Tài liệu Skkn phát huy tính tích cực của học sinh trong tiết luyện tập hóa học thpt

SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO NINH THUẬN TRƯỜNG THPT CHUYÊN LÊ QUÝ ĐÔN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRONG TIẾT LUYỆN TẬP Người viết : VÕ THỊ THÁI THỦY Giảng dạy môn : HÓA HỌC Tp. PhanRang – Tháp chàm, tháng 4 năm 2011 Trang 1 MỤC LỤC Trang ĐẶT VẤN ĐẾ 1 PHẦN NỘI DUNG 2 A. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1. Luyện tập trong quá trình dạy học ở trường phổ thông……………....... 2 1.1. Khái niện hoàn thiện kiến thức, ôn tập và luyện tập……………...... 2 1.2. Nhận xét về việc dạy học bài luyện tập trong dạy học hóa học ở trường THPT………………………………………………………... 2 1.3. Những nhiệm vụ trí, đức dục của bài luyện tập trong dạy học hóa học ở trường phổ thông……………………………………………... 3 2. Phương pháp dạy học tích cực ……………………………………........ 4 2.1. Tính tích cực trong học tập ……………………………………....... 4 2.2. Vai trò của tính tích cực trong học tập …………………………….. 4 2.3. Yếu tố ảnh hưởng đến tính tích cực ……………………………...... 5 2.4. Những biểu hiện của tính tích cực ………………………………… 5 3. Các nguyên tắc và phương pháp dạy học chính khi thiết kế bài luyện tập 6 3.1. Các nguyên tắc thiết kế bài luyện tập …………………………....... 6 3.2. Các phương pháp dạy học chính khi thiết kế bài luyện tập ……….. 7 4. Qui trình thiết kế bài luyện tập ………………………………………… 8 B. THIẾT KẾ MỘT SỐ BÀI LUYỆN TẬP CỦA CHƯƠNG TRÌNH HÓA HỌC 10 NHẰM PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP CỦA HS 1. Bài 8: Luyện tập Chương I …………………………………………….. 8 2. Bài 19: Luyện tập Phản ứng oxi hóa – khử ………………………......... 16 3. Bài 46: Luyện tập Chương VI ……………………………………......... 21 C. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 1. Mục đích thực nghiệm ……………………………………………........ 29 2. Đối tượng thực nghiệm ………………………………………………... 29 3. Nhiệm vụ thực nghiệm ………………………………………………… 29 4. Tiến hành thực nghiệm ……………………………………………........ 29 5. Phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm ………………………………. 33 PHẦN KẾT LUẬN 34 Trang 2 ĐẶT VẤN ĐỀ Giáo dục thế kỉ XXI đang đứng trước những cơ hội và thách thức lớn. Sự phát triển nhảy vọt của khoa học và công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin và truyền thông, đang đưa nhân loại bước đầu quá độ sang nền kinh tế tri thức. Xu thế hội nhập, toàn cầu hóa, dân chủ hóa, đại chúng hóa… mạnh mẽ đang diễn ra trên thế giới, tác động đến sự phát triển giáo dục của nước ta. Để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của nền kinh tế xã hội, toàn ngành giáo dục đang nỗ lực đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực, phát huy tối đa khả năng tự học của học sinh; từng bước rèn luyện tư duy độc lập nhằm tạo ra những lớp người mới năng động sáng tạo, giàu tính nhân văn,...đáp ứng được những yêu cầu của thời đại. Ngày 20/4/1999, Bộ trưởng Bộ GD – ĐT có chỉ thị 15/1999/CT cho các trường Sư phạm, trong đó nêu rõ: “ Đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập trong trường Sư phạm nhằm tích cực hóa hoạt động học tập, phát huy tính chủ động, sáng tạo và năng lực tự học, tự nghiên cứu của học sinh...”