Tài liệu Skkn nâng cao hiệu quả tích hợp nội dung “học tập và làm theo tấm gương đạo đức hồ chí minh” trong môn giáo dục công dân lớp 8, 9

ĐỀ TÀI Nâng cao hiệu quả tích hợp nội dung “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” trong môn Giáo dục công dân lớp 8, 9 I. ĐẶT VẤN ĐỀ: 1. Lí do chọn đề tài 1.1. Cơ sở lí luận: Thực hiện Chỉ thị số 06 – CT/TW ngày 07/11/2006 của Bộ Chính trị về tổ chức cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” và Hướng dẫn số 11 – HD/TTVH ngày 06/12/2006 của Ban Tư tưởng – Văn hoá Trung ương, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo chỉ thị thực hiện cuộc vận động trong toàn ngành với mục đích “Làm cho nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục, viên chức, học sinh, sinh viên, học viên trong toàn ngành Giáo dục nhận thức sâu sắc về những nội dung cơ bản và những giá trị to lớn của tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh ; tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về ý thức tu dưỡng, rèn luyện và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, nâng cao đạo đức cách mạng, cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư ; đẩy lùi sự suy thoái về chính trị đạo đức, lối sống và các tệ nạn xã hội, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội X của Đảng.” Tấm gương về cuộc đời và sự nghiệp hoạt động cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh có sức mạnh to lớn trong việc giáo dục đạo đức, rèn luyện phẩm chất cho học sinh. Cuộc đời hoạt động của Chủ tịch Hồ Chí Minh là tấm gương sáng tuyệt vời về sự phấn đấu cho lí tưởng đạo đức cao cả nhất của con người. Từ bản thân người, sự nghiệp cách mạng của Người luôn toả sáng một nền đạo đức mới cao đẹp, đạo đức cách mạng. Người đã hi sinh lợi ích cá nhân, cống hiến trọn đời mình cho Tổ quốc, Người là kết tinh của những giá trị đạo đức tinh tuý nhất của dân tộc. Nó là ánh sáng soi đường cho nhiều thế hệ người Việt Nam hôm nay và mai sau. Vì vậy, việc nghiên cứu “học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” là nghĩa vụ đạo đức của Trang 1 mỗi người, bởi học theo Người, làm theo Người là con đường ngắn nhất giúp chúng ta tự hoàn thiện đạo đức cá nhân. Đồng thời giáo dục học sinh “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” cũng là trách nhiệm cao cả của người làm thầy cô giáo. Trước những nhiệm vụ trọng đại và cấp bách của nền giáo dục nước nhà hiện nay, hơn lúc nào hết, chúng ta cần đi sâu nghiên cứu, học tập và vận dụng tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về xây dựng và phát triển nền giáo dục Việt Nam, về đào tạo nguồn nhân lực, về sự nghiệp trồng người. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói, ham muốn tột bật của người là nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành. Giáo dục là một khoa học. Đó là khoa học về thiết kế xây dựng con người phục vụ chế độ xã hội, khoa học về cách thức, phương pháp giáo dục con người với chất lượng tốt nhất và hiệu quả nhất; khoa học về xây dựng một nền giáo dục với quy mô, cơ cấu phù hợp với xu thế phát triển của thời đại và phải giải quyết được nhu cầu của thực tiễn cách mạng Việt Nam đặt ra. Vì thế, tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục là một khoa học không chỉ được đề cập ở phạm vi nghĩa hẹp là giáo dục tri thức, học vấn giới hạn trong nhà trường, giữa thầy và trò, mà nội dung tư tưởng giáo dục của Hồ Chí Minh là hết sức rộng lớn, bao quát trên nhiều lĩnh vực. Đó là tư tưởng về giáo dục đạo làm người, là quan điểm giáo dục con người nói chung cả về lý tưởng, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ, đạo đức trong toàn bộ các quan hệ xã hội. Với sự xác định như vậy, có thể nói tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục là rất sâu rộng cả về mục đích, nội dung, phương pháp. Bên cạnh đó, trong giáo dục việc xây dựng đạo đức cách mạng Hồ Chí Minh không chỉ dạy mọi người, nhất là cán bộ, đảng viên phải thực hiện cần, kiệm, liêm, chính, nhân, trí, tín, dũng mà còn kêu gọi mọi người chống tham ô, lãng phí và bệnh quan liêu. Đó là những tiêu chuẩn cơ bản của đạo đức cách mạng, là nền tảng cho việc xây dựng con người mới toàn diện. Trang 2 Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục không chỉ là cơ sở lý luận cho việc xây dựng nền giáo dục mới mang tính dân tộc, khoa học và đại chúng đã được Đảng và Nhà nước ta xây dựng và phát triển, mà còn là ngọn cờ lý luận soi đường cho cách mạng Việt Nam hơn 60 năm qua. Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục và đào tạo con người mới Việt Nam thực sự ngày càng được hiện thực hoá trong cuộc sống sinh động. Trong suốt 4 qua, trên khắp cả nước phong trào thi đua "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh", diễn ra với nhiều hình thức khác nhau khá sôi nổi và mang nhiều ý nghĩa hết sức lớn lao trong việc tuyên truyền và giáo dục ý thức của mỗi người dân Việt Nam học và làm theo tấm gương của Bác. "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh" đã trở thành một phương châm đối với tất cả công dân Việt Nam nói chung và đặc biệt là Đảng viên, cán bộ công chức nói riêng để có thể thấm nhuần và phát huy tư tưởng của Bác, chung tay góp sức xây dựng đất nước ngày càng phồn vinh, giàu mạnh, xứng đáng với sự hy sinh đổ máu của các anh hùng dân tộc ra sức bảo vệ cho nền độc lập của Tổ quốc. 1. 2. Cơ sở thực tiễn: Chủ tịch Hồ Chí Minh thường nói: “ Đạo đức cách mạng là cái gốc”. Hưởng ứng cuộc vận động trên phạm vi toàn quốc với nội dung tích cực học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, Bộ Gáo dục và đào tạo chủ trương thực hiện chương trình tích hợp học tập nội dung “ Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” vào giảng dạy các môn học trong nhà trường phổ thông. Môn Giáo dục Công dân có đặc điểm nổi bật là gần gũi với con người và xã hội, gắn bó mật thiết với đời sống thực tiễn sinh động của gia đình, nhà trường và xã hội. Đặc điểm này tạo cho môn Giáo dục Công dân có những lợi thế để có thể tích hợp những nội dung giáo dục cần thiết cho học sinh như: “ Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, giáo dục môi trường, giáo dục an toàn giao thông , giáo dục kỹ năng sống, Giá trị sống, giáo dục giới tính… Trong những nội dung tích Trang 3 hợp này, tích hợp nội dung “ Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” giữ vị trí quan trọng trong việc giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh ở nước ta hiện nay. Giáo dục học sinh "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh" trong giảng dạy môn Giáo dục công dân là nhằm nâng cao phẩm chất đạo đức, nhân cách cho học sinh và hiệu quả môn học, giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh để học theo Người, làm theo Người, hoàn thiện phẩm chất đạo đức cá nhân. Giúp học sinh tự đánh giá được bản thân, từ đó các em có biện pháp rèn luyện để trở thành người có phẩm chất đạo đức tốt; xác định được nghĩa vụ và mục tiêu học tập của bản thân. Bồi dưỡng, nâng cao lòng kính yêu Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với học sinh. Rèn cho học sinh kĩ năng phân tích, đánh giá, nhận xét, so sánh, kể chuyện và thực hành. Vấn đề đặt ra là tích hợp nội dung gì và tích hợp như thế nào để có thể đáp ứng được yêu cầu cho học sinh về học tập và làm theo tấm gương đạo đức Bác Hồ để vẫn đảm bảo nguyên tắc: không gượng ép, không làm nặng nội dung và không làm biến dạng môn học. Từ tình hình thực tế của trường THCS Trương Định, năm 2007 và những năm tiếp theo sau đó, phong trào “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” được tuyên truyền phổ biến rộng rãi, không chỉ trong đội ngũ đảng viên của nhà trường, Cán bộ, giáo viên, nhân viên mà còn được tuyên truyền sâu rộng đến tất cả học sinh. Các hội thi kể chuyện về Bác Hồ của của đảng viên, cán bộ, giáo viên và cả học sinh đã để lại những ấn tượng vô cùng tốt đẹp trong tâm hồn các em. Trên cơ sở lý luận và thực tiễn như trên, là một giáo viên dạy môn Giáo dục Công dân, bản thân tôi luôn có suy nghĩ, trăn trở, tìm ra các biện pháp có sức thuyết phục trong công tác giảng dạy nhằm đưa việc lồng ghép tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh vào việc giáo dục đạo đức cho học sinh trong từng bài dạy của mình ngay từ những ngày đầu của cuộc vận động. Đến khi chúng tôi được tập huấn lồng ghép “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” hè năm 2010 thì thực chất việc Trang 4 làm này chúng tôi đã thực hiện từ nhiều năm trước đó, bây giờ là lúc chúng tôi tự kiểm nghiệm lại mình những gì đã làm được, làm tốt thì tiếp tục phát huy, những gì còn thiếu soát cần bổ sung chúng tôi sẽ tiếp tục hoàn thiện để việc “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” thật sự đi vào chiều sâu trong mỗi giáo viên giảng dạy Giáo dục công dân và học sinh toàn trường THCS Trương Định . Đó chính là lý do tôi chọn nghiên cứu đề tài “Nâng cao hiệu quả nội dung tích hợp “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” trong môn Giáo dục công dân lớp 8, 9”. 1.3. Phạm vi, đối tương nghiên cứu: Môn Giáo dục Công dân lớp 8, 9, học sinh 2 khối 8, 9 và giáo viên tham gia giảng dạy. Trong đó tập trung vào các bài dạy về các chuẩn mực đạo đức và pháp luật có những nội dung cần lồng ghép tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh hoặc những nội dung không có trong quy đinh nhưng có thể tiến hành lồng ghép, giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh. 1. 