SKKN: Nâng cao hiệu quả giảng dạy môn khoa học lớp 5 thông qua phương pháp Trò chơi học tập
PHẦN I: MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài
* Để thực hiện mục tiêu giáo dục của Bộ GD&ĐT đã đặt ra : Giáo dục cho
học sinh Tiểu học là phải giáo dục toàn diện, không coi trọng môn chính,
môn phụ . Bởi vậy cùng với các môn học khác, môn khoa học đã góp phần
không nhỏ vào việc hình thành và phát triển toàn diện cho học sinh .
- Để dạy tốt môn khoa học, người giáo viên cần biết phối kết hợp các
phương pháp dạy học như : Phương pháp quan sát , phương pháp thí
nghiệm, phương pháp nhóm, phương pháp trò chơi học tập .Trong đó
phương pháp Trò chơi học tập là một trong những phương pháp dạy học có
hiệu quả nhằm khuyến khích sự tò mò khoa học, thói quen đặt câu hỏi, tìm
câu giải thích khi các em được tiếp cận với thực tế, qua đó các em dễ dàng
ghi nhớ nội dung bài học.
-Nhà tâm lý học Kun Kel người Anh nói : “ Trò chơi học tập là một
phương pháp dạy học giúp các em vui vẻ hẳn lên, thích hoạt động hơn .
Khi bị khép vào luật chơi, các em dần có trật tự, kỷ luật hơn…”
- Trò chơi học tập còn có một vai trò rất lớn trong mỗi tiết học vì:
+ Nó làm thay đổi không khí lớp học, tập thể có được bầu không khí vui
vẻ, thân ái, thông cảm.
+ Quá trình học tập còn trở thành một hình thức vui chơi hấp dẫn.
+ Học sinh thấy nhanh nhẹn cởi mở hơn.
+ Học sinh tiếp thu bài tự giác, tích cực hơn.
+ Học sinh được hệ thống và củng cố kiến thức.
*Nhưng một số ý kiến cho rằng, sử dụng phương pháp này sẽ gây ồn ào, mất
trật tự ảnh hưởng đến hoạt động khác, lại có ý kiến cho rằng phương pháp
này chỉ là hình thức và thay bằng hoạt động cá nhân, nếu có tổ chức cũng
chỉ là gượng ép, miễn cưỡng.
Người thực hiện : Nguyễn Thị Ngọc Diệu
1
SKKN: Nâng cao hiệu quả giảng dạy môn khoa học lớp 5 thông qua phương pháp Trò chơi học tập
- Mặt khác, một số giáo viên khi sử dụng phương pháp Trò chơi học tập lại
chưa biết lựa chọn nội dung bài dạy để vận dụng phương pháp trò chơi học tập
cho hợp lý, hoặc trò chơi đưa ra không có tác dụng thiết thực phục vụ mục tiêu
bài học nên việc tổ chức Trò chơi học tập chơi chưa đạt hiệu quả cao .
Riêng tôi, tôi thấy phương pháp Trò chơi học tập có nhiều ưu điểm, không
những giúp học sinh tự khám phá, hình thành, hệ thống kiến thức mà nó còn
tạo cho các em có sự thi đua, tính nhanh nhẹn, cởi mở, vui vẻ khi đến trường
tạo điều kiện cho sự phát triển toàn diện ở học sinh Tiểu học.
- Qua nhiều năm giảng dạy, tôi thấy đa số học sinh rất muốn được tham gia
Trò chơi học tập nhưng vẫn còn không ít học sinh thụ động, tự ti, chưa
mạnh dạn tham gia vào các hoạt động này. Mặt khác, trong môn khoa học
lớp 5 có rất nhiều tiết học cần sử dụng đến phương pháp Trò chơi học tập để
phát hiện kiến thức mới hoặc để củng cố kiến thức đã học.
* Với các lý do trên, tôi đã mạnh dạn nghiên cứu để nâng cao hiệu quả của
phương pháp Trò chơi học tập trong môn khoa học lớp 5.
II . Lịch sử sáng kiến kinh nghiệm.
- Phương pháp Trò chơi học tập trong môn khoa học lớp 5 đã được nhiều
tài liệu hướng dẫn, nhiều giáo viên, giảng viên nghiên cứu để nâng cao hiệu
quả của phương pháp dạy học này.
- Tuy nhiên, để có biện pháp cụ thể, hướng dẫn từng bài phù hợp trong
môn khoa học lớp 5 để giáo viên áp dụng giảng dạy nâng cao chất lượng
chưa rõ ràng.
- Mặt khác, hiện nay, nhu cầu giáo dục ở nước ta ngày càng đổi mới, đổi
mới về phương pháp dạy học, đổi mới về nội dung chương trình để nền giáo
dục ngày càng tiến bộ, theo kịp các nước khác trên thế giới. Do vậy, phương
pháp Trò chơi học tập cũng cần có sự chỉnh sửa và thay đổi
Người thực hiện : Nguyễn Thị Ngọc Diệu
2
SKKN: Nâng cao hiệu quả giảng dạy môn khoa học lớp 5 thông qua phương pháp Trò chơi học tập
Chính vì vậy, tôi vẫn mạnh dạn nghiên cứu để nâng cao hiệu quả của
phương pháp Trò chơi học tập trong môn khoa học lớp 5.
III . Mục đích nghiên cứu .
