Tài liệu Skkn những sáng kiến rèn đạo đức cho học sinh tiểu học

Những sáng kiến rèn Đạo đức cho học sinh tiểu học 1. Tên sáng kiến: “Những sáng kiến rèn Đạo đức cho học sinh tiểu học” 2. Phần mở đầu: 2.1 Lý do chọn sáng kiến. Đạo đức là một nhân tố quan trọng của nhân cách và được xem là khái niệm luân thường đạo lý của của con người, nó thuộc về vấn đề đánh giá tốt xấu, đúng sai, lành ác, hiền dữ, v.v. trong phạm vi: lương tâm con người, hệ thống phép tắc đạo đức và trừng phạt mà đôi lúc còn được gọi là giá trị đạo đức. Đạo đức gắn liền với văn hóa, chủ nghĩa nhân văn, triết học và luật pháp của một xã hội. Hay nói một cách dễ hiểu, đạo đức là những khuynh hướng tốt trong tâm hồn con người, mà những khuynh hướng đó tạo nên những lời nói, hành vi bên ngoài phù hợp với những quy tắc xử sự của cộng đồng, xã hội khiến cho mọi người chung quanh được an vui, lợi ích và chuyển hóa. Có thể nói đạo đức là cái tốt, cái đúng ở bên trong con người được biểu hiện ra bên ngoài bằng lời nói, hành vi. Đạo đức là gốc bên trong được chuyển hóa thành lời nói và hành vi tốt đẹp bên ngoài. Tức là con người phải có nhận thức đúng, tốt về sự vật hiện tượng và từ đó có lời nói, hành vi tốt đẹp, đúng đắn với sự vật hiện tượng. Để có được nhận thức đúng cần phải có giáo dục. Đạo đức con người không phải có sẵn mà phải được giáo dục. "Hiền dữ phải đâu là tính sẵn, phần nhiều do giáo dục mà nên" (Hồ Chí Minh). Giáo dục nói chung và giáo dục đạo đức nói riêng phải được thực hiện ngay từ lúc nhỏ, từ lứa tuổi tiểu học. Trong công tác giáo dục bậc Tiểu học là bậc học giữ vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách cho học sinh nhằm xây dựng và phát triển con người làm chủ tương lai cho đất nước. Trong đó giáo dục đạo đức là một trong những hoạt động giáo dục cơ bản nhất trong các bậc học của học sinh nhằm làm cho nhân cách được phát triển đúng đắn, giúp học sinh có những nhận thức, ý thức tình cảm đạo đức, có những thói quen, hành vi ứng xử đúng mực trong các mối quan hệ của cá nhân với xã hội, của cá nhân đối với mọi người xung quanh. Giáo dục đạo đức là một bộ phận rất quan trọng của quá trình sư phạm, đặc biệt là ở Tiểu học. Nó nhằm hình thành những cơ sở ban đầu về mặt đạo đức cho học sinh, giúp các em ứng xử đúng đắn qua các mối quan hệ đạo đức hàng ngày. Có thể nói, nhân cách của học sinh Tiểu học thể hiện trước hết qua bộ mặt đạo đức. Điều này thể hiện qua thái độ cư xử đối với ông bà, cha mẹ, anh chị em ruột trong gia đình, với thầy cô giáo, bạn bè qua thái độ với học tập, rèn luyện hàng ngày. Vì vậy, giáo dục đạo đức cho học sinh Tiểu học nói chung và học sinh lớp 1 nói riêng giữ vị trí đặc biệt quan trọng. Vì bậc Tiểu học là bậc học nền tảng. Sự phát triển nhân cách bắt nguồn từ môi trường này. Các nề nếp, thói quen, các cử chỉ hành vi đều được xây dựng từ đây. Bác Hồ thường nói: “ Có tài mà không có đức là người vô dụng Có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó.” Ng-êi thùc hiÖn: Lê Ngọc Đức Tr-êng tiÓu häc H-íng Phïng 1 Những sáng kiến rèn Đạo đức cho học sinh tiểu học Như chúng ta đã biết, công cuộc đổi mới kinh tế xã hội đang diễn ra từng ngày, từng giờ trên khắp đất nước. Nó đòi hỏi phải có những lớp người lao động mới, có bản lĩnh, có năng lực, chủ động sáng tạo. Dám nghĩ dám làm thích ứng được với thực tiễn xã hội luôn thay đổi và phát triển. Nhu cầu này đòi hỏi ngành giáo dục phải có sự thay đổi cho phù hợp với tình hình đất nước. Và thực sự ngành giáo dục đã từng bước thay đổi, thể hiện qua việc xác định mục đích giáo dục đào tạo, hay nói đúng hơn là phát triển toàn diện về nhân cách con người thể hiện qua hai mặt là : “Tài và Đức”. - Dù ở xã hội nào thì cái đức vẫn luôn được coi trọng vì: Cái đức là gốc, cái tài là sự biểu hiện của cái đức. Vì vậy việc giáo dục cái đức cho học sinh là một yêu cầu quan trọng, đang trở thành một vấn đề bức xúc mà xã hội quan tâm. Tình trạng này không chỉ xuất hiện ngoài xã hội mà còn len lỏi vào trong cả trường học. Biểu hiện rõ nhất là trong các lớp học vẫn còn có những học sinh chưa ngoan, yếu kém về đạo đức. Cũng chính vì sự chưa ngoan đó mà dẫn đến tình trạng học lực yếu, học lực kém, làm ảnh hưởng không ít đến những thành viên khác trong lớp học. - Tuy nhiên vẫn còn một số học sinh chưa ngoan, thiếu ý thức, thiếu sự quan tâm của cha mẹ, lại thường hay giao du với các phần tử xấu ngoài xã hội dẫn đến việc các em thiếu lễ phép với người lớn, không vâng lới thầy cô, cha mẹ…v..v. Nhằm khắc phục tình trạng nêu trên tôi mạnh dạn chọn sáng kiến: “Những sáng kiến rèn Đạo đức cho học sinh tiểu học”. 