Tài liệu Skkn phân biệt và sử dụng linh hoạt 3 kiểu câu kể ai làm gì ai thế nào ai là gì qua tiết 6 - ôn tập tiếng việt lớp 4 - tuần 28

Trêng tiÓu häc c¸t linh --------------------- S¸ng KiÕn Kinh nghiÖm Tªn ®Ò tµi: PHÂN BIỆT VÀ SỬ DỤNG LINH HOẠT 3 KIỂU CÂU KỂ: AI LÀM GÌ? AI THẾ NÀO? AI LÀ GÌ? QUA TIẾT 6 - ÔN TẬP TIẾNG VIỆT LỚP 4 - TUẦN 28 Ngêi viÕt: NguyÔn ThÞ Thµnh D¹y líp 4E - Trêng TiÓu häc C¸t Linh QuËn §èng §a - Hµ Néi N¨m häc 2005 – 2006 A - lý do chän ®Ò tµi N¨m häc 2005 – 2006 lµ n¨m häc ®Çu tiªn d¹y TiÕng ViÖt theo ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa líp 4 míi. ViÖc d¹y vµ häc theo s¸ch gi¸o khoa míi lµ ®iÒu cßn nhiÒu bì ngì víi gi¸o viªn vµ häc sinh. Tuy nhiªn, s¸ch gi¸o khoa míi ®· biªn so¹n theo quan ®iÓm tÝch hîp nªn c¸c ph©n m«n cña TiÕng ViÖt nh: TËp ®äc, chÝnh t¶, tËp lµm v¨n, luyÖn tõ vµ c©u, kÓ chuyÖn cã sù g¾n bã mËt thiÕt víi nhau xoay quanh c¸c trôc chñ ®iÓm. V× vËy, viÖc cugn cÊp kiÕn thøc vµ truyÒn ®¹t kü n¨ng cña c¸c ph©n m«n ph¶i thùc sù hç trî cho nhau míi hoµn thµnh ®îc ph©n m«n TiÕng ViÖt lµ: - H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë häc sinh kü n¨ng sö dôngTiÕng ViÖt ®Ó ho¹t ®éng vµ giao tiÕp throng c¸c m«i trêng ho¹t ®éng cña løa tuæi th«ng qua viÖc d¹y vµ häc ®Ó gãp phÇn rÌn luyÖn thao th¸c t duy. - Cñng cè cho häc sinh nh÷ng kiÕn thøc s¬ gi¶n vÒ TiÕng ViÖt vµ nh÷ng hiÓu biÕt vÒ x· héi, tù nhiªn, con ngêi. - Båi dìng t×nh yªu TiÕng ViÖt vµ hinh thµnh thãi quen gi÷ g×n sù throng s¸ng, giµu ®Ñp cña TiÕng ViÖt, gãp phÇn h×nh thµnh nh©n c¸ch cña con ngêi ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa. V× vËy, t«i chän ®Ò tµi: “Ph©n biÖt vµ sö dông linh ho¹t 3 kiÓu c©u kÓ: ai lµm g×? ai thÕ nµo? ai lµ gi qua tiÕt «n tËp TiÕng ViÖt tuÇn 28” nh»m cugn cÊp mét phÇn tri thøc quan träng cho häc sinh vÒ c©u kÓ ®Ó c¸c em cã thÓ:  KÓ, t¶ hoÆc giíi thiÖu vÒ sù vËt, sù viÖc mµ m×nh mong muèn.  