. Phương pháp giảng dạy của giáo viên có ảnh hưởng không nhỏ đến phương pháp học tập của học sinh, do đó sự chuyển biến trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy của giáo viên là hết sức cần thiết. Việc đổi mới phương pháp giảng dạy còn thể hiện ở khâu thiết kế bài dạy, khâu mà giáo viên chúng ta ít quan tâm, đặt biệt là các bài luyện tập, vì luyện tập là một giai đoạn quan trọng trong quá trình dạy học. Xuất phát từ lí do trên tôi đã chọn đề tài nghiên cứu: “PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRONG TIẾT LUYỆN TẬP”với mong muốn đề tài của mình sẽ góp phần thiết thực vào việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay. Trang 3 PHẦN NỘI DUNG A. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1. Luyện tập trong quá trình dạy học hóa học ở trường phổ thông 1.1. Khái niệm hoàn thiện kiến thức, ôn tập và luyện tập • Khái niệm luyện tập - Theo Đại từ điển tiếng Việt trang 1067: “luyện tập: làm đi làm lại nhiều lần, duy trì thường xuyên để thông thạo, nâng cao kỹ năng”. - Trong dạy học, luyện tập là vừa củng cố, hệ thống hóa kiến thức vừa rèn luyện khả năng vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề, các bài toán được đặt ra sao cho khả năng giải quyết vấn đề được sử dụng một cách thuần thục nhất. • Khái niệm ôn tập - Theo Đại từ điển tiếng Việt trang 1305: “ôn tập: học lại để nhớ, để nắm chắc”. - Trong dạy học, ôn tập là làm chính xác, củng cố và hệ thống hóa kiến thức. • Khái niệm hoàn thiện kiến thức: - Hoàn thiện kiến thức là làm sáng tỏ thêm các biểu tượng về vật thể và hiện tượng nghiên cứu bằng cách phân biệt, so sánh, đối chiếu chúng, làm chính xác sâu sắc thêm các khái niệm bằng cách tách riêng những dấu hiệu bản chất, thiết lập mối liên hệ giữa các khái niệm và khái quát hóa hơn nữa các kiến thức đã thu được. - Khi hoàn thiện kiến thức, kiến thức được ôn tập, lặp lại nhưng hướng tập trung hơn vào việc làm chính xác hóa, đào sâu, củng cố và vận dụng. Vì thế có thể nói vắn tắt, hoàn thiện kiến thức là ôn tập, củng cố và vận dụng kiến thức. 1.2. Nhận xét về việc dạy học bài luyện tập trong dạy học hóa học ở trường THPT Trong thực tế dạy học, nhiều giáo viên đã không phân biệt rõ mục đích yêu cầu của kiểu bài ôn tập và luyện tập. - Bài ôn tập: củng cố và hệ thống hóa một lượng khá lớn kiến thức lý thuyết thuần túy như ôn tập cuối một chương, ôn tập cuối một học kỳ, ôn tập cuối năm, …Không chú trọng nhiều đến việc rèn luyện kỹ năng giải quyết vấn đề của học sinh. - Bài luyện tập: vừa củng cố, hệ thống hóa kiến thức vừa rèn luyện khả năng vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề một cách thuần thục. Luyện tập phải được tiến hành thường xuyên. Trang 4 Như vậy, yêu cầu của bài luyện tập về phạm vi kiến thức sẽ không rộng bằng bài ôn tập nhưng yêu cầu rèn luyện kỹ năng lại được xem trọng hơn. Ngoài ra một số giáo viên đã không bảo đảm thời gian dành cho việc luyện tập hoặc làm việc đó một cách hình thức. Ví dụ như giáo viên chỉ nhắc lại, thuật lại một cách tóm tắt những điều đã giảng, không biết dùng nhiều phương pháp khác nhau để giúp học sinh tự củng cố kiến thức và rèn luyện kỹ năng. Cá biệt có một số giáo viên còn nhầm lẫn giữa một tiết luyện tập và một tiết sửa bài tập. 1.3. Những nhiệm vụ trí, đức dục của bài luyện tập trong dạy học hóa học ở trường phổ thông 1.3.1. Nhiệm vụ trí dục - Về kiến thức: Trang bị cho học sinh những cơ sở khoa học của hóa học ở mức độ cần thiết, cung cấp một hệ thống kiến thức hóa học phổ thông, cơ bản, hiện đại, thiết thực. - Về kĩ năng: Phát triển các kĩ năng bộ môn hóa học, kĩ năng giải quyết vấn đề để phát triển năng lực nhận thức và năng lực hành động cho học sinh như: + Biết quan sát thí nghiệm, phân tích, dự đoán, kết luận và kiểm tra kết quả… + Biết làm việc với tài liệu giáo khoa và các tài liệu tham khảo: Tóm tắt nội dung chính, phân tích và kết luận. + Biết thực hiện một số thí nghiệm hóa học độc lập và theo nhóm. + Biết cách làm việc hợp tác với các học sinh khác trong nhóm nhỏ để hoàn thành một nhiệm vụ tìm tòi nghiên cứu. + Biết vận dụng để giải quyết một số vấn đề đơn giản của cuộc sống hàng ngày có liên quan đến hóa học. + Biết lập kế hoạch để giải một bài tập hóa học, thực hiện một vấn đề thực tế, một thí nghiệm, một đề tài nhỏ có liên quan đến hóa học…. 1.3.2. Nhiệm vụ đức dục - Hình thành thế giới quan duy vật biện chứng thông qua việc làm sáng tỏ một số khái niệm quan trọng của thế giới quan duy vật khoa học. - Giáo dục đạo đức, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân: lòng nhân ái, lòng yêu nước, yêu lao động, tinh thần quốc tế, sự tuân thủ pháp luật, sự tôn trọng và bảo vệ thiên nhiên. - Tiếp tục hình thành và phát triển ở học sinh thái độ tích cực như: Trang 5 + Hứng thú học tập bộ môn hóa học. + Có ý thức trách nhiệm đối với một vấn đề của cá nhân, tập thể, cộng đồng có liên quan đến hóa học. + Nhìn nhận và giải quyết vấn đề một cách khách quan, trung thực trên cơ sở phân tích khoa học. + Có ý thức vận dụng những điều đã biết về hóa học vào cuộc sống và vận động người khác cùng thực hiện. 2. Phương pháp dạy học tích cực 2.1. Khái niệm tính tích cực Tính tích cực là một thuộc tính của nhân cách, nó có liên quan và phụ thuộc vào các thuộc tính khác đặc biệt là thái độ, nhu cầu, hứng thú và động cơ của chủ thể. Tính tích cực nằm trong hoạt động, biểu hiện qua hành động và ảnh hưởng rất lớn đến kết quả hoạt động. Nó làm cho quá trình học tập, tìm tòi, sáng tạo có tính định hướng cao hơn, từ đó con người dễ làm chủ và điều khiển hoạt động của mình. Tính tích cực trong học tập được hiểu là: “sự phản ánh vai trò tích cực của cá nhân học sinh trong quá trình học, nhấn mạnh rằng, học sinh là chủ thể của quá trình học chứ không phải là đối tượng thụ động. Tính tích cực của học sinh không chỉ tập trung vào việc ghi chép, ghi nhớ đơn giản hay thể hiện sự chú ý mà còn hướng học sinh tự lĩnh hội các tri thức mới, tự nghiên cứu các sự kiện, tự rút ra kết luận và tự khái quát sao cho dễ hiểu, tự cụ thể kiến thức mới nhằm tiếp thu kiến thức mới”. 2.2. Vai trò của tính tích cực trong học tập Tính tích cực là một trong những điều kiện rất quan trọng để học sinh đạt được kết quả cao trong học tập. Tính tích cực giúp học sinh tiếp thu kiến thức nhanh hơn, ghi nhớ tốt hơn. Và các em sẽ vận dụng linh hoạt, sáng tạo kiến thức vững chắc thu được qua quá trình học tập tích cực vào thực tiễn cuộc sống. Tính tích cực của học sinh là một động lực của quá trình dạy học. Học sinh năng động, tích cực tham gia các hoạt động của giáo viên thiết kế sẽ giúp quá trình dạy-học đạt được mục tiêu quan trọng nhất là đào tạo những con người năng động sáng tạo cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc. 2.3. Yếu tố ảnh hưởng đến tính tích cực Trang 6 Có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến tính tích cực học tập ở học sinh như thái độ, nhu cầu, hứng thú, động cơ, ý chí, sức khoẻ, môi trường,…Trong đó yếu tố nhu cầu, động cơ và hứng thú có ảnh hưởng rất sớm đến tính tích cực của học sinh. Theo tâm lý học, sự phản ánh thế giới khách quan dưới lăng kính chủ quan của chủ thể phụ thuộc vào các thuộc tính của nhân cách, trước hết là về mặt tình cảm. Đối với những sự vật hiện tượng có liên quan đến nhu cầu, sở thích, chủ thể sẽ hình thành niềm tin, ý chí hành động. Đây là nguồn động lực mạnh mẽ kích thích con người có hành động tích cực, giúp họ vượt qua tất cả khó khăn trở ngại để đạt được mục đích đề ra. Khi niềm tin, ý chí chi phối được hành động thì cũng là lúc chủ thể xác định được động cơ thúc đẩy hoạt động. Tính tích cực trong học tập của học sinh đòi hỏi phải có động cơ từ bên trong. Động cơ bên ngoài không bền vững bằng động cơ bên trong và các động cơ bên ngoài dạng tiêu cực nếu không được kiểm soát sẽ dễ tạo ra sự căng thẳng, mệt mỏi, ảnh hưởng không tốt đến sự hình thành nhân cách. Động cơ và hứng thú học tập là một điều kiện rất quan trọng ảnh hưởng đến tính tích cực của học sinh. Việc học tập nhất định phải có động cơ đúng đắn nhưng nếu không có hứng thú học tập thì động cơ đó sẽ dễ dàng bị dập tắt. Hứng thú học tập là một yếu tố quan trọng kích thích được sự tích cực học tập của học sinh. Khi hứng thú chuyển động cơ bên ngoài thành động cơ bên trong thì con đường nhận thức sẽ thuận lợi và có hiệu quả hơn. Hứng thú làm nảy sinh khát vọng hành động, làm tăng sự tập trung chú ý, sự say mê học tập, hình thành cho học sinh ý chí và quyết tâm khắc phục khó khăn và vươn lên. 2.4. Những biểu hiện của tính tích cực * Sự chuyên cần Tính tích cực học tập, trước hết thể hiện ở sự huy động ở mức độ cao các chức năng tâm lý nhằm giải quyết vấn đề nhận thức. Đối với học sinh phổ thông, tính tích cực trong học tập thể hiện qua sự chuyên cần của các em. Các em chịu khó học bài, làm thêm bài tập, đọc thêm tư liệu có liên quan đến bài giảng. * Sự hăng hái Bên cạnh sự chuyên cần trong học tập thì tính tích cực của học sinh còn thể hiện qua sự hăng hái, nhiệt tình tham gia các hoạt động học tập mà giáo viên thiết kế trong quá trình dạy-học. Sự hăng hái của học sinh thể hiện không những qua hoạt Trang 7 động tích cực tìm kiếm, xử lý thông tin, vận dụng các kiến thức thu được để giải quyết nhiệm vụ học tập, thực tiễn cuộc sống mà sự hăng hái còn được thể hiện qua sự tìm tòi khám phá vấn đề mới, óc quan sát, tính phê phán trong tư duy, tính tò mò trong khoa học,… * Sự tự giác Sự tự giác là dấu hiệu cơ bản nhất thể hiện tính tích cực. Học sinh tự giác học bài, làm bài tập, đọc thêm tư liệu hỗ trợ kiến thức cho bản thân một cách tự nguyện không chờ đợi sự nhắc nhở của gia đình và thầy cô. * Sự chú ý trong học tập Học sinh chú ý nghe giảng, học bài và làm bài đầy đủ, quan tâm các vấn đề thầy cô truyền đạt cũng là những biểu hiện dễ phát hiện của tính tích cực. Tính tích cực trong học tập sẽ giúp học sinh kéo dài sự chú ý trong quá trình lĩnh hội kiến thức. * Sự quyết tâm trong học tập Tính tích cực trong học tập còn được thể hiện qua hành động kiên trì, nỗ lực, quyết tâm vượt qua các khó khăn. Để xác định mức độ tính quyết tâm của học sinh người ta có thể dựa vào thời gian tích cực trong hoạt động, cường độ hoạt động tích cực,… * Kết quả học tập Kết quả học tập thể hiện rõ ràng nhất, có tính thuyết phục nhất về tính tích cực trong học tập của học sinh. Học sinh nắm vững các tri thức, hoàn thành tốt những bài tập được giao, vận dụng tốt các kiến thức lĩnh hội được vào thực tế là nhờ quá trình học tập năng động, tự giác, sáng tạo. 3. Các nguyên tắc và phương pháp dạy học chính khi thiết kế bài luyện tập 3.1. Các nguyên tắc thiết kế bài luyện tập Mục tiêu các bài luyện tập là củng cố, hệ thống hóa lại những kiến thức học sinh đã học, đồng thời rèn một số kĩ năng để giải một số bài tập hóa học nên khi thiết kế kiểu bài này sao cho tránh rơi vào cách học như một tiết sửa bài tập GV phải thiết kế sao cho linh hoạt, nhẹ nhàng, lôi cuốn học sinh vào các hoạt động, có thể áp dụng nhiều hình thức dạy học khác nhau nhằm phát huy tối đa tính tích cực học tập của học sinh. Trang 8 Khi thiết kế các bài luyện tập cần đảm bảo các nguyên tắc sau: 1. Xác định đúng mục tiêu của bài luyện tập. 2. Lựa chọn nội dung phù hợp với mục tiêu đã đề ra. 3. Đảm bảo tính chính xác khoa học. 4. Phù hợp với trình độ học sinh đảm bảo tính phân hóa theo các loại đối tượng. 5. Lựa chọn phương pháp dạy học thích hợp nhằm phát huy tính tích cực học tập của học sinh. 6. Sử dụng phối hợp và linh hoạt các phương pháp dạy học đã xác định để hoạt động hóa người học. 7. Tăng cường sử dụng các phương tiện và đồ dùng dạy học một cách hợp lí. 8. Đảm bảo tính sư phạm. 3.2. Các phương pháp dạy học chính khi thiết kế bài luyện tập Khi thiết kế bài luyện tập, ngoài việc xác định mục tiêu bài học, lựa chọn nội dung phù hợp thì việc chọn phương pháp dạy học cũng quan trọng không kém, vì phương pháp dạy học, những hình thức và cách thức hoạt động của giáo viên và học sinh trong môi trường dạy học sẽ góp phần phát triển các năng lực của cá nhân và đạt được mục tiêu dạy học. Các phương pháp dạy học chính thường sử dụng khi dạy kiểu bài luyện tập là: - Phương pháp đàm thoại gợi mở: Đây là phương pháp hiệu quả nhất khi giáo viên khơi gợi cho học sinh nhớ lại kiến thức cũ, hay nêu một vấn đề mới cho học sinh giải quyết vấn đề. - Phương pháp hoạt động nhóm: Đây là phương pháp rất hiệu quả khi giáo viên giao công việc cho học sinh chuẩn bị trước, cả giáo viên và học sinh chủ động về mặt thời gian trong tiết học. Ngoài ra sử dụng phương pháp này còn tập cho học sinh có kĩ năng sinh hoạt nhóm, kĩ năng trình bày trước đám đông, bước đầu tập nghiên cứu khoa học. - Phương pháp dạy học bằng hoạt động: Đây là phương đòi hỏi giáo viên phải chú ý khai thác đặc thù của bộ môn hóa học thiết kế các hoạt động đa dạng, phong phú giúp học sinh chủ động, tự mình củng cố và hệ thống hóa được các kiến thức đã học. Trang 9 - Phương pháp trò chơi: Đây là phương pháp giúp học sinh học mà chơi, chơi mà học, làm cho tiết học sôi nổi, học sinh hứng thú trong học tập và yêu thích bộ môn. - Phương pháp Grap dạy học: Đây là phương pháp giúp học sinh hệ thống hóa kiến thức giống kiểu sơ đồ tư duy, phương pháp thường sử dụng trong các bài phải hệ thống hóa một lượng kiến thức tương đối nhiều, ví dụ như bài luyện tập chương. - Sử dụng bài tập: Đây là phương pháp giúp giáo viên kiểm tra mức độ tiếp thu bài giảng và vận dụng kiến thức như thế nào tùy thuộc từng đối tượng học sinh, đồng thời rèn cho học sinh kĩ năng giải bài tập hóa học, khuyến khích các cách giải sáng tạo ở học sinh. Khi dạy bài luyện tập giáo viên cần sử dụng phối hợp các phương pháp trên để bài giảng có kết quả cao. 4. Qui trình thiết kế bài luyện tập Khi thiết kế giáo án các bài luyện tập chúng tôi thực hiện theo các bước sau: - Bước 1: Nghiên cứu mục tiêu của chương. - Bước 2: Tìm hiểu điều kiện vật chất của nhà trường và trình độ học sinh. - Bước 3: Thiết kế hệ thống các câu hỏi (chú ý kiến thức trọng tâm và phù hợp với trình độ của học sinh). Câu hỏi có thể xây dựng dưới hình thức trắc nghiệm khách quan hoặc tự luận. Câu hỏi có thể do giáo viên thiết kế hoặc giáo viên gợi ý cho học sinh thiết kế. - Bước 4: Thiết kế luật chơi (nếu sử dụng phương pháp trò chơi); thiết kế các thí nghiệm ở dạng lượng nhỏ (nếu sử dụng thí nghiệm). Các thí nghiệm này giúp học sinh vận dụng các kiến thức đã học để giải thích hiện tượng quan sát được. - Bước 5: Tham khảo ý kiến đồng nghiệp để chỉnh sửa. - Bước 6: Hoàn thiện bài giảng sau thực nghiệm. B. THIẾT KẾ MỘT SỐ BÀI LUYỆN TẬP CỦA CHƯƠNG TRÌNH HÓA HỌC 10 NHẰM PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH 1. Bài 8: Luyện tập CHƯƠNG I I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Về kiến thức Trang 10 Củng cố các kiến thức về: - Thành phần cấu tạo nguyên tử. - Những đặc trưng của nguyên tử. - Sự chuyển động của electron trong nguyên tử. - Sự phân bố electron trên các phân lớp theo thứ tự lớp. - Đặc điểm của lớp electron ngoài cùng. 2. Về kĩ năng - Vận dụng kiến thức về thành phần cấu tạo nguyên tử, đặc điểm của các hạt cấu tạo nên nguyên tử để làm bài tập về thành phần cấu tạo nguyên tử. - Vận dụng các nguyên lí, quy tắc để viết cấu hình electron nguyên tử của các nguyên tố. - Dựa vào đặc điểm lớp electron ngoài cùng để phân loại các nguyên tố kim loại, phi kim hoặc khí hiếm. II. CHUẨN BỊ 1. Tổ chức lớp học - GV chia học sinh trong lớp thành 4 nhóm. Chuẩn bị các yêu cầu cho các nhóm học sinh trong 2 tiết học. - Công việc của các nhóm chuẩn bị trong tiết 1. + Nhóm 1: Chuẩn bị bảng tóm tắt các kiến thức về  Thành phần cấu tạo của nguyên tử  Khối lượng và điện tích của các loại hạt cấu thành nên nguyên tử.  Kích thước và khối lượng nguyên tử. Thiết kế bảng tóm tắt dưới dạng sơ đồ trên khổ giấy A3 và cử đại diện trình bày. + Nhóm 2: Chuẩn bị bảng tóm tắt các kiến thức về  Nguyên tố hóa học. Mối quan hệ giữa số đơn vị điện tích hạt nhân, số proton, số electron.  Số khối (A).  Đồng vị. Nguyên tử khối trung bình. Thiết kế bảng tóm tắt dưới dạng sơ đồ trên khổ giấy A3 và cử đại diện trình bày. Trang 11 + Nhóm 3: Chuẩn bị bảng tóm tắt các kiến thức về:  Sự chuyển động của electron trong nguyên tử. Obitan nguyên tử.  Lớp và phân lớp electron. Cách kí hiệu lớp và phân lớp electron.  Số lượng obitan trong một phân lớp và trong một lớp. Thiết kế bảng tóm tắt dưới dạng sơ đồ trên khổ giấy A3 và cử đại diện trình bày. + Nhóm 4: Chuẩn bị bảng tóm tắt các kiến thức về  Sự phân bố electron trong nguyên tử (các nguyên lí và qui tắc)  Cấu hình electron nguyên tử và đặc điểm lớp electron ngoài cùng. Thiết kế bảng tóm tắt dưới dạng sơ đồ trên khổ giấy A3 và cử đại diện trình bày. 2. Đồ dùng dạy học - Grap theo từng phần của bài luyện tập chương 1 (các nhóm HS đã chuẩn bị theo yêu cầu của GV) Trang 12 Kích thước, khối lượng nguyên tử Điện tích: 1+ Proton Khối lượng: 1u Hạt nhân nguyên tử Điện tích: 0 Nơtron Nguyên tử Khối lượng : 1u Vỏ nguyên tử Điện tích: 1 – Electron Khối lượng: 5,5.10-4u Obitan nguyên tử Gồm các e có năng lượng gần bằng nhau Lớp electron Cấu trúc vỏ nguyên tử Kí hiệu: n = 1 2 3 4 5 6 K L M N O Số obitan: n 7 P Q 2 Gồm các electron có năng lượng bằng nhau Phân lớp electron Kí hiệu: Số obitan: s 1 p 3 d f 5 7 Nguyên lí Pau-li Nguyên lí vững bền Sự phân bố electron Qui tắc Hund Trật tự các mức năng lượng: 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p 6s 4f 5d 6p Cấu hình electron nguyên tử Đặc điểm lớp electron ngoài cùng Điện tích hạt nhân (Z+): Z = số p = số e Nguyên tố hóa học Số khối (A): A= Z + N Đồng vị Nguyên tử khối trung bình: A  aA  bB 100 - GV xây dựng các phiếu học tập về các dạng bài tập tự luận. - GV xây dựng hệ thống bài tập trắc nghiệm bằng powerpoint.. III. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC - Tiết 1: Dạy học bằng hoạt động nhóm nhỏ, phương pháp nghiên cứu, đàm thoại gợi mở, phương pháp Grap dạy học. Trang 13 - Tiết 2: Dạy học bằng hoạt động nhóm nhỏ, phương pháp trò chơi. IV. TIẾN TRÌNH GIẢNG DẠY Tiết 1: Hệ thống hóa các kiến thức đã học ở chương 1 Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Hoạt động 1: Hệ thống hóa và củng cố các kiến thức về thành phần cấu tạo của nguyên tử. - Vào bài: Các kiến thức về thành phần cấu tạo nguyên tử, về nguyên tố hóa học, cấu trúc vỏ nguyên tử chúng ta đã học ở các bài học trước, hôm nay chúng ta cùng hệ thống hóa lại những kiến thức đã học ở chương 1. - GV mời HS nhóm 1 trình bày phần - HS nhóm 1 trình bày phần chuẩn bị của chuẩn bị của mình. nhóm mình. - GV lắng nghe và đưa ra nhận xét hoặc - Các HS của nhóm khác lắng nghe, có gợi ý để nhóm 1 trả lời câu hỏi của các thể đặt câu hỏi cho các bạn nhóm 1 trả HS nhóm khác. lời. Hoạt động 2: Hệ thống hóa và củng cố các kiến thức liên quan đến nguyên tố hóa học, đồng vị, nguyên tử khối trung bình. - GV mời HS nhóm 2 trình bày phần - HS nhóm 2 trình bày phần chuẩn bị của chuẩn bị của mình. nhóm mình. - GV lắng nghe và đưa ra nhận xét hoặc - Các HS của nhóm khác lắng nghe, có gợi ý để nhóm 2 trả lời câu hỏi của các thể đặt câu hỏi cho các bạn nhóm 2 trả HS nhóm khác. lời. Hoạt động 3: Hệ thống hóa và củng cố các kiến thức về obitan nguyên tử, lớp và phân lớp electron, số obitan trong một lớp, trong một phân lớp. - GV mời HS nhóm 3 trình bày phần - HS nhóm 3 trình bày phần chuẩn bị của chuẩn bị của mình. nhóm mình. - GV lắng nghe và đưa ra nhận xét hoặc - Các HS của nhóm khác lắng nghe, có gợi ý để nhóm 3 trả lời câu hỏi của các thể đặt câu hỏi cho các bạn nhóm 3 trả HS nhóm khác. lời. Hoạt động 4: Hệ thống hóa và củng cố các kiến thức về sự phân bố electron trong nguyên tử, cấu hình electron nguyên tử, đặc điểm lớp electron ngoài cùng. - GV mời HS nhóm 4 trình bày phần - HS nhóm 4 trình bày phần chuẩn bị của chuẩn bị của mình. nhóm mình. - GV lắng nghe và đưa ra nhận xét hoặc - Các HS của nhóm khác lắng nghe, có gợi ý để nhóm 4 trả lời câu hỏi của các thể đặt câu hỏi cho các bạn nhóm 4 trả HS nhóm khác. lời. Hoạt động 5: GV tổng kết và giao công việc cho các nhóm ở tiết 2. Tiết 2: Hệ thống các bài tập vận dụng được tổ chức dưới dạng trò chơi. Trang 14 Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh - GV chia HS ngồi theo 4 nhóm đã phân từ tiết trước. - Bầu ban thư kí, phát bảng tên và ngôi sao hi vọng cho các nhóm. - Sau mỗi câu hỏi, GV sẽ chấm điểm cho mỗi đội, ban thư kí ghi lại điểm số. Trang 15 - Kết thúc vòng 1: ban thư kí thông báo số điểm của mỗi đội. Trang 16 - Kết thúc vòng 2: ban thư kí thông báo số điểm của mỗi đội. 2 đội có số điểm cao nhất sẽ được chơi tiếp ở vòng 3 Trang 17 - GV tổng kết điểm, trao phần thưởng - Kết thúc vòng 3: ban thư kí thông báo cho các đội và dăn dò HS học kĩ bài số điểm của mỗi đội. chuẩn bị cho bài kiểm tra 1 tiết. 2. Bài 19: Luyện tập PHẢN ỨNG OXI HÓA – KHỬ I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Về kiến thức - Nắm vững khái niệm: Sự khử, sự oxi hóa, chất khử, chất oxi hóa và phản ứng oxi hóa – khử trên cơ sở kiến thức về cấu tạo nguyên tử, định luật tuần hoàn, liên kết hóa học và số oxi hóa. - Nhận biết phản ứng oxi hóa – khử, cân bằng phương trình phản ứng oxi hóa – khử, phân loại phản ứng hóa học. 2. Về kĩ năng - Rèn kĩ năng xác định số oxi hóa của các nguyên tố, cân bằng phương trình phản ứng oxi hóa – khử bằng phương pháp thăng bằng electron. - Giải được các bài toán hóa học đơn giản về phản ứng oxi hóa – khử. II. CHUẨN BỊ 1. Tổ chức lớp học Trang 18 - GV yêu cầu tất cả HS đều ôn tập các kiến thức đã học về phản ứng oxi hóa khử, phân loại phản ứng trong hóa học vô cơ, làm các bài tập trong sách giáo khoa và sách bài tập hóa học 10. - Chia HS thành 4 đội, thành lập ban thư kí. 2. Đồ dùng dạy học - Giáo án điện tử dưới hình thức một trò chơi. - Bảng tên của các đội. - Phần thưởng. III. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC Dạy học bằng hoạt động, dạy học bằng trò chơi, đàm thoại gợi mở. IV. TIẾN TRÌNH GIẢNG DẠY Bài dạy được chia thành 2 tiết: Tiết 1: * Hệ thống hóa toàn bộ những kiến thức HS cần nắm vững như - Sự oxi hóa là sự nhường electron, là sự tăng số oxi hóa. Sự khử là sự thu electron, là sự giảm số oxi hóa. Người ta còn gọi sự oxi hóa là quá trình oxi hóa, sự khử là quá trình khử. - Sự oxi hóa và sự khử là hai quá trình có bản chất trái ngược nhau nhưn xảy ra đồng thời trong một phản ứng. Đó là phản ứng oxi hóa – khử. - Chất khử là chất nhường electron, là chất chứa nguyên tố có số oxi hóa tăng sau phản ứng. Chất oxi hóa là chất thu electron, là chất chứa nguyên tố có số oxi hóa giảm sau phản ứng. Trong phản ứng oxi hóa – khử bao giờ cũng có chất khử và chất oxi hóa tham gia. Chất khử còn gọi là chất bị oxi hóa và chất oxi hóa còn gọi là chất bị khử. - Phản ứng oxi hóa – khử là phản ứng hóa học trong đó có sự chuyển electron giữa các chất phản ứng. Nếu dựa vào sự thay đổi số oxi hóa thì phản ứng oxi hóa – khử là phản ứng hóa học trong đó có sự thay đổi số oxi hóa của một số nguyên tố. - Dựa vào số oxi hóa người ta chia các phản ứng thành 2 loại, đó là phản ứng oxi hóa – khử (số oxi hóa thay đổi) và phản ứng không thuộc loại phản ứng oxi hóa – khử (số oxi hóa không thay đổi). * Tổ chức cho HS sửa một số bài tập 8, 9, 12/ trang 90-Sách giáo khoa. Tiết 2: Tổ chức luyện tập dưới hình thức trò chơi Trang 19 Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Tiết 32 Bài 19 - GV giới thiệu luật chơi của phần 1. Phần 1: KHỞI ĐỘNG * Phần khởi động của nhóm 1 Trả lời đúng (Đ) hoặc sai (S) các câu sau 1. Sự oxi hóa của một nguyên tố là quá trình lấy bớt electron của nguyên tố đó, làm cho số oxi hóa của nó tăng lên. 2. Phản ứng phân hủy luôn là phản ứng oxi hóa – khử. 3. Chất khử là chất nhường electron. 4. Phản ứng NH4NO3  N2O + 2H2O không phải là phản ứng oxi hóa – khử. 5. Dấu hiệu để nhận ra một phản ứng oxi hóa – khử là sản phẩm phải có kết tủa. 6. Trong phản ứng: Cu + 2AgNO3  2Ag + Cu(NO3)2 Cu là chất bị oxi hóa. 3 0 7. Quá trình Fe + 3e  Fe là quá trình oxi hóa. 8. Sự đun nấu là quá trình oxi hóa – khử. 9. Số oxi hóa của Mn của K2MnO4 là +7 10. Cho phản ứng M2Ox + HNO3  M(NO3)3 + .... Nếu x = 3 thì phản ứng là phản ứng oxi hóa – khử. * Phần khởi động của nhóm 2 1. Chất oxi hóa là chất thu electron, cũng là chất chứa nguyên tố có số oxi hóa tăng lên sau phản ứng. 2. Phản ứng thế luôn là phản ứng oxi hóa – khử. 3. Quá trình khử là quá trình nhường electron. 4. Phản ứng: Cl2 + 2NaOH  NaClO + NaCl + H2O Trang 20