2.2. Cơ sở lí luận: *Một số khái niệm có liên quan đến đề tài: a/Giáo dục là gì: - Theo nghĩa rộng, giáo dục được hiểu là quá trình hình thành và phát triển nhân cách dưới ảnh hưởng của tất cả các hoạt động từ bên ngoài: Từ nhà trường, gia đình , xã hội, từ môi trường tự nhiên, môi trường nhân tạo. - Theo nghĩa hẹp: Giáo dục được hiểu là quá trình hình thành và phát triển nhân cách người được giáo dục dưới quan hệ của những tác động sư phạm nhà trường, liên quan đến các mặt giáo dục, đức dục, mỹ dục, thể dục và giáo dục lao động. b/Đạo đức là gì: Đạo đức là một bộ phận của hình thái ý thức xã hội, là tổng hợp những qui tắc, nguyên tắc chuẩn mực xã hội. Nhờ đó con người tự giác điều chỉnh các hành vi của mình sao cho phù hợp với lợi ích, với hạnh phúc của bản thân của cộng đồng và sự tiến bộ xã hội trong mối quan hệ giữa con người với con người, giữa cá nhân với xã hội. c/Thế nào là học sinh chưa ngoan và dấu hiệu của học sinh chưa ngoan: -Học sinh chưa ngoan là hậu quả của sự phá vỡ những mối liên hệ bình thường của học sinh với gia đình, nhà trường và xã hội. Trong ngôn ngữ thường ngày trẻ chưa ngoan còn được gọi là trẻ “khó dạy”, “ Chậm tiến”… *Những dấu hiệu của học sinh chưa ngoan: Ng-êi thùc hiÖn: Lê Ngọc Đức Tr-êng tiÓu häc H-íng Phïng 2 Những sáng kiến rèn Đạo đức cho học sinh tiểu học - Tính mâu thuẩn trong hành vi do những mâu thuẩn trong sự phát triển nhân cách tạo nên. Trí tuệ phát triển nhưng tình cảm hầu như không phát triển, hoặc ngược lại. Hay tầm hiểu biết rất hạn chế nhưng kinh nghiệm xấu trong cuộc sống hàng ngày lại phong phú. - Thái độ xung đột kéo dài đối với những người xung quanh. - Tính không ổn định của các hứng thú, nguyện vọng lúc thế này, lúc thế khác. 2.3. Cơ sở thực tiễn: - Đối với học sinh trong quá trình hình thành thì trường học chính là nơi các em chính thức được học tập và rèn luyện một cách nghiêm túc nhất. Bước vào trường học mỗi học sinh được tạo ra cơ hội để tiếp thu giáo dục, ý thức đầy đủ về nghĩa vụ, trách nhiệm đối với toàn bộ các hoạt động học tập rèn luyện của mình. - Trong môi trường, mới các em tiếp thu và hình thành các quan hệ xã hội đa dạng, nhất là với bạn bè xung quanh và được phát triển có định hướng rõ ràng. Song, bên cạnh đó các em hầu như chưa thật sự nổ lực, phấn đấu để trở thành người học sinh toàn diện, mà bên cạnh những cái hay, cái đẹp, vẫn còn tồn tại những cái xấu, cái chưa hoàn hảo. Hay nói cách khác học sinh khá giỏi về học lực, tốt về đạo đức rất nhiều nhưng học sinh yếu về học lực, có đạo đức chưa tốt vẫn còn. Hầu như các em có đạo đức không tốt là những học sinh có hành vi đạo đức xuất phát từ những động cơ xấu, không theo một chuẩn mực đạo đức nào. - Như đã nói ở trên, những học sinh cá biệt chưa ngoan có tầm hiểu biết hạn chế những kinh nghiệm “xấu” trong cuộc sống hàng ngày lại rất phong phú, có thái độ xung đột kéo dài đối với những người xung quanh. Các em thường lập thành một nhóm riêng không thích hoà đồng với mọi người, dửng dưng trước mọi hoạt động của lớp, của trường. Nhìn chung những học sinh này thường có những hành vi không tốt với mọi người như: Quậy phá, chọc ghẹo bạn bè, hổn hào với thầy cô, thích nghỉ học, không tuân theo nội qui của trường, của lớp, thậm chí đánh nhau với bạn bè…và còn rất nhiều những thói hư tật xấu khác. Vấn đề đặt ra: Những nguyên nhân dẫn đến học sinh chưa ngoan và tác hại. *Nguyên nhân: - Do tính hiếu động, sự lôi kéo của bạn bè xấu, sự thiếu quan tâm của gia đình, nhà trường và xã hội. Vô tình đã thu hút các em vào những việc làm không tốt, các em thường tỏ ra chai lì, không cảm thấy xấu hổ khi bị phê bình, có phản ứng gay gắt, không lành mạnh… Những học sinh này thường biện hộ cho hành vi sai lệch của mình. Các em thường lừa dối cha mẹ, thầy cô, các em thường đánh nhau trong và ngoài nhà trường. Bắt chước những thói hư tật xấu của bạn bè xấu. Do đó sẽ dẫn đến tình trạng phạm pháp ở lứa tuổi thanh thiếu niên ngày càng tăng. *Tác hại: Việc học sinh chưa ngoan sẽ gây nhiều tác hại: - Đối với xã hội: Làm xã hội chậm phát triển, mất trật tự xã hội. - Đối với gia đình: Những học sinh này là mối lo ngại lớn, ảnh hưởng đến các thành viên còn lại trong gia đình. Nói chung những em này luôn mang đến cho gia đình nhiều phiền toái. Ng-êi thùc hiÖn: Lê Ngọc Đức Tr-êng tiÓu häc H-íng Phïng 3 Những sáng kiến rèn Đạo đức cho học sinh tiểu học - Đối với nhà trường: Gây trở ngại lớn đến nề nếp, chất lượng, nội qui của lớp. Làm ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp, thậm chí còn để lại tai tiếng cho trường, cho lớp. - Đối với tập thể bạn bè: Các em này thường lôi kéo bạn bè tiêm nhiễm những thói hư tật xấu của mình, gây ảnh hưởng lớn đến gia đình, nhà trường và xã hội. - Đối