4. Mục đích nghiên cứu: Thực hiện nghiên cứu đề tài này nhằm tìm hiểu quá trình tiếp thu kiến thức, khả năng ứng dụng trong thực tế của các lớp giảng dạy, đánh giá kết quả thực hiện việc dạy và học sau 4 năm thực hiện cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”. Ngoài ra còn nhằm trình bày một những phương pháp, hướng tích hợp nội dung “ Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” theo chủ đề vào các bài học môn Giáo dục công dân THCS, trên cơ sở đó bước đầu đưa ra một số định hướng về phương pháp thực hiện có hiệu quả việc tổ chức một giờ học Giáo dục công dân theo nguyên tắc tích hợp các chủ đề đã chọn. 1. 5. Tính khoa học và thực tế: Đây là đề tài mới mẽ, mang tính nhân văn cao, có giá trị giáo dục thiết thực. Mặc dù việc thực hiện lồng ghép tích hợp giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh mới được các cấp giáo dục triển khai đầu năm học 2010 – 2011, nhưng bản thân tôi đã thực hiện nội dung này từ khá lâu rồi, đặc biệt khi cuộc vận động “Học tập và làm Trang 5 theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” được tổ chức năm 2007 nên đây là thời điểm để tôi đánh giá lại những gì mình đã làm được, những gì còn tồn tại để có định hướng cho công tác giảng dạy nói chung và việc lồng ghép tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong môn Giáo dục công dân ngày càng có hiệu quả cao hơn, vì vậy tôi càng có niềm tin to lớn vào sự thành công của mình hơn. II. NỘI DUNG: 1. Thực trạng giáo dục đạo đức và giáo dục lồng ghép trong môn Giáo dục Công dân tại Trường THCS Trương Định: 1.1.Thuận lợi: Bản thân tôi đã có thời gian giảng dạy môn Giáo dục công dân hơn 15 năm qua, được tham gia hầu hết các lớp tập huấn về chuyên môn dành cho giáo viên cốt cán, có cơ hội tham gia các hội thi cấp huyện, tỉnh. Được sự quan tâm chỉ đạo về mặc tư tưởng của Chi bộ, hướng dẫn chỉ đạo về chuyên môn của lãnh đạo nhà trường, sự giúp đỡ, trao đổi kinh nghiệm của giáo viên trong tổ bộ môn, đặc biệt là sự tín nhiệm, tin yêu của hầu hết học sinh nhà trường, đây là những động lực vô cùng to lớn giúp tôi có nhiều điều kiện triển khai và thực hiện tốt nội dung lồng ghép, tích hợp “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” trong môn Giáo dục công dân lớp 8, 9 có hiệu quả tốt trong nhiều năm qua. 1.2. Khó khăn: Thực tế môn Giáo dục công dân còn nhiều bất cập. Tâm lý chung của các bậc phụ huynh học sinh, rồi một số ít các thầy giáo, cô giáo cho đến cả các em học sinh đều cho đây là môn học phụ. Điều này tạo cho các em học sinh thái độ thờ ơ, không đầu tư thời gian, công sức cho việc tìm tòi, học tập và nghiên cứu một cách chủ động và say mê với môn học. Trang thiết bị, đồ dùng dạy học còn hạn chế (chủ yếu là tự làm). Ngoài ra còn một số giáo viên không được đào tạo chuyên môn nhưng vẫn được phân công giảng dạy cũng đã phần nào ảnh hưởng đến chất lượng bộ môn đặc Trang 6 biệt là việc lồng ghép tích hợp “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” trong giảng dạy. 2. Nội dung, biện pháp thực hiện: 2.1. Mục đích tích hợp giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh Trang bị cho học sinh những hiểu biết cần thiết, cơ bản về đạo đức Hồ Chí Minh, trên cơ sở đó các em, có được nhận thức thái độ và hành vi tích cực theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Giáo dục ý thức quan tâm tới việc học tập, làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, làm cho việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trở thành thói quen và nếp sống của HS. Phát triển kỹ năng thực hành, kỹ năng phát hiện và ứng xử tích cực trong việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Góp phần giáo dục cho học sinh trở thành người công dân tốt, biết sống và làm việc theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh và có trách nhiệm đối với đất nước. 2.2. Nội dung cơ bản của tư tưởng, tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh cần được thấm nhuần và tích hợp có hiệu quả trong giảng dạy Giáo dục công dân: Hồ Chí Minh là một người tiêu biểu nhất về đạo đức cách mạng. Người đã dày công xây dựng nền đạo đức cách mạng ở Việt Nam. Người đã phát triển lý luận đạo đức Mác- Lênin và kế thừa xuất sắc những tinh hoa đạo đức của dân tộc. Người đã tự tu dưỡng, rèn luyện mình trở thành con người mẫu mực nhất, là tấm gương trong sáng nhất về đạo đức cách mạng. Đó là di sản văn hóa vô giá của dân tộc ta và Đảng ta, là cống hiến đặc sắc của Bác Hồ cho dân tộc và cho loài người. Tư tưởng đạo đức cách mạng Hồ Chí Minh và tư tưởng đạo đức cổ truyền của dân tộc có mối tương quan; có thể thấy đạo đức cổ truyền của dân tộc ta là do thực tế hoàn cảnh lịch sử, hoàn cảnh đấu tranh của nhân dân ta trong trường kỳ lịch sử (đấu tranh với thiên nhiên, đấu tranh xã hội); đạo đức Hồ Chí Minh là sự kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống và được nâng lên một tầm cao mới, phù hợp với thời đại, đồng thời là sự kết hợp của tinh hoa nhân loại, gắn với hoàn cảnh lịch sử cụ thể. Điều này đã được lịch sử dân tộc chứng minh. Khái quát lịch sử Việt Nam cho thấy người Trang 7 dân ta từ đời này sang đời khác, đều hướng vào mấy nhiệm vụ to lớn, bao trùm: Làm người, dựng làng, giữ nước. Truyền thống đạo đức Việt Nam là truyền thống giáo dục con người phải tu dưỡng trọn đời để nên người, dựng làng và giữ nước. Chính từ truyền thống đạo đức này mà có lòng yêu nước, lòng nhân ái và những đức tính cần cù giản dị…Những đức tính như yêu nước, cần cù, thương người…thì trên thế giới nhiều dân tộc có. Cái riêng của dân tộc Việt Nam là ở lý tưởng: dạy cho con nên người, là sống ở làng, sang ở nước, là nhiễu điều phủ lấy giá gương, là sự lo lắng nước mất nhà tan…lịch sử ta, hoàn cảnh ta quy định nên bối cảnh truyền thống đạo đức ấy. Chính từ bối cảnh này, mà Hồ Chí Minh mới luôn luôn có sự kêu gọi “học để làm người”, mới có câu nói bất hủ “không có gì quý hơn độc lập tự do”. Chính trên bối cảnh đạo đức truyền thống của dân tộc, mà Hồ Chí Minh xuất hiện. Tư tưởng và đạo đức của Hồ Chí Minh là sự kết tinh những truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta và tinh hoa văn hoá của nhân loại, là tài sản tinh thần vô giá của Đảng và nhân dân ta; là tấm gương sáng để mọi người Việt Nam nói chung và thế hệ trẻ Việt Nam đang trong các nhà trường THPT nói riêng học tập và noi theo. Lúc sinh thời, Bác luôn dành muôn vàn tình thương yêu, chăm sóc, giáo dục thanh thiếu niên, nhi đồng. Những lời dạy ân cần và tấm gương đạo đức trong sáng của Người là nguồn cổ vũ to lớn, cuốn hút và thôi thúc lớp trẻ vươn lên, cống hiến cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trước lúc ra đi , Bác còn căn dặn toàn Đảng, toàn dân phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên, đào tạo thanh niên thành “những người thừa kế , xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa hồng, vừa chuyên” và chỉ rõ “bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết”. Thấm nhuần tư tưởng và lời dạy đó của Người, ngày nay, trong thời kỳ đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế với thời cơ và vận hội lớn, đan xen với những thách thức không nhỏ, chúng ta càng phải quan tâm bồi dưỡng, phát huy nguồn lực con người, nhất là thế hệ trẻ một nhân tố cực kỳ quan trọng, đảm bảo đất nước ta phát triển nhanh và bền vững. Trang 8 Nghị quyết Đại hội lần X của Đảng tiếp tục khẳng định: “Xây dựng hoàn thiện giá trị, nhân cách của con người Việt Nam… bồi dưỡng các giá trị văn hoá trong thanh niên, học sinh, sinh viên, đặc biệt là lý tưởng sống, năng lực, trí tuệ, đạo đức và bản lĩnh văn hoá của con người Việt Nam…” Cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” đã được triển khai trong các nhà trường nhằm mục đích tạo ra sự chuyển biến về mặt nhận thức trong đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, học sinh và quan trọng là phải làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh nhằm đẩy lùi suy thoái về đạo đức, tư tưởng, lối sống và tệ nạn xã hội. Nội dung cuộc vận động gồm: Tổ chức nghiên cứu, học tập và làm theo tư tưởng đạo đức trong các tác phẩm “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân”, “Di chúc” và tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, tập trung vào các phẩm chất "cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư", ý thức tổ chức kỷ luật, ý thức trách nhiệm, ý thức phục vụ nhân dân, đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân, quan liêu, tham nhũng, lãng phí đồng thời lồng ghép triển khai Cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” với triển khai cuộc vận động “Hai không”, cuộc vận động “Mỗi thầy, cô giáo là một tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo” và phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”…Cuộc vận động đã đáp ứng được nhu cầu của đông đảo giáo viên, cán bộ, công chức, học sinh trong nhà trường, đã bước đầu tạo ra sự chuyển biến nhận thức sâu sắc về những nội dung cơ bản và những giá trị to lớn của tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, đặc biệt là về tư tưởng, đạo đức, lối sống của Bác với đội ngũ các thầy cô giáo nhưng chưa được sâu rộng và sâu sắc đối với học sinh bậc Trung học phổ thông. 2.3. Chủ đề tích hợp giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trong giảng dạy giáo dục công dân lớp 8, 9: Giáo dục về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh cho học sinh trong dạy học Giáo dục công dân nói chung và môn Giáo dục công dân 8, 9 nói riêng cần tập trung vào những nội dung chủ yếu sau: Trang 9 1.Nền đạo đức mà Chủ tịch Hồ Chí Minh dày công vun đắp là sự thống nhất giữa chủ nghĩa yêu nước nồng nàn với tinh thần quốc tế vô sản chân chính và trong sáng. 2. Tấm gương kiên trì, rèn luyện tự hoàn thiện bản thân, kiên trì phấn đấu để đạt được mục đích ích quốc, lợi dân. 3. Tấm gương về một con người yêu quê hương, đất nước, thiết tha cống hiến trọn đời mình vì đất nước. 4. Tấm gương tuyệt đối tin tưởng vào sức mạnh của nhân dân, kính trọng nhân dân, hết lòng hết sức phục vụ nhân dân. 5. Tấm gương của một con người nhân ái, vị tha, khoan dung, nhân hậu hết mực vì con người. 6. Tấm gương cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư , đời riêng trong sáng, nếp sống giản dị và đức khiêm tốn phi thường. 7. Tấm gương tôn trọng kỉ luật và pháp luật, không dành cho mình bất cứ đặc quyền, đặc lợi nào. Tùy theo lứa tuổi học sinh, chất lượng học tập ở các khối lớp, điều kiện của giáo viên (phương tiện, đồ dùng dạy học, khả năng giáo viên) mà các nội dung này được cung cấp cho học sinh ở các mức độ khác nhau. 3. Các bước tiến hành: 3.1. Chuẩn bị và sắp xếp, lưu trữ tư liệu: Đây là yếu tố quan trọng quyết định đến hiệu quả giờ dạy. Kinh nghiệm của bản thân cho thấy nếu nguồn tài liệu không phong phú và tin cậy thì sức thuyết phục không cao. Tư liệu có nhiều loại khác nhau có thể bằng văn bản, bằng hình ảnh, phim tư liệu, bài viết khác và bằng nhận thức thực tiễn của giáo viên. Có nhiều cách sưu tầm tài liệu nhưng với tôi thì thường dùng một số cách cơ bản đó là : Bản thân tự tạo ra tư liệu(tự làm), sưu tầm ở cá nhân, tổ chức có liên quan và một nguồn rất phong phú đó là thông qua mạng internet. Trang 10 Việc sưu tầm tư liệu trên mạng internet đã rất quen thuộc đối với giáo viên trong thời đại bùng nổ thông tin và việc ứng dụng công nghệ thông tin vào quá trình dạy học. Tài liệu trên mạng phong phú và đa dạng nên đòi hỏi chúng ta phải biết chọn lọc và tìm những tư liệu ở những nguồn đáng tin cậy và phù hợp với mục đích của mình. Để phục vụ cho việc giảng dạy những bài học có nội dung cần tích hợp tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, bản thân tôi đã dày công nghiên cứu, sưu tầm tài liệu, hình ảnh, bài viết hay, những câu chuyện về Bác qua báo viết, Internet, qua các cuộc thi kể chuyện Bác Hồ, đến nay trong bộ sưu tập của mình tôi đã có hàng trăm tấm ảnh tư liệu về Bác, hơn 100 câu chuyện, hàng chục đoạn phim tư liệu kể về Bác Hồ và rất nhiều tư liệu khác sẵn sàng phục vụ cho việc lồng ghép, minh họa một cách có hiệu quả nhất. Khi đã có được nguồn tư liệu phong phú thì việc sắp xếp và lưu trữ sẽ tạo thuận lợi cho việc sử dụng trong quá trình dạy học sau này. Đa số tư liệu hiện nay tôi có được đều có thể lưu trữ vào máy tính cá nhân và được sắp xếp phân loại cẩn thận theo từng loại, mục khác nhau nên khi cần thì tìm kiếm dễ dàng. Để lưu giữ những tài liệu có được và tránh hư hỏng, mất mát khi có sự cố máy tính tôi đã lưu tất cả các loại tư liệu trên hộp thư điện tử (và trên blog cá nhân), vì vậy bất cứ ở đâu có mạng Internet và khi nào cần cũng có thể lấy được tư liệu. 3.2. Xác định mục tiêu trong bài dạy có tích hợp: Đối với những bài dạy có nội dung lồng ghép, giáo viên cần xác định đầy đủ, đúng mục tiêu cần đạt là gì? (kiến thức, kĩ năng, thái độ) có như vậy thì trong suốt quá trình từ thiết kế bài dạy đến khi thực hành trên lớp mới đảm bảo yêu cầu nội dung đề ra, bài dạy sẽ đi đúng hướng, chất lượng tiết dạy sẽ được nâng cao. 3.3. Xác định mức độ tích hợp Tùy theo nội dung, đặc điểm và khả năng thực hiện việc tích hợp giáo dục về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh của từng đơn vị bài học để lựa chọn mức độ tích hợp thích hợp. Trang 11 - Liên hệ ( mức độ thấp nhất): chỉ khai thác nội dung bài học và liên hệ với kiến thức về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. - Tích hợp bộ phận ( mức độ trung bình): chỉ một phần của bài học lồng ghép hoạt động thực hiện nội dung giáo dục về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. - Tích hợp toàn phần ( mức độ cao nhất): cả một bài có nội dung trùng khớp với nội dung giáo dục về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. 3.4. Soạn giáo án: Trên cơ sở mục tiêu cần đạt, những tài liệu tham khảo liên quan được chuẩn bị, giáo viên thiết kế giáo án trong đó phải thể hiện được các hoạt động dạy, hoạt động học cụ thể, hệ thống câu hỏi phù hợp (câu hỏi gợi mở, nêu vấn đề, phân tích, tổng hợp, kết luận, so sánh, liên hệ…). Căn cứ vào các chủ đề tích hợp giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh đối chiếu với nội dung bài học để đặt ra mục tiêu tích hợp trong bài soạn. Mục tiêu tích hợp phải được xác định cụ thể về kiến thức, kỹ năng, thái độ. 4. Nội dung thực hiện và những kinh nghiệm đạt được: 4.1. Chủ nghĩa yêu nước nồng nàn với tinh thần quốc tế vô sản chân chính và trong sáng. Khi dạy bài 10, lớp 9: Lý tưởng sống của thanh niên , để giáo dục tư tưởng tinh thần đoàn kết quốc tế, “Bốn phương vô sản đều là anh em” của Bác. Sau khi sang Pháp Người nhận xét: “Người Pháp ở Pháp tốt hơn người Pháp ở Đông Dương”, ở đâu cũng có hai loại người người bóc lột và người bị bóc lột, để thấy được chúng ta chống bọn thực dân Pháp kẻ đã gây bao đau thương, tang tóc cho các dân tộc thuộc địa chứ người Pháp tiến bộ là bạn chúng ta. Phải tranh thủ sự giúp đỡ của họ. Sau khi dùng lược đồ giới thiệu hành trình cứu nước của Bác. Từ đó giúp học sinh hiểu được quyết tâm, hoài bão của Bác ra đi tìm con đường cứu nước cho cách mạng Việt Nam. Trang 12 Khi dạy bài 5, lớp 9: Tình hữu nghị giữa các dân tộc trên thế giới. Qua việc lồng ghép giáo dục tư tưởng tình đoàn kết quốc tế “ Bốn phương vô sản đều là anh em” từ đó hình thành cho học sinh cách nhìn nhận “bạn” “thù” một cách rõ ràng, rành mạch. Chúng ta căm thù chủ nghĩa đế quốc, thực dân kẻ đã xâm lược đất nước ta, gây bao nỗi đau khổ cho dân tộc ta chứ nhân dân tiến bộ các nước là anh em, như nhân dân Pháp, Mĩ trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp, Mĩ họ đã tích cực ủng hộ cuộc kháng chiến của ta. Ngày nay đất nước đã thống nhất, Nhà nước ta thực hiện đường lối đối ngoại tích cực quan hệ giao lưu với thế giới, nhưng vẫn giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. chúng ta “Hòa nhập chứ không hòa tan, Việt Nam muốn là bạn với tất cả các nước trên thế giới”. Cả dân tộc ta khép lại quá khứ hướng tới tương lai để xây dựng đất nước. Đưa nước ta trở thành nước công nghiệp hiện đại, chúng ta khép lại quá khứ chứ không bao giờ quên quá khứ, “ Ai bắn vào quá khứ bằng phát súng lục, thì tương lại sẽ trả lời bằng đại bác” Vì vậy trong dạy Giáo dục công dân lồng ghép tư tưởng này để học sinh nhìn nhận đúng đắn đường lối đối ngoại của Đảng ta. Khi dạy bài 10, lớp 9: Lý tưởng sống của thanh niên, để giáo dục tư tưởng: Suốt cuộc đời hoạt động của Bác là giải phóng giai cấp, giải phóng loài người xây Trang 13 dựng một xã hội tốt đẹp không còn người bóc lột người. Tháng 7/1920 Người đọc “Sơ thảo lần thứ nhất luận cương về các dân tộc và thuộc địa” của Lê-nin . Ngồi một mình trong phòng Người sung sướng muốn phát khóc lên Người nói một mình như đang nói với toàn thể dân tộc “Hỡi đồng bào bị đọa đày đau khổ đây là cái cần thiết cho chúng ta, đây là con đường giải phóng cho chúng ta. Muốn cứu nước và giải phóng dân tộc không có con đường nào khác là con đường cách mạng vô sản”. Như vậy từ một người yêu nước chân chính Người đến với chủ nghĩa Mác –Lê-nin, tìm ra con đường cứu nước đúng đắn đã giải phóng cho dân tộc ta khỏi ách áp bức, bóc lột của thực dân, phong kiến. Trang 14 Xuất phát từ lòng yêu nước, từ sự chứng kiến nỗi thống khổ của người dân lao động, nỗi nhục của người dân bị mất nước. Nguyễn Ai Quốc đã ra đi tìm đường cứu nước, giải phóng cho dân tộc. Ước mơ giải phóng quê hương gắn liền với nguyện vọng giải thoát người lao động; tình yêu nước thiết tha đã hàm chứa tình yêu thương con người, yêu thương nhân dân, mở rộng ra là tình yêu thương những con người lao động bị áp bức, bóc lột trên toàn thế giới. “ Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành.” (Trả lời các nhà báo nước ngoài 1-1946) Lòng yêu nước, yêu nhân dân của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã hình thành tinh thần đoàn kết giai cấp, đoàn kết dân tộc, lòng nhân ái. Trong quá trình đấu tranh cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thu hút được sự ủng hộ, cổ vũ nhiệt tình của bạn bè quốc tế, Người luôn giáo dục cán bộ, đảng viên, nhân dân tinh thần yêu nước, tinh thần đoàn kết giai cấp, đoàn kết dân tộc. Chỉ có tinh thần đoàn kết mới chiến thắng mọi kẻ thù. Người nói: “Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết, Thành công, thành công, đại thành công” Khi dạy bài 7, lớp 9: Kế thừa và phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc Bác Hồ không những tiếp nhận truyền thống đạo đức của dân tộc như: yêu quê hương đất nước, nhân ái, khoan dung, nhân nghĩa, cần cù lao động, giản dị, tiết kiệm, liêm khiết, chí công vô tư, khiên tốn…. Mà còn phát huy truyền thống đó bằng cách thực hiện tốt các giá trị đạo đức dân tộc nên đã trở thành tấm gương đạo đức trong sáng, cao đẹp Trang 15 tỏa sáng để mọi người neo theo. (Giáo viên có thể hướng dẫn học sinh tham khảo “Kể chuyện Bác Hồ”- tập 4, tr 8-9 hoặc “Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức”, NXB Giáo dục, tr. 459-474, 466-468.) Cũng với bài này giáo viên có thể kể chuyện: “Thấu hiểu phong tục của một dân tộc” (Trích Kể chuyện Bác Hồ”- tập 4) giáo dục học sinh về tư tưởng của Bác, Bác Hồ không những yêu thương, quý trọng người dân lao động mà còn thấu hiểu cả phong tục, tập quán của cả những dân tộc các nước mà Bác đã đi qua. 4.2. Tấm gương kiên trì, rèn luyện tự hoàn thiện bản thân, kiên trì phấn đấu để đạt được mục đích ích quốc, lợi dân. Khi dạy bài 10, lớp 8: Tự lập, để giáo dục cho học sinh tinh thần yêu nước, ý chí quyết tâm tìm con đường cứu nước cho dân tộc. Giáo viên kể chuyện “Hai bàn tay”. Khi vào Sài gòn Nguyễn Tất Thành gặp lại anh Tư Lê người quen cũ lúc còn ở Phan Thiết . Người tâm sự với Tư Lê: Tôi muốn ra các nước phương Tây xem họ làm như thế nào sau đó trở về giúp đồng bào chúng ta . Nhưng chúng ta lấy tiền đâu để đi Tư Lê nói lại. Nguyễn Tất Thành giơ hai bàn tay nói: Đây tiền đây, tiền đây chúng ta làm bất cứ việc gì để sống và để đi. Tư Lê không giữ lời hứa, Bác một mình làm phụ bếp trên tàu La-tu-sơ-trơ-rê-vin ra nước ngoài tìm đường cứu nước. Thông qua việc lồng ghép giáo dục tư tưởng cứu nước, học sinh càng biết ơn Bác đã tìm ra con đường cứu nước đúng đắn cho dân tộc ta để có cuộc sống như ngày nay. Những câu chuyện, hình ảnh về Bác, đặc biệt là những ngày đầy nơi đất khách quê người, vừa lao động kiếm sống (có thể là cào tuyết thuê), vừa tự học hỏi, tham gia nhiều tổ chức quốc tế, tìm con đường cứu nước cho cách mạng Việt Nam trong điều kiện cuộc sống hết sức khó khăn, không có lò sưởi Bác phải dùng viên gạch cho vào lò mỗi sáng để tối đến dùng viên gạch ấy sưởi ấm cho mình. Sự kiên trì rèn luyện của Bác cũng thể hiện qua việc học ngoại ngữ, trong bôn bề của công việc, việc mưu sinh đã quá khó khăn rồi, nhưng bác đã vượt qua tất cả. Ngoài các ngoại ngữ phổ biến như Pháp, Anh, Trung Quốc, Ý, Đức, Nga, Bác Hồ của chúng ta còn có thể sử dụng thông thạo khá nhiều ngoại ngữ khác. Trang 16 “ Học thêm một thứ tiếng nước ngoài coi như có thêm một cái chìa khóa để mở thêm một kho tàng tri thức. Việc học là việc suốt đời.” (Bác Hồ - Con người và phong cách) Khi dạy bài 11, lớp 9: Trách nhiệm của thanh niên trong sự nghiệp công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước. Giáo viên có thể giảng giải về đức hi sinh của Bác, từ lúc còn thiếu niên cho đến khi trưởng thành Bác luôn học tập phấn đấu không biết mết mỏi trên con đường tìm ra con đường cứu nước của dân tộc Vệt Nam. “Tôi không có hạnh phúc được theo học ở trường đại học. Nhưng cuộc sống đã cho tôi cơ hội học lịch sử, khoa học xã hội và ngay cả khoa học quân sự, phải yêu cái gì, phải biết cái gì . Cũng như tôi, tất cả người Việt Nam cần phải yêu độc lập, lao động, Tổ quốc.” 4.3. Tấm gương về một con người yêu quê hương, đất nước, thiết tha cống hiến trọn đời mình vì đất nước. Khi dạy bài 17, lớp 9: Nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc, giáo viên giới thiệu những hình ảnh về Bác, những Vidio clip tư liệu, giáo dục học sinh hiểu rằng thực hiện nghĩa vụ quân sự là nghĩa vụ thiêng liêng và trách nhiệm cao quý của mỗi công dân. Trang 17 Cũng bài này giáo viên có thể kể câu chuyện “Tấm lòng của Bác với thương binh, liệt sỹ” (Trích trong cuốn “Tấm lòng của Bác”-Nxb Công an nhân dân, 2005), giáo viên phân tích lòng yêu thương, quan tâm của Bác đối với thương binh, liệt sỹ và gia đình của họ, điều đó như một sự động viên lớn giúp họ vượt qua khó khăn cống hiến cho đất nước, qua đó giáo viên giáo dục ý thức trách nhiệm của mỗi chúng ta ngày nay đối với những gia đình thương binh, liệt sỹ, có công cách mạng, thực hiện tốt chính sách hậu phương quân đội. 4.4. Tấm gương tuyệt đối tin tưởng vào sức mạnh của nhân dân, kính trọng nhân dân, hết lòng hết sức phục vụ nhân dân. Khi dạy Bài 16, lớp 9: Quyền tham gia quản lí Nhà nước, quản lí xã hội của công dân, giáo viên có thể giới thiệu những hình ảnh của Bác đến với đồng bào vùng sâu, vùng xa, tham gia lao động sản xuất, những hình ảnh không chỉ có tính giáo dục đối với các em mà còn đối với mỗi chúng ta, đặc biệt là đối với những người làm công tác lãnh đạo lấy đó mà tự soi rọi lại mình, tự đánh giá mình có phục vụ tốt nhân dân chưa?, hết lòng vì nhân dân chưa? Bác Hồ tát nước với nông dân. Khi dạy bài 20, lớp 8: Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, giáo viên có thể kể chuyện: “Người lãnh đạo cần nắm vấn đề như thế nào?” (Trích Kể chuyện Bác Hồ Sđd, T.2) qua đó giáo dục tinh thần trách nhiệm, ý thức trong công việc phục vụ nhân dân của cán bộ nhà nước. Hoặc giáo viên có thể kể câu Trang 18 chuyện: “Thế các Chú có biết Văn phòng trung ương xây dựng chỗ nào thì tốt nhất không” (Trích Kể chuyện Bác Hồ Sđd, T.3), giáo viên phân tích câu nói của Bác: “Xây ở trong này, trong lòng nhân dân là tốt nhất!” từ đó giáo dục ý thức trách nhiệm của người cán bộ trong việc phục vụ nhân dân, sự thành công đến từ công việc, từ cái tâm chứ không phải từ nhà cao cửa lớn. 4.5. Tấm gương của một con người nhân ái, vị tha, khoan dung, nhân hậu hết mực vì con người. Đặc điểm nổi bật trong tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh là lòng tin vào nhân dân. Vì vậy, Người yêu cầu cán bộ, đảng viên phải tận tuỵ phục vụ nhân dân, xứng đáng với niềm tin của nhân dân. Lòng nhân ái của Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ đặc trưng ở dung lượng mà còn hàm chứa sự kính trọng và lòng biết ơn, tình nghĩa thuỷ chung, tinh thần đoàn kết sâu sắc. Lòng nhân ái, tình thương yêu của Người đối với nhân dân dù bận trăm công nghìn việc Bác vẫn dành tình thương yêu tha thiết cho các cháu thiếu niên, nhi đồng. Khi dạy bài 3, lớp 8: Tôn trọng người khác, giáo viên có thể kể chuyện: “Những vị khách tí hoan” (Trích Kể chuyện Bác Hồ Sđd, T.4), sự quan tâm của Bác là không phân biệt tuổi tác, Bác quan tâm và tôn trọng tất cả mọi người (dù đó là trẻ em), từ đó thấy được Bác là tấm gương lớn về tấm lòng nhân hậu, hết mực yêu thương con người. 4.6. Tấm gương cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư , đời riêng trong sáng, nếp sống giản dị và đức khiêm tốn phi thường. Khi dạy Bài 1, lớp 9: Chí công vô tư. Giáo viên có thể phân tích: Cả cuộc đời của Người là tấm gương sáng tuyệt vời về “Cần, kiệm, liêm chính, chí công, vô tư”. Người sống thanh bạch, đem hết tinh thần và nghị lực đấu tranh cho độc lập, tự do của Tổ quốc, hạnh phúc của nhân dân,…Sự gương mẫu của Người có sức mạnh cổ vũ mạnh mẽ cho cán bộ, đảng viên và nhân dân noi theo. Người luôn đòi hỏi mọi người trước hết phải tự mình “…thực hành trước, làm gương rèn luyện trước”. Người căn dặn cán bộ, đảng viên trong mọi hoàn cảnh phải gương mẫu. Đối với thế hệ trẻ, Trang 19 Người khuyên cần xung phong gương mẫu trong công tác, học tập và luôn tự hỏi xem mình đã đóng góp được những gì cho nhân dân và cho Tổ quốc. Sự thống nhất giữa lí tưởng và đời sống trong đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh còn được biểu hiện ở chỗ Người luôn gắn yêu cầu đạo đức với việc thực hiện nhiệm vụ cách mạng cụ thể. Yêu cầu đạo đức của Người khiến cho mọi lứa tuổi, dù làm việc gì cũng đều có thể tìm thấy những lời giáo huấn của Người để tự hoàn thiện mình. Khi dạy bài 2, lớp 8: Liêm khiết giáo viên phân tích : Đức tính khiêm tốn, giản dị, trung thực hoà vào cuộc sống của Chủ tịch Hồ Chí Minh như ánh sáng mặt trời. Nó trở thành hình mẫu chân lí, là bản thân cuộc sống của Người đã thấm sâu vào các tầng lớp nhân dân, vào trái tim mỗi người như một biểu tượng của lòng tự hào dân tộc, của sự biết ơn sâu sắc đối với Người. Người là danh nhân văn hoá thế giới, là vị cha già của dân tộc song trên ngực Người không có lấy một tấm huân chương, những ngôi sao của các bậc đại tướng…Người khiêm tốn, sống giản dị như bao người dân Việt Nam bình thường khác. Cả thế giới, cả dân tộc Việt Nam ai cũng quen với hình ảnh một cụ già với bộ quần áo kaki, đôi dép cao su, chiếc mũ cát. Người giản dị trong cách ăn, mặc, ở và lời nói. Nhưng đằng sau của sự giản dị ấy là một trái tim lớn chứa đựng tình yêu quê hương đất nước, yêu nhân dân sâu sắc. Theo quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh, việc học không chỉ ở trong nhà trường mà còn học trong thực tiễn, trong nhân dân, lí luận phải đi đôi với thực hành. Người kiên quyết chống thói kiêu ngạo, địa vị, coi thường quần chúng. Nói chuyện với các anh hùng quân đội Người nói:”Phải khiêm tốn, gương mẫu, luôn trau dồi đạo đức cách mạng, thường xuyên phê bình và tự phê bình, chớ tự cao, tự đại”. Với quần chúng, với mọi người phải trung thực, không dối trá, làm sai thì sửa, có lỗi thì nhận lỗi, không tư lợi, tham ô tài sản của nhà nước, của nhân dân, sống cần, kiệm, liêm chính, chí công, vô tư”. Trang 20