Nãi lªn ®îc kiÕn t©m t t×nh c¶m cña m×nh mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. B - c¬ së thùc tiÔn Mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m ®æi míi ch¬ng tr×nh vµ thay s¸ch gi¸o khoa cña líp 4 n¨m nay lµ ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y vµ häc: - ChuyÓn tõ ph¬ng ph¸p truyÒn thô sang ph¬ng ph¸p tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng cña häc trß. - Trong ®ã, gi¸o viªn lµ ngêi tæ chøc c¸c ho¹t ®éng cña häc sinh. Mçi häc sinh ®Òu ph¶i ®îc ho¹t ®éng, ®îc béc lé m×nh vµ ®îc ph¸t triÓn. 2 - V× lÏ ®ã, còng nh c¸c ph©n m«n kh¸c, ph©n m«n “LuyÖn tõ vµ c©u” cña líp 4 kh«ng tr×nh bµy c¸c kiÕn thøc cã s½n mµ x©y dùng c¸c hÖ thèng c©u hái vµ bµi tËp híng dÉn häc sinh thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng häc nh»m chiÕm lÜnh kiÕn thøc vµ ph¸t triÓn kü n¨ng sö dông TiÕng ViÖt. Dï lµ n¨m ®Çu thay s¸ch nhng SGK líp 4 nãi chung ®Æc biÖt víi s¸ch TiÕng ViÖt nãi riªng lµ sù kÕ thõa c¸c kiÕn thøc, kü n¨ng cña c¸c líp díi nhng ë møc ®é cao h¬n, s©u h¬n. V× vËy, trong qu¸ tr×nh so¹n gi¸o ¸n, chuÈn bÞ tiÕt d¹y gi¸o viªn ph¶i n¾m ch¾c “Môc ®Ých yªu cÇu” cña ph©n m«n vµ cña tõng tiÕt häc ®Ó kh«ng xa ®µ vµ ®¶m b¶o néi dung kiÕn thøc còng nh thêi gian cña tiÕt d¹y mét c¸ch tèt nhÊt cã thÓ. TuÇn 28 cña häc kú II líp 4 lµ tuÇn «n tËp cña ph©n m«n TiÕng ViÖt. Qua c¸c tiÕt thùc d¹y, t«i nhËn thÊy c¸c tiÕt «n tËp ®· gióp häc sinh hÖ thèng ho¸ ®îc kiÕn TiÕng ViÖt mét c¸ch kh¸ râ rµng, logic. Tuy nhiªn ë tiÕt «n tËp thø 6 – lµ tiÕt «n vÒ 3 kiÓu c©u kÓ: “Ai lµm g×? Ai thÕ nµo? Ai lµ g×?” t«i thÊy häc sinh tuy ®· ®îc häc néi dung nµy ë tiÕt 12 tríc ®ã nhng c¸c em vÉn lóng tóng khi ph©n biÖt 3 kiÓu c©u dï mçi kiÓu c©u trªn ®Òu cã ®Æc ®iÓm cÊu tróc riªng vµ mçi kiÓu c©u thÝch hîp víi mét kiÓu c©u kh¸c nhau nhng häc sinh vÉn cha ph©n biÖt râ rµng ®Ó nhËn biÕt 3 kiÓu c©u nµy mét c¸ch nhanh vµ chÝnh x¸c. Trao ®æi víi chuyªn m«n t«i thÊy häc sinh c¸c líp kh¸c còng vËy. Vµ t«i nhËn ra l do chÝnh lµ c¸c em cha cã sù so s¸nh vÒ m½t ng÷ ph¸p: 3 kiÓu c©u trªn kh¸c nhau chñ yÕu ë vÞ ng÷. V× vËy, khi d¹y riªng tng kiÓu c©u ë c¸c tiÕt häc cugn cÊp kiÕn thøc míi, häc sinh ph¶i ®îc n¾m v÷ng vÞ ng÷ cña c¸ lo¹i c©u nµy do tõ lo¹i nµy ®¶m nhiÖm vµ nã cã chøc n¨ng g×? Tuy nhiªn, ph¶i ®Ðn “tiÕt 6 «n tËp – tuÇn 28” t«i thÊy ®©y míi lµ tiÕt ®Ó gi¸o viªn gióp häc sinh hÖ thèng kiÕn thøc 3 kiÓu c©u nµy mét c¸ch thuËn lîi nhÊt. Nhng tiÕn hµnh thÕ nµo ®Ó ®¹t hiÖu qu¶? T«i ®· suy nghÜ rÊt kü vµ dùa trªn c¬ së cña “s¸ch gi¸o viªn” còng nh tinh h×nh cô thÓ cña líp m×nh ®Ó so¹n gi¸o ¸n vµ d¹y tiÕt nµy theo ph¬ng ph¸p díi ®©y. Qua thùc tÕ gêi häc, t«i thÊy häc n¾m bµi mét c¸ch ch¾c ch¾n vµ dÔ dµng h¬n. 3 C – QU¸ TR×NH TRIÓN KHAI C – QU¸ TR×NH TRIÓN KHAI I – C«ng viÖc cña gi¸o viªn: chñ ®éng lËp kÕ ho¹ch gi¶ng d¹y trªn líp th«ng qua c¸c kh©u: 1. Kh©u so¹n bµi - Gi¸o viªn ph¶i nghiªn cøu kübµi d¹y ®Ó hiÓu râ môc ®Ých yªu cÇu cña tiÕt häc. - Dùa vµo s¸ch gi¸o viªn, tµi liÖu tham kh¶o vµ t×nh h×nh nhËn thøc cña häc sinh líp m×nh ®Ó lùa hon ph¬ng ph¸p thÝch hîp nhÊt sao cho häc sin chñ ®éng lÜnh héi ®îc néi dung bµi häc. 2. Kh©u chuÈn bÞ d¹y häc: §©y lµ kh©u rÊt quan träng ®Ó hç trî cho viÖc d¹y vµ häc nªn gi¸o viªn ph¶i chÞu khã t×m tßi, suy nghÜ xem sö dông ®å dïng g×, ®a ra vµo lóc nµo, nh»m môc ®Ých g× ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ nhÊt. II – C«ng viÖc cña häc sinh:  Häc sinh n¾m v÷ng bµi cò cã liªn quan ®Õn bµi míi.  Cã sù chuÈn bÞ bµi míi trí ë nhµ (tiÕt nµy t«i dÆn häc sinh chuÈn bÞ tríc bµi tËp 1 ®Ó c¸ em cã thêi gian xem l¹i c¸c bµi vÒ 3 kiÓu c©u kÓ ®· häc).  Trong giê häc, häc sinh ph¶i cã thãi quen hëng øng linh ho¹t khi tham gia c¸c ho¹t ®éng häc b»ng nh÷ng h×nh thøc khcs nhau tïy tõng néi dung bµi hcä nh: - Lµm viÖc ®éc lËp, ghi c¸ bµi tËp, c©u hái dÔ, cô thÓ. - Lµm viÖc theo nhãm khi bµi tËp khã vµ cÇn trao ®æi. - Lµm viÖc theo líp khi tr×nh bµy kÕt qña... Gi¸o ¸n 4 Bµi: ¤n tËp TiÕng ViÖt líp 4 – tiÕt 6 – tuÇn 28 (Ph©n biÖt 3 kiÓu c©u kÓ: Ai lµm g×? Ai thÕ nµo? Ai lµ g×?) A - Môc ®Ých yªu cÇu: Gióp häc sinh: * N¾m v÷ng kh¸i niÖm 3 kiÓu c©u kÓ ®· häc. * HiÓu cÊu t¹o vµ ý nghÜa cña c¸ bé phËn: chñ ng÷, vÞ ng÷ trong c©u. * NhËn biÕt vµ nªu ®îc t¸ dông cña 3 kiÓu c©u kÓ trong 1 ®o¹n v¨n. * ViÕt ®îc mét ®o¹n v¨n ng¾n cã sö dông 3 kiÓu cau kÓ ®· häc. B - §å dïng d¹y häc: + 1 tê giÊy khæ to kÎ s½n lêi gi¶i ®óng bµi tËp 1. + 8 tê giÊy khæ réng cho häc sinh lµm theo nhãm bµi tËp 1. + B¶ng phô ghi s½n ®o¹n v¨n bµi tËp 2. + Ph« t« mçi häc sinh 1 b¶ng so s¸nh cña bµi tËp 1 ®Ó häc thuéc. C - C¸c ho¹t ®éng d¹y vµ häc chñ yÕu: 5 Thêi gian Néi dung Ho¹t ®éng cña thÇy Ho¹t ®éng cña trß I/ Giíi thiÖu bµi -Gi¸o viªn nªu môc ®Ých yªu cÇu tiÕt -Häc sinh l¾ng nghe häc -Ghi vë - Më s¸ch gi¸o khoa trang 98 - Ghi ®Çu bµi lªn b¶ng 2 phót II/ Híng dÉn häc sinh «n tËp Bµi tËp 1 20 phót I -Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh ®äc kü bµi tËp vµ x¸c ®Þnh yªu cÇu cña bµi -Bµi yªu cÇu nªu ®Þnh nghÜa vµ vÝ dô ®Ó ph©n biÖt 3 kiÓu c©u kÓ - Gi¸o viªn nh¾c häc sinh xem l¹i 3 kiÓu c©u kÓ ë vë so¹n ®Ó lËp b¶ng ®óng - Häc sinh dùa vµo vë chuÈn bÞ bµi, xem l¹i vµ th¶o luËn nhãm - Nhãm trëng giao cho mçi b¹n trong -Gi¸o viªn ph¸t phiÕu cho c¸c nhãm nhãm viÕt vÒ mét lo¹i c©u kÓ vµo b¶ng so s¸nh - Gi¸o viªn mêi ®¹i diÖn c¸c nhãm - Häc sinh theo dâi, nhËn xÐt vµ bæ xung lªn tr×nh bµy kÕt qu¶. bµi nhãm b¹n Gi¸o viªn nhËn xÐt, tuyªn d¬ng nhãm lµm tèt. - Häc sinh l¾ng nghe vµ tr¶ lêi c¸c c©u - D¸n giÊy khæ to, viÕt s½n lêi gi¶i hái cña c« gi¸o. ®óng. Lu ý ®Ó häc sinh thÊy râ ®Æc ®iÓm kh¸c nhau cña 3 kiÓu c©u qua b¶ng so s¸nh díi ®©y: – C«ng viÖc cña gi¸o viªn: chñ ®éng lËp kÕ ho¹ch gi¶ng d¹y trªn líp th«ng qua c¸c kh©u: 3. Kh©u so¹n bµi - GI¸O VIªN PH¶I NGHIªN CØU KÜBΜI D¹Y ®Ó HIÓU R MÔC ®ÝCH YªU CÇU CÑA TIÕT HÄC. 7 KiÓu c©u §Æc ®iÓm a/ Chñ ng÷ (CN) b/ VÞ ng÷ (VN) c/ Chøc n¨ng Ai lµm g×? Ai thÕ nµo? -CN tr¶ lêi cho c©u hái: Ai? Con g×?(Ýt khi tr¶ lêi cho c©u hái “C¸i g×?” trõ khi CN ®îc nh©n ho¸) - CN chØ ngêi, ®éng vËt, Ýt khi chØ bÊt ®éng vËt -VN tr¶ lêi cho c©u hái: Lµm g×? - VN kÓ vÒ ho¹t ®éng cña ngêi, ®éng vËt. - VN lµ ®éng tõ (hoÆc côm ®éng tõ chØ ho¹t ®éng). -Dïng ®Ó kÓ vÒ ho¹t ®éng cña ngêi, ®éng vËt (hoÆc tÜnh vËt ®îc nh©n ho¸) VD: Em// quÐt nhµ, lau nhµ vµ röa cèc chÐn. 8 Ai lµ g×? - CN tr¶ lêi cho c©u hái: Ai? C¸i g×? Con g×? - CN chØ ngêi, ®éng vËt, bÊt ®éng vËt -CN tr¶ lêi cho c©u hái: Ai? C¸i g×? Con g×? - CN chØ ngêi, ®éng vËt, bÊt ®éng vËt - VN tr¶ lêi cho c©u hái: ThÕ nµo? - VN miªu t¶ ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt hoÆc tr¹ng th¸i. - VN lµ tÝnh tõ(hoÆc ®éng tõ chØ tr¹ng th¸i) - VN lµ côm chñ - vÞ VD: Bµn nµy ch©n/ ®· g·y CN VN -Dïng ®Ó miªu t¶ ®Æc ®iÓm tÝnh chÊt hoÆc tr¹ng th¸i cña ngêi, vËt. VD: Vên c©y// xanh um tïm MÑ// rÊt vui. §T chØ tr¹ng th¸i -VN tr¶ lêi cho c©u hái: Lµ g×? - VN thêng dïng ®Ó giíi thiÖu nªn lµ tæ hîp cña tõ “lµ” víi c¸c danh tõ, ®éng tõ hoÆc tÝnh tõ. - VN thêng lµ danh tõ hoÆc côm danh tõ. -Dïng ®Ó ®Þnh nghÜa, giíi thiÖu, nhËn xÐt. VD: B¹n Lan// lµ líp trëng. DT Thêi gian 10 phót Néi dung Bµi tËp 2 Ho¹t ®éng cña thÇy Ho¹t ®éng cña trß -Gi¸o viªn treo b¶ng phô ghi s½n ®o¹n v¨n. - §äc ®o¹n v¨n. - Yªu cÇu häc sinh ®äc xem cã ph¶i lµ c©u kÓ kh«ng? C©u kÓ kiÓu gi? Vµ nªu t¸c dông cña mçi kiÓu c©u Êy. - Th¶o luËn nhãm 2 Tr¶ lêi c¸c c©u hái cña c« gi¸o NhËn xÐt, bæ sung c©u tr¶ lêi cña b¹n. - Gi¶i nghÜa tõ: “C©y mÝa ®Êt” (lµ lo¹i cá dµi, cã ®èt nhá, vÞ h¬i ngät) - L¾ng nghe. Chèt ý ®óng theo b¶ng sau: - Dùa vµo s¸ch gi¸o viªn, tµi liÖu tham kh¶o vµ t×nh h×nh nhËn thøc cña häc sinh líp m×nh ®Ó lùa hon ph¬ng ph¸p thÝch hîp nhÊt sao cho häc sin chñ ®éng lÜnh héi ®îc néi dung bµi häc. nµo, C©u KiÓu c©u T¸c dông nh»m C©u 1: BÊy giê t«i cßn lµ mét chó bÐ lªn mêi. Ai lµ g×? Giíi thiÖu vÒ nh©n vËt “t«i” môc ®Ých g× C©u 2: Mçi lÇn ®i c¾t cá, bao giê t«i còng t×m ®Ó ®¹t Ai lµm g×? KÓ vÒ c¸c ho¹t ®éng cña nh©n vËt bøt mét n¾m c©y mÝa ®Êt, khoan kho¸i n»m hiÖu “t«i” xuèng c¹nh sät cá ®· ®Çy vµ nhÊm nh¸p tõng qu¶ c©y mét. nhÊt. KÓ vÒ ®Æc ®iÓm, tr¹ng th¸i cña C©u 3: Buæi chiÒu ë lµng ven s«ng yªn tÜnh mét Ai thÕ nµo? c¶nh vËt: Buæi chiÒu ë lµng ven c¸ch l¹ lïng. s«ng. 9 II – C«ng viÖc cña häc sinh:  Häc sinh n¾m v÷ng bµi cò cã liªn quan ®Õn bµi míi. Cã sù chuÈn bÞ bµi míi trí ë nhµ (tiÕt nµy t«i dÆn häc sinh chuÈn bÞ tríc bµi tËp 1 ®Ó c¸ em cã thêi gian xem l¹i c¸c b häc).