với giáo viên: Luôn phải bận tâm với những phần tử hư hỏng này, phải luôn tìm ra biện pháp phù hợp để hướng thiện cho các em, nó còn gây ảnh hưởng đến việc đánh giá xếp loại thi đua của giáo viên. - Đối với bản thân: Các em này sẽ bị ảnh hưởng lớn đến việc học tập, sự tiến thân của các em sau này. 2.4 Mục đích nghiên cứu : * Mục đích của đề tài nhằm: - Tìm hiểu việc giáo dục đạo đức cho học sinh - Đề xuất một số biện pháp nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học. 2.5 Nhiệm vụ nghiên cứu - Tìm hiểu vấn đề giáo dục đạo đức ở học sinh - Tìm hiểu thực trạng giáo dục đạo đức cho học sinh Trường tiểu học Hướng Phùng. - Tìm hiểu nguyên nhân của thực trạng - Đề xuất một số biện pháp để nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức cho học sinh 2.6 Khách thể và đối tượng nghiên cứu a.Khách thể nghiên cứu là rèn luyện đạo đức cho học sinh lớp 4,5. b.Đối tượng nghiên cứu: Việc giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 4,5. 2.7 Phương pháp nghiên cứu: - Phương pháp quan sát, hỏi đáp, thực hành, khăn trải bàn, quy nạp... 2.8 Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu: - Năm học 2014-2015 bắt đầu từ tháng 8 và kết thúc vào tháng 5 3. Nội dung 3.1. Thực trạng vấn đề Đạo đức của học sinh lớp 4,5 Nhận định chung: Năm học 2014 - 2015 được sự phân công phân nhiệm của nhà trường, bản thân tôi được phụ trách lớp 4E Trường Tiểu học Hướng Phùng. Với tổng số học sinh 12 em 9 nữ. - Lớp 4E Trường tiểu học Hướng Phùng với tổng số học sinh 12 em 9 nữ - Các em chưa xác định được động cơ học tập, thiếu chuyên cần, lười lao động, nói năng không lễ phép, gặp người lớn, thầy cô không chào hỏi, xưng hô bằng Cử và mày… Có vài học sinh chưa ngoan như em: Hố Văn Thông, Hố Văn Xây Nguyên nhân: Ng-êi thùc hiÖn: Lê Ngọc Đức Tr-êng tiÓu häc H-íng Phïng 4 Những sáng kiến rèn Đạo đức cho học sinh tiểu học - Các em là con em dân tộc ít ngưới, phần lớn phụ huynh giành phần lớn thời gian lo cuộc sống mưu sinh. Việc học tập và giáo dục trẻ đều khoán trắng cho giáo viên và nhà trường, hoặc quá nuông chiều con cái. - Sự phát triển của công nghệ thông tin và các phương tiện thông tin đại chúng làm cho trẻ có điều kiện tiếp xúc với văn hóa của nhân loại, các em có sự hiểu biết hơn và thông minh hơn nhưng chính những cái ưu thế đó ở địa bàn tôi giảng dạy lại khiếm khuyết rất nhiều các em tiếp xưc với văn hóa truyền thống, với phương châm cha truyền con nối nên ảnh hưởng rất lớn đến nề nếp cũng như tính cách của các em - Nói tới dạy đạo đức, học đạo đức người ta luôn thấy nặng nề và không mấy hứng thú khi học môn này. Từ chỗ xem nhẹ việc giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học nói chung học sinh lớp 4,5 nói riêng chưa được quan tâm triệt để, số tiết dự giờ môn đạo đức của giáo viên còn hạn chế, giáo viên chủ nhiệm chưa đầu tư cho việc dạy Đạo đức, vì vậy việc cung cấp các khái niệm, chuẩn mực đạo đức chưa tạo cho các em tiếp thu bằng cả tình cảm của mình để biến thành niền tin. Do đó là những nguyên nhân chính dẫn đến chiều hướng đi xuống về mặt đạo đức của học sinh hiện nay. Từ những nguyên nhân và thực trạng nêu trên, bản thân đưa ra một số biện pháp để giáo dục đạo đức cho học sinh. 3.2. Một số biện pháp năng cao hiệu quả giáo dục Đạo đức cho học sinh lớp 4,5 Nắm vững mục tiêu giáo dục đạo đức lớp 4,5 Ở tiểu học, cụ thể là ở lớp 4,5 quá trình giáo dục đạo đức nhằm giúp học sinh: “Về nhận thức Học sinh có hiểu biết ban đầu về một số chuẩn mực hành vi đạo đức và pháp luật phù hợp với lứa tuổi học sinh lớp 4,5 trong các mối quan hệ của các em với những người thân trong gia đình; với bạn bè, và công việc của lớp; của trường; với Bác Hồ và những người có công với đất nước, với dân tộc; với hàng xóm láng giềng; với thiếu nhi và khách quốc tế; với cây trồng, vật nuôi và nguồn nước; với lời nói, việc làm của bản thân”. “Về kĩ năng, hành vi: Học sinh được từng bước hình thành kĩ năng bày tỏ ý kiến, thái độ của bản thân đối với những quan niệm, hành vi, việc làm có liên quan đến các chuẩn mực đã học; kĩ năng lựa chọn và thực hiện các hành vi ứng xử phù hợp chuẩn mực trong các tình huống đơn giản, cụ thể trong cuộc sống”. “Về thái độ: Học sinh bước đầu hình thành thái độ trách nhiệm đối với lời nói, việc làm của bản thân, tự tin vào khả năng của bản thân, yêu thương ông bà, cha mẹ, anh chị em và bạn bè, biết ơn Bác Hồ và các thương binh liệt sĩ; quan tâm, tôn trọng với mọi người, đoàn kết hữu nghị với thiếu nhi quốc tế; có ý thức bảo vệ nguồn nước và cây trồng, vật nuôi”. 3.3. Nắm vững Quan điểm chung về đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở lớp 4,5: - Đối với học sinh lớp 4,5 nhận thức còn cảm tính, trực tiếp và cụ thể. Vì vậy các nội dung giáo dục cần phải chuyển tải đến học sinh một cách nhẹ nhàng, sinh Ng-êi thùc hiÖn: Lê Ngọc Đức Tr-êng tiÓu häc H-íng Phïng 5 Những sáng kiến rèn Đạo đức cho học sinh tiểu học động thông qua các hoạt động: đóng vai, chơi trò chơi; phân tích, xử lí tình huống, kể chuyện theo tranh, xây dựng phần kết cho các câu chuyện cho kết cục mở, đánh giá và tự đánh giá hành vi của bản thân và những người xung quanh theo các chuẩn mực hành vi đã học; tìm hiểu, phân tích, đánh giá các sự kiện trong đời sống đạo đức của lớp học, của nhà trường, của địa phương, kể chuyện, múa hát, đọc thơ, vẽ tranh, xem băng hình,...có liên quan đến chủ đề bài học. - Dạy học môn Đạo đức phải gắn bó chặt chẽ với cuộc sống thực của học sinh. Các truyện kể, tình huống, tấm gương, tranh ảnh,...sử dụng để dạy học đạo đức phải lấy chất liệu từ cuộc sống thực của học sinh. Điều đó sẽ giúp cho bài học đạo đức thêm phong phú, gần gũi, sống động đối với các em. - Các phương pháp và hình thức dạy học đạo đức lớp 4,5 rất phong phú đa dạng, bao gồm cả các phương pháp dạy học hiện đại như: đóng vai, thảo luận nhóm, tổ chức trò chơi, điều tra thực tiễn, báo cáo, giải quyết vấn đề, động não,... các phương pháp truyền thống như: kể chuyện đàm thoại, nêu gương, sử dụng đồ dùng trực quan, khen thưởng... bao gồm cả hình thức dạy học cá nhân, theo nhóm theo lớp, học ở trong lớp, ngoài sân trường, vườn trường . - Mỗi phương pháp và hình thức dạy học môn đạo đức đều có mặt mạnh và hạn chế riêng, phù hợp với từng loại bài riêng, từng khâu riêng của tiết dạy. Vì vậy trong quá trình dạy học giáo viên cần căn cứ vào nội dung, tính chất từng bài, căn cứ vào trình độ học sinh và năng lực, sở trường của bản thân, căn cứ vào điều kiện, hoàn cảnh cụ thể của trường mình, lớp mình mà lựa chọn, sử dụng kết hợp các phương pháp và hình thức dạy học hợp lí, đúng mức để giáo dục đạo đức cho học sinh qua các bài đạo đức. 3.4. Các vấn đề lí luận về giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 4,5 Chương trình môn đạo đức ở lớp 4,5 mỗi lớp phản ánh các chuẩn mực hành vi đạo đức cần thiết, phù hợp với lứa tuổi trong các mối quan hệ của các em với bản thân, gia đình, nhà trường, cộng đồng và môi trường tự nhiên. Ở mỗi bài đạo đức đều phải thực hiện các nhiệm vụ và nội dung giáo dục đạo đức cho học sinh như: - Giáo dục ý thức đạo đức - Giáo dục thái độ, tình cảm đạo đức. - Giáo dục hành vi, thói quen đạo đức. a/ Giáo dục ý thức đạo đức: Giáo dục ý thức đạo đức nhằm cung cấp cho học sinh những tri thức đạo đức cơ bản, sơ đẳng về chuẩn mực hành vi, hình thành niềm tin đạo đức cho học sinh. Các chuẩn mực hành vi này được xây dựng từ các phẩm chất đạo đức, chúng phản ánh các mối quan hệ hàng ngày của các em. Đó là: - Gọn gàng, sạch sẽ; giữ gìn sách vở đồ dùng học tập, lễ phép với ông bà, gọn gàng sạch sẻ; trung thực với mọi người... - Quan hệ cá nhân với xã hội: Kính yêu Bác Hồ, biết ơn thương binh liệt sĩ, yêu quê hương, làng xóm, phố phường của mình... Để từ đó HS yêu mến và tự hào về trường, lớp, giữ gìn môi trường sống xung quanh nơi mình đang sống. Ng-êi thùc hiÖn: Lê Ngọc Đức Tr-êng tiÓu häc H-íng Phïng 6 Những sáng kiến rèn Đạo đức cho học sinh tiểu học - Quan hệ cá nhân với công việc, lao động: Biết chăm chỉ, kiên trì, vượt khó trong học tập, trung thực trong học tập tích cực tham gia các công việc lao động khác nhau. - Quan hệ cá nhân với những người xung quanh: Hiếu thảo đối với ông bà, cha mẹ, quan tâm giúp đỡ anh chị em trong gia đình, tôn trọng, giúp đỡ, đoàn kết với bạn bè, với thiếu nhi quốc tế, tôn trọng và giúp đỡ hàng xóm láng giềng... theo khả năng của mình. - Quan hệ cá nhân với tài sản xã hội, tài sản của người khác: Tôn trọng và bảo vệ tài sản của nhà trường, của nhà nước và của người khác... - Quan hệ cá nhân với thiên nhiên: Bảo vệ môi trường tự nhiên xung quanh nơi học, nơi chơi, bảo vệ cây trồng, cây xanh có ích, động vật nuôi, động vật có ích, diệt trừ động vật có hại, bảo vệ nguồn nước... - Quan hệ cá nhân với bản thân: khiêm tốn, thật thà, bạo dạn, vệ sinh, tự làm lấy công việc của mình... * Những tri thức đạo đức ngày nay giúp các em phân biệt được cái đúng – cái sai, cái tốt – cái xấu, cái thiện – cái ác... từ đó các em sẽ làm theo đúng, ủng hộ cái tốt, tán thành cái thiện và đấu tranh, phê phán, tránh cái sai, cái xấu, cái ác... ý thức đạo đức đúng đắn có tác dụng định hướng cho thái độ, tình cảm, hành vi đạo đức. b/ Giáo dục thái độ, tình cảm đạo đức: Giáo dục thái độ, tình cảm đạo đức cho học sinh là thức tỉnh những rung động, những xúc cảm với hiện thực xung quanh, làm cho chúng biết yêu, biết