảnh có liên hệ với nhau vì vậy có thể vận dụng bản đồ tư duy vào hỗ trợ dạy học kiến thức mới, củng cố kiến thức sau mỗi tiết học, ôn tập hệ thống hóa kiến thức sau mỗi chương,... và giúp cán bộ quản lí giáo dục lập kế hoạch công tác. Bản đồ tư duy giúp học sinh học được phương pháp học: Việc rèn luyện phương pháp học tập cho học sinh không chỉ là một biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học mà còn là mục tiêu dạy học. Thực tế cho thấy một số học sinh học rất chăm chỉ nhưng vẫn học kém, nhất là môn Sinh học nói riêng và môn Khoa học Tự nhiên nói chung, các em này thường học bài nào biết bài đấy, học phần sau đã quên phần trước và không biết liên kết các kiến thức với nhau, không biết vận dụng kiến thức đã học trước đó vào những phần sau. Phần lớn số học sinh này khi đọc sách hoặc nghe giảng trên lớp không biết cách tự ghi chép để lưu thông tin, lưu kiến thức trọng tâm vào trí nhớ của mình. Sử dụng thành thạo bản đồ tư duy trong dạy học, học sinh sẽ học được phương pháp học, tăng tính độc lập, chủ động, sáng tạo và phát triển tư duy. Bản đồ tư duy giúp học sinh học tập một cách tích cực. Một số kết quả nghiên cứu cho thấy bộ não của con người sẽ hiểu sâu, nhớ lâu và in đậm cái mà do chính mình tự suy nghĩ, tự viết, vẽ ra theo ngôn ngữ của mình vì vậy việc sử dụng bản đồ tư duy giúp học sinh học tập một cách tích cực, huy động tối đa tiềm năng của bộ não. Các nhà nghiên cứu cho rằng với cách thể hiện gần như cơ chế hoạt động của bộ não, bản đồ tư duy giúp: sáng tạo hơn, tiết kiệm thời gian hơn, ghi nhớ tốt hơn, nhìn thấy bức tranh tổng thể... Việc học sinh tự vẽ bản đồ tư duy có ưu điểm là phát huy tối đa tính sáng tạo của học sinh, phát triển năng khiếu hội họa, sở thích của học sinh, các em tự do chọn màu sắc (xanh, đỏ, vàng, tím,…), đường nét (đậm, nhạt, thẳng, cong…), các em tự “sáng tác” nên trên mỗi bản đồ tư duy thể hiện rõ cách hiểu, cách trình bày kiến thức của từng học sinh và bản đồ tư duy do các em tự thiết kế nên các em yêu quý, trân trọng “tác phẩm” của mình. 7 Bản đồ tư duy giúp học sinh ghi chép có hiệu quả. Do đặc điểm của bản đồ tư duy nên người thiết kế bản đồ tư duy phải chọn lọc thông tin, từ ngữ, sắp xếp, bố cục để “ghi” thông tin cần thiết nhất và lôgic.Vì vậy, sử dụng bản đồ tư duy sẽ giúp học sinh dần dần hình thành cách ghi chép có hiệu quả. Ưu điểm của Bản đồ tư duy: - Dễ nắm được trọng tâm của vấn đề. - Đỡ tốn thời gian ghi chép hơn so với kiểu ghi chép cũ. - Cải thiện sức sáng tạo và trí nhớ, nắm bắt cơ hội khám phá tìm hiểu. - Hoàn thiện bộ não, tiếp thu linh hoạt và hiệu quả. - Giúp người học tự tin hơn vào khả năng của mình. - Trong giảng dạy và học tập: tạo hứng thú cho học sinh, giáo viên tiết kiệm thời gian soạn giáo án, học sinh hiểu và nhớ lâu vấn đề hơn.... 7.2.2. Một số yêu cầu đối với giáo viên khi sử dụng bản đồ tư duy trong quá trình ôn tập Thứ nhất: Xác định các kiến thức cơ bản, trọng tâm hướng dẫn học sinh ôn tập. Hệ thống các kiến thức cần nắm vững đã được đề cập đến ngay trong từng bài học, nhưng giáo viên cần lựa chọn thêm những nội dung kiến thức để kết nối, liên kết, mở rộng hoặc cung cấp thêm tư liệu mang tính thực tiễn, cập nhật thông tin. Đồng thời cần sắp xếp các kiến thức theo hệ thống có logic chặt chẽ, theo tiến trình phát triển của kiến thức cùng các kĩ năng cần rèn luyện trong giờ. Thứ hai: Lựa chọn cách trình bày nội dung cơ bản, trọng tâm trong giờ ôn tập một cách phù hợp. Có thể trình bày dưới dạng bảng tổng kết hoặc các sơ đồ thể hiện mối liên hệ chặt chẽ giữa các kiến thức, giúp học sinh dễ nhớ và có sự khái quát cao hơn. Bảng tổng kết hoặc sơ đồ cần đảm bảo tính rõ ràng, chính xác, khoa học và thẩm mĩ. Thứ ba: Xác định rõ các tình huống học tập (câu hỏi, bài tập) phù hợp với từng đối tượng học sinh. Việc khái quát hóa kiến thức, phát triển tư tưởng, năng lực nhận thức của học sinh được điều khiển bằng các câu hỏi dẫn dắt giúp học sinh tìm ra mối liên hệ giữa các kiến thức và khái quát chúng ở dạng tổng quát nhất. Vì vậy giáo viên cần chuẩn bị một hệ thống câu hỏi cho từng phần kiến thức, mối liên hệ giữa các kiến thức, vận dụng kiến thức, đào sâu phát triển kiến thức. Các câu hỏi nêu ra phải rõ ràng, có tác dụng nêu vấn đề để học sinh trình bày suy luận, thể hiện khả năng tư duy khái quát của mình. Các câu hỏi, bài tập cần bám sát vào chuẩn kiến thức kĩ năng và cấu trúc đề thi THPT Quốc gia. Cần dự kiến nội dung, phương pháp, hình thức kiểm tra đánh giá kết quả ôn tập của học sinh ngay trong giờ một cách linh hoạt, phù hợp. Thứ tư: Lựa chọn cách gợi mở, hướng dẫn phù hợp đối với từng nhóm đối tượng học sinh, để tránh gây sự nhàm chán cho học sinh, tạo động lực để các em chủ động, tích cực suy nghĩ, giải quyết các nhiệm vụ học tập. Thứ năm: Hướng dẫn kĩ năng tự ôn tập cho học sinh. Việc rèn luyện kĩ năng tự học, tự ôn tập cho các em sẽ giúp học sinh chủ động, tự giác trong ôn tập. 8 Thứ sáu: Hướng dẫn học sinh chuẩn bị chu đáo nội dung, phương tiện, đồ dùng cho giờ ôn tập. Giáo viên cần xác định các yêu cầu cụ thể để học sinh chuẩn bị cho giờ ôn tập như: xem lại nội dung các bài học, so sánh các nội dung, lập bảng tổng kết, thiết lập sơ đồ hệ thống hóa các kiến thức cơ bản, trọng tâm....Sự chuẩn bị chu đáo của học sinh sẽ tạo ra được sự tương tác và phối hợp thống nhất giữa các hoạt động nhận thức của học sinh với hoạt động dạy học của giáo viên; giữa học sinh với học sinh; làm cho giờ học sôi nổi, sinh động, hiệu quả hơn. Thứ bảy: giáo viên hướng dẫn chi tiết cách vẽ sơ đồ tư duy cho học sinh một cách khoa học theo các bước sau: - Bước 1: Vẽ chủ đề ở trung tâm trên một mảnh giấy (nên xoay ngang khổ giấy). + Chúng ta sẽ bắt đầu từ trung tâm với hình ảnh của chủ đề. Hình ảnh có thể thay thế cho cả ngàn từ và giúp chúng ta sử dụng tốt hơn trí tưởng tượng của mình. Sau đó có thể bổ sung từ ngữ vào hình vẽ chủ đề nếu chủ đề không rõ ràng. + Sử dụng màu sắc vì màu sắc có tác dụng kích thích não như hình ảnh, đặc biệt là các màu sắc bản thân yêu thích. + Có thể dùng từ khóa, kí hiệu...về chủ đề. + Không nên đóng khung hoặc che chắn mất hình vẽ chủ đề vì chủ đề cần được làm nổi bật dễ nhớ. + Chủ đề phải đủ to, rõ, nổi bật trọng tâm cần ghi nhớ. - Bước 2: Vẽ thêm các tiêu đề phụ vào chủ đề trung tâm. + Tiêu đề phụ có thể viết bằng chữ in hoa nằm trên các nhánh to để làm nổi bật. + Tiêu đề phụ được gắn với trung tâm. + Tiêu đề phụ nên được vẽ chéo góc để nhiều nhánh phụ khác có thể được vẽ tỏa ra một cách dễ dàng. - Bước 3: Trong từng tiêu đề phụ vẽ thêm các ý chính và các chi tiết hỗ trợ. + Khi vẽ các ý chính và các chi tiết hỗ trợ nên tận dụng các từ khóa và hình ảnh. + Nên dùng những biểu tượng, cách viết tắt để tiết kiệm không gian vẽ và thời gian. Mọi người ai cũng có cách viết tắt riêng cho những từ thông dụng. Bạn hãy phát huy và sáng tạo thêm nhiều cách viết tắt riêng. + Mỗi từ khóa, hình ảnh nên được vẽ trên một đoạn gấp khúc riêng trên nhánh. Trên mỗi khúc chỉ nên có tối đa một cụm từ khóa. + Sau đó nối các nhánh chính cấp 1 đến hình ảnh trung tâm, nối các nhánh cấp 2 đến các nhánh cấp 1, nối các nhánh cấp 3 đến các nhánh cấp 2…bằng đường kẻ. Các đường kẻ càng ở gần trung tâm thì càng được tô đậm hơn. + Nên dùng các đường kẻ cong thay vì các đường kẻ thẳng vì đường kẻ cong được tổ chức rõ ràng sẽ thu hút được sự chú ý của mắt nhiều hơn. 9 + Tất cả các nhánh tỏa ra cùng một điểm nên có cùng một màu. Chúng ta thay đổi màu sắc khi đi từ ý chính ra đến các ý phụ cụ thể hơn. - Bước 4: Có thể thêm nhiều hình ảnh nhằm giúp các ý quan trọng thêm nổi bật cũng như giúp lưu chúng vào trí nhớ tốt hơn. Kiểm tra lại bản đồ tư duy đã hoàn thành và diễn đạt, trình bày được các ý tưởng về kiến thức đã tạo lập. 7.2.3. Sử dụng bản đồ tư duy trong giờ ôn tập, phụ đạo môn Sinh học lớp 12 a. Sử dụng bản đồ tư duy để khái quát, hệ thống lại kiến thức trọng tâm, cơ bản cho học sinh Thay vì cách hệ thống bằng các gạch đầu dòng, giáo viên chuẩn bị sẵn một bản đồ tư duy để hệ thống hóa các kiến thức cơ bản, trọng tâm sẽ hướng dẫn học sinh ôn tập trong giờ. Bản đồ này được thiết kế bởi phần mềm Imindmap và trình chiếu trên màn hình Microsoft Office Powerpoint. Trong quá trình tổ chức ôn tập trên lớp, giáo viên đặt các câu hỏi để học sinh nhắc lại lần lượt các chủ đề kiến thức đã học trong chương trình ôn tập. Học sinh nhắc đến đâu giáo viên chuẩn xác và thể hiện các nhánh của bản đồ tư duy trên màn hình đến đó. Qua bản đồ tư duy hệ thống kiến thức, tôi chốt lại những kiến thức cần nhớ, đặc biệt là các từ khóa và để học sinh hiểu và nắm vững kiến thức nhờ hình ảnh trên sơ đồ. Có thể nói, đây là một phương pháp giúp người học lưu kiến thức trong trí nhớ được sâu và dài hơn so với các phương pháp khác. Ví dụ, khi tổ chức giờ ôn tập về nội dung: ADN và Gen, Quá trình dịch mã, Đột biến gen, lần lượt các nhánh của bản đồ tư duy được trình chiếu. Kết thúc hoạt động hệ thống hóa kiến thức này, học sinh sẽ quan sát thấy một bản đồ tư duy hoàn chỉnh trên màn hình. Qua bản đồ tư duy, học sinh có thể ghi nhớ rõ ràng các chủ đề kiến thức trọng tâm ôn tập trong giờ. 10 11 b. Sử dụng bản đồ tư duy trong phương pháp thảo luận nhóm Việc sử dụng bản đồ tư duy trong phương pháp thảo luận nhóm ở giờ ôn tập có nhiều ưu điểm. Thông qua việc tổ chức hoạt động, giáo viên đã hướng dẫn học sinh một phương pháp học tập có hiệu quả: tự lập bản đồ tư duy. Mặt khác, thông qua việc trao đổi trong nhóm các em sẽ cùng thảo luận, cùng hướng dẫn nhau cách xây dựng bản đồ, cùng chia sẻ những ghi nhớ của bản thân đối với các nội dung đã được học từ trước. Ví dụ: Khi tổ chức ôn tập phần Đột biến với phương pháp thảo luận nhóm thay vì phát phiếu học tập cho học sinh, giáo viên có thể nêu tên chủ đề ôn tập: ĐỘT BIẾN, ghi ở giữa bảng với kích thước lớn để hình thành bản đồ tư duy và thu hút sự chú ý của học sinh; giao cho mỗi nhóm học sinh hệ thống lại kiến thức của một nội dung trong chủ đề bằng một bản đồ tư duy trên khổ giấy A0. - Nhóm 1: hệ thống hóa kiến thức về đột biến gen. - Nhóm 2: hệ thống hóa kiến thức về đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể. - Nhóm 3: hệ thống kiến thức về đột biến số lượng nhiễm sắc thể. Mỗi bản đồ tư duy đó không chỉ phản ánh thái độ nghiêm túc, tích cực của cả nhóm trong việc hệ thống hóa kiến thức giống nhau như một phiếu học tập mà còn in đậm tinh thần đoàn kết cũng như sự hợp tác ăn ý giữa các thành viên trong nhóm, đồng thời vẫn thể hiện được màu sắc cá nhân của mỗi học sinh. Học sinh không chỉ được củng cố, khắc sâu các kiến thức đã học mà còn được sáng tạo và khẳng định bản thân, được thuyết trình, học hỏi những cách thể hiện vấn đề theo những góc cạnh khác nhau; được bảo vệ ý tưởng, chính kiến của mình. Kết thúc hoạt động trao đổi nhóm, giáo viên cho các nhóm dán phần bản đồ của mình lên bảng. Tổng hợp kết quả của các nhóm sẽ tạo lập được một bản đồ tư duy hoàn chỉnh, đồ sộ cho nội dung ôn tập. Để đánh giá kết quả tự ôn tập của các nhóm, giáo viên có thể gọi 1 học sinh của nhóm lên bảng, mời các học sinh của nhóm khác đặt câu hỏi cho bạn. Sau khi nghe bạn trả lời, học sinh đặt câu hỏi sẽ đánh giá kết quả ôn tập của bạn, có thể bổ sung cho bạn những nội dung còn thiếu, sửa cho bạn những nội dung hiểu chưa đúng hoặc lỗi diễn đạt chưa thoát ý,...; giáo viên là người nhận xét, đánh giá cuối cùng. Cách làm này vừa tạo điều kiện để các em tự đánh giá kết quả học tập của nhau, vừa tạo điều kiện để học sinh được trao đổi nhiều hơn, rộng hơn. Mặt khác, việc các em được tham gia vào hoạt động đánh giá kết quả ôn tập của bạn khác trong lớp sẽ giúp các em hứng thú hơn, có trách nhiệm cao hơn trong quá trình ôn tập. Vì thế mà giờ ôn tập trở nên sôi nổi, đạt hiệu quả tích cực hơn. Tuy nhiên muốn đạt được hiệu quả, giáo viên nên hướng dẫn học sinh đặt ra những câu hỏi từ mức độ dễ đến khó, từ mức độ tái hiện kiến thức đến vận dụng kiến thức cho bạn của mình. Đối với những câu hỏi hay, giáo viên nên khen ngợi, khích lệ học sinh kịp thời để tăng thêm sự tự tin cho các em. Kết thúc hoạt động, giáo viên có thể sử dụng một bản đồ tư duy đã thiết kế trước (có thể xây dựng bằng phần mềm Imindmap và xuất ra dưới dạng Image – dạng ảnh) để học sinh đối chiếu, so sánh với kết quả làm việc của nhóm mình. Từ đó, các em tự điều chỉnh những nội dung chưa thật chuẩn xác, bổ sung những nội dung còn thiếu trong quá trình thảo luận, hệ thống lại các kiến thức. 12 c. Sử dụng bản đồ tư duy trong hoạt động củng cố nội dung ôn tập Củng cố nội dung ôn tập là một khâu quan trọng của giờ giảng, là một yếu tố dẫn đến sự thành công của giờ giảng. Củng cố nội dung giúp học sinh nhớ lại và khắc sâu kiến thức hơn. Ngoài việc xác định kiến thức trọng tâm, học sinh còn có thể tự đánh giá kết quả học tập của mình. Từ đó các em có thể điều chỉnh lại phương pháp học sao cho phù hợp. Bằng các phương pháp củng cố nội dung ôn tập cụ thể, giáo viên sẽ giúp học sinh phát huy tính tích cực, chủ động trong việc tiếp thu nội dung bài, đồng thời mở rộng và phát triển tư duy cho học sinh. Củng cố nội dung ôn tập còn tạo điều kiện tương tác giữa giáo viên và học sinh. Điều đó tạo hứng thú học tập cho học sinh, nuôi dưỡng bầu không khí lớp học, tạo điều kiện để học sinh phát biểu ý kiến. Thay vì việc thuyết trình, nhắc lại các nội dung trọng tâm ôn tập trong giờ, giáo viên có thể sử dụng một bản đồ tư duy đã chuẩn bị trước (thiết kế trên phần mềm Imindmap và xuất ra dưới dạng Image) để củng cố toàn bộ các kiến thức đã ôn tập trong một bài hoặc một chương, một chủ đề. Thông qua bản đồ tư duy, học sinh nhìn thấy tổng quan các vấn đề lớn đã được trao đổi, ôn tập trong giờ. 13 Ví dụ, để củng cố phần đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể, đột biến số lượng nhiễm sắc thể, hệ sinh thái giáo viên hướng dẫn học sinh vẽ bản đồ tư duy sau đây: 14 d. Sử dụng bản đồ tư duy trong hoạt động kiểm tra, đánh giá Kiểm tra, đánh giá được tiến hành thường xuyên và định kỳ, gồm: kiểm tra miệng, kiểm tra 15 phút, kiểm tra 45 phút và kiểm tra học kỳ. Kiểm tra, đánh giá giúp giáo viên nắm được mức độ lĩnh hội tri thức, khả năng tư duy, mức độ thành thục kĩ năng...của học sinh để từ đó có những điều chỉnh kịp thời về phương pháp dạy. Qua mỗi bài kiểm tra, học sinh phát triển được kĩ năng tự đánh giá về năng lực học tập và trình độ nhận thức của bản thân, rút ra kinh nghiệm, để từ đó học sinh có những điều chỉnh kịp thời phương pháp ôn tập để có kết quả học tập tốt hơn. Trong dạy học Sinh học ở trường THPT hiện nay có nhiều hình thức kiểm tra, đánh giá khác nhau: tự luận, trắc nghiệm khách quan hoặc tự luận kết hợp với trắc nghiệm khách quan. Qua nghiên cứu về bản đồ tư duy, tôi nhận thấy có thể sử dụng bản đồ tư duy trong khâu kiểm tra, đánh giá vì khi sử dụng bản đồ tư duy trong kiểm tra đánh giá, học sinh lại một lần nữa được rèn luyện các thao tác tư duy phân tích tổng hợp, khái quát hóa,....Có thể sử dụng bản đồ tư duy trong khâu kiểm tra đánh giá như sau: - Dùng bản đồ tư duy ở dạng thiếu thông tin, yêu cầu học sinh điền các thông tin còn thiếu và rút ra nhận xét về mối quan hệ của các nhánh thông tin với từ khóa trung tâm. Thường sử dụng trong việc kiểm tra kiến thức cũ. Như ta đã biết, kiểm tra miệng là việc diễn ra thường xuyên, liên tục trong các tiết dạy, thời gian kiểm tra bài cũ tương đối ngắn. Vì vậy hoạt động này phải đa dạng để tránh sự nhàm chán đơn điệu, tạo không khí sinh động trong lớp học và giúp HS học tập có hiệu quả hơn. Tuỳ theo mỗi tiết ôn tập và tuỳ theo từng yêu cầu về kiểm tra kiến thức, kĩ năng mà giáo viên có thể áp dụng thêm cách kiểm tra miệng bằng cách sử dụng bản đồ tư duy. Sử dụng bản đồ tư duy vừa giúp giáo viên kiểm tra được phần nhớ lẫn phần hiểu của học sinh đối với nội dung ôn tập trước. + Ví dụ: Khi kiểm tra kiến thức về quá trình nhân đôi ADN hoặc các nhân tố sinh thái, giáo viên có thể yêu cầu học sinh hoàn thành bản đồ tư duy như sau: 15 - Dùng bản đồ tư duy sai: giáo viên đưa ra một bản đồ tư duy không đúng với bản chất của vấn đề, bản đồ thiếu nhánh, thiếu nội dung hoặc nội dung không phù hợp.... Nhiệm vụ của học sinh là phát hiện chỗ sai và lập lại bản đồ tư duy cho chính xác. - Vẽ bản đồ tư duy: giáo viên đưa yêu cầu đồng thời có thể đưa thêm câu hỏi vận dụng, học sinh phải vẽ bản đồ tư duy đúng với bản chất của vấn đề, đúng với yêu cầu đặt ra. Thông qua việc cho học sinh vẽ bản đồ tư duy, giáo viên không chỉ đánh giá được kiến thức, khả năng ghi nhớ của học sinh mà còn giúp giáo viên đánh giá được năng lực tư duy khoa học, tính logic, trí tưởng tượng, óc thẩm mỹ và sáng tạo của người học. Có thể nói bản đồ tư duy là hình thức, là công cụ để giáo viên kiểm tra, đánh giá một cách toàn diện. 7.3. Điểm khác biệt, tính mới của giải pháp Trong các giờ ôn tập có sử dụng bản đồ tư duy, tôi nhận thấy: học sinh tiếp cận kiến thức một cách nhẹ nhàng hơn, nắm vững kiến thức sâu hơn và có khả năng nhớ lâu hơn nhờ tác dụng của sơ đồ tạo hình sinh động và khoa học. Theo chủ quan, tôi phân ra 5 cấp độ cho học sinh khi học theo bản đồ tư duy: - Cấp độ 1: học sinh quan sát bản đồ tư duy theo mẫu đã vẽ sẵn. - Cấp độ 2: học sinh tái hiện lại bản đồ tư duy sau khi đã quan sát, đã học về kiến thức cần trình bày trong bản đồ tư duy. - Cấp độ 3: học sinh tự vẽ được bản đồ tư duy sau khi đã học xong nội dung kiến thức. - Cấp độ 4: học sinh tự đọc kiến thức mới và tự tổng kết được bằng bản đồ tư duy. - Cấp độ 5: học sinh trình bày được các nội dung kiến thức đã học, đã tìm hiểu mà không cần bất kì tài liệu nào. Chương trình môn Sinh học THPT có nhiều nội dung phù hợp với phương pháp giảng dạy dùng bản đồ tư duy, phát huy hiệu quả cao khi giáo viên tổ chức cho học sinh lĩnh hội kiến thức. Phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi học sinh, khắc phục được sự nhàm chán của phương pháp dạy học truyền thống; học sinh hứng thú học tập, kích thích học sinh tư duy tích cực; công tác giảng dạy, giáo dục của giáo viên trở nên nhẹ nhàng hơn vì phần lớn chủ yếu hướng dẫn cho học sinh tìm ra kiến thức. Góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn Sinh học nói riêng và các môn học khác nói chung. Phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo trong học tập của học sinh, các em chủ động rèn luyện kiến thức, làm cho môn sinh không còn là nỗi sợ hãi, giảm được áp lực thi cử đối với học sinh lớp 12, giúp các em vững vàng tiếp thu kiến thức chuẩn bị cho các kì thi quan trọng. 7.4. Khả năng áp dụng của giải pháp Đề tài ngoài việc áp dụng trong các giờ ôn tập môn Sinh học lớp 12 tại Trường THPT Yên Lạc 2, còn có thể áp dụng để ôn thi THPT Quốc gia, dạy môn Sinh học và các môn học khác ở nhiều khối lớp thuộc cấp THCS, THPT ở 16 tất cả các trường trong toàn tỉnh Vĩnh Phúc và các tỉnh khác trong cả nước. Bản thân tôi đã áp dụng thực tế và đạt được hiệu quả tốt. 7.5. Phạm vi ảnh hưởng của sáng kiến Với đề tài “Sử dụng bản đồ tư duy nhằm nâng cao hiệu quả giờ ôn tập môn Sinh học lớp 12 tại trường THPT Yên Lạc 2” giáo viên có thể áp dụng xuyên suốt trong quá trình giảng dạy giờ chính khóa môn Sinh học khối 10, 11, 12 cũng như giờ ôn thi THPT Quốc gia. Ngoài bộ môn Sinh học, các bộ môn khác cũng có thể áp dụng phương pháp này, nhất là các bộ môn khoa học xã hội như: Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý. 8. Những thông tin cần được bảo mật (nếu có): - Không. 9. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến: Để sử dụng hiệu quả bản đồ tư duy trong việc ôn tập củng cố bài học cho HS, giúp HS ghi nhớ bài sâu sắc hơn, đồng thời phát triển tư duy cho HS tạo hứng thú cho học sinh trong học tập… theo tôi cần một số điều kiện sau: - Giáo viên phải chủ động tự bồi dưỡng nâng cao trình độ tin học. - Trong tiết học GV không nên đưa bản đồ tư duy có sẵn mà phải yêu cầu HS tư duy và vẽ được một bản đồ tư duy hoàn chỉnh sau đó GV chốt lại bằng bản đồ tư duy của mình nếu cảm thấy cần thiết. - Biết cách khêu gợi tư duy để HS vẽ được bản đồ tư duy khoa học và hiệu quả. Bản đồ tư duy của một tiết học, một chương hay một chủ đề không nhất thiết phải yêu cầu vẽ tại lớp mà giáo viên có thể giao về nhà để học sinh tư duy, đến buổi học sau GV kiểm tra đánh giá HS kịp thời. - Sau khi HS vẽ xong bản đồ tư duy thì GV đặt những câu hỏi liên quan đến nội dung kiến thức bài học để HS dựa vào bản đồ tư duy trả lời tốt nhất, từ đó có thể so sánh, đánh giá giữa các HS trong lớp. - Khi yêu cầu HS vẽ bản đồ tư duy, GV yêu cầu HS gấp sách vở lại vì khi đó HS mới tư duy có hiệu quả nhất. 10. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả và theo ý kiến của tổ chức, cá nhân đã tham gia áp dụng sáng kiến lần đầu 10.1. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả Đối tượng học sinh lớp 12A1 có sử dụng bản đồ tư duy trên lớp, lớp đối chứng là lớp 12A2 dạy học theo cách thông thường không sử dụng bản đồ tư duy trên các tiết ôn tập tương ứng. Để so sánh kết quả học tập giữa 2 lớp tôi có các bài kiểm tra chung cho cả 2 lớp với cùng nội dung kiến thức. Tiêu chí đánh giá hiệu quả học tập của 2 lớp là: - Mức độ hứng thú học tập của học sinh thông qua số học sinh tham gia xây dựng bài. - Kết quả nhớ kiến thức, hiểu và vận dụng kiến thức thông qua tỉ lệ học sinh đạt điểm cao trong các bài kiểm tra. 17 Tiết học hiệu quả thì số học sinh tham gia xây dựng bài nhiều và kết quả kiểm tra kiến thức có nhiều em nhớ kiến thức, hiểu và vận dụng được kiến thức đạt điểm cao. Qua quá trình thực hiện các biện pháp, giải pháp sử dụng bản đồ tư duy trong các giờ ôn tập, phụ đạo môn Sinh học 12, kết quả đạt được như sau: Lớp 12A1 Tiêu chí Lớp 12A2 Mức độ hứng thú học Số học sinh tham gia xây Số học sinh tham gia tập của học sinh dựng bài nhiều hơn. xây dựng bài ít hơn. Kết quả nhớ kiến thức, hiểu và vận dụng kiến thức thông qua bài kiểm tra Tỉ lệ học sinh nhớ kiến thức, hiểu và vận dụng kiến thức cao hơn lớp 12A2. Tỉ lệ học sinh nhớ kiến thức, hiểu và vận dụng kiến thức thấp hơn lớp 12A1. * Kết quả bài kiểm tra 1 tiết học kỳ I, năm học 2019-2020 Giỏi Khá Yếu TB Kém Lớp Sĩ số SL % SL % SL % SL % SL % 12A1 40 8 20,0 13 32,5 15 37,5 4 10,0 0 0 12A2 41 3 7,3 8 19,5 21 51,2 9 22,0 0 0 60 50 40 12A1 30 12A2 20 10 0 Giỏi Khá T Bình Yếu Kém Biểu đồ kết quả kiểm tra 1 tiết – học kì I, năm học 2019-2020 của lớp 12A1 và 12A2 18 * Kết quả bài kiểm tra học kỳ I, năm học 2019-2020 Giỏi Khá Yếu TB Kém Lớp Sĩ số SL % SL % SL % SL % SL % 12A1 40 11 27,5 17 42,5 10 25,0 2 5,0 0 0 12A2 41 4 9,8 9 21,9 20 48,9 8 19,5 0 0 50 45 40 35 30 25 12A1 20 12A2 15 10 5 0 Giỏi Khá TB Yếu Kém Biểu đồ kết quả kiểm tra học kì I, năm học 2019-2020 của lớp 12A1 và 12A2 Qua bảng kết quả trên ta thấy lớp 12A1 các tiết ôn tập có sử dụng bản đồ tư duy, học sinh học tập tích cực và kết quả cao hơn. * Phân tích kết quả Khi sử dụng bản đồ tư duy trong các giờ ôn tập tôi nhận thấy: - Học sinh có thể tự khái quát nội dung, không câu nệ về trình tự sắp xếp các kiến thức. - Học sinh đào sâu các kiến thức ở nhiều khía cạnh khác nhau, từ đó học sinh dễ dàng phát hiện bản chất của các đơn vị kiến thức đã học. - Việc ghi chép bằng bản đồ tư duy có thể phân hóa rõ kết quả nhận thức vấn đề của từng đối tượng học sinh. Học sinh có nhận thức chậm, yếu có thể chỉ phát triển bản đồ đến các nhánh cấp 1, cấp 2; học sinh có nhận thức tốt có thể phát triển bản đồ với nhiều nhánh cấp nhỏ hơn. Càng phát triển bản đồ ở nhiều nhánh nhỏ càng thể hiện rõ độ sâu, rộng trong nhận thức của học sinh. - Bên cạnh đó việc tổ chức giờ ôn tập có sử dụng bản đồ tư duy còn tạo cơ hội để giáo viên hướng dẫn học sinh phương pháp tự ôn tập. Học sinh có khả năng tư duy lý luận, tư duy trừu tượng một cách độc lập, sáng tạo. 19 Như vậy, bản đồ tư duy có thể được áp dụng rộng rãi trong dạy học kiểu bài ôn tập môn Sinh học nhằm phát huy tính tích cực, sáng tạo, chủ động của học sinh, hướng tới dạy học lấy học sinh làm trung tâm. Trên hết, bản đồ tư duy rèn luyện cho học sinh phương pháp tư duy tích cực, một nhân tố quan trọng giúp học sinh hoàn thiện phương pháp tự học, nhằm biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo và học tập suốt đời mà chúng ta đang nỗ lực hướng tới. Việc truyền đạt cũng như ôn tập kiến thức bằng bản đồ tư duy trong các tiết ôn tập tạo nên sự mới mẻ giúp học sinh thích thú, lĩnh hội kiến thức hơn. Đặc biệt đối với những phần kiến thức trừu tượng, khi tiếp thu kiến thức bằng bản đồ tư duy tôi thấy các em học sinh lĩnh hội và hiểu bài ngay tại lớp. Học sinh nhớ được các kiến thức cơ bản từ đó góp phần đạt kết quả cao trong các bài kiểm tra của mình. Bản đồ tư duy là một công cụ có tính khả thi cao vì có thể vận dụng được ở bất kì điều kiện cơ sở vật chất nào của các nhà trường hiện nay. Có thể thiết kế bản đồ tư duy trên giấy, bìa, bảng phụ... bằng cách sử dụng bút chì màu, phấn, tẩy,... hoặc cũng có thể thiết kế trên phần mềm Imindmap,... 10.2. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tổ chức, cá nhân - Học sinh chủ động sáng tạo trong học tập. - Nâng cao tinh thần tự học, tự nghiên cứu tài liệu của HS. 11. Danh sách những tổ chức/cá nhân đã tham gia áp dụng thử hoặc áp dụng sáng kiến lần đầu Số Tên tổ TT chức/cá nhân Địa chỉ Phạm vi/Lĩnh vực áp dụng sáng kiến 1 Lớp 12A1 Trường THPT Yên Lạc 2 Môn Sinh học 2 Lớp 12A4 Trường THPT Yên Lạc 2 Môn Sinh học Yên Lạc, ngày.....tháng......năm...... Thủ trưởng đơn vị (Ký tên, đóng dấu) Yên Lạc, ngày 5 tháng 3 năm 2020 Người viết Nguyễn Thị Phượng 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan