Tài liệu Skkn nâng cao chất lượng giờ văn trên lớp

Chuyªn ®Ò n©ng cao chÊt lîng giê v¨n trªn líp V¨n häc lµ lo¹i h×nh nghÖ thuËt nh»m t¸c ®éng ®Õn t©m t t×nh c¶m con ngêi, lµm cho con ngêi xóc ®éng tríc c¸i hay c¸i ®Ñp cña h×nh tîng nghÖ thuËt tõ ®ã n©ng cao vµ hiÓu biÕt. V¨n häc chÝnh lµ cuéc sèng ®îc ph¶n ¸nh th«ng qua l¨ng k×nh chñ quan cña nhµ v¨n. V¨n häc cã kh¶ n¨ng tho¶ m·n nhu cÇu cña con ngêi vÒ nhiÒu mÆt. Cho nªn khi gi¶ng d¹y v¨n häc ë nhµ trêng phæ th«ng c¬ së, ph¶i rÌn luþªn kÜ n¨ng c¶m thô s©u s¾c t¸c phÈm v¨n häc cho häc sinh. §ång thêi qua t¸c phÈm v¨n häc båi dìng n¨ng lùc nh¹y bÐn t×nh c¶m lµnh m¹nh trong s¸ng nh»m h×nh thµnh nh©n c¸ch con ngêi míi cho häc sinh. §Ó lµm ®îc viÖc trªn ngêi thÇy gi¸o d¹y v¨n ph¶i lu«n suy nghÜ t×m tßi ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y phï hîp víi tõng ®èi tîng häc sinh tõng t¸c phÈm v¨n häc gióp c¸c em hiÓu kÜ, hiÓu s©u s¾c t¸c phÈm v¨n häc. Lµm ®îc ®iÒu ®ã chøng tá ®· n©ng cao ®îc chÊt lîng giê v¨n trªn líp. Nhng thùc tÕ viÖc häc m«n v¨n cña häc sinh cßn rÊt nhiªï h¹n chÕ. C¸c em cha cã häc tËp ph¬ng ph¸p häc tËp bé m«n, cha biÕt suy nghÜ ®Ó ®¸nh gi¸ mét t¸c phÈm v¨n häc. NhiÒu em thÊy t¸c phÈm dµi kh«ng muèn ®äc, xem qua chó gi¶i ®Ó tr¶ lêi c©u hái híng dÉn häc bµi mét c¸ch ®¹i kh¸i, qua loa, chiÕu lÖ. ChÝnh v× vËy chÊt lîng m«n v¨n cha cao. H¬n thÕ n÷a mét sè häc sinh vµ mét sè phô huynh l¹i kh«ng muèn cho con em m×nh häc giái v¨n, kh«ng quan t©m ®Õn viÖc häc v¨n cña c¸c em cho nªn còng ¶nh hëng kh«ng Ýt ®Õn chÊt lîng m«n v¨n. VËy lµm thÕ nµo ®Ó n©ng cao chÊt lîng giê v¨n trªn líp?. VÊn ®Ò nµy ®ßi hái ngêi thÇy gi¸o ph¶i quan t©m. Tríc hÕt muèn n©ng cao chÊt lîng giê v¨n trªn líp chóng ta ph¶i hiÓu chÊt lîng giê v¨n trªn líp lµ g×?. ChÊt lîng giê v¨n trªn líp chÝnh lµ hiÖu qu¶ giê d¹y cña mçi gi¸o viªn. hiÖu qu¶ giê v¨n la lµm cho häc sinh tõ ®éc ®óng ®Õn ®äc hay tõ hiÓu c¸c tõ ®Õn ph©n tÝch c¸c h×nh ¶nh, c¸c tÝn hiÖu nghÖ thuËt næi bËt cña t¸c phÈm v¨n häc. Trªn c¬ së ®ã häc ®Þnh hiÓu ®îc t¸c phÈm, rung ®éng tríc c¸i hay c¸i ®Ñp cña t¸c phÈm v¨n häc. Tõ yªu cÇu trªn gi¸o viªn cã thÓ thÊy mét trong nh÷ng biÖn ph¸p tÝch cùc ®Ó n©ng cao chÊt lîng giê v¨n trªn líp lµ viÖc t¹o h×nh tîng v¨n häc. Cã t¸i t¹o ®îc h×nh tîng míi rung ®éng t©m hån c¸c em, kh¬i nguån nh÷ng tëng tîng vµ ph¸t huy trÝ tuÖ cña häc sinh. Khi rung c¶m víi h×nh tîng v¨n häc c¸c em sÏ sèng l¹i víi cuéc sèng mµ t¸c phÈm v¨n hoc ph¶n ¸nh n¶y sinh lßng yªu th¬ng g¾n bã víi c¸i hay c¸i ®Ñp c¸i cao c¶, ghÐt c¸i xÊu c¸i ®ª hÌn. Khi c¸c em yªu ghÐt mét c¸ch tù nhiªn tù gi¸c chÝnh lµ lóc c¸c em tù soi m×nh trong tÊm g¬ng v¨n häc, nh÷ng ®iÒu tiÕp thu ®îc trë thµnh vèn sèng trë thµnh niÒm tin chØ ®¹o phong c¸ch sèng sau nµy cña c¸c em. Trong khi yªu c¸i ghÐt c¸i xÊu trong v¨n häc tù c¸c em v¬n dÇn lªn c¸i ®Ñp vµ lo¹i bá nh÷ng c¸i cha tèt trong con ngêi m×nh. Cho nªn viÖc t¸i t¹o h×nh tîng v¨n häc vÉn ®îc tiÕn hµnh trong suèt giê v¨n. Tríc hÕt muèn t¸i t¹o h×nh tîng ®Ó n©ng cao chÊt lîng giê v¨n trªn líp gi¸o viªn ph¶i dÉn d¾t häc sinh sèng víi hoµn c¶nh mµ bµi v¨n ph¶n ¸nh. Më ®Çu bµi häc gi¸o viªn ph¶i dùng l¹i khung c¶nh lÞch sö x· héi vµo thêi ®iÓm bµi v¨n ph¶n ¸nh. VÝ dô: khi d¹y bµi “B×nh ng« ®¹i c¸o” cña NguyÔn Tr·i gi¸o viªn gîi më. Cuèi n¨m 1427 nh÷ng tªn giÆc minh cuèi cïng ®· rót khái níc ta, sù nghÖp ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc ®· th¾ng lîi hoµn toµn. NguyÔn Tr·i thay mÆt Lª Lîi th¶o bµi “ C¸o b×nh ng«” ®Ó b¸o c¸o cho toµn d©n biÕt cuéc kh¸ng chiÕn mêi n¨m chèng qu©n nguyªn ®· th¾ng lîi hoµn toµn. bµi c¸o cã gi¸ trÞ nh thÕ nµo chóng ta sÏ t×m hiÓu. ViÖc nªu lªn khung c¶nh lÞch sö x· héi trªn cßn cã t¸c dông gióp häc sinh cã c¬ së ®óng ®¾n ®Ó ®¸nh gi¸ t¸c phÈm. Bíc thø hai muèn t¸i t¹o ®îc h×nh tîng ®Ó n©ng cao chÊt lîng giê v¨n trªn líp ph¶i chó ý ®Õn kh©u ®äc diÔn c¶m t¸c phÈm v¨n häc. §äc chÝnh lµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¶m xóc cña häc sinh ®îc kh¬i dËy theo ©m vang ng«n ng÷ nhÊt lµ ng«n ng÷ th¬ vµ ng«n ng÷ nh©n vËt. ¢m vang cao thÊp ng÷ ®iÖu biÕn ®æi, tèc ®é nhanh chËm tiÕng ng©n còng nh chç dõng… Trong giäng ®éc dÉn d¾t häc sinh hoµ vµo cuéc sèng, trong t¸c phÈm tëng tîng ra khung c¶nh, ra nh©n vËt. VÝ dô: Khi bµi th¬ “ B¸nh tr«i níc” cña Hå Xu©n H¬ng gi¸o viªn híng dÉn ®äc nh sau: ®©y lµ bµi th¬ thÊt ng«n tø tuyÖt cho nªn trong khi ®äc ph¶i chó ý ®óng nhÞp ®iÖu th¬ thÊt ng«n tø tuyÖt nhÞp 4/3 nhÊn giäng víi nh÷ng tõ gîi t¶ võa tr¾ng, võa trßn, níc non, tÊm lßng son. Sau khi híng dÉn song gi¸o viªn ®äc diÔn c¶m cho häc sinh nghe, sau ®ã gäi mét häc sinh ®äc vµ gi¸o viªn uèn n¾n. Th«ng qua ®äc bíc ®Çu gióp häc sinh ®äc h×nh dung ®îc h×nh d¸ng, mµu s¾c cña c¸i b¸nh tr«i. Nh vËy th«ng qua ®äc sÏ t¹o nªn ®îc sù rung ®éng, t¹o nªn ®îc sù ®ång ®iÖu vÒ t©m hån ®Ó gióp c¸c em dÔ tá th¸i ®é ®ång t×nh, ®ång ý víi t¸c gi¶. HoÆc khi híng dÉn häc sinh ®äc ®o¹n trÝch “ M· Gi¸m Sinh mua Thuý KiÒu” trÝch trong t¸c phÈm truyÖn kiÒu cña NguyÔn Du gi¸o viªn híng dÉn häc sinh ®äc theo lèi v¨n kÓ chuyÖn cña truyÖn th¬ tù sù theo thÓ th¬ lôc b¸t víi giäng thay ®æi phï hîp víi néi dung t×nh tiÕt cña chuyÖn, diÔn biÕn qua tõng ®o¹n giíi thiÖu M· Gi¸m Sinh, giíi thiÖu Thuý KiÒu têng thuËt c¶nh mua b¸n. gi¸o viªn ®äc mÉu, häc sinh ®äc gi¸o viªn uèn n¾n ®Ó c¸c em ®äc ®óng ®äc hay. Qua ®äc vµ 2 nghe b¹n ®äc lßng yªu ghÐt tÊt nhiªn sÏ n¶y sinh vµ c¸c em håi hép theo dâi sè phËn nh©n vËt m×nh yªu mÕn. Ngoµi ra kh©u thuËt v¨n ®Ó t¸i t¹o h×nh tîng còng lµ kh©u kh«ng kÐm phÇn quan träng ®Ó n©ng cao chÊt lîng giê v¨n trªn líp. VÝ dô: khi d¹y truyÖn “Lµng” cña Kim L©n gi¸o viªn ph¶i yªu cÇu häc sinh kÓ l¹i ®îc cèt truyÖn. Hay khi d¹y bµi th¬ “ViÕng l¨ng B¸c” cña ViÔn Ph¬ng ®©y lµ mét bµi th¬ tr÷ t×nh gi¸o viªn häc sinh nªu l¹i diÔn biÕn t©m tr¹ng cña nhµ th¬ khi ®îc ra viÕng l¨ng B¸c. Khi thuËt v¨n häc sinh cµng nhí chi tiÕt h×nh ¶nh ng«n ng÷ t¸c phÈm cµng tèt vµ lóc thuËt ph¶i tëng tîng ra khung c¶nh, ra d¸ng vÎ ho¹t ®éng t©m lý nh©n vËt vµ biÓu lé râ t×nh c¶m b¶n th©n ®èi víi t¸c phÈm. Tuú theo sù xóc c¶m cña tõng em mµ nhÊn m¹nh lµm næi râ khÝa c¹nh nµy hoÆc chi tiÕt kh¸c cña t¸c phÈm. ViÖc thuËt v¨n dÔ rÌn luyÖn båi dìng c¶m thô n¨ng khiÕu cña häc sinh. Song mét trong nh÷ng kh©u quan träng cña t¸i t¹o h×nh tîng ®Ó n©ng cao chÊt lîng giê v¨n lµ t¸i t¹o h×nh tîng trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch. T¸i t¹o h×nh tîng ë kh©u ph©n tÝch c¸c h×nh ¶nh, c¸c chi tiÕt tøc lµ ph©n tÝch c¸c tÝn hiÖu nghÖ thuËt cña t¸c phÈm. §©y lµ kh©u cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña giê v¨n ë trêng phæ th«ng c¬ së. Häc v¨n häc sinh häc tríc hÕt c¸i cô thÓ Êy vµ díi sù híng dÉn cña thÇy th«ng qua sù ph©n tÝch c¸i cô thÓ mµ häc sinh h×nh thµnh dÇn ph¬ng ph¸p tù häc, n©ng cao dÇn n¨ng lùc t duy, n©ng cao dÇn t tëng t×nh c¶m cho b¶n th©n. C¨n cø vµo tÝn hiÖu nghÖ thuËt cña bµi v¨n gi¸o viªn gîi ra h×nh d¸ng, ®êng nÐt mµu s¾c cña h×nh tîng ®Ó häc sinh tr«ng thÊy h×nh tîng hiÖn ra tríc m¾t. Cô thÓ khi d¹y b¹i th¬ “ B¸nh tr«i níc” cña Hå Xu©n H¬ng ta thÊy bµi th¬ t¸c gi¶ lÊy h×nh ¶nh cña c¸i b¸nh tr«i lµ h×nh ¶nh chÝnh lµm chç dùa cho liªn tëng vµ c¶m xóc cña m×nh ph¸t triÓn. B¸nh tr«i níc lµ h×nh ¶nh bao trïm c¶ bµi th¬, nã ®îc gîi t¶ ®îc biÓu hiÖn qua nhiÒu nÐt nghÖ thuËt kh¸c nhau trong tõng vÇn th¬. V× vËy khi ph©n tÝch híng toµn bé suy nghÜ cña ngêi häc sinh vµo toµn bé c¸i b¸nh tr«i ®Ó ph©n tÝch ph¸t hÖn tÝn hiÖu nghÖ thuËt kh¸c vµ tù ph©n tÝch tÝn hiÖu nghÖ thuËt Êy mµ rót ra gi¸ trÞ t¸c phÈm. Qua 4 c©u th¬ c¸c em sÏ ®îc híng dÉn gîi më kh¸m ph¸ gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña c¸i b¸nh tr«i. Mét bµi th¬ t¶ thùc mµ tîng trng: T¶ thùc rÊt ®óng h×nh d¸ng, mµu s¾c phÈm chÊt cña c¸i b¸nh tr«i mµ tîng trng tµi t×nh, th©n phËn phÈm gi¸ ngêi phô n÷ díi chÕ ®é cò th«ng qua c¸ch sö dông tõ ng÷ h×nh ¶nh. Mét bµi th¬ cã kÕt cÊu ®èi lËp s¾c s¶o lµm næi bËt bÊt c«ng x· héi ®èi víi ngêi phô n÷( gi÷a c©u 1 víi c©u 2 cã s¾c ®Ñp tÊm lßng trong tr¾ng mµ b¶y næi ba ch×m lËn ®Ën long ®ong) vµ còng ®Ó kh¼ng ®Þnh phÈm gi¸ tèt ®Ñp cña ngêi phô n÷ vÉn 3 gi÷ v÷ng kh«ng ®Ó hoµn c¶nh lµm hoen è( ®èi lËp gi÷a c©u 3 vµ c©u 4 gi÷a c©u 3 víi c©u cuèi). Bµi th¬ nãi lªn bÊt c«ng x· héi ®èi víi ngêi phô n÷ díi chÕ ®é phong kiÕn vµ chÕ ®é nam quyÒn ®éc ®o¸n, ®ång thêi ®Ò cao phÈm gi¸ cao ®Ñp cña ngêi phô n÷ quyÕt gi÷ v÷ng trong mäi hoµn c¶nh. Nh vËy tõ c¸i b¸nh tr«i gi¸o viªn ®· gióp liªn tëng ®Õn th©n phËn ®Õn cuéc ®êi phÈm gi¸ cña ngêi phô n÷. Víi viÖc lµm trªn gi¸o viªn ®· gióp häc sinh trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch biÕt liªn kÕt h×nh ¶nh nghÖ thuËt cña tÊc phÈm l¹i híng vµo h×nh tîng chung. Bªn c¹nh viÖc t¸i t¹o h×nh tîng trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®èi víi giê v¨n th× h×nh tîng ë kh©u tæng hîp bµi v¨n còng cã vai trß to lín trong viÖc n©ng cao chÊt lîng giê v¨n trªn líp,ë kh©u nµy gi¸o viªn nªu nªn vÊn ®Ò cho häc sinh n¾m l¹i hÖ thèng kiÕn thøc, h×nh dung ®îc c¸i chung nhÊt, næi bËt nhÊt cña h×nh tîng cã t¸c dông biÓu hiÖn kh¸i qu¸t toµn bé chñ ®Ò cña t¸c phÈm. VÝ dô: Sau khi ph©n tÝch xong bµi th¬ “ Mïa xu©n nho nhá” cña thanh H¶i gi¸o viªn cã thÓ nªu vÊn ®Ò: H×nh ¶nh xuyªn suèt bµi th¬ lµ h×h ¶nh nµo? H×nh ¶nh mïa xu©n lµ h×nh ¶nh bao trïm toµn bµi th¬. Mïa xu©n trong bµi th¬ lµ mïa xu©n xuÊt ph¸t trong lßng t¸c gi¶, ®©y lµ mïa xu©n vÜnh cöu xu©n cña lßng ngêi, cña cuéc ®êi. Mïa xu©n Êy gióp t¸c gi¶ quªn ®i bÖnh tËt, sù ®e do¹ cña c¸i chÕt ®em l¹i cho nhµ th¬ niÒm say sa cuéc sèng. Bµi th¬ göi hÕt t©m t t×nh c¶m, nguyÖn väng lêi nh¾n nhñ tríc lóc ®i xa. T¸i t¹o h×nh tîng trong giê v¨n cã t¸c dông n©ng cao giê v¨n trªn líp song viÖc híng dÉn häc sinh kh¸i qu¸t suy luËn vÒ h×nh tîng v¨n häc vµ bµy tá t×nh c¶m còng nh th¸i ®é cña m×nh ®èi víi h×nh tîng v¨n häc còng kh«ng kÐm phÇn quan träng ®Ó n©ng cao chÊt lîng giê v¨n trªn líp. Kh¸i qu¸t t×nh c¶m lÉn nhËn thøc lµ yªu cÇu kh«ng thÓ thiÕu khi häc xong t¸c phÈm v¨n häc. Kh¸i qu¸t lµm cho sù lÜnh héi kiÕn thøc ®îc v÷ng ch¾c gióp häc sinh n¾m v÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n träng t©m cña bµi v¨n. Cßn viÖc suy luËn gióp häc sinh g¾n t¸c phÈm víi cuéc ®êi vµ thóc ®Èy ý thøc t×nh c¶m cña b¶n th©n v¬n xa h¬n n÷a, kh«ng m«n häc nµo mµ tÝnh chÊt chñ quan cña häc sinh ®îc béc lé râ rµng b»ng m«n v¨n. Yªu cÇu häc sinh bµy tá t×nh c¶m th¸i ®é cña m×nh tríc h×nh tîng v¨n häc lµ rÊt qu¹n träng, nã quan hÖ víi viÖc h×nh thµnh ch©n c¸ch vµ lÝ tëng thÈm mÜ cho häc sinh. Sau khi ph©n tÝch ng«n ng÷ cö chØ,d¸ng vÎ , hµnh ®éng cña nh©n vËt Lôc V©n Tiªn trong ®o¹n th¬ “Lôc V©n Tiªn cøu KiÒu NguyÖt Nga”, gi¸o viªn hái häc sinh: C¨n cø vµo nh÷ng biÓu hiÖn trªn em thÊy Lôc V©n Tiªn lµ ngêi nh thÕ nµo? Cã tinh thÇn v× nghÜa, Lôc V©n Tiªn míi d¸m ®¸nh tan bän cíp ®Ó cøu KiÒu NguyÖt Nga.Tinh thÇn dòng c¶m gióp Lôc V©n Tiªn thùc hiÖn ®îc ý muèn cøu ngêi.Th«ng thêng cã tinh thÇn v× nghÜa th× còng cã lßng dòng c¶m, trong lßng ®· 4 muèn lµm viÖc tèt th× sÏ cè t×m c¸ch hoµn thµnh viÖc Êy.Sau ®ã gi¸o viªn nªu c©u hái cho häc sinh suy luËn: Tinh thÇn v× nghÜa vµ dòng c¶m ngµy nay ®îc biÎu hiÖn nh thÕ nµo? Ngoµi tinh thµn v× nghÜa vµ dòng c¶m trong c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ b¶o vÖ tæ quèc hiÖn nay con ngêi míi cÇn thªm nh÷ng ®øc tÝnh g×? Cuèi cïng hái : ë nh©n vËt nµy cö chØ, hµnh ®éng , lêi nãi nµo lµm em xóc ®éng nhÊt? Qua viÖc lµm trªn gi¸o viªn cã thÓ thÊy viÖc rÌn luyÖn t duy cho häc sinh lµ rÊt cÇn thiÕt v× t duy tèt lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó trÝ tuÖ ph¸t triÓn. Nhng t duy v¨n häc lu«n lu«n g¾n víi h×nh tîng v¨n häc, mµ kh«ng chÊn ®éng ®Õn t×nh c¶m còng ch¼ng c¶i t¹o ®îc m×nh. Cho nªn trong qu¸ tr×nh dÉn d¾t häc sinh kh¸m ph¸ h×nh tîng v¨n häc ph¶i cho c¸c em liªn hÖ víi cuéc sèng hiÖn t¹ivíi t×nh c¶m vµ suy nghÜa cña b¶n th©n c¸c em. Nãi tãm l¹i muèn n©ng cao giê v¨n trªn líp c¸c em ph¶i chó ý mÊy ý sau: 1, Tríc hÕt ph¶i t¸i t¹o®îc h×nh tîng v¨n häc. ViÖc t¸i t¹o h×nh tîng v¨n häc ph¶i ®îc tiÕn hµnh trong suèt giê v¨n, tuú theo néi dung cô thÓ cña tõng t¸c phÈm mµ cã ph¬ng ph¸p t¸i t¹o kh¸c nhau. 2, Ph¶i híng dÉn häc sinh kh¸i qu¸t suy luËn vÒ h×nh tîng v¨n häc, bµy tá t×nh c¶m còng nh th¸i ®é cña m×nh ®èi víi h×nh tîng v¨n häc. 3, Ngoµi ra gi¸o viªn cÇn trang bÞ cho m×nh c¸c kiÕn thøc s©u réngvÒ c¸ t¸c phÈm v¨n häc, truyÒn thô b»ng tÊt c¶ vèn sèng, vèn hiÓu biÕt tÝch luü, b»ng c¶ tÇm hån, t×nh c¶m, sù rung ®éng ®èi víi lÝ tëng ®Ñp ®Ï cña m×nh. Nh vËy chÊt lîng mét giê gi¶ng v¨n häc míi ®¹t kÕt qu¶ tèt h¬n. Trªn ®©y lµ nh÷ng ®Þnh híng trong viÖc n©ng cao chÊt lîng giê v¨n trªn líp. Tæ chuyªn m«n tiÕn hµnh triÓn khai häc tËp tinh thÇn cña chuyªn ®Ò. Ngêi viÕt 5