Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Trung học phổ thông Skkn một số phương pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tiết sinh h...

Tài liệu Skkn một số phương pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tiết sinh hoạt lớp của giáo viên chủ nhiệm thpt

.PDF
22
290
81

Mô tả:

SỞ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO HÀ NỘI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH THÔNG QUA TIẾT SINH HOẠT LỚP CỦA GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM Lĩnh vực / Môn: Chủ nhiệm Cấp học: THPT Tên tác giả: Đoàn Thị Hiền Đơn vị công tác: Trường THPT Lưu Hoàng Chức vụ: Giáo Viên NĂM HỌC 2019 -2020 Đoàn Thị Hiền –Trường THPT Lưu Hoàng - Ứng Hòa – Hà Nội A.ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Mục tiêu của giáo dục phổ thông ở nước ta đang được chuyển hướng từ trang bị kiến thức sang trang bị năng lực cần thiết cho các em học sinh.Trong tiến trình đổi mới ấy, giáo dục kĩ năng sống cho học sinh là một trong những quan điểm giáo dục đã trở thành xu thế trong việc xác định nội dung dạy học trong nhà trường phổ thông và trong chương trình xây dựng môn học. Hiện nay, đã có trên 155 nước và vùng lãnh thổ quan tâm đến việc đưa kĩ năng sống (KNS) vào nhà trường, trong đó có 143 quốc gia đã đưa vào chương chình chính khoá ở bậc tiểu học và trung học. Việc giáo dục KNS ở các nước được đưa vào dạy học cho học sinh trong các trường phổ thông, dưới nhiều hình thức khác nhau. Ở nước ta, giáo dục kĩ năng sống đã được định hướng triển khai trong nhà trường. Công văn số 463/BGDĐT-GDTX ngày 28 tháng 01 năm 2015 của Bộ GDĐT về việc hướng dẫn triển khai thực hiện giáo dục KNS tại các cơ sở GDMN, GDPT và GDTX yêu cầu “…đẩy mạnh hoạt động giáo dục KNS cho học sinh theo định hướng phát triển toàn diện phẩm chất, năng lực của học sinh gắn với định hướng nghề nghiệp…” KNS giữ vai trò quan trọng đối với cá nhân và xã hội. KNS chính là những nhịp cầu giúp con người biến kiến thức thành thái độ, hành vi, thói quen tích cực, lành mạnh. Người có KNS phù hợp sẽ luôn vững vàng trước những khó khăn, thử thách; biết ứng xử, giải quyết vấn đề một cách tích cực và phù hợp; họ thường thành công hơn trong cuộc sống, luôn yêu đời và làm chủ cuộc sống của chính mình.Không những thúc đẩy sự phát triển của cá nhân, KNS còn góp phần thúc đẩy sự phát triển của xã hội, giúp ngăn ngừa các tệ nạn xã hội và bảo vệ quyền con người. Việc giáo dục KNS sẽ thúc đẩy những hành vi mang tính xã hội tích cực, giúp nâng cao chất lượng cuộc sống xã hội và giảm các tệ nạn. Mặt khác, thế hệ trẻ chính là những chủ nhân tương lai của đất nước, là những người sẽ quyết định sự phát triển của đất nước trong những năm tới. Nếu không có KNS, các em sẽ không thể thực hiện tốt trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng và đất nước. Lứa tuổi học sinh là lứa tuổi đang hình thành giá trị nhân cách, giàu ước mơ, ham hiểu biết, thích tìm tòi, khám phá song còn thiếu hiểu biết sâu sắc về xã hội, còn thiếu kinh nghiệm sống, dễ bị lôi kéo, kích động... Vì vậy việc giáo dục KNS cho học sinh, thế hệ trẻ là rất cần thiết, giúp các em rèn luyện hành vi có trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng và Tổ quốc; giúp các em có khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của Trang 1/15 Đoàn Thị Hiền –Trường THPT Lưu Hoàng - Ứng Hòa – Hà Nội cuộc sống, xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với gia đình, bạn bè và mọi người, sống tích cực, chủ động, an toàn, hài hoà và lành mạnh. Sau thời gian tìm tòi, nghiên cứu và áp dụng thực tiễn, tôi thực hiện sáng kiến: “ Một số phương pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tiết sinh hoạt lớp của giáo viên chủ nhiệm”. II. CƠ SỞ PHƯƠNG PHÁP LUẬN, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1-Cơ sở phương pháp luận Đề tài được nghiên cứu trên quan điểm tư tưởng của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về vấn đề giáo dục. 2-Phương pháp nghiên cứu Phương pháp logic khi nghiên cứu, sưu tầm ,chọn lọc tài liệu có liên quan đến đề tài, tiến hành thực nghiệm sư phạm. III-ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU, PHẠM VI NGHIÊN CỨU 1-Đối tượng nghiên cứu Các phương pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tiết sinh hoạt lớp 2-Phạm vi nghiên cứu đề tài: - Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tiết sinh hoạt lớp của giáo viên chủ nhiệm. - Đề tài được áp dụng vào thực tế lớp chủ nhiệm10A1 kì I năm học 2019 2020 IV.KHẢO