ghét rõ ràng, có thái độ đúng đắn đối với các hiện tượng phức tạp trong đời sống. - Thái độ, tình cảm đối với những người xung quanh: kính yêu, biết ơn, quan tâm, chăm sóc ông bà, cha mẹ, yêu quý anh chị em, tôn trọng và yêu quý bạn bè, tôn trọng những người xung quanh khác, hàng xóm... - Thái độ đối với xã hội: Kính yêu Bác Hồ, biết ơn thương binh liệt sĩ, yêu trường mến lớp, yêu quê hương làng xóm... - Thái độ đối với môi trường sống: yêu thiên nhiên, và có ý thức giữ gìn vẻ đẹp môi trường xung quanh. - Thái độ đối với bản thân: có lòng tự trọng, khiêm tốn học hỏi, biết giữ lời hứa, trung thực... - Thái độ đối với các hành động: Thái độ ủng hộ, đồng tình, tán thành với những tấm gương, việc làm tốt, phù hợp với những chuẩn mực đạo đức, có thái độ lên án, phê phán, chê cười những ai có hành động sai trái, xấu, có hại cho người khác, xã hội, cộng đồng. - Tình cảm tích cực được hình thành dựa vào ý thức đúng đắn và được củng cố, khẳng định qua hành vi, đồng thời có tác dụng thúc đẩy, tạo động cơ cho việc nhận thức chuẩn mực, thực hiện hành vi đạo đức. c/ Giáo dục hành vi, thói quen đạo đức: Giáo dục hành vi, thói quen đạo đức là tổ chức cho học sinh lặp đi, lặp lại nhiều lần những thao tác, hành động đạo đức nhằm có đựơc hành vi đạo đức, từ đó Ng-êi thùc hiÖn: Lê Ngọc Đức Tr-êng tiÓu häc H-íng Phïng 7 Những sáng kiến rèn Đạo đức cho học sinh tiểu học có thói quen đạo đức. Môn đạo đức lớp 4,5 cần hình thành cho học sinh các hành vi, thói quen đạo đức như: - Giúp đỡ, chăm sóc ông bà, cha mẹ, anh chị em trong gia đình. - Hành vi lễ phép. trung thực với moi người, biết bày tỏ ý kiến, biết vượt khó - Có những việc làm vừa sức để giúp đỡ bạn bè, hàng xóm láng giềng, những thương binh, gia đình liệt sĩ... Ví dụ: Đối với hang xóm thì trông nhà giúp, chơi với em khi hàng xóm đi vắng… - Có những việc làm nhân đạo vừa sức đối với các gia đình thương binh liệt sĩ, bà mẹ Việt Nam anh hùng, giúp đỡ những người gặp thiên tai, gặp khó khăn... Ví dụ: Giúp đỡ gia đình thương binh liệt sĩ như quét dọn nhà cửa… - Có những hành động, việc làm bảo vệ trường, lớp, tài sản công cộng, thiên nhiên, nguồn nước, đồ đạc, tài sản của người khác... Ví dụ: Không chặt , bẻ cành ở công viên, trường học - Cần giáo dục hành vi văn hoá cho học sinh: “đúng” về mặt đạo đức, “đẹp” về mặt thẩm mĩ. - Các nhiệm vụ trên đây có mối quan hệ chặt chẽ với nhau và cần được giải quyết đồng bộ thông qua: d/Giáo dục kĩ năng sống: Như chúng ta đã biết giáo dục kĩ năng sống là yêu cầu cấp thiết đối với thế hệ trẻ. Các em chính là những chủ nhân tương lai của đất nước, là những người quyết định sự phát triển của đất nước trong những năm tới. Nếu không có kĩ năng sống, các em sẽ không thể thực hiện tốt trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng, quê hương và đất nước. Lứa tuổi HS là lứa tuổi đang hình thành những giá trị nhân cách, giàu ước mơ, ham hiểu biết, thích tìm tòi, khám phá song còn thiếu hiểu biết sâu sắc về xã hội, còn thiếu kinh nghiệm sống, dễ bị lôi kéo, kích động... Đặc biệt là trong bối cảnh hội nhập quốc tế và cơ chế thị trường hiện nay, thế hệ trẻ thường xuyên chịu tác động đan xen của những yếu tố tích cực và tiêu cực, luôn được đặt vào hoàn cảnh phải lựa chọn những giá trị, phải đương đầu với những khó khăn, thách thức, những áp lực tiêu cực. Nếu không được giáo dục KNS,nếu thiếu KNS các em dễ bị lôi kéo các hành vi tiêu cực, bạo lực, lối sống ích kĩ, thực dụng, dễ bị phát triển lệch lạc về nhân cách . Vì vậy giáo dục KNS cho thế hệ trẻ là rất cần thiết, giúp các em rèn luyện hành vi và trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng và Tổ quốc; giúp trẻ em có ứng phó tích cực trước các tình huống trong cuộc sống xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với gia đình, bạn bè và mọi người, sống tích cực chủ động, an toàn, hài hoà và lành mạnh. Bản thân tôi đã giáo dục KNS cho HS bằng cách tích hợp tất cả các môn học trong chương trình,đồng thời thực hiện hình thức xây dựng” Trường học thân thiện” nhằm thúc đẩy giáo dục KNS cho HS lớp mình. Ng-êi thùc hiÖn: Lê Ngọc Đức Tr-êng tiÓu häc H-íng Phïng 8 Những sáng kiến rèn Đạo đức cho học sinh tiểu học + Tổ chức các hoạt động có tính chất tương tác.Ví dụ : Kĩ năng tiếp xúc với bạn bè thầy cô ( kĩ năng thương lượng, giải quyết vấn đề). Biết thương lượng với bạn, nhường nhịn, giải quyết vấn đề nảy sinh khi giao tiếp. + Tổ chức thực hiện các hoạt động trong và ngoài giờ học sao cho HS thể hiện ý tưởng cá nhân, tự trải nghiệm và biết phân tích kinh nghiệm sống của mình và người khác. + Giáo dục KNS cả một quá trình : nhận thức – hình thành thái độ - thay đổi hành vi. + Kiên trì