µi: ¤n tËp TiÕng ViÖt líp 4 – tiÕt 6 – tu Thêi gian Néi dung Ho¹t ®éng cña thÇy Ho¹t ®éng cña trß 8 phót Bµi tËp 3 - Gi¸o viªn nªu yªu cÇu cña bµi tËp: ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n nãi vÒ B¸c sÜ Ly (Bµi tËp ®äc:”KhuÊt phôc tªn cø¬p biÓn” – - L¾ng nghe. TuÇn 25) cã dïng c¶ 3 kiÓu c©u kÓ: C©u kÓ: Ai lµ g×? ®Ó giíi thiÖu b¸c sÜ Ly. - ViÕt ®o¹n v¨n vµo vë TiÕng ViÖt C©u kÓ: Ai lµm g×? ®Ó kÓ vÒ hµnh => thªm c¸c tõ ng÷ cÇn thiÕt ®Ó liªn ®éng cña b¸c sÜ Ly. kÕt c¸c c©u thµnh ®o¹n v¨n hoµn C©u kÓ: Ai thÕ nµo? ®Ó nãi vÒ ®Æc chØnh. ®iÓm, tÝnh c¸ch cña b¸c sÜ Ly. - Häc sinh nèi tiÕp nhau tr×nh bµy - Gi¸o viªn gäi häc sinh tr×nh bµy ®o¹n ®o¹n v¨n cña m×nh v¨n - NhËn xÐt bµi b¹n. - Gióp häc sinh nhËn xÐt bµi b¹n vÒ néi dung ®o¹n v¨n, c¸c kiÓu c©u kÓ vµ tõ liªn kÕt. - Tuyªn d¬ng, cho ®iÓm, khuyÕn khÝch III/ Cñng cè, dÆn dß bµi viÕt tèt. 2 phót 10 - NhËn xÐt tiÕt häc. - VÒ nhµ häc kü b¶ng so s¸nh bµi tËp 1. - Lµm thö bµi tËp tiÕt 7, tiÕt 8 ®Ó tiÕt sau kiÓm tra gi÷a häc kú II. 11 D – KÕT QU¶ Qua thùc d¹y tiÕt nµy t«i nhËn thÊy: 1. §a sè häc sinh ®Òu ph©n biÖt râ 3 kiÓu c©u kÓ th«ng qua b¶ng so s¸nh cña bµi tËp 1. 2. 100% häc sinh trong líp vËn dông kiÕn thøc cñ bµi tËp 1 ®Ó lµm ®óng bµi tËp 2. 3. NhiÒu víng m¾c cña c¸c em ®îc chÝnh c¸c em th¸o gì díi sù dÉn d¾t cña c« gi¸o. VÝ dô: Cã em hái c©u: a- ¤ng em // trång c©y chuèi trong vên. ( c©u “Ai lµm gi?”) b- C©y chuèi // trång trong vên. ( c©u “ Ai thÕ nµo”) T¹i sao vÞ ng÷ ®Òu lµ ®éng tõ “trång” mµ l¹i thuéc 2 kiÓu c©u kh¸c nhau? T«i gîi ý ®ª häc sinh nhËn thÊy sù chuyÓn ®æi ý nghÜa tõ ®éng tõ “trång” – ë c©u 1 lµ ®éng tõ chØ ho¹t ®éng sang ®éng tõ “trång” – ë c©u 2 lµ ®éng tõ chØ tr¹ng th¸i. 4. Qua viÖc cung cÊp c¸c kiÓu cÊu tróc c©u g¾n víi chøc n¨ng gio tiÕp ë tiÕt «n tËp nµy, häc sinh ph¸t triÓn kü n¨ng nãi vµ viÕt TiÕng ViÖt ®óng vµ hay h¬n. §ã còng chÝnh lµ môc tiªu cña m«n TiÕng ViÖt líp 4. Hµ néi, ngµy 25 th¸ng 3 n¨m 2006 Ngêi viÕt NguyÔn ThÞ Thµnh Õt vµ nªu ®îc t¸ dông cña 3 kiÓu c©u kÓ trong 1 ®o¹n v¨n. : 13 14