Tài liệu Skkn phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ luyện nói” trong môn ngữ văn thcs

SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói” ---------------------------------------------------------------------------------------I. ĐẶT VẤN ĐỀ. V ă n h ọ c l à mộ t t r o n g n h ữ n g mô n h ọ c q u a n t r ọ n g đ ố i v ớ i m ỗ i b ậ c h ọ c vì n ó c ó t á c d ụ n g l ớ n t r o n g v i ệ c gi á o d ụ c và hình thành nhân cách học sinh. Ngay từ khi còn nhỏ, c á c e m đ ã đ ư ợ c l à m q u e n v ớ i b ộ m ô n n à y q u a n hữ n g l ờ i h á t ầ u ơ c ủ a b à v à m ẹ , q u a n h ữ n g c â u c h uy ệ n c ổ t í c h mà những nhân vật ở hiền thường được gặp lành và hưởng hạnh phúc. Khi đủ tuổi đến trường, các em được tiếp cận nhiều hơn với văn học qua các đoạn thơ, đoạn văn rồi dần dần đến các tác phẩm hoàn chỉnh. Có lẽ cũng chính vì thế m à mô n N g ữ v ă n c ó v ị t r í đ ặ c b i ệ t t r o n g v i ệ c t h ự c h i ệ n mục tiêu chung của trường THCS, góp phần hình thành những con người có trình độ học vấn phổ thông cơ sở, chuẩn bị cho sự ra đời, hoặc tiếp tục học lên bậc học cao hơn. Cùng nằm trong mục tiêu chung đó, vấn đề rèn kĩ năng được chương trình nhấn mạnh: “ Trọng tâm của việc rèn luyện kĩ năng Ngữ văn cho học sinh (HS) là làm cho HS có kĩ năng nghe, nói, đọc , viết tiếng Việt khá thành thạo theo các kiểu văn bản và có kĩ năng sơ giản về phân tích tác phẩm văn học, bước đầu có năng lực cảm nhận và bình giá văn học”.(SGV Ngữ văn 6, tập 1). S o n g t r o n g t hự c t ế h i ệ n n a y , c h ú n g t a c ò n q u á t hi ê n v ề l uy ệ n đ ọ c v à v i ế t , c h ư a c h ú ý đ ú n g mứ c đ ế n y ê u c ầ u r è n l u y ệ n n ă n g l ự c n gh e v à n ó i . Đ ứ n g t r ư ớ c t h ự c t ế đ ó t r o n g b à i v i ế t n à y t ô i x i n đ ư ợ c đ ề c ậ p đ ế n v ấ n đ ề : L àm t h ế n à o đ ể p h át h u y n ă n g l ự c n ó i c ủ a H S q u a t i ế t l u y ệ n nói? I I . N H Ữ N G C Ơ S Ở C Ủ A V Ấ N ĐỀ . 1. Cơ sở lí luận Nói là hình thức giao tiếp tự nhiên của con người. T r o n g t h ự c t ế c h ú n g t a b ắ t g ặ p c á c hì n h t h ứ c g i a o t i ế p giữa người này với người khác đều thực hiện bằng ngôn ngữ nói, đó là điều hết sức tự nhiên. Đặc biệt, nhìn vào n h ữ n g c u ộ c t r ò c h uy ệ n g i ữ a c á c e m HS v ớ i n h a u t r o n g g i ờ r a c h ơ i , t r o n g n h ữ n g c u ộ c g ặ p n h a u s a u k ì n g h ỉ h è , t a t h ấy chúng tự nhiên và sinh động biết bao ! Có quan điểm cho r ằ n g : c ầ n g ì p h ả i h ọ c n ó i , l u y ệ n n ó i t r o n g n h à t r ư ờ n g? Liệu đó có phải là quan điểm đúng? ------------------------------------------------------------------------------------- 1 Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói” ---------------------------------------------------------------------------------------Trong học tập Ngữ văn, học sinh nói để đối đáp với thầy, với bạn khi tiến hành bài học, học sinh được nói dưới nhiều dạng: kể lại văn bản dưới hình thức tóm tắt, làm văn nói về một kiểu văn bản, nói trong các buổi sinh h o ạ t l ớ p v ề h ọ c t ậ p h ay v ề c á c h o ạ t đ ộ n g k h á c . V à đ ố i v ớ i các tiết “Luyện nói” của bộ môn trong nhà trường HS đ ư ợ c n ó i t r o n g m ộ t mô i t r ư ờ n g g i a o t i ế p k h á c , mô i t r ư ờ n g x ã h ộ i , t ậ p t h ể c ô n g c h ú n g . Đ ứ n g t r ư ớ c m ô i t r ư ờ n g n ày n h i ề u H S t h ư ờ n g n g à y v ố n b i ế t ă n n ói s i n h đ ộ n g b ỗ n g t r ở nên lúng túng, ngượng nghịu ! Hơn nữa luyện nói trong nhà trường là nói theo những chủ đề, những vấn đề không q u e n t h u ộ c t r o n g đ ờ i s ố n g h à n g n g ày , l ạ i y ê u c ầ u n ó i c ó m ạ c h l ạ c , l i ê n k ế t , k h ô n g đ ư ợ c t uỳ t i ệ n , d o đ ó c ầ n p h ả i l u y ệ n n ói t r o n g m ô i t r ư ờ n g x ã h ộ i . R è n n ă n g l ự c n ó i c h o H S c ũ n g l à r è n l u y ệ n v ề n h â n c á c h . Chính vì thế, tiết " Luyện nói" là một tiết học thật quan trọng và có ý nghĩa đối với học sinh THCS, nhất là học sinh lớp 6. Bởi muốn rèn luyện cho học sinh kĩ năng nói thì không có cách nào tốt hơn là thông qua tiết luyện nói. Qua tiết luyện nói giáo viên luyện cho học sinh biết vận dụng từ ngữ và các quy tắc ngữ pháp cơ bản đã học để nói đúng, viết đúng, biết diễn đạt ý tưởng chính xác, rõ ràng, trong sáng. Hơn nữa giáo viên còn rèn luyện cho học sinh các mặt cụ thể như ngữ điệu, tư thế, nét mặt, âm lượng, có sự giao cảm trực tiếp giữa người nói và người nghe…VD:Lời nói (phải rõ nghĩa, rõ ý.), giọng nói (phải vừa nghe vừa cố gắng truyền cảm) và tư thế nói (phải mạnh dạn, tự tin giúp cho lời nói có sức thuyết phục hơn ). Nói năng tốt có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với các em không chỉ trong thời gian học tập ở trường mà còn trong suốt thời gian sống và làm việc sau này. Rèn luyện kĩ năng nói cho học sinh là một việc khó, nhưng dù khó thế nào, yêu cầu rèn kỹ năng nói cũng phải luôn luôn được coi trọng. 2. Cơ sở thực tế. Trong thực tế giảng dạy môn Ngữ văn ở trường THCS hiện nay,không khí trong giờ học Tập làm văn vốn đã khô và cứng , khó tạo hứng thú thì với giờ “ Luyện nói” càng khô khan khó dạy hơn nên hầu như giáo viên khó đạt được thành công ------------------------------------------------------------------------------------- 2 Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói” ---------------------------------------------------------------------------------------với những tiết dạy này.Có lẽ vì thế mà tâm lí ở thầy và trò là ngại dạy và học. Mặt khác, phần lớn các bài luyện nói đều rất dài, dung lượng kiến thức nhiều. Mà học sinh ngoài giờ học, các em quen nói tự do còn trong giờ tập nói, các em phải trả lời, phải suy nghĩ, phải giữ gìn lời nói của mình dưới sự giám sát của giáo viên. Đề tài, vấn đề đặt ra trong giờ là do thầy đặt ra chứ không phải những vấn thường ngày của cuộc sống nên có những HS, ngoài đời vốn ăn nói rất hoạt bát nhưng đứng trước tập thể, trong các tiết “Luyện nói” vẫn còn lúng túng. Thực tế qua các tiết “Luyện nói”, ở HS vẫn còn tồn tại những vấn đề sau: - Khi trả lời thầy giáo học sinh có thói quen lặp lại từ ngữ nhiều, diễn đạt vụng về, thiếu mạch lạc. - Khi trình bày thì tác phong chưa mạnh dạn, không dựa vào đề cương để nói mà thường là đọc. - Học sinh phát âm chưa tốt, nói sai nhiều, tốc độ chậm, một số học sinh bị ảnh hưởng nhiều của tiếng địa phương. - Học sinh nói nhỏ quá, cả lớp không nghe được. Ngoài ra, mỗi tiết học có 45 phút, nếu giáo viên không phân lượng thời gian cho hợp lý mà tham kiến thức thì sẽ quên đi yêu cầu của việc " luyện nói". Từ đó dẫn đến tình trạng giáo viên nhận xét thay cho học sinh rồi cho điểm và đó chính là nguyên nhân dẫn đến những em không được gọi trình bày sẽ ít tập trung chú ý, theo dõi bạn trình bày, do đó hiệu quả giờ luyện tập bị hạn chế đi nhiều. Bởi vậy vấn đề đặt ra cho mỗi giáo viên là làm thế nào để giờ dạy có chất lượng tốt? Nghĩa là vừa phải đảm bảo được dung lượng kiến thức vừa cuốn hút được học sinh tham gia? ------------------------------------------------------------------------------------- 3 Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói” ---------------------------------------------------------------------------------------Đối với bản thân tôi,trong quá trình dạy học, tôi luôn trăn trở, suy nghĩ về nguyên nhân do đâu tiết dạy chưa thành công; về phương pháp làm thế nào để nâng cao chất lượng của tiết dạy này.Trước thực tế đó,tôi quyết định chọn đề tài này để trình bày những suy nghĩ, kinh nghiệm của bản thân khi dạy các bài "Luyện nói" trong phân môn Tập làm văn nhằm phát huy năng lực nói của học sinh. III. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 1. Các giải pháp . - Giải pháp 1 : Như trên tôi đã trình bày “ Năng lực nói đồng thời với biểu lộ nhân cách ” nên quan điểm rèn luyện năng lực nói trong Ngữ văn cũng chính là theo hướng tích hợp giáo dục nhân cách của HS. Ở bậc THCS từ lâu nay chúng ta đã chú ý luyện cách giơ tay khi nói nhưng chưa chú ý đến các yêu cầu về năng lực nói.Vì vậy để phát huy năng lực nói của HS trước hết người thầy cần chú ý rèn khả năng phát biểu trong các giờ học. Đặc biệt với giờ “Luyện nói”, chúng ta cần chú ý rèn cho các em: tư thế nói, giọng nói, ngữ điệu nói, thái độ tự tin, khả năng diễn đạt trôi chảy, mạnh dạn sao cho phù hợp với nội dung, yêu cầu của giờ học . - Giải pháp 2 : Thực hiện tốt tiết “Luyện nói” cũng chính là phát huy tinh thần của đổi mới phương pháp – Lấy HS làm trung tâm, phát huy tính tích cực, độc lập, sáng tạo của học sinh. Do đó, không khí chan hòa, thoải mái vui tươi, cởi mở giữa thầy và trò, giữa trò với nhau vốn rất cần thiết đối với tất cả các giờ học nhưng lại càng cần thiết hơn với tiết “Luyện nói” trong giờ Tập làm văn. Giáo viên không nên gò bó các em và cũng đừng vội vàng phê phán các biểu hiện chưa tốt của ------------------------------------------------------------------------------------- 4 Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói” ---------------------------------------------------------------------------------------các em. Mỗi giáo viên văn cần phải có “ nghệ thuật khen ngợi” và tạo những điều kiện để khuyến khích các em nói, phát huy tính sáng tạo của mình. - Giải pháp 3 : Trong tiết “Luyện nói” cần để nhiều HS có cơ hội được luyện nói và nhiều HS được nghe (Biết nghe lời phát biểu của bạn và sẵn sàng có ý kiến đồng tình hay phản bịên; biết nghe đồng thời là để biết nói). Muốn vậy, giáo viên phải chuẩn bị từ khi ra đề, hướng dẫn học sinh chuẩn bị. Nói nhiều không chỉ về mặt số lượng em được nói mà còn vả về chất lượng nói nữa. Nói nhiều nhưng phải có nhận xét cụ thể, phải đạt hiệu quả về dùng từ, đặt câu, cách diễn đạt. - Giải pháp 4 : Đối với tiết “Luyện nói” chúng ta không chỉ chú trọng đến dạy lời nói, dáng điệu nói ... mà cần phải kết hợp việc rèn luyện kĩ năng với việc giáo dục tư tưởng, tình cảm, tư duy cho học sinh . Trong tiết luyện nói người thầy nên tích hợp giáo dục lòng yêu mến tự hào về tiếng Việt, tự hào về dân tộc ta, dạy cho các em có nếp sống có văn hóa. Dạy học sinh nói năng tốt và chống lại nói năng xấu đang có nguy cơ lan tràn trong học sinh hiện nay (như nói tục, nói trống không, nói tiếng lóng, ...) - Giải pháp 5 : Dạy luyện nói phải gắn với đời sống, vận dụng thực tế đời sống để rèn luyện kĩ năng và vận dụng kĩ năng nói vào đời sống. Giáo viên cần chọn những đề tài phản ánh cuộc sống xung quanh và hay cuộc sống lao động của con người gần gũi, gắn bó với các em hiện làm ngữ liệu luyện nói cho học sinh. Ví dụ: - Kể về gia đình em. (Ngữ văn 6, tập 1) - Cảm nghĩ về nụ cười của mẹ (Ngữ văn 7, tập 1) - Thuyết minh về một loài hoa ngày Tết ở Việt Nam mà em thích nhất. (Ngữ văn 8, tập 1)…. ------------------------------------------------------------------------------------- 5 Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói” ---------------------------------------------------------------------------------------Giáo viên thường xuyên uốn nắn những lời nói sai của học sinh trong sinh hoạt hàng ngày; tập cho học sinh kể chuyện, sinh hoạt văn hóa văn nghệ ngoại khóa, giới thiệu văn hóa địa phương. - Giải pháp 6 : Xuất phát từ phương châm giáo dục: " Kết hợp nhà trường, gia đình và xã hội" nên dạy luyện nói phải kết hợp nhà trường, đoàn thể và gia đình . Bởi cách nói của học sinh chịu nhiều ảnh hưởng của cách nói trong gia đình và địa phương. Vậy nên chỉ riêng tiết luyện nói không thể nào giúp các em nói đúng, nói hay được mà phải kết hợp với gia đình và các đoàn thể. Trước hết mọi thành viên trong gia đình phải gương mẫu trong cách nói (không nói tục, không chửi rủa..) Đồng thời nhà trường cần tuyên truyền để gia đình HS biết yêu cầu rèn nói để nhắc nhở, đôn đốc con cái. 2 . Những biện pháp thực hiện . * Biện pháp thứ nhất: Hướng dẫn việc chuẩn bị bài ở nhà cho học sinh. Muốn một giờ luyện nói đạt kết quả tốt thì việc cho các em chuẩn bị bài ở nhà là rất quan trọng. Muốn các em chuẩn bị bài tốt, có chất lượng thì sự chuẩn bị, hướng dẫn của giáo viên cũng phải chu đáo. Trong sách giáo khoa thường có một số vấn đề để giáo viên lựa chọn, vậy nên giáo viên cần chọn đề nào cho phù hợp, để có hiệu quả cao cho đối tượng học sinh của mình dạy. Khi đã chọn được đề phù hợp rồi, giáo viên phải phân việc cụ thể cho từng đối tượng học sinh (có thể phân theo dãy bàn, tổ, nhóm) để học sinh chuẩn bị kĩ lưỡng, tránh đối phó qua loa, đại khái. * Ví dụ: Trong tiết luyện nói về văn miêu tả ở lớp 6 có đề bài: Tả lại hình ảnh thầy giáo Ha- Men qua văn bản "Buổi học cuối cùng". Với đề bài này ta thấy phần thân bài sẽ có 3 ý chính: ------------------------------------------------------------------------------------- 6 Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói” ---------------------------------------------------------------------------------------1) Hình dáng, trang phục, diện mạo của thầy Ha - Men trong buổi học cuối cùng. 2) Hành động, cử chỉ của thầy trong buổi học. 3) Lòng yêu nước nồng nàn của thầy được gửi gắm qua việc yêu tha thiết tiếng mẹ đẻ của dân tộc. Giáo viên có thể phân công cho học sinh như sau: - 1 Nhóm chuẩn bị phần "đặt vấn đề." - 1 Nhóm chuẩn bị phần "kết thúc vấn đề" - 3 nhóm chuẩn bị phần "thân bài" với 3 ý trên. Khi dạy bài này giáo viên có thể cho học sinh xung phong trình bày các vấn đề, hoặc có thể gọi các đối tượng khá, giỏi, trung bình, yếu kém trình bày. Giáo viên căn cứ vào bài nói của học sinh để rút kinh nghiệm cho các em, làm sao lần sau nói tốt hơn lần trước. * Biện pháp thứ hai : Giáo viên phải nắm vững yêu cầu của tiết dạy. Chúng ta phải hiểu rằng đây là tiết giúp học sinh " luyện nói" thì học sinh phải được nói. Phải thực sự luyện trên lớp cho từng em được nói. Giáo viên phải nêu thật rõ yêu cầu luyện nói, nếu cần, ghi tóm tắt lên bảng. Khi học sinh trình bày, giáo viên phải nắm bắt để nhận xét, đúng khả năng, thành tích đạt được của các em qua quá trình trình bày một vấn đề bằng miệng. Đồng thời giáo viên hướng cho học sinh đi đúng yêu cầu: Nói chứ không phải là đọc . Đã nói thì phải vận dụng đúng ngôn ngữ nói thể hiện rõ nhất là ngữ điệu trong sử dụng lời văn. Ngoài ra, các em còn biết thể hiện qua cử chỉ, nét mặt sắc thái tình cảm, thái độ khi trình bày. Việc luyện tập đúng theo yêu cầu trên trong những năm gần đây( đặc biệt từ năm 2002 đến nay) tôi thấy đã mang lại kết quả tương đối khả quan: Học sinh dần dần tập nói trước ------------------------------------------------------------------------------------- 7 Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói” ---------------------------------------------------------------------------------------lớp, trình bày các vấn đề tương đối tự tin, lưu loát, diễn đạt đúng điều các em cần nói. * Biện pháp thứ ba : Tạo điều kiện để nhiều HS có cơ hội được tham gia luyện nói. Làm thế nào để cả lớp đều tham gia luyện nói theo đúng nghĩa của nó? Đó là yêu cầu quan trọng của tiết dạy. Thường thì những giờ luyện tập như thế này giáo viên không khéo léo điều khiển thì một số em sẽ lơ là, không tham gia luyện tập. Vì vậy giáo viên phải tìm ra những biện pháp tốt nhất mà trong đó không thể bỏ qua việc dạy cách nghe bạn để có cách nói của riêng mình. Vấn đề đặt ra là giáo viên phải hướng cho học sinh biết đánh giá thế nào cho đúng. Giáo viên có thể dẫn ra các câu hỏi như: - Bạn A trình bày nội dung đã được chưa? (đã đảm bảo đúng theo yêu cầu của đề chưa, có chỗ nào lệch lạc? Theo em, em sẽ trình bày như thế nào?) - Bạn đã trình bày đúng phương thức nói chưa? ( Bạn đọc hay nói) - Cử chỉ, thái độ giọng điệu của bạn trình bày đã phù hợp chưa? ( Cử chỉ, thái độ, giọng điệu biểu hiện như thế nào?) Giáo viên muốn đạt được yêu cầu này thì trước hết phải đặt ra những yêu cầu trước đối với các em như: Biết nhận xét đúng, sai của bạn tức là mình đã có sự chuẩn bị bài ở nhà hoặc giáo viên có thể khuyến khích bằng cách nếu nhận xét tốt thì được điểm cao. Có làm như vậy các em mới thực sự chú ý đến việc trình bày của bạn và suy nghĩ để đánh giá ưu nhược điểm của bạn mà rút ra bài học cho bản thân. * Biện pháp thứ tư : Rèn luyện nội dung và hình thức, tác phong nói: + Rèn luyện nội dung nói : ------------------------------------------------------------------------------------- 8 Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói” ---------------------------------------------------------------------------------------- Học sinh nói phải có nội dung để đáp ứng yêu cầu người nghe. - Luyên nói trên cơ sở dàn bài đã chuẩn bị ở nhà. - Nói tập trung vào vấn đề, chọn dẫn chứng tiêu biểu. - Điều chỉnh nội dung nói: Nhấn lại điều người nghe chưa hiểu, lướt những điều người nghe đã rõ. - Kết hợp đúng mực nội dung và ngữ điệu, không để cho ngữ điệu lấn át nội dung. + Rèn luyện hình thức, tác phong nói : - Nắm vững đề tài cần nói, huy động kịp thời chất liệu phục vụ cho đề tài. - Huy động nhanh vốn từ đúng, từ hay, đặt câu đúng và hay, dựng đoạn. - Bài nói phải rõ ràng, mạch lạc phát âm chuẩn, tránh phát âm địa phương. - Vận dụng nét mặt, cử chỉ, dáng điệu phù hợp với nội dung nói. - Có thái độ khiêm tốn chân tình với người nghe, quán xuyến, theo dõi thái độ người nghe. * Biện pháp thứ năm : Tích hợp với hoạt động ngoại khóa để luyện nói cho học sinh. Như ta đã biết, rèn luyện nói là điều rất khó.Nếu chỉ có tiết “ Luyện nói” trong phân môn tập làm văn thì không thể nào rèn luyện được kĩ năng nói cho học sinh. Cần phải cho học sinh tập nói thêm ngoài lớp, ngoài trường, phối hợp công tác với Đoàn - Đội, gia đình và xã hội.Trong quá trình HS nói không một lúc nào, một nơi nào giáo viên dung túng cho học sinh nói cẩu thả, tục tĩu, thiếu văn hóa. Muốn vậy, ta cần luyện nói cho học sinh trong các hoạt động ngoại khóa như: ------------------------------------------------------------------------------------- 9 Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói” ----------------------------------------------------------------------------------------Tổ chức ngâm thơ, dựng hoạt cảnh, dựng kịch từ các văn bản các em đã được học. Dựng hoạt cảnh, dựng kịch một mặt giúp các em cảm thụ văn hơn, mặt khác luyện cho các em nói đối thoại và độc thoại. - Tổ chức thi đọc diễn cảm, đọc sách báo,nghe chung nhằm rèn ngữ điệu và cách phát âm chuẩn cho học sinh. - Tổ chức cho học sinh nói chuyện trước lớp, trước tổ, trước trường. Có thể cho các em kể chuyện vui, chuyện cười hoặc các tác phẩm văn học. - Tổ chức và hướng dẫn cho các em nghe và học cách nói, cách đọc qua băng đĩa hoặc trên truyền hình. Trên đây là những suy nghĩ của bản thân tôi xung quanh vấn đề “Phát huy năng lực nói của HS thông qua tiết Luyện nói trong giờ Tập làm văn ”. Song thiết nghĩ đây mới chỉ là những kinh nghiệm ít ỏi của cá nhân.Do vậy, muốn đạt được kết quả cao trong giờ luyện nói thì chúng ta - những người giáo viên - phải tiếp tục tìm tòi, học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau để rút ra những bài học tốt nhất, đạt được hiệu quả cao nhất mỗi khi dạy tiết luyện tập này ở bậc THCS. IV. BÀI SOẠN ỨNG DỤNG Từ những giải pháp cũng như biện pháp thực hiện được nêu ra trên đây, tôi xin đưa ra bài soạn minh hoạ để làm rõ hơn cho những giải pháp nêu trên: Ngữ văn 6- TIẾT 96 TẬP LÀM VĂN - LUYỆN NÓI VỀ VĂN MIÊU TẢ A. Mục tiêu cần đạt: - Củng cố lý thuyết văn miêu tả bằng cách tập nói theo dàn bài đã chuẩn bị. ------------------------------------------------------------------------------------- 10 Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói” ---------------------------------------------------------------------------------------- Luyện tập kĩ năng trình bày miệng rõ ràng, mạch lạc, theo một trình tự hợp lí . - Tích hợp với phần văn ở văn bản ‘Buổi học cuối cùng”,với phần tiếng Việt ở khái niệm so sánh ,nhân hoá ,ẩn dụ,hoán dụ. B.Phương tiện và phương pháp dạy học: -SGK- Giáo án. -Hình thức học theo nhóm. -HS chuẩn bị trước ở nhà . C.Tiến trình lên lớp: 1. Ổn định tổ chức . 2. Kiểm tra bài cũ: H-Phương pháp làm văn miêu tả?Dàn bài chung của bài văn miêu tả? GV Kiểm tra sự chuẩn bị ở nhà của HS. 3. Bài mới: - Giới thiệu bài và nêu yêu cầu của tiết luyện nói. - GV chia nhóm cho HS trao đổi và cử người trình bày. - GV cử thư ký và giám khảo.. * Tiến trình tổ chức các hoạt động Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung cần đạt Hoạt động 1: Hướng dẫn HS ôn I. Lí thuyết: tập lại lí thuyết và kiểm tra sự HS nhắc lại lí thuyết. HS các nhóm kiểm tra chéo - Phương pháp chuẩn bị bài ở nhà của HS. bài chuẩn bị ở nhà. làm văn miêu tả - Dàn ý chung của bài văn miêu tả. II. Luyện nói: Hoạt động2: Hướng dẫn HS Bài tập 1 Tả lại luyện nói. Hs đọc đoạn văn: Xong miệng Gv hướng dẫn HS luyện nói bài bài giảng, chuyển sang viết bằng tập1. tập…. chim bồ câu gù thật quang cảnh lớp GV nêu yêu cầu:Tả miệng theo học trong khẽ.” đoạn văn của A.Đô đê? “Buổi học cuối - Giáo viên chia lớp thành 4 cùng” . nhóm, cử nhóm trưởng. GV giao nội dung cho các nhóm hoạt động. -Các nhóm thảo luận theo Nhóm 1: Giờ học gì? Thầy Hamen làm gì?HS của thầy nội dung được giao: Đại diện HS của các nhóm Hamen làm gì? trình bày và nhóm khác nhận ------------------------------------------------------------------------------------- 11 Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói” ---------------------------------------------------------------------------------------Nhóm 2: Không khí lớp học lúc xét. ấy ra sao? -Tập viết. Nhóm 3: Âm thanh ,tiếng động -Thầy chuẩn bị những tờ nào đáng chú ý? mẫu… Giáo viên lần lượt đại diện -HS chăm chú viết … -Không khí lớp học im phăng cho từng nhóm trình bày. phắc. Gv đánh giá sự chuẩn bị của HS -Âm thanh: tiếng ngòi bút sột soạt… Bàitập2 : Tả và sửa lỗi. miệng chân Hướng dẫn HS làm bài tập 2. dung thầy giáo -HS xem lại đoạn văn bản Ha - Men. GV gợi ý theo câu hỏi: buổi học cuối cùng để viết thành đoạn văn miêu tả về H: Dáng người thầy như thế thầy( Mỗi ý chỉ cần viết 2-3 nào? câu). H: Nét mặt,quần áo thầy mặc lên HS trình bày trước lớp , lớp trong buổi học cuối cùng? Dưới lớp HS nghe và nhận xét, đánh giá (Trên các H: Giọng nói ?lời nói?hành phương diện: về tâm trạng, động? trang phục, giọng nói, cử H: Cách ứng xử của thầy khi chỉ,... đặc biệt chú ý miêu tả Phrăng đến muộn? nét mặt của thầy Hamen; tác H: Thầy là người như thế nào? phong, giọng điệu của HS khi trình bày) H: Cảm xúc của em về thầy Hamen? Gv đánh giá và sửa chữa khả năng nói, trình bày của HS. Hướng dẫn bài tập 3. GV cho HS đọc lại yêu cầu của đề bài. Gợi ý: H: Em cùng ai đến thăm thầy (cô)? H: Tâm trạng của em trước lúc gặp thầy như thế nào? H:Cảnh nhà thầy sau những năm xa cách? H: Thầy đón các em như thế HS lập dàn ý . Trao đổi với các bạn trong nhóm và thống nhất dàn ý chung . HS trình bày … Bài 3:Lập dàn ý cho bài văn nói với đề văn sau: Nhân ngày Nhà giáo Việt Nam 20 -11, em cùng mẹ đến chúc mừng thầy giáo cũ của mẹ, nay đã nghỉ hưu. Em hãy tả lại hình ảnh người thầy ấy trong phút giây xúc động vì được gặp lại người học ------------------------------------------------------------------------------------- 12 Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói” ---------------------------------------------------------------------------------------nào? (trang phục) HS các nhóm nhận xét và trò của mình sau bổ sung… nhiều năm xa H:Thầy có biểu hiện ra sao khi cách. nhận ra HS cũ?(nét mặt? lời nói? cử chỉ?) H: Tâm trạng của thầy thể hiện qua ánh mắt, nét mặt…? H: Thầy đã nói với em những gì và câu nói nào làm em xúc động nhất? H: Cảm nhận của riêng em về tình nghĩa thầy – trò? GV củng cố lại kiến thức về văn miêu tả. Hướng dẫn làm bài về nhà. Tiếp tục tập luyện nói cho các đề bài trên. Lập dàn ý chi tiết và tập nói cho đề sau: Đề bài: Tự kể về bản thân trong tiết sinh hoạt lớp đầu năm học lớp 6. (GV : Hướng dẫn HS qua các ý) a.Mở bài: -Lí do kể lại tiết sinh hoạt đầu tiên. -Tâm trạng và cảm xúc của em lúc đó. b. Thân bài: -Nêu những nét chính về bản thân. -Thái độ của cô và các bạn… c.Kết bài: -Nêu cảm nghĩ về tiết sinh hoạt…. * Soạn bài : Lượm. V. KẾT LUẬN 1. Kết quả thực nghiệm. Lớp Tên bài dạy Khi chưa Khi áp Số Hs Số Hs áp dụng dụng được trình các giải các giải trình bày pháp pháp bày tốt Số Hs Số HS đạt không yêu đạt cầu yêu cầu ------------------------------------------------------------------------------------- 13 Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói” ---------------------------------------------------------------------------------------6B Luyện nói kể chuyện X 10 0 6 (Tiết 29) Luyện nói kể chuyện X 12 3 6 6B (Tiết 43) Luyện nói về văn miêu tả X 12 5 6 6B (Tiết 96) Ngoài việc thử nghiệm đối với HS khối lớp 6, khi các em vừa làm quen với môi trường học tập mới, trong quá trình công tác (đặc biệt từ những năm thay sách giáo khoa)bản thân tôi đã được phân công dạy qua các khối lớp. Trong quá trình giảng dạy nói chung và đối với tiết ‘Luyện nói’ trong phân môn Tập làm văn nói riêng khi áp dụng các giải pháp trên, tôi nhận thấy: Học sinh trình bày các vấn đề dần dần đã tự tin, lưu loát hơn không còn tình trạng học sinh đỏ mặt hay ngượng nghịu nói trước tập thể… 2. Những kết luận và khuyến nghị Có thể nói,bất cứ người thầy nào cũng vậy để đạt được hiệu quả tốt nhất cho bài dạy của mình thì người thầy phải là người làm chủ kiến thức. Đặc biệt, đối với tiết luyện nói thì càng phải chuẩn bị chu đáo hơn cả cho thầy và cho trò. Có như vậy người thầy mới phát huy tốt trí tụê cũng như tính tích cực của học sinh. Qua thực tiễn áp dụng những biện pháp trên, tôi nhận thấy phần nào đã phát huy được năng lực nói của các em, khắc phục những tồn tại ban đầu: - Học sinh đã mạnh dạn hỏi thầy, trao đổi vấn đề chưa hiểu với thầy giáo, tạo ra tình cảm thân