chờ đợi và tổ chức các hoạt động liên tục để HS duy trì hành vi mới và có thói quen mới ; tạo động lực cho HS điều chỉnh hoặc thay đổi giá trị, thái độ và thay đổi những hành vi trước đây, thích nghi hoặc chấp nhận các giá trị hành vi mới. Tạo điều kiện cho HS tự tóm tắt những nhận thức cho bản thân sau mỗi giờ học, phần học. + Giáo dục KNS cho HS ở mọi nơi, mọi lúc, trong các giờ học, hoạt động lao động, hoạt động đoàn thể - xã hội, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp và các giáo dục khác. + Việc giáo dục KNS trong môn Đạo đức nhằm bước đầu trang bị cho học sinh những KNS cần thiết, phù hợp với lứa tuổi tuổi tiểu học, giúp các em biết sống và ứng xử phù hợp trong các mối quan hệ với người thân trong gia đình, với thầy cô giáo, bạn bè và những người xung quanh; với cộng đồng với quê hương, đất nước và với môi trường tự nhiên; giúp các em bước đầu biết sống tích cực, chủ động, có mục đích, có kế hoạch, tự trọng, tự tin, có kỉ luật, biết hợp tác, giản dị, tiết kiệm, gọn gàng, ngăn nắp, vệ sinh….. để trở thành con ngoan trong gia đình, HS tích cực của nhà trường và công dân tốt của xã hội. 3.5. Nắm vững Nội dung chương trình môn đạo đức lớp 4,5 Nội dung môn đạo đức kết hợp giữa giáo dục quyền trẻ em với giáo dục bổn phận của học sinh. Kết hợp giáo dục quyền trẻ em được có gia đình, được cha mẹ yêu thương, chăm sóc với giáo dục bổn phận của trẻ em phải quan tâm, chăm sóc ông bà, cha mẹ, anh chị em, lễ phép với anh chị, nhường nhịn em nhỏ, hành vi lễ phép. trung thực với moi người, biết bày tỏ ý kiến, biết vượt khó Kết hợp giáo dục kĩ năng sống : Kĩ năng lắng nghe ý kiến của người thân.Kĩ năng thể hiện sự cảm thong trước suy nghĩ, cảm xúc của người thân. Kĩ năng đảm nhận trách nhiệm chăm sóc người thân trong những việc vừa sức. Chương trình không chỉ giáo dục bổn phận trách nhiệm của học sinh đối với gia đình, nhà trường, xã hội, môi trường tự nhiên mà còn giáo dục trách nhiêm của các em đối với chính bản thân như: biết tự trọng, tự tin, hài lòng về những điểm tốt của bản thân, biết quan tâm giữ gìn vệ sinh và hình thức bên ngoài của bản thân, biết giữ gìn đồ dùng, sách vở cá nhân, biết bảo vệ an toàn cho bản thân... Thông qua các bài đạo đức, học sinh lớp 4,5 được giáo dục cho một số kĩ năng sống cơ bản như: kinh nghiệm giao tiếp, kinh nghiệm tự nhận thức, kinh nghiệm Ng-êi thùc hiÖn: Lê Ngọc Đức Tr-êng tiÓu häc H-íng Phïng 9 Những sáng kiến rèn Đạo đức cho học sinh tiểu học ra quyết định, kinh nghiệm giải quyết vấn đề.Hành vi lễ phép. trung thực với moi người, biết bày tỏ ý kiến, biết vượt khó... 3.6. Tìm hiểu tâm lý lứa tuổi : Lứa tuổi học sinh tiểu học là lứa tuổi rất là hồn nhiên với tâm hồn trong sáng, dễ tiếp thu sự giáo dục của nhà trường. Cơ chế sự phát triển của trẻ thông qua hoạt động vui chơi , học tập. Nắm được đặc điểm tâm lý và sự phát triển thể chất của học sinh Tiểu học là nguyên tắc sư phạm quan trọng của những thầy, cô giáo Học sinh tiểu học hay bắt chước cho nên mỗi thầy cô giáo là tấm gương sáng để học sinh noi theo. Phải giáo dục học sinh bằng tình cảm. Tư duy của trẻ rất cụ thể, khi dạy đạo đức phải nêu sự việc cụ thể. Giáo dục đạo đức người giáo viên Tiểu học cũng có nhiều thuận lợi, có điều kiện tiếp xúc thường xuyên các em, giáo viên có thể tìm hiểu được hoàn cảnh sống của các em. Từ đó có biện pháp, phương thức giáo dục thích hợp. 3.7. Tổ chức, vận dụng tốt các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học phù hợp với từng mục tiêu của bài học. * Thông qua các tiết đạo đức để các tiết học hiệu quả cao thì giáo viên phải nghiên cứu kĩ kế hoạch bài dạy, bài giảng để tổ chức tiết học một cách hợp lý. Cách sử dụng đồ dùng dạy học đưa ra phải đúng lúc, đạt hiệu quả tốt. Nhất là tiết lý thuyết thì phương pháp dạy phải khác với tiết thực hành. Tiết lý thuyết khi giảng dạy giáo viên phải lưu ý đến hệ thống câu hỏi đàm thoại phải phù hợp, phải logic để đúc rút ra được những bài học quý báu trong giờ đạo đức cho học sinh cần học tập. Khác hẳn với tiết thực hành giáo viên phải hướng dẫn học sinh thực hiện những hành vi đạo đức tốt vừa học được qua tiết lý thuyết bằng những việc làm cụ thể vừa sức, vừa khả năng của học sinh: bằng nhiều việc làm khác nhau, cũng như nhiều hình thức khác nhau. Ví dụ : Khi dạy ở tiết lý thuyết giáo viên có thể cho học sinh đàm thoại một số câu hỏi để học sinh hiểu được: Tại sao chúng ta phải chăm sóc ông bà, cha mẹ? Chăm sóc ông bà, cha mẹ con phải làm gì? Cho học sinh liên hệ bản thân mình đã chăm sóc ông bà, cha mẹ chưa? Nếu đã chăm sóc thì con đã chăm sóc như thế nào? Trong nhiều trường hợp khác nhau giáo viên phải lựa chọn cách giảng khác nhau cho các tổ nhóm sưu tầm câu chuyện, tranh ảnh phục vụ bài giảng cùng giáo viên thì học sinh dễ nắm chắc nội dung của bài mới. Giáo viên không phải giảng nhiều mà học sinh dễ hiểu. * Còn tiết thực hành thì giáo viên hướng dẫn học sinh biết áp dụng những kiến thức vừa học vào thực tế cuộc sống chăm sóc ông bà, cha mẹ như thế nào? Kể cả lúc khoẻ mạnh, lúc đi chơi xa, đi công tác và nhất là lúc ốm đau, bệnh tật bằng những việc làm cụ thể của mình qua việc “nhận diện hành vi đúng sai, qua tranh ảnh”. “Cùng nhau tham gia giải quyết các tình huống”. (Qua các tiểu phẩm do học sinh tự đóng) hoặc các tình huống các em có thể gặp trong sinh hoạt hàng ngày. Giúp các em có những đối xử đúng mực bộc lộ được tình cảm đạo đức, hành vi đạo đức của mình đối với ông bà cha mẹ người đã sinh ra và nuôi dưỡng mình. 3.8. Kết quả thực hiện. Ng-êi thùc hiÖn: Lê Ngọc Đức Tr-êng tiÓu häc H-íng Phïng 10 Những sáng kiến rèn Đạo đức cho học sinh tiểu học TSHS 110 HỌC KÌ I: NĂM HỌC 2014 - 2015 Khối lớp 4 CHƯA ĐẠT TỈ LỆ ĐẠT 110 100% 0 TỈ LỆ Khối lớp 5 TSHS ĐẠT TỈ LỆ CHƯA ĐẠT 0 TỈ LỆ 119 119 100% 5.Kết luận, kiến nghị: 5.1. Kết luận: Nói tóm lại, giáo dục đạo đức học sinh tiểu học hiện nay là sự nỗ lực của nhà trường, các thầy cô giáo với ý thức trách nhiệm, lương tâm đạo đức nhà giáo. Hiệu quả giáo dục đạo đức học sinh sẽ cao hơn nữa đáp ứng được yêu cầu của đất nước trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế nếu giáo dục đạo đức là sự tổng hòa các mối quan hệ tốt đẹp, đúng đắn của các thành phần người với vai trò, vị trí, ý thức lương tâm, trách nhiệm trong cộng đồng xã hội.Việc giáo dục đạo đức cho thế hệ trẻ trở thành con người “vừa chuyên vừa hồng” cho đất nước đòi hỏi phải có sự kết hợp , nhà trường, gia đình và xã hội. 5.2 Kiến nghị - Đối với nhà trường: Nhà trường thường xuyên tổ chức thực hành đạo đức. Thực hành đạo đức là hình thức tổ chức giáo dục nhằm tạo cơ hội cho học sinh chuyển hóa bước đầu những tri thức và niềm tin về các chuẩn mực đạo đức đã học thành hành vi và thói quen. Giáo dục Kĩ năng sống cho các em Vì vậy giáo dục KNS cho thế hệ trẻ là rất cần thiết, giúp các em rèn luyện hành vi và trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng và Tổ quốc; giúp trẻ em có ứng phó tích cực trước các tình huống trong cuộc sống xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với gia đình, bạn bè và mọi người, sống tích cực chủ động, an toàn, hài hoà và lành mạnh. - Đối với giáo viên chủ nhiệm: Luôn là tấm gương người thầy. Đối với trẻ tiểu học, ngoài cha mẹ, thầy cô giáo có vị trí hết sức quan trọng và có sức tác động rất lớn đối với trẻ. Có thể trong khoảng thời gian dài những điều cha mẹ dạy bảo, thuyết phục mà trẻ nhỏ không chịu nghe theo, không chấp nhận nhưng nếu cũng với những điều đó được thầy cô giáo yêu cầu thì các em lại phục tùng một cách tuyệt đối. Có thể nói rằng hình ảnh của thầy cô giáo ở bậc tiểu học là hình ảnh khó phai mờ trong tâm trí học sinh. Điều này xuất phát từ sự chuẩn mực của thầy cô giáo tiểu học. Hiện tại sự chuẩn mực của thầy cô giáo tiểu học được thể hiện rõ trong chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu học . Mỗi nhà trường cần phải quán triệt đến tận thầy cô giáo để mỗi thầy cô giáo thật sự là một tấm gương sáng cho học sinh noi theo.Cần phải thường xuyên làm tốt công tác chủ nhiệm lớp, thường xuyên Ng-êi thùc hiÖn: Lê Ngọc Đức Tr-êng tiÓu häc H-íng Phïng 11 Những sáng kiến rèn Đạo đức cho học sinh tiểu học thăm hỏi gia đình các em. Mỗi giáo viên phải có lòng vị tha, thương yêu học sinh như chính người thân của mình. Công bằng trong thưởng phạt, giáo dục các em tinh thần tương thân tương ái, động viên kịp thời trong mọi hoạt động, giúp các em không mặc cảm, tự ti và vươn lên. Ngoài ra giáo viên cần phải chịu khó lắng nghe tâm tư, tình cảm của các em, qua đó phân tích lí giải những ý kiến của các em, tạo cơ hội cho các em tâm sự những gút mắc trong các em. - Đối với gia đình: Cần phải luôn là chỗ dựa vững chắc cho các em, giúp các em không cảm thấy cô đơn, lẻ loi, hụt hẩng. Gia đình cần nhận thức đúng đắn về vai trò, trách nhiệm của mình trong việc giáo dục con cái. Không nên quá lo về kinh tế mà bỏ quên việc giáo dục con em mình, phải thường xuyên liên lạc với nhà trường, nắm tình hình học tập của con em mình. Những thành viên trong gia đình cần luôn noi gương tốt cho các em noi theo. - Đối với xã hội: Cần quan tâm đến ngành giáo dục nhiều hơn nữa, phối kết hợp với ban ngành địa phương có một sân chơi lành mạnh để các em sinh hoạt, vui chơi để tránh xa những thói quen tật xấu, không còn những tệ nạn, …làm ảnh hưởng đến thế hệ trẻ mai sau. Mặc khác, nhà trường, gia đình và xã hội cần phối hợp chặt chẽ nhằm hổ trợ cho nhau để hoàn thành nhiệm vụ là giáo dục học sinh trở thành một con người đầy đủ cả tài lẫn đức, xứng đáng là con ngoan trò giỏi- xứng đáng là cháu ngoan Bác Hồ mà cả xã hội đang mong chờ. Giáo dục đạo đức là hoạt động góp phần quan trọng lớn lao trong sự nghiệp trồng người của mỗi thầy cô giáo. Qua nhiều năm công tác bản thân tôi đã nhận thấy, không phải chỉ quan tâm đến việc dạy chữ, dạy nghề mà phải hết sức chú ý đến việc dạy người. Mà Bác Hồ thường nói : “Vì lợi ích mười năm phải trồng cây, Vì lợi ích trăm năm phải trồng người” Trên đây là một số biện pháp nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức của học sinh lớp 4,5 của bản thân tôi, tiến hành trong năm học 2014- 2015. Tôi rất mong được sự giúp đỡ của ban giám hiệu và các bạn bè đồng nghiệp để giúp tôi hoàn thành tốt trọng trách của người giáo viên trong “Sự nghiệp trồng người”.Trong giai đoạn phát triển hiện nay. Xin chân thành cảm ơn các đồng chí! 6. Các tài liệu nghiên cứu: Giáo dục tâm lý tiểu học nhà xuất bản giáo dục, Sách giáo khoa lớp 4,5 Đạo đức và phương pháp Đạo đức ở Tiểu học (tài liệu đào tạo giáo viên Tiểu học Liên thông từ trung học sư phạm lên Cao đẳng sư phạm nhà xuất bản Giáo dục). Ng-êi thùc hiÖn: Lê Ngọc Đức Tr-êng tiÓu häc H-íng Phïng 12 Những sáng kiến rèn Đạo đức cho học sinh tiểu học XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ Hướng Phùng, ngày 14 tháng 4 năm2015 Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép nội dung của người khác. Lê Ngọc Đức MỤC LỤC 1.Tên sáng kiến:“Những sáng kiến rèn Đạo đức cho học sinh tiểu học” Trang 1 2. Phần mở đầu: …......... ………………………………………..................Trang 1 2.1 Lý do chọn sáng kiến. …......... ………………………………………... Trang 1 2.2. Cơ sở lí luận:...........................................................................................Trang 2 a/Giáo dục là gì: ............................................................................................ Trang 2 b/Đạo đức là gì: ............................................................................................ .Trang 2 2.3. Cơ sở thực tiễn:.......................................................................................Trang 3 2.4 Mục đích nghiên cứu:............................................................................Trang 4 2.5 Nhiệm vụ nghiên cứu:............................................................................Trang 4 2.6 Khách thể và đối tượng nghiên cứu:....................................................Trang 4 2.7 Phương pháp nghiên cứu: ......................................................................Trang 4 2.8 Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu: ..........................................................Trang 4 3. Nội dung....................................................................................................Trang 4 3.1.Thực trạng vấn đề Đạo đức của học sinh lớp 4,5................................Trang 6 3.2. Một số biện pháp năng cao hiệu quả giáo dục Đạo đức cho học sinh lớp 4,5....................................................................................................................Trang 6 3.3. Nắm vững Quan điểm chung về đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở lớp 4,5: ................................................................................................Trang 6 3.4. Các vấn đề lí luận về giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 4,5.............Trang 6 3.5. Nắm vững nội dung chương trình môn đạo đức lớp 4,5: ...............Trang 9 3.6. Tìm hiểu tâm lý lứa tuổi : ...................................................................Trang 9 3.7. Tổ chức, vận dụng tốt các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học phù hợp với từng mục tiêu của bài học. ...........................................................Trang 9 4. Kết quả, áp dụng vào thực tiễn: ...........................................................Trang 10 5.Kết luận, kiến nghị: ................................................................................Trang 11 5.1. Kết luận: ..............................................................................................Trang 11 5.2 Kiến nghị...............................................................................................Trang 11 6. Các tài liệu nghiên cứu: ........................................................................Trang 12 Ng-êi thùc hiÖn: Lê Ngọc Đức Tr-êng tiÓu häc H-íng Phïng 13 Những sáng kiến rèn Đạo đức cho học sinh tiểu học Ng-êi thùc hiÖn: Lê Ngọc Đức Tr-êng tiÓu häc H-íng Phïng 14