-Tìm hiểu và tổng kết được những khó khăn, thuận lợi của học sinh và
giáo viên khi tham gia và tổ chức Trò chơi học tập.
-Tìm được một số biện pháp để giải quyết những khó khăn mà học sinh và
giáo viên mắc phải khi tham gia Trò chơi học tập. Qua đó dần nâng cao hiệu
quả của phương pháp Trò chơi học tập trong môn khoa học lớp 5 nhằm
nâng cao chất lượng dạy và học , giúp các em phát triển toàn diện ngay từ
bậc học đầu tiên.
IV. Nhiệm vụ và phương pháp nghiên cứu.
* Để đạt được mục đích trên, người giáo viên cần thực hiện những nhiệm vụ sau:
- Nghiên cứu những vấn đề chung về khoa học lớp 5 .
- Nghiên cứu 1 số biện pháp sư phạm nhằm nâng cao hiệu quả dạy học
môn khoa học.
- Nghiên cứu đặc điểm tâm, sinh lý lứa tuổi học sinh.
- Tìm hiểu thực tế học sinh lớp 5 Trường Tiểu học Nguyễn Đình Chiểu về
sở thích tham gia Trò chơi học tập, về sự tiếp nhận kiến thức khoa học, để
phát hiện những khó khăn, vướng mắc, những tồn tại cần giải quyết.
* Để nghiên cứu thực tế, tôi đã sử dụng những phương pháp như:
- Phương pháp nghiên cứu: Đọc các tài liệu, giáo trình có liên quan đến
vấn đề nghiên cứu để làm cơ sở giải quyết các nhiệm vụ nghiên cứu.
- Phương pháp điều tra : Nhằm phát hiện các vấn đề cần giải quyết,
nguyên nhân, chuẩn bị cho các bước nghiên cứu tiếp theo.
- Phương pháp đàm thoại :Trao đổi với học sinh để hiểu tâm tư, nguyện
vọng , những khó khăn , vướng mắc ,của các em.Trao đổi với Ban giám hiệu
nhà trường, với bạn bè đồng nghiệp để học hỏi kinh nghiệm trong giảng dạy.
Người thực hiện : Nguyễn Thị Ngọc Diệu
3
SKKN: Nâng cao hiệu quả giảng dạy môn khoa học lớp 5 thông qua phương pháp Trò chơi học tập
- Phương pháp quan sát: Quan sát học sinh qua mỗi tiết học chính khoá cũng
như ngoại khoá để phát hiện khó khăn, thuận lợi trong quá trình hoạt động.
- Phương pháp tổng kết, rút kinh nghiệm : Để kiểm nghiệm tính thực thi,
khả năng và tác dụng của trò chơi vào bài học đã thiết kế để điều chỉnh cho
hợp lý.
V . Giới hạn nghiên cứu.
- Học sinh lớp 5 Trường Tiểu học Nguyễn Đình Chiểu.
- Nghiên cứu 1 số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả của phương pháp trò
chơi học tập trong môn khoa học lớp 5.
- Kế hoạch thực hiện đề tài tiến hành trong năm học 2009-2010.
VI . Điểm mới trong kết quả nghiên cứu.
- Cùng với sự hướng dẫn của Bộ GD&ĐT, với các đề tài nghiên cứu khác,
sự nghiên cứu của tôi cũng đã đề cập đến sự chuẩn bị, các bước tiến hành,
hình thức tổ chức, cho một trò chơi học tập.
- Mặt khác, qua thời gian tìm tòi, nghiên cứu, tôi đã chỉ ra được từng bài
cụ thể để vận dụng phương pháp trò chơi học tập trong tiết học.
- Chỉ ra được mục tiêu của từng trò chơi đó để vận dụng cho phù hợp.
PHẦN II: NỘI DUNG.
CHƯƠNG I: Cơ sở lý luận.
Vui chơi là một hoạt động không thể thiếu được của con người ở mọi lứa
tuổi, đặc biệt ở lứa tuổi tiểu học. Bởi lẽ, nó phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý
của lứa tuổi này. Bởi vậy phương pháp Trò chơi học tập được đánh giá cao
trong giảng dạy.
* Trò chơi học tập là gì? Trò chơi không chỉ là một “công cụ” dạy học mà
nó còn là con đường sáng tạo xuyên suốt quá trình học tập của học sinh.
Phương pháp tổ chức trò chơi không chỉ là sự đánh giá trong quá trình dạy
và học của thầy và trò mà nó còn tạo cho ta cảm giác thoải mái, tự tin, có sự
Người thực hiện : Nguyễn Thị Ngọc Diệu
4
SKKN: Nâng cao hiệu quả giảng dạy môn khoa học lớp 5 thông qua phương pháp Trò chơi học tập
sáng tạo, nhanh trí, có óc tư duy, tưởng tượng của học sinh. Dạy kết hợp với
tổ chức trò chơi chính là việc giáo viên hướng dẫn học sinh hoàn thành tốt
phẩm chất của con người mới : Con người xã hội chủ nghĩa.
* Tổ chức trò chơi là một hình thức tổ chức dạy học, chơi là một biện pháp
học tập có hiệu quả của học sinh . Thông qua trò chơi, học sinh được tập
luyện, làm việc cá nhân, làm việc theo đơn vị tập thể theo sự phân công với
tinh thần hợp tác. Đó là những việc làm thuộc phương pháp học tập mới mà
trường Tiểu học cần hình thành ở người học.
CHƯƠNG II: Khảo sát thực trạng.
Sau khi được phân công chủ nhiệm lớp 5 , tôi đã tiến hành điều tra cụ thể về tình
hình học sinh, sự mong muốn và khả năng tham giai trò chơi học tập trong môn
khoa học nói riêng và trong các môn học khác nói chung. Kết quả như sau:
* Tổng số học sinh : 31 em.
- Số học sinh muốn được tham gia, hiểu mục đích và thu được kết quả sau
trò chơi học tập : 40%
- Số học sinh muốn được tham gia, nhưng chỉ tham gia với mục đích vui chơi
là chính mà chưa hiểu, chưa thu được kết quả sau trò chơi học tập : 30%
- Số học sinh chưa muốn tham gia:30%
Sở dĩ các em chưa muốn tham gia hoặc tham gia mà chưa thu được kết quả
là do một số nguyên nhân sau:
1. Các em chưa hiểu mục tiêu của trò chơi : chơi để làm gì? chơi nhằm
mục đích gì?
2. Các em chưa hiểu rõ cách chơi, luật chơi, sự thi đua “thưởngphạt”,giữa các đội chơi.
3. Trò chơi giáo viên đưa ra chưa thú vị, chưa đủ hấp dẫn để lôi cuốn học sinh.
4. Trò chơi quá khó, các các em không thể tham gia.
Người thực hiện : Nguyễn Thị Ngọc Diệu
5
SKKN: Nâng cao hiệu quả giảng dạy môn khoa học lớp 5 thông qua phương pháp Trò chơi học tập
5. Giáo viên không chủ động về thời gian, về các tình huống xảy ra dẫn
đến tình trạng trò chơi bỏ dở hoặc kết thúc trò chơi mà không thu hoạch
được gì.
Để khắc phục những nguyên nhân trên tôi đã nghiên cứu dần để tìm hướng
giải quyết như sau:
CHƯƠNG III : Những biện pháp
1/ Giáo viên cần lựa chọn nội dung bài dạy phù hợp với nội dung trò chơi.
Không phải tiết khoa học nào cũng cần sử dụng đến phương pháp Trò
chơi học tập. Nếu như vậy thì giáo viên đã quá lạm dụng phương pháp này.
Vì thế , với mỗi tiết dạy, giáo viên cần xác định rõ mục tiêu của bài học, lựa
chọn phương pháp dạy học cho phù hợp với nội dung từng phần, áp dụng
linh hoạt các phương pháp dạy học trong tiết dạy sao cho tiết học trở nên
nhẹ nhàng, học sinh tiếp thu bài tích cực, chủ động hơn. Tuỳ từng bài mà
giáo viên sử dụng phương pháp Trò chơi học tập cho thích hợp. Khi đã lựa
chọn được phương pháp dạy học cho mỗi hoạt động, giáo viên cần xác định
rõ mục tiêu để xây dựng hình thức tổ chức cho hoạt động đó.
2/ Giúp học sinh xác định rõ mục đích của trò chơi.
Trước khi tổ chức cho học sinh tham gia chơi, giáo viên cần giúp học sinh
hiểu :Qua trò chơi , các em sẽ tìm được những kiến thức gì, củng cố hay
khắc sâu , hệ thống được những kiến thức gì?
Phần lớn Trò chơi học tập trong môn khoa học lớp 5 ở hai dạng kiến
thức: chơi để khám phá, hình thành kiến thức mới và chơi để củng cố , hệ
thống hoá kiến thức đã học. Cụ thể như sau:
Người thực hiện : Nguyễn Thị Ngọc Diệu
6
SKKN: Nâng cao hiệu quả giảng dạy môn khoa học lớp 5 thông qua phương pháp Trò chơi học tập
a/ Trò chơi để hình thành kiến thức mới.
Tiết-trang
T1-trang4
T2,3-trang6
T6-trang 14
T11-trang 30
T16-trang 34
Tên trò chơi
Mục đích trò chơi
Bé là con ai?
HS nhận ra, mỗi trẻ em đều có
Ai nhanh, ai đúng?
những đặc điểm giống bố, mẹ mình.
HS biết phân biệt đặc điểm về mặt
Ai nhanh, ai đúng?
sinh học và xã hội của nam và nữ.
HS hiểu 1 số đặc điểm chung của trẻ ở
Ai nhanh, ai đúng?
từng giai đoạn từ 3 đến 10 tuổi.
HS biết tác nhân gây bệnh, sự nguy
Ai nhanh, ai đúng?
hiểm của bệnh viêm não.
HS giải thích được HIV, AIDS là
gì? các đường lây bệnh HIV,
T17-trang36
HS biết các hành vi
HIV lây hay tiếp xúc thông thường
không lây?
T35-trang 72
T36-trang 74
không lây HIV.
Ai nhanh, ai đúng?
HS biết đặc điểm của chất rắn - chất
Nhà khoa học trẻ
lỏng - chất khí.
HS biết các phương pháp tách các
chất ra khỏi hỗn hợp.
HS biết phương pháp sản xuất muối
T37-trang77
T38,39-trang
Đố bạn
Bức thư bí mật
78
HS biết thời Ghép chữ
gian, địa điểm
sinh sản của
ếch.T55-trang
112
Người thực hiện : Nguyễn Thị Ngọc Diệu
từ nước biển, sản xuất nước cất tiêm .