SÁT THỰC TẾ TRƯỚC KHI THỰC HIỆN ĐỀ TÀI Trong năm học 2019-2020, tôi được phân công chủ nhiệm lớp 10A1. Đầu năm học, tôi đã thực hiện phỏng vấn kết hợp điều tra qua phiếu sự quan tâm và hứng thú với tiết sinh hoạt của học sinh 2 lớp 10A1 và 10A2 thì thấy rằng còn nhiều em chưa hứng thú với tiết sinh. Mức độ hứng thú Rất thích Thích Bình Không thường thích Lớp 10A1 (40 HS) 3 12 20 5 Thực nghiệm 10A2 (43 HS) 2 12 21 8 Đối chứng Trực tiếp phỏng vấn nhiều em ở khối 10, tôi nhận thấy các em vừa chuyển từ cấp THCS lên THPT việc giao tiếp với bạn bè còn rụt rè, tự ti, ít nói, khả năng diễn đạt kém…Các em chưa thật sự hứng thú với tiết sinh hoạt lớp một Trang 2/15 Đoàn Thị Hiền –Trường THPT Lưu Hoàng - Ứng Hòa – Hà Nội phần vì kĩ năng sống còn hạn chế, một phần vì chính sự nhàm chán về nội dung và hình thức tổ chức các buổi sinh hoạt. Chính điều này đã thúc đẩy tôi đổi mới tiết sinh hoạt lớp nhằm tăng cường giáo dục kĩ năng sống cho các em. B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. SỰ CẦN THIẾT THAY ĐỔI PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TRONG GIỜ SINH HOẠT. Thực trạng ở nhiều trường tiết sinh hoạt lớp,giáo viên chủ nhiệm giao cho lớp trưởng báo cáo tình hình tuần qua, báo cáo những trường hợp sai phạm cần nhắc nhở, chấn chỉnh và động viên trách phạt các em. Ở các lớp thường xuyên có học sinh vi phạm thì giờ sinh hoạt lớp như vậy sẽ nhàm chán, nặng nề vì học sinh trong lớp cho rằng phải đối phó với những sai phạm trong tuần qua và tâm lý chung sẽ là mắc cỡ, e ngại, tự ti. Với những em thường xuyên vi phạm thì nảy sinh tâm lý bất cần các em có thể trở nên lì hơn, “cứng đầu” hơn, khó bảo hơn. Thầy cô sẽ dễ dàng rơi vào trạng thái bực tức, nóng nảy và đẩy không khí lớp trở lên căng thẳng. Chính vì vậy cần thay đổi giờ sinh hoạt ở lớp chủ nhiệm sao cho tăng tính chủ động của học sinh nhiều hơn nữa, nâng cao vai trò của tập thể lớp chứ không phải vai trò của giáo viên chủ nhiệm, của một lớp trưởng hay bí thư chi đoàn. Một buổi sinh hoạt mà trong đó các em đóng vai trò chính yếu, và giáo viên chỉ là người hỗ trợ, tư vấn và định hướng cho các em để không chệch mục tiêu. Biến giờ sinh hoạt lớp thành một buổi chơi với nhiều trò chơi khác nhau mang đầy tính giáo dục mà ý định lồng ghép giáo dục KNS cho học sinh đã được giáo viên chủ nhiệm chuẩn bị trước. Các trò chơi này phải được lựa chọn và có chủ đích nhằm giáo dục KNS tương ứng cho học sinh. Nhấn mạnh vai trò của tập thể, để học sinh thấy được và từ đó luôn ý thức được tinh thần cũng như kĩ năng làm việc nhóm trong quá trình giải quyết các vấn đề chung. Tóm lại, Giáo dục KNS trong tiết sinh hoạt của chủ nhiệm sẽ đem đến nhiều hình thức sinh hoạt, tạo cho bầu khí buổi sinh hoạt chủ nhiệm trở nên hấp dẫn, sinh động; làm cho tiết sinh hoạt chủ nhiệm trở nên bổ ích, thiết thực với học sinh;giúp gia tăng sự hiểu biết giữa giáo viên và học sinh, cũng như giữa học sinh với nhau. II. MỘT SỐ NỘI DUNG CƠ BẢN VỀ GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG 1.Kỹ năng sống là gì? KNS chính là năng lực của mỗi người giúp giải quyết những nhu cầu và thách thức của cuộc sống một cách có hiệu quả. Theo WHO “KNS là khả năng thể hiện, thực thi năng lực tâm lý xã hội. Năng lực tâm lý xã hội là khả năng ứng phó một cách có hiệu quả với những Trang 3/15 Đoàn Thị Hiền –Trường THPT Lưu Hoàng - Ứng Hòa – Hà Nội yêu cầu và thách thức của cuộc sống. Đó cũng là khả năng của một cá nhân để duy trì một trạng thái khoẻ mạnh về mặt tinh thần, biểu hiện qua hành vi phù hợp và tích cực khi tương tác với người khác, với nền văn hóa và môi trường xung quanh.” Theo UNICEF, giáo dục dựa trên KNS cơ bản là sự thay đổi trong hành vi hay một sự phát triển hành vi nhằm tạo sự cân bằng giữa kiến thức, thái độ và hành vi. Ngắn gọn nhất đó là khả năng chuyển đổi kiến thức (phải làm gì) và thái độ (ta đang nghĩ gì, cảm xúc như thế nào, hay tin tưởng vào giá trị nào) thành hành động (làm gì và làm như thế nào). KNS chính là những kĩ năng tinh thần hay những kĩ năng tâm lý, xã hội giúp cho cá nhân tồn tại và thích ứng trong cuộc sống. KNS còn được xem như một biểu hiện quan trọng của năng lực tâm lý xã hội giúp cho cá nhân vững vàng trong cuộc sống có nhiều thách thức nhưng cũng nhiều cơ hội trong thực tại. Các kĩ năng sống cơ bản: - KN tự nhận thức - KN tư duy phê phán - KN kiểm soát cảm xúc - KN tư duy sáng tạo - KN ứng phó với căng thẳng - KN ra quyết định - KN tìm kiếm sự hỗ trợ - KN giải quyết vấn đề - KN thể hiện sự tự tin - KN kiên