thiện giữa thầy và trò. - Khi được trình bày vấn đề nào đó thì tác phong của học sinh đã mạnh dạn hơn. Học sinh đã biết dựa vào đề cương để nói không còn hiện tượng đọc bài viết trước. - Học sinh dần dần đã kết hợp thể hiện được tư thế nói, giọng nói, ngữ điệu nói; đã tự tin, lưu loát hơn không còn tình ------------------------------------------------------------------------------------- 14 Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm 4 3 1 SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói” ---------------------------------------------------------------------------------------trạng học sinh đỏ mặt hay ngượng nghịu, nói nhỏ trước tập thể… Từ những ưu điểm đạt được trên đây, thiết nghĩ mỗi giáo viên chúng ta cần có tình thương yêu thực sự đối với học sinh, tâm huyết với nghề và cần phải trăn trở mỗi khi bài giảng của mình chưa thành công.Đồng thời thông qua môn dạy Ngữ văn, đặc biệt là các tiết luyện nói giáo dục cho học sinh lòng tự hào được nói tiếng Việt, biết tôn trọng và giữ gìn sắc thái ngữ âm độc đáo của tiếng Việt. Cũng qua tiết ‘Luyện nói’nhằm thực hiện tốt chủ đề năm học: ‘ Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực’. Trên đây là những bài học được rút ra từ thực tế giảng dạy trong nhiều năm qua.Tôi rất mong được các đồng nghiệp góp ý giúp đỡ tôi có được những bài học kinh nghiệm tốt hơn để có thể áp dụng thành công hơn cho các tiết dạy. Tôi xin chân thành cảm ơn! Vĩnh Bảo, ngày 06/ 02/ 2009 Người viết: Lê Thị Lành Tài liệu tham khảo 1. Sách giáo khoa Ngữ Văn 6 ( Tập 1, 2). 2. Sách giáo viên Ngữ Văn 6 (Tập 1, 2). 3. Thiết kế bài giảng Ngữ văn 6 (Tác giả Nguyễn Văn Đường- Hoàng Dân) ------------------------------------------------------------------------------------- 15 Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói” ---------------------------------------------------------------------------------------4. Phương pháp dạy học văn ( Tác giả Phan Trọng Luận) MỤC LỤC STT Nội dung I Đặt vấn đề II Những cơ sở của vấn đề III IV Trang 2 1. Cơ sở lí luận 2 2. Cơ sở thực tế 3 Giải quyết vấn đề 1. Các giải pháp 5 2. Biện pháp thực hiện 7 Bài soạn ứng dụng Ngữ văn 6 – Tiết 96 11 Luyện nói về văn miêu tả V Kết luận 1. Kết quả thực nghiệm 14 2. Những kết luận và khuyến nghị 15 ------------------------------------------------------------------------------------- 16 Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói” ---------------------------------------------------------------------------------------- CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc BẢN CAM KẾT I. Tác giả: Họ và tên: Lê Thị Lành Ngày, tháng, năm sinh: 25/ 11/1979 Đơn vị: Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm, Huyện Vĩnh Bảo - TP Hải Phòng. Điện thoại: 0984362448 II. Tên sản phẩm: " Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết ‘Luyện nói’ trong phân môn Tập làm văn?". III. Cam kết: Tôi xin cam kết sáng kiến kinh nghiệm này là sản phẩm của cá nhân tôi. Nếu có xảy ra tranh chấp về quyền sở hữu đối với 1 phần hay toàn bộ sản phẩm sáng kiến kinh nghiệm, tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm trước lãnh đạo đơn vị, lãnh đạo sở GD&ĐT về tính trung thực của bản cam kết này. Vĩnh Bảo, ngày 06 tháng 02 năm 2009. ------------------------------------------------------------------------------------- 17 Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói” ---------------------------------------------------------------------------------------- Người cam kết Lê Thị Lành ------------------------------------------------------------------------------------- 18 Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm