Tài liệu Skkn rèn luyện kĩ năng về cách làm bài văn nghị luận văn học lớp 9 có hiệu quả

Trêng THCS Léc Thñy S¸ng kiÕn kinh nghiÖm ............................................................................................................................ .. §Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm: RÈN LUYỆN KĨ NĂNG VỀ CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VĂN HỌC LỚP 9 CÓ HIỆU QUẢ Lêi nãi ®Çu Trong ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n THCS , ph©n m«n TËp lµm v¨n ®èi víi häc sinh vïng s©u vïng xa nãi chung vµ nh÷ng vïng tuy gäi lµ ë vïng gi÷a nhng kh«ng cã ®iÒu kiÖn v× xa trêng, xa trung t©m x· ®ã lµ ®iÒu hÕt søc khã kh¨n cho häc sinh cã ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh nh vËy. NghÞ luËn v¨n häc nh»m h×nh thµnh, ph¸t triÓn kh¶ n¨ng lËp luËn chÆt chÏ, tr×nh bµy nh÷ng lÝ lÏ, dÉn chøng mét c¸ch s¸ng sña giµu søc thuyÕt phôc khi bµy tá ý kiÕn b¶n th©n vÒ mét t¸c phÈm v¨n häc nµo ®ã . §Ó viÕt ®îc bµi v¨n hay ®ßi hái häc sinh cÇn ph¶i cã kiÕn thøc v¨n häc vµ kÜ n¨ng c¬ b¶n khi viÕt bµi . Nhng kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng c¬ b¶n ®ã cã tõ ®©u? §ã chÝnh lµ tõ nh÷ng bµi gi¶ng , tõ sù híng dÉn cña gi¸o viªn vµ tõ c¸ch c¶m thô cña häc sinh. V× vËy, qua thùc tÕ gi¶ng d¹y.T«i m¹nh d¹n tr×nh bµy mét sè kinh nghiÖm cña b¶n th©n trong viÖc rÌn luyÖn cho häc sinh viÕt bµi v¨n nghÞ luËn v¨n häc líp 9. A-§Æt vÊn ®Ò I- LÝ do chän ®Ò tµi NghÞ luËn v¨n häc lµ mét kiÓu bµi khã so víi v¨n nghÞ luËn nãi riªng vµ ph©n m«n tËp lµm v¨n nãi chung. KiÓu bµi nµy ®ßi hái häc sinh ph¶i cã n¨ng lùc ph©n tÝch , ®¸nh gi¸ tõ kh¸i qu¸t ®Õn cô thÓ, cã sù hiÓu biÕt vÒ x· héi, vÒ v¨n häc, vÒ lÞch sö ... vµ ®Æc biÖt lµ kÜ n¨ng tr×nh bµy . Nhng ®èi víi häc sinh THCS ®Æc biÖt lµ häc sinh ë nh÷ng vïng kh«ng ®îc thuËn lîi th× kÜ n¨ng viÕt v¨n cña c¸c em cßn nhiÒu h¹n chÕ : Bµi viÕt rêi r¹c, kh« khan, dïng c©u dïng tõ cha chÝnh x¸c, bè côc cha râ rµng , lËp luËn cha cã søc thuyÕt phôc , vèn tõ nghÌo nªn diÔn ®¹t lñng cñng tèi nghÜa ,dµi dßng, kh«ng tho¸t ý, m¾c nhiÒu lçi chÝnh t¶. Tõ thùc tr¹ng trªn , t«i ®· t×m tßi, häc hái b¹n bÌ, ®ång nghiÖp vµ m¹nh d¹n ®a ra s¸ng kiÕn kinh nghiÖm : RÌn luyÖn kÜ n¨ng vÒ c¸ch lµm bµi v¨n nghÞ luËn v¨n häc líp 9 cã hiÖu qu¶ II- NhiÖm vô cña ®Ò tµi Ngêi gi¸o viªn cÇn cung cÊp gióp cho häc sinh n¾m ch¾c nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ v¨n nghÞ luËn nãi chung vµ nghÞ luËn v¨n häc nãi riªng. Tõ ®ã híng dÉn rÌn luyÖn cho c¸c em kÜ n¨ng tõ viÕt ®óng, dÇn dÇn híng tíi bµi viÕt hay, cã ý tø Trêng THCS Léc Thñy S¸ng kiÕn kinh nghiÖm ............................................................................................................................ .. s©u xa, lêi lÏ ng¾n gän, hµm sóc, bµi viÕt m¹ch l¹c, gîi c¶m vµ cã søc thuyÕt phôc . III- §èi tîng nghiªn cøu §Ó thùc hiÖn ®Ò tµi t«i ®· chän ®èi tîng häc sinh líp 9 do t«i trùc tiÕp gi¶ng d¹y vµ ®øng líp IV-Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu Ph¬ng ph¸p híng dÉn thùc hµnh , luyÖn viÕt lµ chñ yÕu. B-Néi dung nghiªn cøu I-Vµi nÐt vÒ ®èi tîng nghiªn cøu Hai líp 9 do t«i trùc tiÕp gi¶ng d¹y vµ ®øng líp gåm 73 em nhng do ®iÒu kiÖn cña mét sè em ë xa trêng häc ( ®Æc biÖt lµ ë xãm An L¹c vïng xa nhÊt cña x· Léc Thñy), hoµn c¶nh th× khã kh¨n mµ l¹i xa trung t©m nªn nhËn thøc cña c¸c em vÒ viÖc häc nãi chung vµ bé m«n Ng÷ v¨n nãi riªng cßn nhiÒu h¹n chÕ. Do ®ã viÖc c¶m thô vÒ v¨n ch¬ng vµ kÜ n¨ng viÕt v¨n cßn rÊt nhiÒu khã kh¨n. HÇu hÕt häc sinh rÊt ng¹i häc m«n Ng÷ v¨n nhÊt lµ ph©n m«n TËp lµm v¨n. Theo c¸c em ®©y lµ m«n häc " Võa kh« , võa khã, võa khæ ". Bëi v× c¸c häc sinh cã vèn tõ qu¸ yÕu, qu¸ thiÕu , nhiÒu em cßn ng¹i suy nghÜ, kh«ng chÞu khã tham kh¶o s¸ch b¸o nªn ®Ó cã mét bµi v¨n víi néi dung phong phó, lËp luËn chÆt chÏ, s¾c s¶o th× qu¶ lµ rÊt khã ®èi víi häc sinh mµ ®Æc biÖt lµ c¸c em cã ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh nh vËy. II- Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n 1. ThuËn lîi * Gi¸o viªn - Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y t«i lu«n ®îc Ban gi¸m HiÖu nhµ trêng t¹o ®iÒu kiÖn quan t©m gióp ®ì . Trêng cã ®éi ngò gi¸o viªn cã n¨ng lùc tr×nh ®é v÷ng vµng trong chuyªn m«n nghiÖp vô . - C¬ së vËt chÊt cña nhµ trêng t¬ng ®èi æn ®Þnh. - Nhµ trêng ®· trang cÊp sè m¸y vi tÝnh cho phßng Tin häc víi 3 em/ m¸y. * Häc sinh - §a sè c¸c em ngoan ngo·n , cã ý thøc häc hái vµ cã sù cè g¾ng trong häc tËp. - C¸c em ®îc cung cÊp ®ñ s¸ch gi¸o khoa vë viÕt. 2. Khã kh¨n * Gi¸o viªn : Tµi liÖu nghiªn cøu ,tham kh¶o cña bé m«n tuy lµ phong phó nhng cha ®¸p øng ®îc nh÷ng néi dung ®Æc trng bé m«n. Gi¸o viªn cã nhiÒu kinh nghiÖm nhng viÖc øng dông c«ng nghÖ th«ng tin cßn nhiÒu h¹n chÕ. * Häc sinh : Trêng THCS Léc Thñy S¸ng kiÕn kinh nghiÖm ............................................................................................................................ .. Chñ yÕu lµ häc sinh con em trong ®Þa bµn x· nhng mét sè ë vïng xa trung t©m nh ë xãm An L¹c, nghÒ chÝnh cña bè mÑ lµ ®¸nh c¸ vµ lµm n«ng nªn thiÕu nhËn thøc vµ Ýt quan t©m vÒ viÖc häc cña con em m×nh, ®êi sèng kinh tÕ cßn h¹n hÑp . Do vËy c¸c em kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó mua tµi liÖu tham kh¶o , trang bÞ kiÕn thøc cho bµi viÕt . Häc sinh thêng xuyªn sö dông tiÕng ®Þa ph¬ng trong giao tiÕp hµng ngµy nªn vèn ng«n ng÷ phæ th«ng rÊt h¹n chÕ , kÜ n¨ng diÔn ®¹t cßn yÕu. III. C¬ së lÝ luËn vµ c¬ së thùc tiÔn. 1. C¬ së lÝ luËn - ThÓ lo¹i v¨n nghÞ luËn lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña m«n Ng÷ v¨n nãi chung vµ ph©n m«n TËp lµm v¨n nãi riªng. - B¶n chÊt cña viÖc häc thÓ lo¹i nghÞ luËn lµ ngêi viÕt thêng vËn dông nhiÒu thao t¸c, kÜ n¨ng( gi¶i thÝch, chøng minh, ph©n tÝch, b×nh gi¶ng...) ®Ó tõ ®ã gióp c¸c em biÕt tr×nh bµy mét c¸ch cã lÝ lÏ, hÊp dÉn nh÷ng c¶m nhËn, suy nghÜ, ®¸nh gi¸ cña m×nh vÒ mét vÊn ®Ò v¨n häc. - Häc lµm v¨n nghÞ luËn còng nh mäi lo¹i h×nh häc tËp kh¸c lµ ph¶i biÕt x©y dùng tõ sù hiÓu biÕt c¬ b¶n ®Õn c¸c møc ®é cao. - Trong khi rÌn luyÖn kÜ n¨ng c¸ch lµm bµi v¨n nghÞ luËn v¨n häc th× mçi mét gi¸o viªn cÇn chó ý ph¸t huy, ®éng viªn tÝch cùc sù s¸ng t¹o cña tõng häc sinh chø kh«ng ®îc gß Ðp theo nh÷ng khu«n mÉu. - Chóng ta cÇn x¸c ®Þnh ®©y lµ tiÕt d¹y häc rÌn luyÖn, rÌn ph¬ng ph¸p, kÜ n¨ng lµm v¨n Chø kh«ng ph¶i lµ gi¶ng v¨n. V× thÕ cÇn tr¸nh sa vµo b×nh gi¶ng vµ ph©n tÝch mét t¸c phÈm cô thÓ. 2. C¬ së thùc tiÔn Tríc khi thùc hiÖn ph¬ng ph¸p trªn, t«i ®· tiÕn hµnh kiÓm tra t×nh h×nh, thùc tr¹ng cña häc sinh b»ng bµi kiÓm tra, kh¶o s¸t chÊt lîng ®Çu n¨m, cô thÓ kÕt qu¶ nh sau: Tæng sè häc Giái 01/73 =1.4% sinh 73 em Kh¸ Trung b×nh YÕu 15/73 =20.5% 34/73 =46.6% 23/73 =31.5% C- Tæ chøc thùc hiÖn §Ó häc sinh cã kÜ n¨ng viÕt bµi v¨n nghÞ luËn v¨n häc yªu cÇu ngêi gi¸o viªn cÇn ph¶i truyÒn thô ®óng , ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c ®Ó häc sinh n¾m v÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ 2 kiÓu bµi: NghÞ luËn vÒ mét t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch) vµ NghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬ , bµi th¬ Trªn c¬ së ®ã gi¸o viªn tiÕp tôc híng dÉn chi tiÕt cô thÓ h¬n c¸ch khai th¸c chi tiÕt vµ ph¬ng thøc diÔn ®¹t cho häc sinh ®Ó bµi v¨n ®¹t kÕt qu¶ tèt nhÊt . I- Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n Trêng THCS Léc Thñy S¸ng kiÕn kinh nghiÖm ............................................................................................................................ .. N¾m v÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ kh¸i niÖm nghÞ luËn v¨n häc nãi chung vµ nghÞ luËn vÒ mét t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch ) ; NghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬ ,bµi th¬ nãi riªng . - BiÕt t×m hiÓu ®Ò ,t×m ý - BiÕt lËp dµn ý tõ ®¹i c¬ng ®Õn chi tiÕt - BiÕt dùng ®o¹n vµ liªn kÕt ®o¹n v¨n II- Híng dÉn häc sinh viÕt bµi v¨n hay Muèn häc sinh viÕt bµi v¨n nghÞ luËn tõ ®¹t yªu cÇu ®Õn hay gi¸o viªn cÇn híng dÉn häc sinh chó ý tho¶ m·n c¸c ®iÒu kiÖn sau: 1. X¸c ®Þnh ®óng néi dung yªu cÇu cña ®Ò: §èi víi kiÓu bµi nghÞ luËn vÒ mét t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch) cÇn x¸c ®Þnh yªu cÇu cô thÓ cña ®Ò bµi lµ lo¹i bµi g×? (bµn vÒ nh©n vËt trong t¸c phÈm (hoÆc ®o¹n trÝch) ; Bµn vÒ néi dung cña t¸c phÈm ( hoÆc ®o¹n trÝch ) bµn vÒ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm (hoÆc ®o¹n trÝch ) hay bµn vÒ ®Ò tµi cña t¸c phÈm (hoÆc ®o¹n trÝch) Trªn c¬ së ®ã mµ tiÕn hµnh tiÕp néi dung c¸c bíc sau: - §èi víi kiÓu bµi nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬ cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ph¹m vi ®èi tîng mµ ®Ò yªu cÇu (NghÞ luËn vÒ mét bµi th¬ hay mét ®o¹n th¬ ) .CÇn x¸c ®Þnh ®îc ®Ò tµi vµ néi dung cña ®Ò bµi . Híng nghÞ luËn (do ®Ò quy ®Þnh hay do ngêi viÕt lùa chän ) -CÇn hiÓu ®óng ,®Çy ®ñ néi dung yªu cÇu cña ®Ò , tr¸nh sai l¹c ,x¸c ®Þnh ®îc giíi h¹n ph¹m vi yªu cÇu cña ®Ò (chøng minh ,b×nh luËn , gi¶i thÝch hay ph©n tÝch...) §Ó tõ ®ã lùa chän lÝ lÏ ,dÉn chøng cô thÓ ,tiªu biÓu cho bµi lµm . -§a ®èi tîng ph¶i bµn b¹c (nh©n vËt , chñ ®Ò , néi dung, nghÖ thuËt .....) g¾n c©u hái t×m ý ®Ó cã nh÷ng ý kiÕn cô thÓ (§iÒu næi bËt nhÊt ,nÐt tiªu biÓu cô thÓ? Chi tiÕt nµo biÓu hiÖn ? ý nghÜa x· héi nh thÕ nµo ? Gi¸ trÞ tiªu biÓu ra sao ? -§èi víi tõng ®èi tîng ph¶i bµn cÇn cã thªm nh÷ng d¹ng c©u hái t×m ý phï hîp 2. HiÓu râ hoµn c¶nh s¸ng t¸c t¸c phÈm Hoµn c¶nh s¸ng t¸c t¸c phÈm cã vai trß rÊt quan träng khi cÇn ®¸nh gi¸ nhËn xÐt mét t¸c phÈm v¨n häc . §Æt t¸c phÈm vµo hiÖn thùc x· héi lóc ®ã , ta sÏ hiÓu râ vµ nh×n nhËn ®óng h¬n vÒ t©m tr¹ng, hµnh ®éng suy nghÜ cña nh©n vËt trong mét t¸c phÈm (hoÆc ®o¹n trÝch ) hay t×nh c¶m ,c¶m xóc cña nh©n vËt ®îc thÓ hiÖn trong mét bµi th¬ .Tõ ®ã cã thÓ lµm râ c¸c vÊn ®Ò : T¹i sao ®èi tîng l¹i cã hµnh ®éng ,suy nghÜ nh vËy ? Hµnh ®éng suy nghÜ ®ã béc lé t©m tr¹ng c¶m xóc nh thÕ nµo ? T©m tr¹ng c¶m xóc ®ã nãi lªn phÊm chÊt g× cña ®èi tîng . VD: Khi lµm bµi v¨n nghÞ luËn víi ®Ò : Nh÷ng ®Æc s¾c trong bµi th¬ "ViÕng L¨ng B¸c" cña ViÔn Ph¬ng . Trêng THCS Léc Thñy S¸ng kiÕn kinh nghiÖm ............................................................................................................................ .. Häc sinh cÇn ph¶i n¾m râ hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬ lµ : N¨m 1976, sau khi cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ kÕt thóc th¾ng lîi ,®Êt níc thèng nhÊt ,l¨ng Chñ TÞch Hå ChÝ Minh còng võa kh¸nh thµnh,ViÔn Ph¬ng ra th¨m miÒn B¾c, vµo l¨ng viÕng B¸c Hå .Bµi th¬ ViÕng L¨ng B¸c ®îc viÕt trong dÞp ®ã vµ in trong tËp " Nh m©y mïa xu©n " (1978) . §Ó thÊy ®îc lßng thµnh kÝnh , niÒm xóc ®éng s©u s¾c cña nhµ th¬ vµ tÊm lßng cña ®ång bµo miÒn Nam ®èi víi B¸c. Cïng víi giäng ®iÖu trang träng vµ tha thiÕt , nhiÒu h×nh ¶nh Èn dô ®Ñp vµ gîi c¶m ng«n ng÷ b×nh dÞ mµ c« ®óc ta thÊy ®îc mong muèn cña ngêi con miÒn Nam lµ ®îc ë gÇn B¸c m·i m·i, muèn lµm vui lµm khu©y , lµm vîi nçi v¾ng vÎ trong l¨ng cña con ngêi ®· suèt ®êi hi sinh cho sù nghiÖp gi¶i phãng d©n téc ,con ngêi lóc sinh thêi ®· dµnh trän t×nh th¬ng yªu cho mäi tÇng líp nh©n d©n , ®Æc biÖt cho ®ång bµo miÒn Nam ruét thÞt . 3. X¸c ®Þnh luËn ®iÓm râ rµng Cã luËn ®iÓm râ rµng, bµi v¨n s¹ch sÏ m¹ch l¹c, c¸c ý tr×nh bµy kh«ng bÞ chång chÐo ,lñng cñng .Khi triÓn khai c¸c luËn ®iÓm sÏ dÔ t×m luËn cø, luËn chøng vµ lÝ lÏ. §Ó cã luËn ®iÓm râ rµng ph¶i ®äc kÜ yªu cÇu cña ®Ò bµi , x¸c ®Þnh giíi h¹n ph¹m vi yªu cÇu cña ®Ò vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái t×m ý: §iÒu næi bËt nhÊt ®Ó cã thÓ lµm râ vÊn ®Ò lµ g× ? §iÒu ®ã ®îc biÓu hiÖn qua nh÷ng chi tiÕt cô thÓ nµo ? VD: §Ò bµi : C¶m nhËn cña em vÒ ®o¹n trÝch ChiÕc Lîc Ngµ cña NguyÔn Quang S¸ng - LuËn ®iÓm 1: T×nh c¶m cña bÐ Thu ®èi víi cha a. LÝ lÏ 1 : Th¸i ®é vµ t×nh c¶m cña bÐ Thu trong nh÷ng ngµy ®Çu cha nhËn cha : Kiªn quyÕt cù tuyÖt t×nh c¶m cña cha b. LÝ lÏ 2 : Th¸i ®é vµ hµnh ®éng cña bÐ Thu trong buæi chia tay : T×nh cha con c¶m ®éng bÞ dån nÐn bao l©u nay míi cã dÞp ïa dËy m·nh liÖt s©u s¾c . -LuËn ®iÓm 2 . T×nh cha con s©u nÆng cña «ng S¸u a. LÝ lÏ 1 : - Trong ®ît nghØ phÐp : + §Çu tiªn lµ sù hôt hÉng , buån khi thÊy ®øa con sî h·i vµ bá ch¹y + TiÕp theo lµ sù kiªn nhÉn c¶m ho¸ , vç vÒ ®Ó ®øa con nhËn cha + §Õn phót chia tay : Cã c¶m nhËn bÊt lùc vµ buån + Khi ®øa con thÐt lªn tiÕng " Ba " th× h¹nh phóc tét cïng b. LÝ lÏ 2 : Sau ®ît nghØ phÐp : + ¢n hËn v× ®· lì ®¸nh con +Say sa, tØ mØ lµm chiÕc lîc ngµ trªn cã kh¾c dßng ch÷ " Yªu nhí tÆng Thu con cña ba". +Tríc khi trót h¬i thë cuèi cïng " H×nh nh chØ cã t×nh cha con lµ kh«ng thÓ chÕt ®îc " trong tr¸i tim cña «ng S¸u . -LuËn ®iÓm 3: Trêng THCS Léc Thñy S¸ng kiÕn kinh nghiÖm ............................................................................................................................ .. + NghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt sinh ®éng nhÊt lµ c¸c biÕn th¸i t×nh c¶m vµ hµnh ®éng cña nh©n vËt bÐ Thu + Cèt truyÖn chÆt chÏ , cã nh÷ng t×nh huèng bÊt ngê nhng v× x¶y ra trong hoµn c¶nh thêi chiÕn nªn vÉn ®¶m b¶o hîp lÝ trong vËn ®éng cña cuéc sèng thùc tÕ + Ng«i kÓ thø nhÊt cïng víi ng«n ng÷ gi¶n dÞ , mang ®Ëm mµu s¾c Nam Bé 4. Lùa chän c¸c chi tiÕt h×nh ¶nh tiªu biÓu §èi víi bµi nghÞ luËn vÒ mét t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch )cÇn lÇn lît nghÞ luËn tõng luËn ®iÓm th«ng qua viÖc ph©n tÝch c¸c chi tiÕt tiªu biÓu trong t¸c phÈm ( Trang phôc ,h×nh d¸ng cö chØ ,hµnh ®éng .Lêi nãi ,suy nghÜ , t©m lÝ cña nh©n vËt ; nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt cña t¸c gi¶ ...). Quan träng nhÊt lµ ph¶i biÕt ph©n tÝch nh÷ng chøng cø cã gi¸ trÞ ®Ó lµm s¸ng tá luËn ®iÓm ( NhËn xÐt cña ngêi viÕt) VD: Khi ph©n tÝch t×nh c¶m cña bÐ Thu ®èi víi cha cÇn chó ý c¸c chi tiÕt cö chØ , hµnh ®éng cña bÐ Thu : + Tríc khi nhËn «ng S¸u lµ cha " Nghe gäi con bÐ giËt m×nh , trßn m¾t nh×n , ng¬ ng¸c l¹ lïng ... “MÆt nã bçng t¸i ®i .... vôt ch¹y ....kªu thÐt lªn” ... +Trong buæi chia tay víi cha : " Kªu thÐt lªn : - Ba....a...a...ba . Võa kªu võa ch¹y x« tíi, nhanh nh sãc, thãt lªn, dang tay «m chÆt lÊy cæ ba nã...... §èi víi kiÓu bµi nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬ quan träng nhÊt biÕt ph©n tÝch sù s¸ng t¹o ®éc ®¸o c¸c chi tiÕt , ng«n ng÷ h×nh ¶nh giäng ®iÖu , ®Æc biÖt lµ c¸c yÕu tè nghÖ thuËt ®Ó lµm râ tõng luËn ®iÓm cô thÓ VD: C¶m nhËn vµ suy nghÜ cña em vÒ ®o¹n kÕt trong bµi th¬ " §ång ChÝ " cña ChÝnh H÷u . - KÕt bµi b»ng 3 c©u th¬ dùng lªn bøc tranh ®Ñp vÒ t×nh ®ång chÝ trong chiÕn ®Êu . BiÓu tîng ®Ñp vÒ cuéc ®êi chiÕn sÜ : ba h×nh ¶nh ngêi lÝnh, khÈu sóng vÇng tr¨ng trong c¶nh rõng hoang s¬ng muèi trong ®ªm phôc kÝch ®îi giÆc . T×nh ®ång chÝ ®· sëi Êm lßng hä gi÷a c¶nh ®ªm tr¨ng mïa ®«ng v« cïng l¹nh gi¸ trªn trêng . - H×nh ¶nh s¸ng t¹o : " §Çu sóng tr¨ng treo " : ®Çy Ên tîng, c« ®äng vµ gîi h×nh , gîi c¶m . Ngoµi h×nh ¶nh cßn cã nhÞp ®iÖu nh nhÞp ®iÖu nh nhÞp l¾c cña mét c¸i g× ®ã l¬ löng, ch«ng chªnh, trong sù b¸t ng¸t . Khi ph©n tÝch chØ ph©n tÝch mét vµi chi tiÕt chÝnh cßn l¹i cã thÓ ph©n tÝch lít ®Ó ®¶m b¶o bµi v¨n võa cã chØnh thÓ, võa cã träng t©m, cã ®iÓm s¸ng, g©y ®îc Ên tîng. 5. Lùa chän tõ ng÷ phï hîp Ng«n ng÷ giäng ®iÖu cña lêi v¨n cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc diÔn t¶ c¸c tr¹ng th¸i c¶m xóc, th¸i ®é cña ngêi viÕt .V× vËy khi viÕt v¨n cÇn lùa chän tõ ng÷ vµ s¾p xÕp lêi v¨nn ®Ó ®¹t ®îc hiÖu qu¶ diÔn ®¹t cao nhÊt. Cã thÓ sö dông tõ ng÷ Trêng THCS Léc Thñy S¸ng kiÕn kinh nghiÖm ............................................................................................................................ .. mang s¾c th¸i trang träng, dïng c¸ch nãi gi¶m, nãi tr¸nh, sö dông tõ ng÷ cã gi¸ trÞ biÓu c¶m cao ( tîng thanh, tîng h×nh ) kÕt hîp sö dông c¸c c¸ch nãi tu tõ Èn dô víi c¸ ®iÖp tõ ,®iÖp ng÷, so s¸nh nh©n ho¸, ®Æc biÖt lêi v¨n ph¶i gîi c¶m, thÓ hiÖn sù rung ®éng ch©n thµnh 6. Bè côc chÆt chÏ hîp lÝ . Më bµi ,th©n bµi ,kÕt bµi t¸ch b¹ch râ rµng . Tr×nh bµy c¸c ý døt kho¸t ,tr¸nh lan man ®i qu¸ xa ®Ò, tr×nh tù c¸c ý ph¶i theo mét l«gic hîp lÝ . §èi víi kiÓu bµi nghÞ luËn vÒ mét t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch ). Tr×nh tù ph©n tÝch kh¸c tr×nh tù kÓ chuyÖn cña t¸c phÈm, tr×nh tù ph©n tÝch lµ theo m¹ch lËp luËn lÝ gi¶i cña ngêi nghÞ luËn . §èi víi kiÓu bµi nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬ cÇn ph©n tÝch thÈm b×nh ( c¶m thô ) theo m¹ch c¶m xóc cña bµi th¬ , ®o¹n th¬... 7. KÕt hîp tèt c¸c ph¬ng thøc biÓu ®¹t BiÕt kÕt hîp tèt c¸c yÕu tè tù sù, miªu t¶ , biÓu c¶m trong bµi v¨n nghÞ luËn v¨n häc th× hiÖu qu¶ diÔn ®¹t sÏ cao h¬n , bµi v¨n trë nªn cã hån vµ hÊp dÉn h¬n. Bªn c¹nh ®ã cÇn biÕt kÕt hîp hµi hoµ gi÷a nªu ý kiÕn kh¸i qu¸t ( luËn ®iÓm ) víi ph©n tÝch , gi÷a nhËn xÐt mét chi tiÕt víi thÈm b×nh cô thÓ ®Ó t¹o sù m¹ch l¹c trong bµi viÕt . Cã thÓ nãi , ph¬ng ph¸p híng dÉn ®Ó häc sinh viÕt ®îc mét bµi v¨n hay lµ v« cïng , hiÓu ®îc nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n trªn sÏ gióp häc sinh ®Þnh híng ®îc c¸ch nghÜ , c¸ch lµm ®Ó cã ®ù¬c nh÷ng bµi viÕt m¹ch l¹c, râ rµng víi lËp luËn chÆt chÏ néi dung c« ®äng, sóc tÝch. D. KÕt qu¶ ®¹t ®îc . Víi ph¬ng ph¸p híng dÉn nh trªn, n¨m häc qua t«i ®· ®¹t ®îc kÕt qu¶ cô thÓ nh sau: Tæng sè häc Lo¹i giái sinh Lo¹i kh¸ 73 39/73= 53.4% 19/73=26.0% 3/73=4.2% Lo¹i b×nh Trung b×nh trë lªn ®¹t : 84,0% G. Bµi häc kinh nghiÖm * §èi víi häc sinh : Trung Lo¹i yÕu 12/73=16.4% Trêng THCS Léc Thñy S¸ng kiÕn kinh nghiÖm ............................................................................................................................ .. §äc tham kh¶o nhiÒu tµi liÖu , s¸ch b¸o ®Ó bæ sung thªm kiÕn thøc phæ th«ng vµ kiÕn thøc x· héi BiÕt rót kinh nghiÖm tõ nh÷ng bµi v¨n tríc ®Ó nh÷ng bµi v¨n sau ®¹t kÕt qu¶ cao h¬n . * §èi víi gi¸o viªn : - Ngêi gi¸o viªn cÇn ph¶i cã lßng yªu nghÒ, hÕt lßng v× häc sinh. - ChuÈn bÞ bµi chu ®¸o hÖ thèng c©u hái râ rµng, dÔ hiÓu, s¸t víi môc tiªu cña bµi vµ ph¶i ph¸t huy ®îc tÝnh tÝch cùc cña häc sinh. - Nghiªn cøu , tham kh¶o tµi liÖu , s¸ch b¸o ®Ó bæ sung kiÕn thøc cho b¶n th©n. - Tham kh¶o c¸c bµi d¹y ë trang web cña PGD vµ trªn m¹ng internet ®Ó gãp thªm tue liÖu cho bµi gi¶ng cña m×nh thªm sinh ®éng h¬n. -Th¨m líp dù giê , häc hái kinh nghiÖm cña ®ång nghiÖp ®Ó n©ng cao tay nghÒ . - CÇn quan t©m chó träng ®Õn tõng ®èi tîng häc sinh ®Æc biÖt lµ häc sinh yÕu kÐm, cã hoµn c¶nh xa trung t©m v× kÜ n¨ng viÕt v¨n cña c¸c em cßn nhiÒu h¹n chÕ -TruyÒn thô ®óng , ®ñ , chÝnh x¸c , nh÷ng kiÕn thøc träng t©m kÕt hîp lÝ thuyÕt víi thùc hµnh trong ph©n m«n TËp lµm v¨n. H. KÕt luËn Nãi tãm l¹i qua ®Ò t¹i nµy gióp mçi gi¸o viªn d¹y bé m«n ng÷ v¨n THCS thÊy ®îc r»ng tÇm quan träng vña viÖc rÌn luyÖn kÜ n¨ng vÒ c¸ch lµm bµi v¨n nghÞ luËn v¨n häc líp 9. Bëi ë c¸c líp díi, häc sinh ®îc häc vÒ c¸c kiÓu v¨n b¶n cô thÓ, ch¼ng h¹n ë líp 7 ®· häc vÒ v¨n b¶n biÓu c¶m, vÒ v¨n nghÞ luËn, ®Õn líp 8 häc tiÕp kh¸ kÜ vÒ v¨n b¶n nghÞ luËn vÒ c¸ch nãi vµ viÕt bµi v¨n nghÞ luËn cã sö dông yÕu tè biÓu c¶m tù sù vµ miªu t¶. V× thÕ, c¸ch lµm bµi v¨n nghÞ luËn vÒ v¨n häc líp 9 ph¶i cã sù kÕ thõa, n©ng cao kiÕn thøc®· cung cÊp, kÜ n¨ng ®· rÌn luyÖn ë c¸c líp tríc, sù kÕ thõa n©ng cao nµy thÓ hiÖn râ nhÊt ë viÖc nhÊn m¹nh tÝnh tæng hîp cña tri thøc cña kÜ n¨ng vµ t¨ng cêng ho¹t ®éng thùc hµnh cña häc sinh. §Ò tµi nµy, b¶n th©n dùa trªn c¬ së thùc tiÔn cña häc sinh hiÖn nay,môc ®Ých gióp c¸c em cã sù nh×n nhËn ®óng ®¾n h¬n vÒ nghÞ luËn v¨n häc nãi riªng vµ yªu thÝch h¬n vÒ m«n Ng÷ v¨n nãi chung, vµ gióp c¸c ®ång nghiÖp d¹y bé m«n Ng÷ v¨n THCS cã thªm t liÖu ®Ó gi¶ng d¹y. Tuy rÊt cè g¾ng nhng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong c¸c ®ång nghiÖp gãp ý bæ sung ®Ó ®Ò tµi nµy ®îc hoµn thiÖn h¬n. Ch©n thµnh c¶m ¬n. Léc Thñy, ngµy 15/5/2011 ý kiÕn H§KH Ngêi viÕt Trêng THCS Léc Thñy S¸ng kiÕn kinh nghiÖm ............................................................................................................................ .. NguyÔn Xu©n Huy