HS biết vai trò của nhiệt trong biến
đổi hoá học.
HS biết đặc điểm bên ngoài của
động vật đẻ con, động vật đẻ trứng.
7
SKKN: Nâng cao hiệu quả giảng dạy môn khoa học lớp 5 thông qua phương pháp Trò chơi học tập
Bắt trước
tiếng kêu
T57-trang 116
b/ Trò chơi để củng cố hoá kiến thức
Tiết - trang
Tên trò chơi
Mục đích của trò chơi
T7-trang 16
Ai, đang ở giai đoạn Củng cố hiểu biết về lứa tuổi vị thành
T9,10-trang20
nào?
niên, tuổi trưởng thành, tuổi già.
Chiếc ghế nguy hiểm Thực hành để củng cố sự hiểu biết
HS biết cách Ai nhanh, ai đúng?
ứng xử khi bị
xâm
hại.T11trang24
T20,21Ai nhanh, ai đúng?
trang42ứng xử
khôn khéo
T18-trang 38
T34-trang 68
Ô chữ kì diệu
về tác hại của chất gây nghiện.
Củng cố về giá trị dinh dưỡng của
thuốc và cách sử dụng thuốc an toàn.
Củng cố cách phòng tránh 1 số bệnh
thường gặp đã học.
Củng cố kiến thức về chủ đề:Con
người và sức khoẻ.
T49,50-
Củng cố về tính chất
trang100
1 số vật liệu và sự
Ai nhanh, ai biến đổi hoá học.
đúng?
T52-trang106
T63-trang130
Ghép chữ
Ai nhanh, ai đúng?
Củng cố về sự sinh sản ở thực vật có hoa.
Hệ thống 1 số nguồn tài nguyên và
T63-trang133
Ai nhanh,ai đúng?
tác dụng của chúng.
Hệ thống kiến thức về môi trường.
T69-trang142
Chữ gì?
Củng cố kiến thức có liên quan đến
sự ô nhiễm môi trường.
Người thực hiện : Nguyễn Thị Ngọc Diệu
8
SKKN: Nâng cao hiệu quả giảng dạy môn khoa học lớp 5 thông qua phương pháp Trò chơi học tập
-Cách nêu mục tiêu của trò chơi ,giáo viên cần đưa ra một cách khéo léo,
hấp dẫn, có tính chất gợi mở để tạo sự tò mò khám phá cho học sinh .
- Sau khi các em đã hiểu được mục đích của trò chơi, thấy được sự hấp dẫn
của trò chơi các em sẽ chủ động tham gia chơi mà không cần giáo viên ép
buộc. Để có được điều đó, giáo viên cần xây dựng trò chơi học tập sao cho hợp
lý ; hợp lý về thời gian; hợp lý về hình thức chơi ; về luật chơi ; về hình thức
khen thưởng .
3/ Cách xây dựng trò chơi học tập.
Giáo viên có thể tổ chức 1 hoạt động học tập thành 1 trò chơi học tập khi
đã có đủ các điều kiện sau:
- Về đồ dùng, dụng cụ phục vụ cho trò chơi.
- Về thời gian, thời điểm chơi, không gian chơi.
- Có cách chơi, luật chơi rõ ràng.
- Có cách tính điểm để phân định “thắng- thua”, khen thưởng…
Các yếu tố đó là sự chuẩn bị cụ thể chu đáo của giáo viên, góp phần quyết
định sự thành công hay không của trò chơi.
a/Sự chuẩn bị đồ dùng học tập cho học sinh tham gia trò chơi.
Đối với mỗi tiết học nói chung hay với mỗi Trò chơi học tập nói riêng,
giáo viên cần xác định rõ: Để phục vụ cho trò chơi này cần đến những đồ
dùng nào? dụng cụ nào? phương tiện nào? Từ đó, giáo viên dành thời gian
để chuẩn bị
( hoặc giao cho học sinh chuẩn bị ) chu đáo.
*Ví dụ:
+ Thực hiện trò chơi tiếp sức “ HIV lây hay không?’’ (T17-trang36) cần
chuẩn bị:
Người thực hiện : Nguyễn Thị Ngọc Diệu
9
SKKN: Nâng cao hiệu quả giảng dạy môn khoa học lớp 5 thông qua phương pháp Trò chơi học tập
-2 bộ thẻ chữ ghi các hành vi có nguy cơ lây nhiễm hoặc không lây nhiễm như:
Khoác vai
Dùng chung
dao cạo
Cầm tay.
Nghịch bơm, kim
tiêm đã dùng.
Cùng chơi
bi
Uống chung ly
nước
Đánh răng
chung bàn chải
2 bảng từ có nội dung giống nhau:
Các hành vi có nguy cơ lây nhiễm Các hành vi không có nguy cơ lây
HIV
nhiễm HIV
Những tấm thẻ chữ, giáo viên không cần làm cầu kì, không có dấu hiệu
phân biệt ở 2 hành vi khác nhau, nhưng chữ viết phải rõ ràng, phía sau thẻ
có gắn nam châm để học sinh gắn thẻ lên bảng lớp một cách dễ dàng.
+ Chuẩn bị cho trò chơi “Ghép chữ” (T52-trang106 )
Giaos viên cần vẽ:
-2 tranh câm
Người thực hiện : Nguyễn Thị Ngọc Diệu
10
SKKN: Nâng cao hiệu quả giảng dạy môn khoa học lớp 5 thông qua phương pháp Trò chơi học tập
Sơ đồ cơ quan sinh sản ở thực vật có hoa:
-2 bộ thẻ chữ có ghi tên các bộ phận của cơ quan sinh sản ở thực vật có hoa:
Hạt phấn
Đầu nhụy
Vòi nhụy
Ống phấn
Bao phấn
Bầu nhụy
Noãn
Người thực hiện : Nguyễn Thị Ngọc Diệu
11
SKKN: Nâng cao hiệu quả giảng dạy môn khoa học lớp 5 thông qua phương pháp Trò chơi học tập
- Với tranh câm giáo viên cần vẽ đúng các bộ phận của cơ quan sinh sản ở
thực vật có hoa. Các bộ phận phải rõ nét, phân biệt bằng màu sắc cụ thể,
đảm bảo tính khoa học và thẩm mỹ cho bức tranh.
- Sự chuẩn bị chu đáo, hấp dẫn sẽ tạo niềm hứng khởi, thu hút học sinh
tham gia. Sự rõ ràng, khoa học sẽ giúp các em dễ tìm hiểu, dễ nhận biết kiến
thức, nhiệm vụ của bản thân trong quá trình tham gia chơi. Sự chuẩn bị cho
một trò chơi không nhất thiết phải quá cầu kì, đôi khi còn dễ tìm, dễ kiếm .
- Để chuẩn bị “ Chiếc ghế nguy hiểm” cho trò chơi T10-trang 20 , giáo
viên chỉ cần lấy luôn chiếc ghế của mình, phủ lên ghế một tấm vải tối màu để
học sinh không phát hiện được bên trong ghế là cái gì? Sự chuẩn bị này tuy đơn
giản nhưng vẫn tạo được sự tò mò, tâm trạng hồi hộp của học sinh khi đến gần
chiếc ghế , chiếc ghế ấy sẽ thu hút học sinh tham gia vào trò chơi.
Với sự chuẩn bị như vậy, giáo viên sẽ khuyến khích các em tham gia vào
trò chơi. Ngoài việc chuẩn bị đồ dùng dạy học, giáo viên cần biết bố trí thời
gian cho các hoạt động trong tiết học một cách hợp lý. Trò chơi học tập
cũng là một hoạt động trong tiết học. Bởi vậy, giáo viên cần sắp xếp thời
gian, thời điểm phù hợp cho mỗi trò chơi.
b/ Xác định thời gian, thời điểm diễn ra trò chơi.
Để xác định thời gian, thời điểm diễn ra trò chơi, giáo viên cần đọc kĩ mục
tiêu tiết dạy, mục tiêu của trò chơi để phân bố thời gian cho hợp lý.
Ở những trò chơi hình thành kiến thức mới, hoạt động này được diễn ra đầu
tiết học hoặc đầu một phần nội dung bài học. Những trò chơi để củng cố nội
dung kiến thức đã học thường diễn ra cuối tiết học hoặc cuối một phần nội
dung vừa học. Tuy nhiên, trò chơi diễn ra vào thời điểm nào, giáo viên cũng
cần xác định thời gian cho hợp lý, không để ảnh hưởng đến thời gian của tiết
học hoặc thời gian của tiết học khác.
Người thực hiện : Nguyễn Thị Ngọc Diệu
12
SKKN: Nâng cao hiệu quả giảng dạy môn khoa học lớp 5 thông qua phương pháp Trò chơi học tập
*Ví dụ :
-Trò chơi: “Ai nhanh, ai đúng?” (Tiết 14- trang 30 ),đây là hoạt động đầu
tiên của tiết học, cũng là một hoạt động chính giúp học sinh hiểu được :
+ Tác nhân gây bệnh viêm não.
+ Tác hại của bệnh viên não.
+ Lứa tuổi hay mắc bệnh viêm não.
+ Đường lây truyền bệnh viêm não.
Bởi vậy, giáo viên cần dành từ 15-17 phút để học sinh có đủ thời gian để
đọc các thông tin trong sách giáo khoa , thảo luận rồi lựa chọn đáp án đúng .
Đáp án đúng chính là những kiến thức mới mà các em đã tự tìm hiểu, khám
phá cho bản thân.
-Trò chơi: Ghép chữ (Tiết 52-trang 106 ), đây là trò chơi có mục đích để
củng cố kiến thức vừa học ở hoạt động trên, vì vậy giáo viên không cần quá
nhiều thời gian cho trò chơi, sẽ gây ảnh hưởng đến các hoạt động khác, chỉ
cần từ 5-7 phút, đủ để học sinh đọc nhanh nội dung ghi trên các tấm bìa rồi
gắn vào : Sơ đồ nhị và nhụy của hoa.
- Việc chuẩn bị chu đáo sẽ giúp cho giáo viên tự tin, chủ động trong tiết
dạy. Bởi vậy ngoài việc chuẩn bị về đồ dùng dụng cụ, xác định thời gian,
thời điểm cho hợp lý giáo viên cần xác định địa đểm, số lượng học sinh
tham gia chơi cho mỗi trò chơi để phù hợp cả về không gian, thời gian, phù
hợp với cả 3 đối tượng học sinh.
c/ Địa diểm và đối tượng học sinh tham gia chơi.
Phần lớn các trò chơi được diễn ra trong lớp học. Tuy vậy, với mỗi trò chơi
cũng cần có khoảng không gian chơi cho phù hợp
*Ví dụ:
- Những trò chơi để hình thành kiến thức mới, thường tất cả các học sinh
được tham gia chơi, do vậy các em có thể ngồi ngay trong bàn học theo từng
Người thực hiện : Nguyễn Thị Ngọc Diệu
13
SKKN: Nâng cao hiệu quả giảng dạy môn khoa học lớp 5 thông qua phương pháp Trò chơi học tập
đội chơi , như trò chơi: Ai nhanh, ai đúng? (Tiết 16-trang 33 ). Hay trò chơi:
Chiếc ghế nguy hiểm (Tiết 20-trang23 ), mặc dù đây là trò chơi để củng cố
nội dung nhưng tất cả học sinh cần được tham gia, các em cần xếp thành
hàng dọc để lần lượt đi qua chiếc ghế nguy hiểm. Bởi vậy, nếu trời không
mưa, các em sẽ xếp hàng ngoài sân rồi lần lượt đi qua chiếc ghế vào lớp.
Nếu trời mưa, giáo viên cần sắp xếp bàn ghế gọn gàng để học sinh xếp
hàng trong lớp.
Những chuẩn bị này, dù là rất nhỏ nhưng giáo viên cũng cần để ý tới để
chủ động trong mọi tình huống.
Khi sự chuẩn bị đã chu đáo, giáo viên sẽ tổ chức trò chơi học tập cho các
em tham gia sao cho học sinh hào hứng làm việc và thu được kết quả tốt, đó
là điều hết sức quan trọng.
4/ Tiến hành tổ chức Trò chơi học tập.
Với mỗi trò chơi giáo viên cần tiến hành qua 3 bước sau:
Bước1:
Giáo viên nêu mục đích và hướng dẫn cách chơi, luật chơi.
-Tên trò chơi hấp dẫn, dễ hiểu sẽ lôi cuốn các em tham gia chơi.
+ Ví dụ: “ Chiếc ghế nguy hiểm”; “ Bức thư bí mật”; “ Ô chữ kì diệu”…
- Mục đích trò chơi sẽ giúp các em định hình được mình tham gia chơi để
làm gì? mình sẽ tìm thấy kiến thức gì qua trò chơi này?...từ đó học sinh xác
định nhiệm vụ của bản thân trong khi chơi.
- Hướng dẫn cách chơi cụ thể giúp các em hiểu được từng bước hoạt động
mà mình phải tiến hành.
- Luật chơi rõ ràng giúp các em chơi tích cực, tự giác.
- Hình thức “thưởng- phạt” sẽ là động cơ thúc đẩy sự cố gắng của mình.
Bước2:
Học sinh tham gia chơi.( Học sinh có thể chơi thử nếu cần thiết).
Người thực hiện : Nguyễn Thị Ngọc Diệu
14
SKKN: Nâng cao hiệu quả giảng dạy môn khoa học lớp 5 thông qua phương pháp Trò chơi học tập
Khi các em đã hiểu rõ mục đích, cách chơi và luật chơi, các em sẽ tham gia
trò chơi một cách chủ động, tự tin, hào hứng.ở bước này học sinh là người
quyết định cho kết quả của trò chơi, do vậy các em phải làm việc tích cực,
tuy nhiên ở 1 số trò chơi học sinh vẫn cần có sự giúp đỡ của giáo viên hoặc
sự tán thưởng của bạn.Ở những trò chơi hình thành kiến thức mới, giáo viên
cần quan sát, nhắc nhở, giúp đỡ các em nếu các em còn lúng túng. Ở trò chơi
củng cố nội dung vừa học, bè bạn cũng cần có sự động viên bằng những
tràng vỗ tay ,( nhưng không quá ồn ào tránh ảnh hưởng đến lớp khác).
Bước 3:
Nhận xét, đánh giá.
Đây là bước thu hoạch của cả một quá trình chuẩn bị và làm việc ở trên.
Bởi vậy, giáo viên không được coi nhẹ bước này.
Sau khi các đội chơi đã hoàn thành, giáo viên hoặc cán sự môn học sẽ là
trọng tài để phân định “thắng-thua” và quan trọng hơn là kết luận được rút ra
để hình thành kiến thức mới hoặc để nhấn mạnh , khắc sâu kiến thức đã học.
-Học sinh (hoặc đại diện của đội chơi ) báo cáo kết quả .
-Trọng tài đánh giá, phân định “thắng-thua’’- tuyên dương đội thắng cuộc.
-Em học tập được gì qua trò chơi?
*Ví dụ:
Trò chơi:Ai nhanh, ai đúng? ( Tiết 14-trang30 ) :
Bước 1:
Giáo viên giới thiệu :
- Viêm não là một loại bệnh hết sức nguy hiểm. Nguyên nhân gây bệnh là
gì? lứa tuổi nào hay mắc bệnh? Bệnh nguy hiểm như thế nào? Các em sẽ
khám phá qua trò chơi: “Ai nhanh, ai đúng?”.
- Mỗi tổ thành một đội chơi, các em sẽ cử đội trưởng cho đội mình.
Người thực hiện : Nguyễn Thị Ngọc Diệu
15
SKKN: Nâng cao hiệu quả giảng dạy môn khoa học lớp 5 thông qua phương pháp Trò chơi học tập
- Các em sẽ đọc thông tin trong sách giáo khoa trang 20, bàn bạc trong đội
để chọn câu trả lời tương ứng với từng câu hỏi. Sau khi cả đội thống nhất,
đội trưởng sẽ ghi đáp án theo thứ tự câu hỏi vào bảng phụ .
- Sau 7 phút đội nào có đáp án gắn lên bảng lớp nhanh nhất và đúng nhất là
thắng cuộc, đội thắng cuộc sẽ được nhận một phần thưởng xứng đáng.
Bước 2:
Học sinh hoạt động theo các yêu cầu trên.
Giáo viên quan sát, nhắc nhở học sinh (nếu học sinh còn lúng túng ).
Bước 3:
Nhận xết, đánh giá.
- Đội trưởng báo cáo kết quả. Mỗi đội có thể trả lời thêm 1 số câu hỏi mà
trọng tài đưa ra:
+ Vì sao từ 3-5 tuổi hay mắc bệnh viêm não?
+Bệnh viêm não nguy hiểm như thế nào?
- Trọng tài phân định “thắng – thua”, thưởng cho đội thắng một tràng pháo tay.
- Em rút ra được kiến thức gì qua trò chơi này?
Với cách tiến hành như trên, các em sẽ chủ động tìm tòi và phát hiện kiến
thức mới cho bài học, hình thành kiến thức cho bản thân .
Tiết 52- trang 106:
Bước 1:
Giáo viên giới thiệu:
- Để thể hiện lại quá trình thụ phấn, thụ tinh ở thực vật có hoa, cô sẽ tổ
chức cho các em chơi trò: “Ghép chữ vào hình”.
- Có 2 đội chơi, mỗi đội 7 em, các em sẽ chọn tấm thẻ có ghi chú
thích( hạt phấn; ống phấn ; bao phấn ; bầu nhụy ; đầu nhụy ; noãn ; vòi nhụy
) để gắn vào sơ đồ câm: “Cơ quan sinh sản ở thực vật có hoa” . Mỗi em chỉ
được gắn một lần, bạn sau có thể sửa lại cho bạn trước trong đội của mình,
Người thực hiện : Nguyễn Thị Ngọc Diệu
16
SKKN: Nâng cao hiệu quả giảng dạy môn khoa học lớp 5 thông qua phương pháp Trò chơi học tập
hết lượt mình, sẽ xuống đứng vào cuối hàng của đội. Đội nào nhanh và đúng
hơn là đội thắng cuộc, thời gian tối đa là 3 phút.
- Giáo viên cử học sinh tham gia chơi,(có đủ cả 3 đối tượng ).
Bước2
Học sinh chơi như đã hướng dẫn.
Bước 3
Nhận xét, đánh giá.
- Đội trưởng báo cáo kết quả của đội.( chỉ vào từng bộ phận và nêu tên của
bộ phận đó).
- Trọng tài nhận xét, phân định “ thắng-thua”, tuyên dương đội thắng cuộc.
- Em học được gì qua trò chơi?
Học sinh có thể học tập được về: nội dung, kiến thức của bài học ; về sự
cẩn thận khi làm việc ; về sự nhanh nhẹn, khéo léo khi hoạt động .
Với sự chuẩn bị chu đáo, từ khâu soạn bài, chuẩn bị đồ dùng, dụng cụ đến
khâu tổ chức cho học sinh tham gia trò chơi và bước thu hoạch ở phần đánh
giá, nhận xét rồi đi đến nội dung bài học cần rút ra, tôi thấy kết quả việc dạy
và học ở lớp tôi đã có sự thay đổi
CHƯƠNGIV:
Kết quả đạt được.
*Trong thời gia qua, tôi đã cố gắng tìm các biện pháp để khắc phục những
khó khăn mà học sinh và giáo viên còn mắc phải trong khi sử dụng phương
pháp Trò chơi học tập trong môn khoa học lớp 5. Áp dụng những biện pháp
mới đó vào việc giảng dạy cho học sinh lớp 5, tôi thấy các em đã có nhiều
tiến bộ trong khi tham gia Trò chơi học tập ở môn khoa học. Cụ thể là:
- Số học sinh muốn được tham gia chơi và chơi có hiệu quả giáo dục: 75%
( tăng 35% so với đầu năm học ).
- Số học sinh muốn được tham gia chơi, nhưng kết quả chưa cao : 15%
(giảm 15% so với đầu năm ).
Người thực hiện : Nguyễn Thị Ngọc Diệu
17
SKKN: Nâng cao hiệu quả giảng dạy môn khoa học lớp 5 thông qua phương pháp Trò chơi học tập
- Số học sinh còn nhút nhát trong khi chơi dẫn đến việc tiếp nhận kiến thức
khoa học còn hạn chế : 10% ( giảm 20% so với đầu năm) .
* Về phía bản thân tôi, tôi cảm thấy nhẹ nhàng hơn, không còn mệt mỏi khi
truyền thụ kiến thức tới học sinh vì các em tiếp nhận kiến thức một cách chủ
động, tích cực thông qua trò chơi. Kỹ năng vận dụng trò chơi của tôi linh
hoạt hơn, thành thạo hơn. Tôi có nhiều kinh nghiệm trong việc lựa chọn và
tổ chức trò chơi hơn , đảm bảo kiến thức và kỹ năng bài học cho học sinh.
Tôi thấy rất vui, khi học sinh của mình có tiến bộ, không những về kiến
thức mà các em còn trở nên vui vẻ, nhanh nhẹn, cởi mở, khéo léo…trong
hoạt động và trong giao tiếp, đáp ứng đúng mục tiêu: Giáo dục toàn diện cho
học sinh ngay từ bậc học đầu tiên mà Bộ GD&ĐT đã đề ra. Từ đó tôi rút ra
cho mình bài học như sau:
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.
A. Kết luận.
Qua việc nghiên cứu một số biện pháp nâng cao hiệu quả của Phương pháp
trò chơi trong môn khoa học lớp 5, tôi rút ra một số kinh nghiệm sau:
1.Giáo viên và học sinh cần xác định rõ mục đích của mỗi trò chơi trong
mỗi tiết học , từ đó có hướng đi đúng đắn cho việc làm tiếp theo của mình.
2. Giáo viên cần có sự chuẩn bị chu đáo về đồ dùng học tập để phục vụ trò
chơi, đồ dùng cần đảm bảo tính khoa học, thẩm mĩ, phù hợp với đặc điểm
tâm sinh lý của trẻ em , giáo viên cần có sự chuẩn bị về không gian, thời
gian, thời điểm diễn ra trò chơi, không lạm dụng trò chơi biến cả tiết học
thành tiết chơi hoặc tổ chức quá nhiều trò chơi trong tiết học tạo cho học
sinh sự thái quá; giáo viên cần chuẩn bị về hình thức tổ chức, có luật chơi rõ
ràng, đơn giản, dễ nhớ, dễ thực hiện, không đòi hỏi thời gian dài cho việc
huấn luyện. Giáo viên cần xác định về số lượng học sinh tham gia sao cho
đủ cả các đối tượng đều được hoạt động.
Người thực hiện : Nguyễn Thị Ngọc Diệu
18
SKKN: Nâng cao hiệu quả giảng dạy môn khoa học lớp 5 thông qua phương pháp Trò chơi học tập
3. Tổ chức trò chơi theo 3 bước:
Bước 1
- Giáo viên hướng dẫn.
-Giáo viên nêu tên và mục đích trò chơi.
- Giáo viên hướng dẫn cách chơi, luật chơi, thời gian chơi, hình thức khen thưởng .
- Cử số lượng thành viên trong mỗi đội chơi ( đủ 3 đối tượng ).
- Cử đội trưởng, trọng tài.
Bước 2
- Học sinh tham gia trò chơi.( Học sinh có thể chơi thử nếu giáo viên thấy cần thiết)
Học sinh cần nỗ lực, tự giác thực hiện đúng cách chơi, luật chơi mà GV đã nêu ra.
Bước 3
- Nhận xét, đánh giá.
-Các đội chơi tổng kết, báo cáo.
- Trọng tài nhận xét, phân định “thắng- thua”, tuyên dương, khen thưởng .
- Học sinh rút ra điều cần ghi nhớ về nội dung bài học qua trò chơi.
Nếu giáo viên thực hiện tốt những việc làm trên, có ý thức coi trọng
Phương pháp
Trò chơi học tập, hiểu được tầm quan trọng của phương
pháp này: không chỉ đơn thuần là cung cấp kiến thức cho học sinh, phát huy
tính tích cực, chủ động tìm tòi, khám phá kiến thức cho học sinh mà còn tạo
cho các em niềm vui học tập mỗi khi đến trường .Chắc chắn chất lượng dạy
và học môn khoa học nói riêng và các môn học khác nói chung sẽ được nâng
cao. Song để thực hiện được điều đó, tôi mạnh dạn có một số ý kiến đề xuất
với các cấp lãnh đạo như sau.
B. Ý kiến đề xuất.
Bản thân tôi cũng như các giáo viên trong khối mong muốn Ban giám hiệu
nhà trường, Phòng GD&ĐT huyện Đăk Mil giúp đỡ:
Người thực hiện : Nguyễn Thị Ngọc Diệu
19
SKKN: Nâng cao hiệu quả giảng dạy môn khoa học lớp 5 thông qua phương pháp Trò chơi học tập
- Một số thiết bị dạy học môn khoa học như: tranh câm “ Sơ đồ cơ quan
sinh sản ở thực vật có hoa”; một số tranh liên quan đến việc ô nhiễm môi
trường; một số thẻ từ .
- Một số băng hình giảng dạy môn khoa học lớp 5.
- Tổ chức những buổi chuyên đề khoa học có sử dụng đến phương pháp
Trò chơi học tập để chúng tôi được học hỏi kinh nghiệm.
Trên đây là một vài biện pháp có thể coi là kinh nghiệm của bản thân tôi
trong thời gian qua, đó cũng là những gì tôi rút ra từ thực tế giảng dạy. Tôi
cũng mạnh dạn đưa ra , mong muốn nhận sự góp ý, bổ sung của Hội đồng
nhà trường giúp tôi có nhiều biện pháp tốt hơn để thực hiện tốt hơn Phương
pháp trò chơi học tập, áp dụng trong thời gian tới , đáp ứng mục tiêu mà Bộ
GD&ĐT đã đề ra .
Tôi xin chân thành biết ơn!
Đăk Mil , ngày 20 tháng 10 năm 2010.
Người viết sáng kiến
Nguyễn Thị Ngọc Diệu
Người thực hiện : Nguyễn Thị Ngọc Diệu
20
- Xem thêm -