định - KN giao tiếp - KN đảm nhận trách nhiệm - KN lắng nghe tích cực - KN đặt mục tiêu - KN thể hiện sự cảm thông - KN quản lí thời gian - KN giải quyết mâu thuẫn - KN tìm kiếm và xử lí thông tin - KN hợp tác 2. Giáo dục kỹ năng sống là gì? Giáo dục KNS là trang bị những kiến thức, thái độ, hành động giúp cho người học hình thành được những KNS cần thiết, phù hợp với từng lứa tuổi, điều kiện kinh tế-xã hội, môi trường sống,... Giáo dục KNS cho học sinh là việc làm rất quan trọng, ảnh hưởng tới quá trình hình thành và phát triển nhân cách của các em. Giáo dục KNS cần được tiến hành càng sớm càng tốt và có thể bắt đầu ngay từ bậc tiểu học, thậm chí còn có thể ở tuổi mầm non. Bởi vì lứa tuổi này những hành vi cá nhân, tính cách và nhân cách đang dần được hình thành. 3. Nguyên tắc giáo dục KNS Năm nguyên tắc cơ bản của giáo dục kĩ năng sống: - Tương tác: KNS không thể hình thành chỉ qua việc nghe giảng và tự đọc tài liệu mà phải thông qua các hoạt động tương tác với người khác. Trang 4/15 Đoàn Thị Hiền –Trường THPT Lưu Hoàng - Ứng Hòa – Hà Nội - Trải nghiệm: KNS được hình thành khi người học được trải nghiệm quá các tình huống thực tế. Học sinh chỉ có kĩ năng khi các em được tự làm việc đó, chứ không chỉ nói về việc đó. Kinh nghiệm có được khi học sinh được hành động trong các tình huống đa dạng giúp các em dễ dàng sử dụng và điều chỉnh các kĩ năng phù hợp với điều kiện thực tế. - Tiến trình: Giáo dục KNS không thể hình thành trong “ngày một, ngày hai” mà đòi hỏi phải có cả quá trình: nhận thức - hình thành thái độ - thay đổi hành vi. - Thay đổi hành vi: Mục đích cao nhất của giáo dục KNS là giúp người học thay đổi hành vi theo hướng tích cực. Giáo dục KNS thúc đẩy người học thay đổi hay định hướng lại các giá trị, thái độ và hành động của mình sao cho đúng chuẩn. - Môi trường giáo dục: Giáo dục KNS cần được thực hiện mọi nơi, mọi lúc và thực hiện càng sớm càng tốt đối với trẻ em. Được thực hiện trong gia đình, nhà trường và cộng đồng, người tổ chức giáo dục KNS có thể là bố mẹ, thầy cô hoặc bạn cùng học hay các thành viên khác trong cộng đồng. III. Một số phương pháp giáo dục KNS trong tiết sinh hoạt lớp Tiết sinh hoạt lớp theo chủ đề giáo dục kĩ năng sống bao gồm các bước cơ bản: - Phần1: Sơ kết hoạt động tuần đã qua - Phần 2: Xây dựng kế hoạch hoạt động tuần mới Ở phần 1 và 2: cán bộ lớp tiến hành nhanh, tổng kết trên bảng tin của lớp. (5->7 phút) - Phần 3: Sinh hoạt theo chủ đề 1. Khởi động: (3 phút): 2. Giới thiệu chủ đề-mục tiêu: (2 phút): 3. Nêu vấn đề (3 – 5 phút) 4. Nội dung 1: Đặt câu hỏi: ( 5 phút) 5. Nội dung 2: Xác định các kỹ năng giải quyết vấn đề. 6. Nội dung 3: Thực hành vấn đề trên (15->20 phút). 7. Đúc kết các ý chính và gợi ý áp dụng ý nghĩa của chủ đề vào sinh hoạt lớp: (5 phút) 1.Phương pháp trò chơi: Phương pháp tổ chức trò chơi cũng là một phương pháp hiệu quả, là sự tổ chức cho học sinh chơi một trò chơi nào đó mà tìm hiểu một vấn đề, biểu hiện thái độ hay hành động, việc làm. Trang 5/15 Đoàn Thị Hiền –Trường THPT Lưu Hoàng - Ứng Hòa – Hà Nội Sử dụng phương pháp trò chơi trong khởi động tiết sinh hoạt: -Mục đích nhằm tạo bầu khí tích cực, giúp học sinh tham gia nhiệt tình, chủ động vào chủ đề. Hoạt động không nhất thiết đúng với chủ đề, nếu gần với chủ đề thì càng hay. - Một số gợi ý về cách tổ chức: Tìm chủ đề, Dân vũ,Trò chơi tập thể, Băng reo,Trò chơi âm nhạc, Đố vui,GameShow . Ví dụ Tìm chủ đề : sử dụng trong khởi động của tiết sinh hoạt chủ đề bạo lực học đường: Gợi ý: Đây là cụm gồm 14 từ, nói đến việc bất cứ hành động nào gây tổn hại cho người khác trong nhà trường đều gọi là? Đáp án: Bạo lực học đường. Ví dụ Trò chơi âm nhạc sử dụng trong khởi động của tiết sinh hoạt chủ đề Bạo lực học đường: Nghe và đoán tên bài hát, tác giả của những bài hát sau: - Rừng núi dang tay ….; Ngày đầu tiên đi học……; Ngày đầu tiên đi học……; Khi thầy viết bảng …..... - Một đoạn ngắn bài hát được chọn chính là “Hopeful”, trình diễn bởi nhóm nhạc Bars and Melody – bộ đôi ngôi sao nhí của chương trình Britain’s Got Talent (Tài năng Anh Quốc) mùa 8 để học sinh đoán tác giả bài hát là Leondre (cậu bé 14 tuổi đến từ Anh) “Hopeful” có nội dung về chống bạo lực trong môi trường học đường và hướng tới niềm hi vọng âm nhạc sẽ làm xoa dịu tất cả. Âm nhạc là thứ dễ đi vào lòng người, tạo cảm xúc,giúp người học dễ dàng liên tưởng đến nội dung tích cực. Đoạn nhạc ngắn nhưng chuyển tải thông điệp sâu sắc, ý nghĩa. Sử dụng phương pháp trò chơi trong giới thiệu chủ đề-mục tiêu của tiết sinh hoạt. Thông điệp có thể từ trò chơi :từ khóa; hình ảnh; hoạt động mang ý nghĩa; GameShow, … Các hoạt động nhằm tiếp cận vấn đề cách tự nhiên, người học cảm thấy thích thú. Trong quá trình khám phá, người học được mời gọi tham gia theo những cách thế khác nhau, giúp cho việc học mang tính chủ động. Sử dụng phương pháp trò chơi trong nêu vấn đề cần đề cập đến trong tiết sinh hoạt chủ đề: Ví dụ nêu vấn đề qua trò chơi: Mỗi nhóm được phát cho 5 trái bóng bàn và một số ống hút nhỏ, nhiệm vụ của nhóm là không dùng bất cứ vật nào tác động Trang 6/15 Đoàn Thị Hiền –Trường THPT Lưu Hoàng - Ứng Hòa – Hà Nội vào những trái banh này, chỉ sử dụng ống hút, nhưng phải đưa được nó từ vị trí điểm A  điểm B là 3,5 mét. Thời gian càng nhanh càng tốt. -Đặt câu hỏi:Hành động không dùng tay, hay bất cứ vật nào tác động để đưa vật về đích, cho ta suy nghĩ gì về sự tự lập? Sử dụng phương pháp trò chơi trong giải quyết vấn đề& thực hành trong tiết sinh hoạt theo chủ đề: - GV có thể sử dụng kết hợp phương pháp trò chơi, phương pháp hoạt động nhóm, phương pháp thuyết trình, phương pháp nghiên cứu tình huống…ở giải quyết vấn đề và thực hành trong tiết sinh hoạt theo chủ đề. -Đố vui : Đố vui ca dao tục ngữ, đoán ca dao tục ngữ bằng hình ảnh,đoán từ khóa (Keyword),đoán và bổ sung từ khuyết. Ví dụ nhìn hình đoán ca dao tục ngữ trong sinh hoạt lớp chủ đề Văn hóa ứng xử học đường. Gợi ý: là một câu tục ngữ, hàm ý so sánh giá trị của lời nói. Ví dụ về đoán từ khoá trong sinh hoạt chủ đề Phòng chống bạo lực học đường: Gợi ý đây là cụm gồm 14 chữ cái , chỉ về một hình thức bạo lực với học sinh? B A 1 2 C 3 4 5 6 N 7 8 9 10 11 12 Â N 13 14 Đáp án: bạo lực tinh thần Ví dụ về đoán & bổ sung từ khuyết trong sinh hoạt lớp chủ đề An toàn giao thông • (1)___ đúng tốc độ quy định. • Đi đúng đường, ___ (2)đúng vạch. • Giúp đỡ (3)___ ___, trẻ em qua đường. Trang 7/15 Đoàn Thị Hiền –Trường THPT Lưu Hoàng - Ứng Hòa – Hà Nội • Giúp đỡ người gặp (4)___ ___, bị nạn. • Tôn trọng tín (5) ___ giao thông. • (6)__ __ bảo hiểm khi tham gia giao thông. Đáp án (1:Chạy); (2:dừng); (3:người già); (4:sự cố); (5:hiệu); (6:đội nón) Ví dụ về trò chơi nhà mới. -Mỗi người nhận 1 phiếu A5. - Cách chơi: Mỗi lượt, giáo viên thổi còi, người chơi di chuyển ghép mỗi nhóm 3 người hình thành ngôi nhà, (Cha, Mẹ, Con) và họ có 1 phút tìm ra điểm chung giữa họ. Ví dụ: cùng thích 1 loại nhạc, cùng thích ăn hải sản; cùng thích đi du lịch, cùng thích đọc sách,.... -Sau vài lượt, Giáo viên thổi còi, cho dừng lại, Giáo viên mời một người bất kỳ, họ cho biết gia đình của họ là những ai, có đặc điểm chung nào? Ý nghĩa qua trò chơi : - Rèn luyện kĩ năng lắng nghe, một trong những kĩ năng quan trọng nhất để làm việc nhóm hiệu quả, phản ánh sự tôn trọng hay xây dựng ý kiến lẫn nhau giữa các thành viên. Khi chịu lắng nghe, chắc chắn bạn sẽ có nhiều thông tin để giải quyết vấn đề hiệu quả hơn. -Biết tìm ra chuỗi logic của nó và xâu chuỗi các sự kiện thành một vấn đề. - Qua trò chơi, HS được hình thành năng lực quan sát, rèn luyện kĩ năng nhận xét. 2.Phương pháp thuyết trình Phương pháp thuyết trình sử dụng có hiệu quả khi kết hợp với các phương pháp khác.Ví dụ phương pháp thuyết trình sử dụng trong tiết sinh hoạt chủ đề Xây dựng kế hoạch đường đời. Các em sau khi thực hiện bốc thăm chủ đề sẽ có thời gian tự chuẩn bị, người dẫn chương trình sẽ bốc thăm chọn ngẫu nhiên tên các bạn lên thuyết trình về những nội dung, ý tưởng, thái độ, cách hành động của mình. GV có quy định về thời gian thuyết trình. Phiếu Thực hành Phiếu 1: Phiếu 2: Hãy trình bày kế hoạch phát triển Hãy giới thiệu một quyển sách có ảnh nghề nghiệp trước lớp. hưởng lớn đến kết quả học tập và chọn nghề của em. Trang 8/15 Đoàn Thị Hiền –Trường THPT Lưu Hoàng - Ứng Hòa – Hà Nội Phiếu 3: Phiếu 4: Hãy phác họa bản thân em trong Hãy trình bày một số cách trải qua tương lai 10- 15 năm sau về hiểu biết, khó khăn trong học tập và cuộc sống. về năng lực hay giá trị xã hội. Ý nghĩa hoạt động thuyết trình: Thuyết trình được kết hợp với các phương pháp khác. Qua thuyết trình, giúp các em khả năng trình bày vấn đề, hình thành kĩ năng thể hiện sự tự tin, kĩ năng đặt mục tiêu… 3.Phương pháp nghiên cứu tình huống Nghiên cứu tình huống có thể kết hợp với thảo luận nhóm để đạt hiệu quả cao . Tình huống có thể là đọc một câu chuyện có chọn lọc, xem một video…. Thông qua hoạt động như: chuyện kể, nêu tình huống, trò chơi, … sau đó giáo viên sẽ đặt cho các em những câu hỏi làm nảy sinh nhiều ý tưởng, giả định về một vấn đề. Người dẫn chương trình nêu ra tình huống giả định, tình huống này gần với hoạt động của lớp, của trường. Qua tình huống giả định, học sinh nhận ra vấn đề đang được đề cập đến. Ví dụ 1: tình huống xung đột trong giao thông nhằm cung cấp cho các em 1 sự kiện, qua đó cho thấy thái độ, cách hành xử của nhân vật trong câu chuyện. Đặt vấn đề: Vậy đối với em, em có suy nghĩ và hành động thế nào nếu sự việc đó sảy ra với em? Ví dụ 2 : về phương pháp nghiên cứu tình huống áp dụng trong sinh hoạt chủ đề Kỹ năng hỗ trợ bạn bè khi bị bạo lực. HS được cung cấp tình huống qua một đoạn video có nội dung như sau: Bắc là một bạn trai có lực học tốt và khá hiền lành nhưng hay bị các bạn trai nghịch ngợm khác ở lớp chế giễu là “đồ mọt sách” cũng như thường trở thành đối tượng cho mấy trò tiêu khiển oái oăm của chúng. Trước hôm lớp có bài kiểm tra Toán một tiết, Bắc đã nhận được tin nhắn là hôm sau phải cho mấy cậu kia nhìn bài. Bắc cảm thấy rất mệt mỏi, nhưng em nghĩ “Có một bài kiểm tra thôi, cho bọn nó nhìn một tí cho yên chuyện đi”. Nhưng hôm đó, một bạn trong lớp bị ốm nên xin nghỉ, cô giáo bảo Bắc lên ngồi chỗ bạn vì chỗ của Bắc chật quá. Cũng vì vậy mà Bắc tự nhiên được tách ra khỏi nhóm kia. Đến chiều, trên đường đi học về, Bắc bất chợt bị nhóm kia chặn đánh. Chúng chửi bới và bảo em đã nói với cô giáo để được chuyển chỗ. Chúng đá và thụi vào bụng em để “cảnh cáo”, còn dọa nếu nói thêm điều gì với cô giáo thì sẽ tiếp tục bị đánh đau hơn để khỏi phải đi học nữa. Học sinh tự trả lời các câu hỏi và nộp lại phiếu trả lời, giáo viên bốc thăm một vài phiếu ngẫu nhiên để trao đổi trước lớp( giáo viên không nêu tên học sinh). Trang 9/15 Đoàn Thị Hiền –Trường THPT Lưu Hoàng - Ứng Hòa – Hà Nội - Nếu chứng kiến Bắc bị đánh như vậy, em sẽ làm gì? - Bắc đang phải chịu hình thức bạo lực gì? (Bạo lực tinh thần và bạo lực thân thể) - Sự hỗ trợ (về thái độ hoặc hành động) của người bạn đang chứng kiến có ý nghĩa gì đối với Bắc trong lúc này?(Sự hỗ trợ đó dù là thái độ (sự thông cảm với nạn nhân, sự bất bình, phản đối kẻ gây bạo lực; thái độ nhiệt tình, không nề hà tìm hết cách này đến cách khác để giúp đỡ) hay hành động giúp đỡ cụ thể đều trở nên cực kỳ đáng quý trong lúc này. Vì nếu được trợ giúp, nạn nhân sẽ cảm thấy mình không bị cô độc; có hy vọng sẽ thoát ra được khỏi tình trạng bạo lực; cảm thấy mình được trân trọng, đáng được chia sẻ, giúp đỡ và bảo vệ; nhận thấy rằng sự công bằng luôn tồn tại, có niềm tin vào những điều tốt đẹp trong quan hệ giữa mọi người với nhau. Ý nghĩa của phương pháp nghiên cứu tình huống: -Hs hình thành tư duy phê phán, kĩ năng lựa chọn và đưa ra quyết định, kĩ năng thể hiện sự cảm thông…. 4.Phương pháp hoạt động nhóm Sử dụng phương pháp hoạt động nhóm trong giải quyết vấn đề ở tiết sinh hoạt theo chủ đề: Hoạt động nhóm thiết kế panô, vẽ tranh …trong sinh hoạt lớp chủ đề An toàn giao thông Pano là hình thức thể hiện thái độ, quan điểm đối vơi vấn đề nào nào đó, thể hiện hành động của nhóm. Sử dụng tấm Panô như một cách để các em đưa ra thái độ quyết tâm với các tệ nạn. Giáo dục thái độ tích cực trong việc tuyên truyền ý thức cho cộng đồng. Trong khi làm việc nhóm, có thể tích hợp việc thảo luận nhóm. Ví dụ câu hỏi thảo luận sinh hoạt chủ đề “Phòng chống bạo lực học đường” Các bước tiến hành: Bước1: Chia lớp học thành các nhóm (5 đến 10 học sinh/nhóm, tùy theo sĩ số của lớp học); Trang 10/15 Đoàn Thị Hiền –Trường THPT Lưu Hoàng - Ứng Hòa – Hà Nội Bước2: Phát cho mỗi nhóm 1 tờ giấy khổ lớn (A0); yêu cầu các nhóm ghi từ “Bạo lực” trên đỉnh tờ giấy của nhóm (Giáo viên lưu ý các nhóm về thời gian làm việc nhóm ). Bước 3: Yêu cầu các nhóm suy nghĩ về từ “bạo lực”, các em nghĩ đến/hình dung ra điều gì? Sau đó viết những suy nghĩ hoặc vẽ những hình mà các em hình dung ra trên tờ giấy của nhóm. Giáo viên có thể sử dụng các câu hỏi có tính gợi mở khác để giúp học sinh suy nghĩ và thể hiện ý nghĩ của mình về “bạo lực”. Ví dụ, kể lại những hành động bạo lực trong một bộ phim/cuốn sách mà em xem/đọc gần đây. Bước 4. Yêu cầu các nhóm treo tờ giấy của nhóm mình lên bảng; sau đó, từng nhóm sẽ trình bày những nội dung mà các em đã viết/vẽ ra trước toàn lớp. Nếu lớp đông (số lượng các nhóm nhiều hơn 3), giáo viên có thể bỏ qua phần thuyết trình của từng nhóm; dành 5 phút để học sinh đọc/xem lướt các sản phẩm hoạt động nhóm, rồi bắt đầu luôn vào thảo luận toàn lớp. 1. Bạo lực là gì? Có những hình thức bạo lực nào? 2. Theo em, tại sao một số người lại sử dụng bạo lực với người khác? 3. Bạo lực có thể ảnh hưởng như thế nào đối với người bị bạo lực? người gây bạo lực và người chứng kiến bạo lực? Sử dụng phương pháp hoạt động nhóm trong rút ra thông điệp từ hoạt động, tổng kết và giáo dục tích cực trong tiết sinh hoạt theo chủ đề: Rút ra thông điệp từ hoạt động - Mục đích: Qua hoạt động rút ra thông điệp từ hoạt động, giúp các em rèn luyện khả năng tư duy, kỹ năng hợp tác… kích thích sự tham gia hào hứng của các em. Tuy nhiên mục đích quan trọng hơn là kết quả mà các em tìm ra giúp các em sẽ ghi nhớ sâu sắc thông điệp mà các em tìm được. - Cách thực hiện: Cung cấp thông tin dưới dạng văn bản, hoặc hình ảnh;Cung cấp chìa khoá và gợi ý để để học sinh giải mã tìm thông điệp. - Thông điệp tìm được chính là nội dung bài học mà học sinh cần ghi nhớ. - Các nhóm trình bày kết quả hoạt động của nhóm - Qua đó thể hiện quan điểm, thái độ, của nhóm. - Rèn luyện kỹ năng trình bày, thuyết phục - Giúp các em thực hành hoạt động tập thể. Tổng kết -Đây là công việc của diễn giả nhằm giúp học sinh đúc kết các ý chính đã triển khai. Trang 11/15 Đoàn Thị Hiền –Trường THPT Lưu Hoàng - Ứng Hòa – Hà Nội -Khi tổng kết, mỗi ý chính khi được lặp lại, người dẫn chương trình nên mời các em lặp lại các thông điệp vắn gọn của từng ý chính. -Kết thúc luôn là lời mời gọi áp dụng vào cuộc sống. -Bài hát kết thúc (nếu có) mời các em cùng hát chung. Giáo dục tích cực -Ở phần này, Giáo viên sẽ khơi gợi để các em chủ động đề nghị những biện pháp thực hành - Giáo viên có thể sử dụng phương pháp lập phiếu nhóm hoặc lập phiếu cá nhân. - Lập phiếu (nhóm/ cá nhân) là cung cấp cho nhóm/cá nhân một tấm phiếu có khổ A4/A5; ở đây dưới sự gợi ý, các em sẽ ghi ra đề nghị hành động. - Giáo viên chọn lọc và dán những tấm phiếu nào có tính thực tiễn cao lên bảng để các em quan sát và chọn lựa hình thức cho mình. - Sau khi các em thực hành hoạt động nhóm, các em sẽ lên thuyết trình qua đó trình bày quan điểm, thái độ, hướng giải quyết vấn đề của các em đối với vần đề. - Qua hoạt động này, các em được rèn luyện khả năng trình bày, kỹ năng thuyết phục, kĩ năng thể hiện sự tự tin. - Phần Giáo dục tích cực ở chỗ, giáo viên khơi gợi để các em có thái độ tích cực với vấn đề. -Giáo dục tích cực còn được hiểu là sự giúp đỡ tích cực của giáo viên nhằm giúp các em hiểu đúng đắn vấn đề. Ý nghĩa của hoạt động nhóm: - Nhằm huy động ý kiến của tập thể,các thành viên hiểu nhau hơn, hình thành kĩ năng giao tiếp và năng lực giải quyết vấn đề. - Khi phân tích thảo luận câu hỏi, mỗi cá nhân lại phải sử dụng tư duy phê phán, tư duy sáng tạo để đưa ra quyết định chung của nhóm -Hoạt động thảo luận nhóm giúp xây dựng tình đoàn kết trong tập thể, kĩ năng hợp tác. -Hoạt động nhóm giúp tìm ra nhân tố tích cực trong nhóm. - Việc luân phiên các vai trò đảm nhiệm trong nhóm: nhóm trưởng, thư kí và các vai trò khác cũng góp phần hình thành kĩ năng đảm nhận trách nhiệm, kĩ năng thể hiện sự tự tin. IV. KẾT QUẢ VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM Tôi đã vận dụng sáng kiến kinh nghiệm vào các tiết sinh hoạt lớp và đạt được kết quả nhất định như trong các mối quan hệ, các em tỏ ra mạnh dạn hơn khi thể hiện mình, bớt rụt rè, e ngại khi đứng trước đám đông. Các em tham gia Trang 12/15 Đoàn Thị Hiền –Trường THPT Lưu Hoàng - Ứng Hòa – Hà Nội các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao do Đoàn Thanh niên, Công đoàn nhà trường phát động rất tích cực. Các em đoàn kết hơn, gắn bó hơn trong các hoạt động chung của lớp. Do đó tập thể lớp đã thu được nhiều thành tích cao trong các cuộc thi do Đoàn Thanh niên, Công đoàn nhà trường phát động như năm học 2019 - 2020, lớp 10A1 đạt giải nhì tuần học tốt, giải ba báo tường cấp trường, giải nhì thi văn nghệ chào mừng ngày Nhà giáo Việt Nam, được khen thưởng về tập thể lớp đứng thứ 2 trong 10 tập thể dẫn đầu của nhà trường về nề nếp và học tập. Bên cạnh đó,tình trạng bạo lực học đường, nghiện game, vi phạm luật an toàn giao thông đường bộ, bỏ giờ, không chuẩn bị bài … không còn ở lớp tôi chủ nhiệm. Kết quả xếp loại hạnh kiểm của lớp chủ nhiệm ở học kì I đạt 100% Tốt. Học sinh yêu thích tiết sinh hoạt, mong chờ đến đón nhận tiết sinh hoạt trong tuần để có cơ hội thể hiện và hoàn thiện các năng lực của bản thân. Học sinh sẽ có hứng thú học tập, tích cực chủ động sáng tạo để mở rộng vốn hiểu biết đồng thời cũng rất linh hoạt trong việc thực hiện nhiệm vụ lĩnh hội kiến thức và phát triển kỹ năng. Qua các giờ sinh hoạt lớp, học sinh thu lượm được kiến thức xã hội, có sự hiểu biết về trách nhiệm đối với hành vi của mình, góp phần hình thành kĩ năng ứng xử thực tế trong quan hệ bè bạn và cộng đồng. Điều này được thể hiện rõ qua phiếu khảo sát trước và sau khi áp dụng đề tài sáng kiến kinh nghiệm này( xem tài liệu minh chứng kèm theo). Trong quá trình thực hiện đề tài này, tôi cũng gặp một số khó khăn nhất định như : - Chưa có một tài liệu hướng dẫn cụ thể chi tiết cho việc tổ chức tiết sinh hoạt chủ nhiệm. - Với thời lượng tiết sinh hoạt ngắn( 45 phút, một tiết trong một tuần) việc đưa nội dung gì và hình thức sinh hoạt như thế nào cũng là một thách thức cho giáo viên chủ nhiệm. Bởi bên cạnh đó giáo viên còn việc theo dõi, quản lý và xử lý ngăn chặn những vụ việc liên quan đến chấp hành nề nếp, nội quy. - Kinh phí để tổ chức sinh hoạt theo chủ đề đòi hỏi tốn kém hơn. - Khi tổ chức những tiết sinh hoạt chủ đề còn gặp khó khăn về cơ sở vật chất như loa, máy tính, máy chiếu, mic không dây. Để tiết sinh hoạt theo chủ đề đạt hiệu quả cao, giáo viên cần chú ý một số điểm sau đây: - Đầu năm học, giáo viên lập kế hoạch về tổ chức sinh hoạt lớp theo chủ đề. Kế hoạch sinh hoạt lớp theo chủ đề được Ban giám hiệu duyệt, giáo viên giới thiệu với học sinh và phụ huynh học sinh để chủ động phối hợp nhịp nhàng trong hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho các em. Trang 13/15 Đoàn Thị Hiền –Trường THPT Lưu Hoàng - Ứng Hòa – Hà Nội - Giáo viên chủ nhiệm xây đựng đội ngũ cán bộ lớp năng nổ, có tinh thần trách nhiệm cao. Giáo viên chủ nhiệm nắm bắt được đặc điểm của từng học sinh trong lớp để phân công nhiệm vụ phù hợp. - Trước mỗi chủ đề, giáo viên nên có sự phân công công việc cho các nhóm để các nhóm này tham gia cách chủ động vào các hoạt động. Nhờ sự phân công, các hoạt động sẽ diễn ra sôi nổi và hiệu quả.Tập huấn cho các em về các kĩ năng: đặt tên nhóm, phân công vai trò, nhiệm vụ trong nhóm, sắp đặt công việc trong nhóm. - Chuẩn bị phòng ốc, phương tiện cần thiết như mic không dây, loa đài, máy chiếu… - Nếu là các hình thức hoạt động: Gameshow, tranh ảnh, kịch nghệ, trò chơi, hoạt động nhóm… cần chuẩn bị chu đáo. Giáo viên hướng dẫn cho học sinh nắm rõ cách tiến hành hoạt động nhằm giúp các em không bị lúng túng. Nếu các hoạt động có tính đến thi đua về điểm số thì cần công bố rõ cách tính điểm, thang điểm, phần thưởng. Trang 14/15 Đoàn Thị Hiền –Trường THPT Lưu Hoàng - Ứng Hòa – Hà Nội C. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ Hiện nay, Phương pháp giáo dục phổ thông cũng đang được đổi theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của người học, tăng cường khả năng làm việc theo nhóm, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc sống, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh. Những biện pháp mà tôi đã áp dụng trong năm học vừa qua, ngoài mong muốn đóng góp một phần nhỏ vào mục tiêu chung đó còn giúp các em hình thành những kĩ năng sống cơ bản tích cực chủ động thực hiện nhiệm được giao thể hiện ở bảng sau: TRƯỚC SAU Thực Thực Đạt yêu Chưa Thực hiện Thực Đạt yêu Chưa Lớp hiện rất hiện cầu đạt yêu rất tốt hiện cầu đạt yêu tốt tốt cầu tốt cầu 10A1(40HS) 10 17 13 0 15 20 5 0 Thực nghiệm 10A2(43HS) 7 13 18 5 6 14 17 6 Đối chứng (Bảng so sánh khả năng thực hiện nhiệm vụ của HS trước và sau thực hiện đề tài) Qua áp dụng thực tế đề tài SKKN năm học 2019- 2020, Tôi có một số đề nghị sau đối với Sở GD& ĐT: mở nhiều lớp tập huấn trang bị bổ sung kiến thức, kĩ năng tổ chức các hoạt động tập thể cho giáo viên chủ nhiệm; tiếp tục định hướng trong nhiệm vụ năm học để các trường THPT đẩy mạnh giáo dục kĩ năng sống cho học sinh, quan tâm động viên khích lệ kịp thời với hoạt động giáo dục kĩ năng sống của giáo viên chủ nhiệm. Với khoảng thời gian không dài và do trình độ có hạn chắc chắn đề tài của tôi không tránh khỏi những hạn chế và thiếu sót, rất mong sự góp ý của các đồng nghiệp để tôi giảng dạy ngày càng tốt hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 28/02/2020 XÁC NHẬN CỦA Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình, THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ không sao chép nội dung của người khác Người viết Đoàn Thị Hiền Trang 15/15  TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Nguyễn Thanh Bình (2009), Chuyên đề giáo dục KNS. Nxb giáo dục. 2. Nguyễn Thanh Bình (2009), Giáo trình chuyên đề giáo dục KNS. Nxb đại học sư phạm. 3. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2008), Giáo dục kỹ năng sống trong hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường trung học phổ thông, tài liệu dành cho giáo viên. Nxb Giáo dục Việt Nam. 4.Trần Khánh Đức (2010), Giáo dục và phát triển nguồn nhân lực trong thế kỉ XXI. Nxb giáo dục Việt Nam. 5.Nguyễn Thị Mỹ Lộc – Đinh Thị Kim Thoa – Đặng Hoàng Minh (2012), Tài liệu phương pháp giáo dục giá trị sống, KNS cho học sinh phổ thông và bài giảng giá trị sống, KNS cho học sinh THCS. 6. Phạm Văn Nhân (2009), Cẩm nang tổng hợp kỹ năng hoạt động thanh thiếu niên. Nxb Lao Động. 7. Nguyễn Thị Oanh (2009), Kỹ năng sống cho tuổi vị thành niên. Nxb Thanh niên. MỤC LỤC Trang A. MỞ ĐẦU. I. Lý do chọn đề tài: ……………………………………………...........………. 1 II. Cơ sở phương pháp luận, phương pháp nghiên cứu ……….....…....…..…… 2 III.Đối tượng nghiên cứu,phạm vi nghiên cứu…………………..............…….. .2 IV. Khảo sát thực tế trước khi thực hiện đề tài………..……...….........….…… . 2 B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. Sự cần thiết thay đổi phương pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong giờ sinh hoạt.……………………………..……………….….........…….. .3 II. Một số nội dung cơ bản về giáo dục kĩ năng sống………………........………3 1.Kỹ năng sống là gì?........................................................................................... 4 2. Giáo dục kỹ năng sống là gì…………………………...…….……….….….. 4 3. Các nguyên tắc giáo dục kĩ năng sống……………………...……………..… 5 III. Một số phương pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong giờ sinh hoạt lớp…………………..………………..………… ………..……………… 6 1.Phương pháp trò chơi………………..…….…………………...……………. 6 2.Phương pháp thuyết trình………………..….….....……………………….… 8 3.Phương pháp nghiên cứu tình huống…………………………………….……9 4.Phương pháp hoạt động nhóm……………..………………………..…….… 10 IV. kết quả và bài học kinh nghiệm……………………………….………….. 13 C.KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ…………………………..………........ 15 PHỤ LỤC Đoàn Thị Hiền –Trường THPT Lưu Hoàng - Ứng Hòa – Hà Nội PHIẾU KHẢO SÁT TRƯỚC KHI ÁP DỤNG ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NĂM HỌC 2019 - 2020 Tên đề tài: “Một số phương pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua tiết sinh hoạt lớp của giáo viên chủ nhiệm” Lĩnh vực/Môn: Chủ nhiệm Cấp học: THPT Tên tác giả: Đoàn Thị Hiền Đơn vị công tác: Trường THPT Lưu Hoàng Chức vụ: Giáo viên Nội dung khảo sát: Khảo sát năng lực giải quyết vấn đề sáng tạo và sự hứng thú của học sinh trong tiết sinh hoạt lớp. 1.Phiếu khảo sát Nội dung 1:Học sinh hoàn thiện những nội dung sau: BẢNG HỎI “KWLH” VỀ SINH HOẠT CHỦ ĐỀ PHÒNG CHỐNG BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG Họ và tên HS:...................................................................... Lớp: ........................ .................................................... Câu hỏi: 1.Em đã biết những gì về bạo lực học đường? ( học sinh điền vào cột K) 2.Em có mong muốn hiểu biết thêm những gì về bạo lực học đường ?( học sinh điền vào cột W) 3.Em đã học được thêm những điều gì sau sinh hoạt lớp chủ đề phòng chống bạo lực học đường?( học sinh điền vào cột L) 4.Em có thể vận dụng những kiến thức nào về phòng chống bạo lực học đường vào thực tiễn? (học sinh điền vào cột H) K ……………… ……………… ……………… W …………………. …………………. …………………. L …………………. ………………….. …………………. H …………………. ………………….. …………………. Nội dung 2. Hãy cho biết mức độ hứng thú học tập của em đối với tiết sinh hoạt lớp theo chủ đề Phòng chống bạo lực học đường  Rất thích  Thích  Bình thường  Không thích Đoàn Thị Hiền –Trường THPT Lưu Hoàng - Ứng Hòa – Hà Nội 2. Kết quả khảo sát 2.1: Tổng hợp kết quả khảo sát ở nội dung số 1: Sau khi học sinh hoàn thiện bảng hỏi theo kĩ thuật“KWLH” như trên, tôi đã tiến hành chấm từng bài và kết quả như sau: Lớp Thực hiện Thực hiện tốt Đạt yêu cầu Chưa đạt yêu rất tốt cầu 10A1(40HS) 10 17 13 0 Thực nghiệm 10A2(43HS) 7 13 18 5 Đối chứng Kết quả khảo sát đã phản ánh được năng lực giải quyết vấn đề của HS lớp 10A1 đã có sự chủ động trong việc lĩnh hội kiến thức, xử lí những thông tin liên quan đến nội dung tiết học và biết vận dụng những kiến thức đã học vào thực tiễn cuộc sống tốt hơn so với lớp 10A2. 2.2: Tổng hợp kết quả khảo sát ở nội dung số 2 Mức độ hứng thú Rất thích Thích Bình Không Lớp thường thích 10A1 (40 HS) 7 17 14 2 Thực nghiệm 10A2 (43 HS) 6 12 17 8 Đối chứng Kết quả khảo sát trước khi thực hiện đề tài đã phản ánh HS ở lớp 10A1, 10A2 còn nhiều em chưa hứng thú tiết sinh hoạt lớp. Người thực hiện Đoàn Thị Hiền
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan