-1-
I. TÊN ĐỀ TÀI:
“MỘT SỐ KINH NGHIỆM TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI
THỰC HÀNH BỘ MÔN HÓA HỌC LỚP 8 ”
II/ ĐẶT VẤN ĐỀ:
Hóa học là bộ môn khoa học tự nhiên mà học sinh được tiếp cận muộn
nhất, nhưng nó lại có vai trò quan trọng trong nhà trường phổ thông. Môn hóa
học cung cấp cho học sinh một hệ thống kiến thức phổ thông, rèn cho học
sinh óc tư duy sáng tạo và khả năng trực quan nhanh nhạy. Vì vậy giáo viên
bộ môn hóa học cần hình thành ở các em một số kĩ năng cơ bản, thói quen
học tập và làm việc khoa học, bên cạnh đó còn hình thành cho các em những
phẩm chất cần thiết như cẩn thận, kiên trì, trung thực, tỉ mỉ, chính xác đặc biệt
là kĩ năng thực hành bởi vì thông qua thí nghiệm tự làm mà học sinh có thể:
- Hình thành khái niệm, tính chất hóa học mới.
- Ôn tập, củng cố kiểm tra kiến thức thông qua thí nghiệm hóa học.
- Rèn luyện kĩ năng thực hành hóa học và áp dụng vào thực tế cuộc
sống một cách có khoa học.
Qua thực tế giảng dạy bộ môn hóa học khối 8,9 và hơn hai mươi mấy
năm qua, ngoài việc đảm bảo nghiệm ngặt đúng, đủ có chất lượng về nội
dung, chương trình, phương pháp bộ môn nhằm từng bước nâng cao chất
lương giảng dạy đại trà tôi đã bỏ ra biết bao công sức tìm tòi, phát hiện, tổ
chức bồi dưỡng đội ngũ học sinh năng khiếu hóa học nhất là học sinh giỏi
thực hành hóa học lớp 8 là môn học đầu tiên các em bắt đầu học tập, thực
hành hóa học bậc THCS khác với bộ môn khác như Ngữ Văn, Toán, Anh
Văn… học sinh có năng khiếu được phát hiện khá sớm ngay từ lớp 6 thậm chí
ở bậc tiều học còn hóa học đến năm lớp 8 các em mới được học tập. Hóa học
là môn khoa học thực nghiệm, việc dạy và học hóa ở trường phổ thông phải
gắn với thí nghiệm. Thông qua việc tổ chức dạy và học đầy đủ, có chất lượng
các bài thực hành nhất định học sinh sẽ hứng thú, ham thích kể cả say mê học
-2tập bộ môn hóa học, dù kiến thức mới mẻ nhưng các em tự tay thực hành,
nghiệm thu, đánh giá kết quả thí nghiệm, giải thích hiện tượng từ đó kiến
thức sẽ được khắc sâu. Đề tài “Một số kinh nghiệm tổ chức bồi dưỡng học
sinh giỏi thực hành bộ môn Hóa học lớp 8” được tôi nghiên cứu, thể nghiệm
từ năm học 2007-2008 đến 2012-2013 nhằm phục vụ 2 mục tiêu lớn trong
giảng dạy hóa học 8.
- Giúp học sinh tiếp cận ngay nội dung kiến thức, kĩ năng thực hành
hóa học 8 ngay từ đầu với niềm say mê, hứng thú làm cơ sở nâng cao chất
lượng bộ môn đại trà …
- Tổ chức phát hiện học sinh giỏi thực hành hóa học 8 là nền tảng hạt
nhân cho phong trào học tập của mỗi lớp, đồng thời định hướng giúp đỡ cho
bản thân học sinh giỏi có đủ mọi tố chất ban đầu để tự tu dưỡng rèn luyện
đam mê bộ môn ở các lớp 9, bậc THPT sau này, góp một phần nhỏ bé vào
quá trình đào tạo nhân tài cho đất nước mai sau.
Đề tài “Một số kinh nghiệm tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành bộ
môn Hóa học lớp 8” được tôi thể nghiệm gần 6 năm học qua xuất phát từ một
số yêu cầu thực tế đã, đang diễn ra không những trong nhà trường, địa
phương nơi tôi công tác mà theo ý kiến chủ quan thực trạng này thật phổ biến
trên mọi miền đất nước đó là:
- Về mặt chương trình nội dung SGK mới ban hành từ năm học
2004-2005: Ngay từ tiết học đầu tiên, học sinh lớp 8 bậc THCS rất bỡ ngỡ,
chưa có sự chuẩn bị về tâm, thể để học tập, rèn luyện kĩ năng bộ môn hóa học
8 nên cần nhiều thời gian để thẩm định kết quả học tập cũng như phát hiện
học sinh năng khiếu.
- Về các điều kiện cơ sở vật chất hỗ trợ cho giảng dạy bộ môn: Đa số
các trường THCS thiếu phòng bộ môn, thiếu cán bộ chuyên trách phòng bộ
môn, trang thiết bị thí nghiệm vừa thiếu vừa lạc hậu, hóa chất, mẫu vật, chai
lọ cũng chẳng đảm bảo yêu cầu tối thiểu phục vụ các tiết thực hành.
-3- Về mặt giáo viên: một số bộ phận không nhỏ giáo viên bộ môn hóa
học còn ngại trong việc tiếp cận với đổi mới phương pháp giảng dạy theo
hướng: Dạy học tích cực: tích cực hóa hoạt động của học sinh, lấy học sinh
làm trung tâm của quá trình dạy học hoặc chưa tổ chức tốt các hoạt động
nhận thức giúp học sinh phát huy tích cực tính sáng tạo, kĩ năng tự học tập, kĩ
năng tìm tòi, phát hiện, tư duy kiến thức cũng như kĩ năng vận dụng kiến thức
hóa học để giải quyết một số vấn đề liên quan đến bộ môn.
- Kĩ năng thực hành của học sinh mới đảm bảo yêu cầu về mặt chương
trình, nội dung SGK quy định nên dẫn đến hệ quả rất lúng túng, thiếu cơ sở
khoa học từ khâu đánh giá kết quả học tập hóa học về kiến thức lẫn thực hành
của học đại trà từ đó công tác phát hiện, bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành
không vững chắc, thiếu độ tin cậy cao, đôi khi cứ chạy theo“bệnh thành
tích”cứ hẹn lại lên: chọn, thành lập đội tuyển để bồi dưỡng tham dự các đội
khảo sát cấp phòng, cấp sở nhưng với cách làm vội vàng như thế tất nhiên kết
quả sẽ không bao giờ cao, đôi khi gây tác dụng ngược lại phong trào học sinh
giỏi của đơn vị mình: ( chọn trùng lặp học sinh giỏi từ 2 môn văn hóa trở lên
mà không tính đến yếu tố chủ thể học sinh có thực sự say mê, hứng thú, tự
giác theo đuổi bộ môn tới cùng hay không?) . Đặc biệt qua thực tế nhiều năm
học được phân công phụ trách công tác bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành hóa
học 8 ( kể cả hóa 9) tôi rút ra được một số tồn tại khá lớn trong khâu bồi
dưỡng học sinh giỏi thực hành đó là :
+ Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi hóa học là một bộ phận hữu cơ
không thể tách rời trong việc đổi mới phương pháp dạy - học của thầy và chất
lượng học sinh giỏi thực hành hóa học 8, có thể nói: “ chất lượng học sinh
giỏi thực hành tỉ lệ thuận với chất lượng đại trà của bộ môn”. Nhiều giáo
viên chưa thực sự quan tâm đến yếu tố này.
+ Kế hoạch tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành hóa học 8 chưa
được gia công đầu tư đúng mức ở các khâu xây dựng kế hoạch dài, tập trung,
ngắn hạn, giáo trình, giáo án, chuẩn bị mọi công cụ hỗ trợ dạy bồi dưỡng thực
-4hành, các hoạt động dạy theo góc , dạy theo nhóm, có thể thực hiện song hiệu
quả không cao, thực hiện kiểm tra đánh giá kết quả bồi dưỡng thực hành ( kể
cả kiến thức) còn mang đậm tính chủ quan của người thầy, thiếu sự đầu tư tạo
điều kiện để học sinh tự đánh giá chất lượng học tập, rèn luyện kĩ năng khâu
sàn lọc, chọn lựa đội tuyển chính thức rất khó khăn.
+ Chưa phát huy, tận dụng trang thiết bị, tư liệu, tài liệu nhằm phục vụ
công tác bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành hóa 8 trong điều kiện cụ thể của
đơn vị mình ( hầu hết các trường trung học cơ sỏ đều thiếu trang thiết bị
phục vụ thí nghiệm hóa 8,9 hoặc có với tình trạng hư hỏng).
+ Sự phối kết hợp với các lực lượng xã hội hóa trong và ngoài nhà
trường hỗ trợ công tác bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành còn xem nhẹ đôi khi
khoán trắng cho giáo viên phụ trách.
- Về mặt học sinh giỏi thực hành: hạn chế lớn nhất của các em vẫn là
chưa xác lập con đường tự học, tự rèn luyện kĩ năng ở nhà, ở phòng bộ môn,
ở thư viện, trên mạng Internet … dẫn đến khá thụ động trong phát hiện vấn đề
, dự đoán hiện tượng, tính chất hóa học, quan sát, mô tả , giải thích, kết luận
chưa thật sự đậm nét chủ thể sáng tạo tự học ở mỗi em. Tự học còn lúng túng,
kĩ năng cách sử dụng hóa chất, một số quy tắc an toàn trong phòng thí nghiệm
còn vi phạm dù được giáo viên bồi dưỡng dặn dò thật chu đáo, kĩ lưỡng song
đó đây vẫn còn một số nhỏ học sinh giỏi nhầm lẫn nhưng tác hại ,không lớn.
Đề tài “Một số kinh nghiệm tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành
bộ môn Hóa học lớp 8” ra đời, thể nghiệm tương đối dài cũng nhằm mục
đích hạn chế những tồn tại trong quá trình dạy học hóa học 8 tại lớp, quá trình
tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành hóa 8. Từ đó khẳng định tác dụng
thực tế của đề tài đã được tôi tiến hành thể nghiệm. Đề tài chỉ giới hạn trong
lĩnh vực tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành hóa học 8 và qua đó làm
rõ mối quan hệ giữa dạy chính khóa và tổ chức dạy – học bồi dưỡng học sinh
giỏi, năng khiếu trong xu thế chung của toàn ngành đối với phương pháp dạy
học hóa học bậc THCS theo tinh thần dạy học tích cực.
-5III/ CƠ SỞ LÝ LUẬN:
Đề tài “Một số kinh nghiệm tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành bộ
môn Hóa học lớp 8” xuất phát từ mục tiệu giáo dục - đào tạo của Đảng , nhà
nước , ngành đề ra trong thời kì đất nước đổi mới, tiến lên công nghiệp hóa –
hiện đại hóa và hội nhập quốc tế đó là : “ nâng cao dân trí , đào tạo nhân
lực , bối dưỡng nhân tài”, đáp ứng tốt nhất yêu cầu xây dựng và bảo vệ tổ
quốc và mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng văn minh. Ngoài
mục tiêu chung đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức ,
tri thức , sức khỏe , thẫm mĩ và nghề nghiệp trung thành với lí tưởng độc lập
dân tộc và chủ nghĩa xã hội , bồi dưỡng nhân cách , phẩm chất năng lực của
công dân… nhiệm vụ cao cả của ngành là tổ chức trường học, cán bộ, giáo
viên, nêu cao tinh thần trách nhiệm, nỗ lực phát hiện – bồi dưỡng khoa học
hiệu quả nhân tài cho tổ quốc mà công tác bồi dưỡng học sinh giỏi , năng
khiếu từ bậc trung học cơ sở mang giá trị nền tảng ban đầu, bước nhảy đà đầu
tiên càng được nâng niu , chăm sóc. Đề tài “Một số kinh nghiệm tổ chức bồi
dưỡng học sinh giỏi thực hành bộ môn Hóa học lớp 8” góp phần nâng cao
chất lượng dạy học hóa học 8 nói riêng bộ môn hóa 8,9 nói chung theo yêu
cầu dạy học tích cực mà ngành đã, đang thực hiện đồng thời tạo ra sự phối
hợp, bổ sung giữa dạy bồi dưỡng học sinh giỏi và dạy chính khóa đối tượng
đại trà giúp người thầy tự phấn đấu hoàn thiện tay nghề, đảm bảo yêu cầu đổi
mới phương pháp dạy học. Đề tài khơi gợi, định hướng, tổ chức các hoạt động
tự học, học nhóm, học hợp tác cho học sinh giỏi từ đó điều chỉnh và giúp các
em rèn luyện kĩ năng học tập tự giác, chủ động, sáng tạo làm hạt nhân nâng
cao chất lượng học tập bộ môn khối, lớp.
IV/ CƠ SỞ THỰC TIỄN: Qua trải nghiệm, thể hiện gần 6 năm học từ 20072013. Đề tài “Một số kinh nghiệm tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi thực
hành bộ môn Hóa học lớp 8” hẳng năm được bổ sung, đúc kết kinh nghiệm
đến nay có thể khẳng định đã đạt được một số kết quả khả quan và giải quyết
-6thỏa đáng nhiều tồn tại trong công tác dạy học bộ môn hóa cũng như bồi
dưỡng học sinh giỏi thực hành:
1) Chất lượng học tập bộ môn hóa 8 được nâng cao, giữ vững liên tục
trong 6 năm học qua:
2) Chất lượng bộ môn hóa 8 năm học 2007-2008:
Khối
lớp
8
Tổng
số
Giỏi
Khá
Trung bình Yếu
SL
TL
SL
Giải
SL
TL
SL
TL
TL
4
12.1 15 45.5 11 33.3
81
33
2
6.1
82
34
5
14.7 5
14.7 15 44.1 9
83
34
4
11.7 4
11.7 16 47.5 10 29.4
84
36
6
16.6 6
16.6 12 33.3 12 33.3
thích
33.38
+ Tỉ lệ học sinh yếu trên 30 em.
+ Tỉ lệ học sinh khá, giỏi rất hạn chế.
* Chất lượng bộ môn hóa 8 năm học 2009-2010:
Khối
lớp 8
Tổng Giỏi
số
Khá
SL
TL
SL
TL
15. 15
81
32
8
25
82
32
6
18.8 6
83
34
6
17.6 25
84
32
6
18,8 23. 21
5
5
12.
8
5
8
Trung bình
Yếu
SL
SL
TL
46. 4
12.
15
9
5
17
46. 3
9
1
50
65
3
9.4
8.8
3.1
Giải
TL
thích
-7-
4
- Tỷ lệ HS từ TB trở lên chiếm 91 % .
- HS giỏi, khá tăng lên rõ rệt, không có HS kém.
- Tỉ lệ HS yếu, thấp.
*Kết quả khảo sát học sinh giỏi thực hành trong những năm học đầu tiên:
Năm
Cấp
thành
học
phố
2008-
1 giải ba
2009
1giải kk
2009-
1 giải nhì
2010
1 giải kk
3) Đổi mới phương pháp dạy- học hóa học 8 theo tinh thần dạy- học
Cấp tỉnh
Toàn đoàn cấp
tỉnh
Ghi chú
1giải ba
tích cực được xác lập ngày càng hoàn thiện ở GV chủ nhiệm đề tài, chứng
minh tính đúng đắn, thiết thực của mối quan hệ “tỉ lệ thuận” giữa dạy học
chính khóa với dạy học bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành hóa 8.
Đổi mới phương
pháp dạy học
hóa học 8
Chất lượng
bộ môn
Chất lượng bồi dưỡng
ddưỡng
Học sinh giỏi thực hành
HS đạt
giải
HS đạt
giải
-84) Giải quyết có hiệu quả rõ nét tình trạng học sinh rất yếu trong khâu
tự học, tự nghiên cứu thực hành kể cả học sinh giỏi trong đội tuyển học sinh
giỏi thưc hành hóa 8. Đề tài đã từng bước tạo điều kiện để học sinh phát huy
tốt nhất tính tích cực học tập của học sinh đại trà đồng thời rèn luyện kĩ năng
tự học tập tích cực cho đội ngũ học sinh giỏi.
5) Đề tài mạnh dạn đưa ra hàng loạt biện pháp, giải pháp nhằm tháo
gỡ một số vấn đề lý luận cũng như thực tiễn đó là: “ Làm sao tổ chức triển
khai bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành có hiệu quả đạt yêu cầu tổ, trường,
ngành đề ra trong xu thế toàn ngành thực hiện đối với phương pháp dạy- học,
dạy và học tích cực ở nhà trường THCS”. Ngoài ra, những biện pháp khả thi
trong đề tài đã, đang giải quyết vấn nạn lớn trong dạy bồi dưỡng hóa thực
hành là cơ sở trường học rất thiếu từ cán bộ chuyên trách, phòng bộ môn đúng
chuẩn, trang thiết bị, hóa chất, mẫu vật, thiết yếu để phục vụ thí nghiệm cũng
như cảnh giác cao về phòng tránh cháy nổ, đảm bảo an toàn tuyệt đối khi tổ
chức cho học sinh thí nghiệm nhất thiết không được lơ là chủ quan đối tượng
của mình là học sinh giỏi.
V/ NỘI DUNG NGHIÊN CỨU:
Ngay từ đầu năm 2007-2008 sau khi được hiệu trưởng bổ nhiệm chức
danh Tổ Trưởng Chuyên môn Tổ: Hóa- Sinh- Thể dục, chịu trách nhiệm toàn
diện tổ, dạy hóa học khối 8, 9, bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành hóa học 8,
tôi bắt tay xây dựng, tổ chức, thể nghiệm đề tài “Một số kinh nghiệm tổ chức
bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành bộ môn Hóa học lớp 8” sau gần 6 năm
học với hàng chục lần bổ sung, điều chỉnh, đúc kết kinh nghiệm cả hai mặt lý
luận lẫn thực tiễn, đến tháng 4 năm học 2012-2013 có thể khẳng định đề tài
khá hoàn thiện hàng loạt biện pháp, giải pháp qua thể nghiệm đã được kiểm
chứng có hiệu quả đó là:
-9 Biện pháp 1: Nâng cao chất lượng dạy học bộ môn hóa học 8 tạo động
lực nâng cao hiệu quả trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành
Hóa 8.
Với quan niệm muốn dạy học bồi dưỡng học sinh giỏi năng khiếu, thực
hành đạt yêu cầu cao trước hết người Thầy phải tự nỗ lực phấn đấu nâng cao
chất lượng dạy - học Hóa 8 đại trà, thường trực áp dụng đổi mới phương pháp
dạy học theo hướng tích cực hóa các hoạt động của học sinh.Chọn lọc những
mặt tích cực nhất, tinh hoa nhất để tổ chức bồi dưỡng sau khi đúc kết nội
dung, chương trình SGK, đổi mới phương pháp dạy học từ đó hạn chế đến
mức thấp nhất các biểu hiện thường xảy ra ở nhóm đối tượng học sinh giỏi ở
các lớp, nhóm đối tượng trong đội tuyển hóa học 8 đang được bồi dưỡng:
không hứng thú trong các giờ học chính nội khóa, chưa thể hiện cánh chim
đầu đàn trong phong trào học tập, rèn luyện tại đơn vị mình. Nếu không kịp
thời chấn chỉnh sẽ dẫn đến thái độ tự mãn, chủ quan ở các em học sinh giỏi
nói chung và các em học sinh giỏi thực hành nói riêng.
Nâng cao chất lượng dạy học bộ môn hóa học 8 đòi hỏi người Thầy
thường xuyên, liên tục cải tiến phương pháp dạy học:Kết hợp sử dụng thiết bị
dạy học tối thiểu với việc ứng dụng công nghệ thông tin một cách linh hoạt,
phù hợp đảm bảo tính hiệu quả của việc dạy học tích cực
Ví dụ: Một số thí nghiệm hóa học có điều kiện GV làm hoặc HS thực hiện
được thì không nên sử dụng hình ảnh thí nghiệm trong bài.
Nên kết hợp phương pháp này với phương pháp khác như phương pháp
thí nghiệm, nêu vấn đề, học tập theo nhóm nhỏ, sơ đồ tư duy để tăng tính đa
dạng và hiệu quả. nhằm nâng cao đồng bộ chất lượng đại trà lẫn chất lượng
bồi dưỡng sẽ giúp người giáo viên không ngừng tự học, tự nâng cao tay nghề
và đây cũng là yếu tố thành công trong nghề dạy học….
- 10 Biện pháp 2. Tạo cho học sinh yêu thích bộ môn thông qua các tiết dạy
thực hành theo phân phối chương trình để tuyển chọn đội tuyển.
a)Tạo cho học sinh yêu thích bộ môn hóa học:
Để tạo cho học sinh yêu thích môn hóa học nói chung và hóa học 8 nói riêng,
giáo viên cần giúp cho các em có sự định hướng về môn học, biết rõ mục
đích, yêu cầu môn học:là bộ môn khoa học gắn liền với tự nhiên, đi cùng đời
sống con người. Việc học tốt bộ môn hóa học trong nhà trường sẽ giúp các
em hiểu rõ về cuộc sống, những biến đổi vật chất trong cuộc sống hàng ngày.
Từ những hiểu biết này giáo dục học sinh ý thức bảo vệ tài nguyên thiên
nhiên của tổ quốc, đồng thời biết làm những việc bảo vệ môi trường sống
trước những hiểm họa về môi trường do con người gây ra trong thời kì công
nghiệp hóa, hiện đại hóa nhằm tạo dựng một cuộc sống tốt đẹp hơn. Có thể
nói môn hóa học trang bị cho các em những kiến thức cơ bản, tối thiểu để các
em khỏi bỡ ngỡ trong các tình huống gặp phải trong tự nhiên, trong cuộc
sống. Từ đó lý giải được các hiện tượng tự nhiên kì bí, bài trừ mê tín dị
đoan…
- Qua từng tiết học trong chương trình giáo viên khéo léo dẫn dắt các em
đến với các thí nghiệm do giáo viên biểu diễn và từ đó các em lại tự biểu
diễn các thí nghiệm từ đơn giản đến phức tạp thông qua 7 bài thực hành ở
SGK.
- Qua từng tiết học, giáo viên giúp các em việc vẽ hình, từ đó các em sẽ
yêu thích môn học hơn. Đây là cơ hội giáo viên phát hiện những học sinh
có năng khiếu vẽ hình đẹp là một tiêu chí cần phải có trong khi viết tường
trình và vẽ hình khi thực hành sau này .
b) Tổ chức tốt các tiết thực hành theo phân phối chương trình:
HS: Yêu cầu sự chuẩn bị của học sinh trước khi lên lớp phải đảm bảo:
- 11 - Bảng tường trình về nội dung thực hành, hóa chất, dụng cụ, cách tiến
hành. (nếu có thể tự kiếm những hóa chất tự có ở địa phương như vôi sống,
cát trắng, đường cát trắng, muối ăn…)
GV: - Phân nhóm học sinh ngay từ đầu năm học nhận lớp
- Chuẩn bị hóa chất, dụng cụ cho học sinh
- Lập kế hoạch cụ thể khi lên lớp(Giáo án)
- Dự đoán các tình huống có thể xảy ra trong quá trình thực hành
,GV: cần theo dõi từng nhóm, từng cá nhân để rèn luyện kỹ năng thực hành
và thao tác thực hành cho các em như: quan sát, biết nhận xét các hiện tượng
trong quá trình xảy ra và đặc biệt hơn cả các thí nghiệm biểu diễn phải thật sự
an toàn, tránh cháy, tránh nổ.
VD: Nếu thí nghiệm đốt cháy H2 trong không khí hay trong khí O2 phải an
toàn vì hỗn hợp H2 và O2 khi cháy, cháy rất nhanh và tỏa nhiều nhiệt. Nhiệt
này làm cho thể tích hơi nước tạo thành sau phản ứng tăng lên đột ngột nhiều
lần, do đó làm chấn động mạnh trong không khí, gây tiếng nổ.
- Muốn tránh nổ các em cần phải biết làm thế nào?
Từ các tiết học này giáo viên sẽ phát hiện những HS có kỹ năng thực hành tốt
để chọn vào đội tuyển
c)Tổ chức tuyển chọn HS để tiếp tục bồi dưỡng dự thi cấp thành phố:
- Đây là bước hết sức quan trọng, đòi hỏi giáo viên bồi dưỡng phải có sự
tập trung cao độ, xác định nội dung, thời lượng và qui trình bồi dưỡng sao cho
thích hợp? Chọn đối tượng nào để bồi dưỡng?
- Đối tượng HS cần tuyển chọn để tiến hành bồi dưỡng phải đảm bảo các
tiêu chí sau:
*Ham thích môn học, dạn dĩ, có kỹ năng tốt về thực hành, học lực từ khá
trở lên, hạnh kiểm tốt và có khả năng vẽ hình đẹp.
- 12 - Trong những năm qua HS tham gia khảo sát khá nhiều từ 20 em trở lên
việc này đòi hỏi GV phải dày công để chọn ra đối tượng HS bồi dưỡng cho
thật chính xác theo tiêu chí trên qua các lần tham gia khảo sát vòng1, vòng
2.
. * Đề khảo sát GV ra phải đảm bảo 2 nội dung sau:
KỲ THI CHỌN HỌC GIỎI THÍ NGHIỆM THỰC HÀNH (Vòng 1)
MÔN :Hoá học lớp 8 (2012-2013)
Thời gian :60 phút
ĐỀ CHÍNH THỨC
A)Phần lý thuyết : (30 phút, 5 đ)
1. Cho biết cách sử dụng đèn cồn ? (2,5đ)
2. Nêu công dụng của cốc thuỷ tinh, bình cầu đáy tròn và vẽ hình (2,5đ)
B) Phần thực hành : (30 phút, 5 đ)
Tách riêng từng chất ra khỏi hỗn hợp gồm muôi ăn và cát ?
Đáp án :
A) Phần lý thuyết :
1. Nêu đúng và đầy đủ các bước sử dụng đèn cồn (2,5 đ)
2. Nêu đúng và các công dụng của cốc thuỷ tinh (1,5 đ)
Vẽ hình đúng và đẹp (1 đ)
B) Phần thực hành :
- Thao tác an toàn (1 đ)
- Cho hỗn hợp vào nước khuấy đều (0,5 đ)
- Lọc bằng phễu, giấy lọc trên giá sắt (0,5 đ)
- Cô cạn dung dich bằng cốc sứ (1,0 đ)
- Sản phẩm muối tinh sạch, khô (1,0 đ)
- Sản phẩm cát khô, sạch (1,0đ)
Với bài khảo sát này giúp GV phát hiện ra các em có khả năng tư duy
cao, có kĩ năng về thực hành và vẽ hình đẹp, nếu còn yếu về mặt nào thì GV
có thể tiếp tục sửa sai cho các em trong quả trình bồi dưỡng tiếp theo….Từ
- 13 kết quả khảo sát, GV sẽ chọn 2 đến 4 em để bồi dưỡng và sau đó chọn lại còn
2 em tham gia dự thi cấp thành phố.
Biện pháp 3. Tập trung nghiên cứu, tự kiểm tra, rà soát, đối chiếu với
chương trình giảm tải, chuẩn kiến thức bộ môn để thiết kế chương trình
bồi dưỡng thực hành Hóa 8 :
Trên cơ sở kinh nghiệm đúc kết qua từng năm học, ngay từ tháng 7( trong
thời gian nghỉ hè), tôi tập trung nghiên cứu toàn bộ nội dung chương trình
SGK hóa học 8 đối chiếu với chương trình cập nhật của bộ, chương trình
giảm tải, yêu cầu chuẩn kiến thức kỷ năng. Đặc biệt nghiên cứu 7 bài thực
hành để thiết riêng chương trình bồi dưỡng thực hành môn hóa học lớp 8
Thời
Giáo
gian
viên
Tuần 1,2
Nội dung dạy
Ghi chú
1.Một số qui tắc an toàn trong PTN
2.Cách sử dụng hóa chất
3..Một số dụng cụ thí nghiệm
4.Một số thao tác thực hành
5.Một số biện pháp sơ cứu trong PTN
6. Lý thuyết cắt uốn ống thủy tinh
Viết
*7. Bài thực hành 1: Tách chất từ hỗn hợp
bảng
tường trình
Tuần 3,4
8.Tách đường ra khỏi hỗn hợp đường và cát
9.Tách đường ra khỏi hỗn hợp đường và
tinh bột
10.Tách bột sắt ra khỏi bột sắt và lưu huỳnh
Viết bảng tường trình
Viết
*11..Bài thực hành 2 : Sự lan tỏa cuachất
bảng
tường trình
- 14 Tuần 5,6
Vẽ hình,viết
8.Thí nghiệm chứng minh định luật bảo toàn bảng tường
khối lượng
trình
*9. Bài thực hành 3: Dấú hiệu của hiện
tượng và phản ứng hóa học
Tuần
7,8
Tuần
9,10
Tuần
11,12
Viết bảng tường trình
10.Tính chất hóa học của Oxi
Oxi và thử tính chất của Oxi
bảng tường
12.Tính chất hóa học của Oxi:
trình
Vẽ
hình,
-Sắt cháy trong khí Oxi
bảng tường
-Lưu huỳnh cháy trong khí Oxi
trình
-Phot pho cháy trong khí Oxi
*13.Bài thực hành 5: Điều chế - thu khí Vẽ
Hidro và thử tính chất của Hidro
-Hidro tác dụng với Oxi
hình,
bảng tường
trình
Vẽ
hình,
bảng tường
-Hidro tác dụng với đồng II Oxit
*15.Bài thực hành 6:
trình
Viết
Tính chất hóa học của nước
tường trình
16.Cách bảo quản hóa chất
Tuần 14
bảng
tường trình
*11 .Bài thực hành 4: Điều chế - thu khí Vẽ
hình,
14.Tính chất hóa học của Hidro:
Tuần 13
Viết
*17.Bài thực hành 7:
Pha chế dung dịch theonồng độ
Viết bảng tường trình
18. Ôn tổng hợp- Giải đề
bảng
- 15 Biện pháp 4. Thiết kế bài giảng, tăng cường số lượng lẫn nội dung các
bài thực hành Hóa 8 để rèn luyện, củng cố, nâng cao chất lượng thực
hành thí nghiệm cho HS đội tuyển:
Mọi thành công trong giảng dạy bồi dưỡng HS giỏi thực hành nói riêng phải
xây dựng thật kĩ lưỡng, chu đáo thiết kế bài dạy trước khi lên lớp. Từ thực
tiễn, từ đối tượng HS cụ thể của mỗi đội tuyển qua mỗi năm học phải đúc kết
rút ra được những ưu, khuyết của giáo trình đồng thời có hướng bổ sung điều
chỉnh kịp thời.Tổ chức giảng dạy, bồi dưỡng HS giỏi thực hành hóa 8 đạt yêu
cầu cao.
Ví dụ: Khi dạy bài thực hành 3,5 tôi thiết kế bài dạy rất công phu, khoa học :
- Đảm bảo phương pháp bộ môn theo hướng tích cực .
- Chú ý đặt vấn đề để HS giải quyết vấn đề có liên quan đến thực hành .
- Áp dụng phù hợp các chuyên đề
- Ứng dụng công nghệ thông tin vào thực hành qua bản đồ tư duy:
Bài thực hành 3
DẤU HIỆU CỦA HIỆN TƯỢNG VÀ PHẢN ỨNG HÓA HỌC
I/ MỤC TIÊU
1. Kiến thức
- Phân biệt được hiện tượng vật lí và hiện tượng hóa học
- Nhận biết được dấu hiệu có phản ứng hóa học xảy ra
2. Kĩ năng
- Tiếp tục rèn luyện để thực hiện thành thạo các thao tác thí nghiệm như lấy
hóa chất, sử dụng dụng cụ, hòa tan chất rắn trong nước, đun nóng ống
nghiệm.
- Rèn luyện kĩ năng quna sát, nhận xét các hiện tượng thí nghiệm
II/ NỘI DUNG
- 16 -
1. Thí nghiệm hòa tan và đun nóng thuốc tím
2. Thí nghiệm thực hiện phản ứng với Canxihiđroxit.
III/ DỤNG CỤ VÀ HÓA CHẤT
1. Dụng cụ dùng cho mỗi nhóm
2. Hóa chất
Ống nghiệm (6), ống dẫn bằng thủy Kali pemanganat (thuốc tím) : 1 gam
tinh hình chữ L (1), đũa thủy tinh (1), Nước vôi trong :
10 ml
kẹp ống nghiệm (1), giá để ống Cây hương (hoạc que đốm), nước cất
nghiệm (1), giá để ống nghiệm (1),
đèn cồn (1)
IV/ LƯU Ý VỀ AN TOÀN TRONG THÍ NGHIỆM
- Khi thực hiện phản ứng đun nóng ống nghiệm chứa hóa chất phải cẩn thận,
không cuối sát mặt vào miệng ống nghiệm, đề phòng hóa chất bắn vào người.
- Dùng ống dẫn thủy tinh hình chữ L thổi vào ống nghiệm đựng dung dịch
nước vôi trong, cần thổi nhẹ, thổi từ từ, không hít vào.
V/ PHIẾU THỰC HÀNH
Thứ
1. Phần đánh giá của thầy cô giáo
ngày
tháng
năm
- 17 Nhận xét
Điểm
Thao tác thí Kết quả thí Giải thích Ý thức thái Tổng số
nghiệm
nghiệm
kết
(3đ)
(3đ)
(3đ)
quả độ (1đ)
(10đ)
2. Phần thực hành
a) Thí nghiệm 1: Hòa tan và đun nóng kali pemanganat (thuốc tím)
Cách làm
Lấy một lượng nhỏ thuốc tím (khoảng 0,5 gam) chia làm 3 phần:
- Một phần giữ lại để làm đối chứng.
- Lấy một phần cho vào ống nghiệm (1), thêm khoảng 3 ml
nước, lắc đều cho thuốc tím tan hết, sao đó đặt ống nghiệm (1)
vào giá đựng ống nghiệm.
- Lấy một phần còn lại cho vào ống nghiệm khô (2) (lấy một tờ
giấy nhỏ, gấp đôi, đặt vào sát đáy ống nghiệm rồi rót nhẹ các
tinh thể thuốc tím xuống đáy ống nghiệm). Kẹp ống nghiệm
bằng kẹp gỗ hoặc kẹp trên giá thí nghiệm.
Dùng đèn cồn đun nóng ống nghiệm. Khi đưa cây hương (hoặc
que đóm) còn tàn đỏ vào miệng ống nghiệm, cây hương bùng
cháy (hình 14) (dấu hiệu có oxi thoát ra từ thuốc tím). Khi cây
hương không còn bùng cháy thì dừng đun. Để nguội, cho
khoảng 3 ml nước vào ống nghiệm (2) lắc mạnh. Quan sát màu
dung dịch. Trả lời câu hỏi 1,2,3.
Câu hỏi 1: Nêu các thao tác chính trong thí nghiệm này.
Trả lời:
………………………………………………………………………………
- 18 Câu hỏi 2: Mô tả các hiện tượng đã quan sát được. Cho biết sự khác
nhau khi cho nước vào bể hòa tan chất trong ống nghiệm (1) và ống nghiệm
(2)? Chất rắn trong ống nghiệm (2) có tan hết không?
Trả lời:
- Hiện tượng quan sát được:
Ống nghiệm (1) ………………………………………………Ống nghiệm (2)
………………………………………………………………………………
Cho thuốc tím vào ống nghiệm (2) nung nóng, thử bằng cây hương (đóm còn
tàn đỏ)
………………………………………………………………………………
Khi que hương không còn bùng cháy, để nguội rồi cho nước vào ống nghiệm
(2), lắc mạnh
………………………………………………………………………………
- Sự khác nhau khi hòa tan chất rắn trong ống nghiệm (1) và
ống nghiệm (2).
Màu
Ống nghiệm (1)
Ống nghiệm (2)
dung .............................................. ...................................................
dịch
.....
Chất rắn có .............................................. ...................................................
hòa tan hết .....
không?
Kết luận: Thuốc tím trong ông nghiệm 2 khi đun ra xảy ra hiện tượng:
.............................................................................................................................
Câu hỏi 3: Trong hai ống nghiệm ở thí nghiệm trên, ở ống nghiệm nào chỉ
xảy ra hiện tượng vật lí, ống nghiệm nào xảy ra hiện tượng hóa học?
Trả lời:
Ống nghiệm (1)
…………………………………………………………………………………
Ống nghiệm (2)
…………………………………………………………………………………
- 19 b) Thí nghiệm 2 : Thí nghiệm thực hành phản ứng với canxi hiđroxit
Cách làm:
- Cho vào ống nghiệm (1) khoảng 1ml nước cất, ống nghiệm (2) khoảng 1 ml
nước vôi trong. Dùng ống dẫn thủy tinh hình chữ L, cho một đầu ống dẫn cắm
vào phần chất lỏng và thổi hơi lần lượt vào ống nghiệm 1, 2 (hình 15). Khi ở
ống nghiệm (2) xuất hiện kết tủa thì ngừng thổi.
- Lấy tiếp hai ống nghiệm khác, đựng nước và dung dịch nước vôi trong như
trên. Lần này dùng ống nhỏ giọt cho tiếp vào mỗi ống nghiệm vài giọt dung
dịch natri cacbonat (Na2CO3) ( hình 16). Quan sát hiện tượng. Trả lời câu hỏi
4,5.
Câu hỏi 4:
Nêu thao tác chính của thí nghiệm này.
Trả lời:
..........................................................................................................................
Câu hỏi 5: Mô tả hiện tượng quan sát được. Dấu hiệu nào chứng tỏ có phản
ứng hóa học xảy ra.
Trả lời:
- Hiện tượng quan sát được:
Khi thổi hơi thở vào hai ống nghiệm:
Ống nghiệm(1) ………………………………………………………………..
Ống nghiệm (2) ……………………………………………………………….
Khi cho dung dịch Na2CO3 vào:
Ống nghiệm (1) ………………………………………………………………
Ống nghiệm (2) ………………………………………………………………..
-Dấu hiệu có hiện tượng hóa học xảy ra:
.............................................................................................................................
Chú ý: Sau khi làm thí nghiệm phải thu dọn hóa chất, dụng cụ thí nghiệm, vệ
sinh phòng thí nghiệm sạch sẽ, gọn gàng theo sự hướng dẫn của thầy cô.
Bài thực hành 5
- 20 ĐIỀU CHẾ - THU KHÍ HIĐRO VÀ THỬ TÍNH CHẤT CỦA KHÍ
HIĐRO
I/ MỤC TIÊU
1. Kiến thức
Củng cố kiến thức về:
- Nguyên tắc điều chế khí hiđro trong PTN
- Tính chất vật lí và hóa học của khí hiđro.
2. Kĩ năng
- Tiếp tục rèn luyện các thao tác trong phòng thí nghiệm như sử dụng, lắp ráp
các dụng cụ thí nghiệm, lấy hóa chất thực hiện các phản ứng hóa học (kẽm tác
dụng với dung dịch axit, hiđro tác dụng với CuO và thu khí hiđro.
- Biết cách thử khí hiđro có tinh khiết không ( khí hiđro không lẫn với khí
Oxi).
II/ NỘI DUNG
- Xem thêm -