Tài liệu Skkn một số kinh nghiệm nâng cao hiệu quả công tác chủ nhiệm ở bậc tiểu học

MỘT SỐ KINH NGHIỆM NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM Ở BẬC TIỂU HỌC A. Đạt vấn đề Tiểu học là cấp học nền tảng đặt cơ sở ban đầu cho việc hình thành và phát triển toàn diện nhân cách con người, đặt nền móng vững chắc giáo dục phổ thông và toàn bộ hệ thống giáo dục quốc dân. Vì vậy giáo dục tiểu học có một vị trí hết sức quan trọng trong nền giáo duc của mỗi quốc gia. Giáo viên chủ nhiệm ở Tiểu học là người có vị trí quyết định trong việc hình thành ở học sinh những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng sống cơ bản để học sinh tiếp tục học lên các bậc học trên cũng như cuộc sống sau này của các em . Lứa tuổi học sinh tiểu học lừa tuổi vừa học vừa chơi, sự nhận thức của các em còn non trẻ, sự tư duy chưa đạt tới đỉnh cao, tâm lí đang trên đà phát triển, còn nhiều sự biến động về tâm sinh lí nên rất khó cho việc giáo dục các em. Chính vì thê, các em cần có người hướng dẫn, uốn nắn, chỉ đạo cho các em có thói quen đi vào nề nếp trong sinh hoạt, học tập, giao tiếp, có các kĩ năng sống cơ bản để các em dần dần trở thành những người có khả năng sống tự lập, sống có ích trong xã hội, những người làm được những việc đó khộng ai ngoài người trực tiếp giáo dục và giảng dạy các em hàng ngày và hơn ai hết đó chính lầ người giáo viên chủ nhiệm lớp ngay từ bậc tiểu học…Không có học sinh cá biệt, chỉ có giáo viên chủ nhiệm không đủ kiên nhẫn cảm hóa học sinh, không có tình yêu thương con trẻ, không biết lắng nghe, không biết chia sẽ và không yêu nghề mà mình đã chọn và sẽ gắn bó suốt đời. Trước hết cần xác định công tác chủ nhiệm lớp là vấn đề rất quan trọng. Người giáo viên phải có tính kiên trì, tận tình. Sự nhiệt tâm, chu đáo của giáo viên là một trong những yếu tố quan trọng đảm bảo sự thành công trong công tác chủ nhiệm lớp. Đổi mới công tác chủ nhiệm thì người giáo viên tức là người làm công tác trong ngành giáo dục và là người chủ của một lớp học, người chỉ đạo mọi hoạt động trong lớp học của mình, nhưng cũng đồng thời phải là người chịu bất kỳ những hậu quả gì mà học sinh trong lớp chủ nhiệm của mình mang lại. Chính vì vậy, mà người giáo viên chủ nhiệm lớp ở bậc học tiểu học có vai trò vô cung quan trọng. Qua nhiều năm đứng trong hang ngũ giáo viên, tôi cũng đã được phân công làm công tác chủ nhiệm đủ từ các lớp từ lớp 1 đến lớp 5, bản thân cũng đã đúc rút được một số kinh nghiệm quý báu về công tác chủ nhiệm lớp ở bậc tiểu học. Vì thế, tôi rất muốn chia sẻ những kinh nghiệm đó cho các bạn đồng nghiệp, đó cũng chính là lí do tôi chọn đề tài “ Một số kinh nghiệm nâng cao hiệu quả công tác chủ nhiệm ở bâc tiểu hoc”. I. Cơ sở lí luận Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về Đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục đào tạo đã chỉ rõ: “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển, được ưu tiên đi trước trong các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội.” “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là đổi mới những vấn đề lớn, cốt lõi, cấp thiết, từ quan điểm, tư tưởng chỉ đạo đến mục tiêu, nội dung, phương pháp, cơ chế, chính sách, điều kiện bảo đảm thực hiện; đổi mới từ sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đến hoạt động quản trị của các cơ sở giáo dục-đào tạo và việc tham gia của gia đình, cộng đồng, xã hội và bản thân người học; đổi mới ở tất cả các bậc học, ngành học”. Trong giai đoạn hiện nay, công tác chủ nhiệm lớp ngày càng đòi hỏi sự dày công của người giáo viên hơn nữa. Trong một xã hội đang phát triển, mặt trái của kinh tế thị trường và sự bùng nổ của công nghệ thông tin đã có nhiều tác động tiêu cực đến quá trình hình thành nhân cách của học sinh. Bên cạnh đó, không ít bậc phụ huynh vì mưu sinh nên đã giao phó hoàn toàn việc giáo dục con cái cho giáo viên, nhà trường. Bởi thế, thầy, cô giáo chủ nhiệm đã trở thành người cha, người mẹ thứ hai của các em. Điều này đòi hỏi các thầy, cô giáo chủ nhiệm phải trau dồi kinh nghiệm, phải tận tâm với nghề và hơn hết, phải quan tâm sâu sắc tới học sinh của mình. Thầy cô giáo chủ nhiệm cũng phải bạn thân của các em. Cuộc đời đi học của con người có nhiều thầy cô làm chủ nhiệm. Tuy mỗi người có một dấu ấn riêng nhưng giáo viên chủ nhiệm đều phải là người thầy giỏi về chuyên môn, giàu có về kinh nghiệm sống, đồng thời là một nghệ sĩ tâm lý tài năng, xử lý khéo léo các tình huống sư phạm. Họ phải gánh trên vai rất nhiều trọng trách, đóng vai trò làm chiếc cầu nối giữa nhà trường với học sinh và gia đình các em, giữa các giáo viên bộ môn với lớp và học sinh trong lớp. II. Cơ sở thực tiễn Để hoàn thành công cuộc đổi mới, phát triển nền kinh tế thị trường theo định hướng XHCN Đảng và Nhà nước đã có nhiều chính sách đổi mới, mở cửa, hội nhập…Những chính sách này phần nào tác động đến các cơ sở giáo dục, là thử thách đối với thanh thiếu niên và học sinh. Nhưng bên cạnh đó, ngành giáo dục và nhà trường thường xuyên được sự quan tâm, chỉ đạo chặt chẽ của các cấp, các ngành, của các bậc cha mẹ học sinh đã tạo dựng được cơ sở vật chất của nhà trường đảm bảo đầy đủ phòng học, bảng, bàn ghế, hệ thống chiếu sang, quạt mát cho học sinh, tài liệu, sách giáo khoa…Đội ngũ giáo viên ngày cáng được hoàn thiện và đạt chuẩn, trên chuẩn là yếu tố cơ bản để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện trong các trường tiểu học. Hiện nay, đa số học sinh tiểu học đều được đến trường học tập với một tinh thần tốt, các em rèn luyện được các kĩ năng cơ bản, lĩnh hội đầy đủ những kiến thức cần thiết để các em tiếp tục học lên các bậc học sau này cũng như cuộc sống mai sau của chính các em. Các em đều là những trò ngoan, sẽ là những măng non tương lai của đất nước. Song nhìn vào thực tế thì không phải học sinh nào cũng đạt được điều đó. Vấn còn một số học sinh chưa ngoan, các em chưa tiếp thu được nội dung bài học, chưa có ý thức trong rèn luyện và phấn đấu, vẫn thường làm bố mẹ và thầy, cô giáo buồn lòng dẫn đến chất lượng học sinh trong lớp chưa cao. Là một giáo viên tiểu học, khi trực tiếp làm công tác chủ nhiệm và giảng dạy bậc học này, hàng ngày tiếp xúc với các em, uốn nắn, giáo dục các em tôi không khỏi băn khoăn khi thấy học sinh của mình vẫn chưa hiểu bài, các em còn mắc sai lầm này, mắc sai lầm nọ…Một số em chưa biết cách xưng hô, chưa biết cách chào hỏi, cảm ơn, xin lỗi. Chưa biết trả lời câu hỏi một cách mạch lạc. Các em chưa có ý thức ktrong học tập. Một số em chưa có các kĩ năng cơ bản để tự phục vụ bản thân. Một số em chưa có ý thức bảo vệ trường lớp, chưa coi trường học là ngôi nhà thứ hai của mình. Tức là các em chưa thật sự là trò chăm ngoan học giỏi. Sau nhiêu năm công tác, đúc rút kinh nghiệm, nghiên cứu tìm tòi, nghiên cứu thể nghiệm ltreen nhiều lớp chủ nhiệm, trao đổi với ban giám hiệu, tổ chuyên môn, học hỏi kinh nghiệm của các đồng nghiệp trong và ngoài nhà trường tôi đã đúc rút những kinh nghiệm trong công tác chủ nhiệm đã làm và có những thành công nhất định góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh tiểu học. Khi câm bút viết đề tài nay tôi cũng mong muốn nhận được những lời góp ý quý báu từ ban giám hiệu nhà trường, các bạn đồng nghiệp, những người cùng có tâm nguyện “ Tất cả vì học sinh thân yêu”. Để từ đó phát huy những mặt mạnh và hơn bao giờ hết tôi muốn khắc phục những hạn chế, khuyết điểm của mình để dần dần tự hoàn thiện bản thân. B. Giải quyết vấn đề I, Nguyên nhận của một số hạn chế, tồn tại trong công tác chủ nhiệm lớp 1. Nhận thức về công tác chủ nhiệm của một số giáo viện chưa cao Qua điiều tra thực tế một số trường tiểu học trong huyện tôi thấy đa số giáo viên tiểu học đều nhận thấy công tác chủ nhiệm ở bậc học tiểu học hết sức quan trọng. Nó là yếu tố vô cùng quan trọng trong việc giáo dục đạo đức và các kĩ năng sống cơ bản cho các em học sinh. Đây cũng là yếu tố quyết định việc nâng cao chất lượng toàn diện ở bậc học này. Song không phải giáo viên chủ nhiệm nào cũng nhận ra được điều đó. Đa số giáo viên tiểu học có thuận lợi là chủ nhiệm và giảng dạy một lớp nên có điều kiện để chăm sóc và giảng dạy trên những đối tượng học sinh nhất đinh. Tuy nhiên không phải tất cả giáo viên đều có năng lực và nhiệt tình như nhau. Vẫn còn có một số giáo viên chưa coi công tác chủ nhiệm là việc làm quan trọng, hàng đầu đối với bậc học này. Có một số giáo viên chủ nhiệm chưa thật sự sát sao với hoạt động của lớp. Một số giáo viên trẻ chưa có nhiều kinh nghiệm để xử lý những tình huống xảy ra trong lớp. Một số giáo viên không có nhiều thời gian tiếp xúc, gần gũi nên chưa hiểu được những nhu cầu từ phía học sinh. Giáo viên tiểu học thường nhiều việc nên việc thăm gia đình học sinh, trao đổi với phụ huynh học sinh về vấn đề học tập, giáo dục đạo đức chưa được thường xuyên và kịp thời. Giáo viên chưa nắm vững tâm lý học sinh, thường có thiện cảm với học sinh khá, giỏi và nặng nề ngôn ngữ với những học sinh yếu kém . Giáo viên chưa tìm hiểu hết tâm tư nguyện vọng và hoàn cảnh của các em, chưa biết nghe và lắng nghe các em làm cho học sinh yếu cảm thấy sợ sệt tự ti, mặc cảm, các em chưa dám thổ lộ, tâm tình với giáo viên. Mặt khác, giáo viên chưa phát huy tốt tính tích cực của học sinh. Có thể coi đây là nguyên nhân dẫn đến việc giảng dạy và giáo dục học sinh chưa đạt hiệu quả cao. 2. Những hạn chế từ phía học sinh Các em học sinh tiểu học còn nhỏ dại, đặc điểm tâm lí, nhận thức, ngôn ngữ của các em chưa đạt tới đỉnh cao. Giai đoạn học sinh tiểu học thuộc lứa tuổi 6 đến 11 -12 tuổi là giai đoạn có nhiều biến đổi về sinh lí, tâm lí và hoạt động của trẻ. Có thể chia học sinh tiểu học thành hai nhóm cắn cứ vào sự phát triển nhận thức: Nhóm thứ nhất gồm các em từ 6-10 tuổi, thường học từ lớp 1 đến lớp 3 ; nhóm thứ hai gồm các em từ 10, 11, 12 tuổi thường học lớp 4, lớp 5. Nhóm thứ nhất có đặc điểm về nhận thức : Tri giác của của các em thường đượm màu sắc rực rỡ, số lượng chi tiết tri giác ít. Các em thường bị thu hút bởi các chi tiết ngẫu nhiên, khả năng tổng hợp, quan sát kém. Trong hoạt động phân tích tổng hợp cũng như hoạt động khái quát hóa các em thường cắn cứ vào dấu hiệu bề ngoài cụ thể, trực quan chưa chú ý đến những dấu hiệu chung, bản chất các em thường phán đoán theo dấu hiệu một chiều, dựa vào những dấu hiệu duy nhất. Chính vì thể các em thường thiếu tập trung trong các giờ học, hiểu biết về một sự viêc còn hạn chế, chưa sâu sắc. Nhóm thứ hai có đặc điểm nhận thức: Khi quan sát đã biết tìm ra các dấu hiệu đặc trưng cho sự vật, có khả năng tri giác về sự vật một cách cụ thể, các em bắt đầu biết dựa vào các dấu hiệu bản chất, dấu hiệu chung, các em có khả năng lập luận cho phán đoán của minh. Tuy nhiên nhận thức của các em vẫn còn hạn chế. Ngôn ngữ của học sinh tiểu học đã phát triển, cách diễn đạt đã phong phú. Mặc dầu vậy nhưng các em còn mức nhiều lỗi phát âm, dung từ, thường lung túng khi trình bày bài nói, bài viết. Kĩ năng sống của các em còn hạn chế, các em chưa có khả năng tự lập cho bản thân, chưa biết cách phòng vệ trước những tệ nạn xã hội. Các em chưa có các kĩ năng cần thiết cho cuộc sống của mình. Một số em nhà ở xa trường học nên việc thực hiện nội quy trường, lớp của các em còn hạn chế. Một số học sinh thiếu thốn tình cảm (như chỉ ở với mẹ hoặc bố, hay ở với ông bà, cha mẹ làm ăn xa) nên các em không được quan tâm, giáo dục toàn diện như các bạn cùng trang lứa, có em còn có những biểu hiện mặc cảm tự ti, không dám hòa mình trong mọi hoạt động chung của lớp. Đa số các em còn hiếu động, suy nghĩ chưa sâu sắc nên đôi khi còn hay tranh cãi, đánh nhau gây ra những trường hợp không đáng có trong môi trường giáo dục. Học sinh chưa có động cơ tự học tập, thiếu hứng thú, chưa thấy lợi ích của việc học, chưa có thói quen và kỹ năng lao động trí óc. 3. Một số hạn chế từ phía phụ huynh Qua điều tra thực tế ở các trường tiểu học và thực tế làm công tác chủ nhiệm của bản thân trong nhiều năm tối thấy công tác chủ nhiệm ở bậc tiểu học có phần khó khăn hơn so với các bậc học khác. Việc này càng khó khăn hơn đối với những trường ở nông thôn, ở những xã nghèo, mắt bằng dân trí chưa cao. Bởi vì, Mặt khác, với những địa bàn nông thôn như các trường mà tôi đã từng công tác thì bố mẹ các em chủ yếu là người dân bằng nghề nông. Thậm chí còn có rất nhiều gia đình không có ruộng để làm mà sống bằng đồng tiền làm thuê. Vì vậy về thu nhập của người dân chưa cao dẫn đến đời sống kinh tế còn thấp. Việc mua sắm đồ dùng cho con em còn hạn chế chưa đáp ứng được nhu cầu học tập của học sinh và nhu cầu giảng dạy của giáo viên. Cụ thể là khi đi học các em còn thiếu sách vở, đồ dùng học tập. Từ đó cho thấy công tác chủ nhiệm cũng rất vất vả, mặc dù đã cố gắng động viên rất nhiều nhưng vẫn có những em không mua được sách giáo khoa để học và phải mượn của nhà trường. Mặt bằng dân trí có phần thấp hơn so với địa bàn thành phố, thị xã nên nhận thức của phụ huynh còn hạn chế. Sự quan tâm giáo dục của gia đình đối với các em chưa đúng mức, nhiều phụ huynh còn quan niệm việc giảng dạy và giáo dục học sinh là của giáo viên và nhà trường đảm nhiệm. Việc này đồng nghĩa với việc khoán trắng trọng trách cho người giáo viên. Cũng có gia đình quan tâm tới việc học của con em mình nhưng lại không nắm được nội dung giảng dạy cũng như phương pháp dạy dẫn tới hiệu quả không cao. Thậm chí có trường hợp dạy sai dẫn tới các em nhận thức lệch hướng của vấn đề. Còn có nhiều học sinh gia đình có hoàn cảnh khó khăn thuộc diện hộ nghèo. Chính những khó khăn trên ảnh hưởng trực tiếp đến việc học của các em và việc làm công tác chủ nhiệm của người giáo viên tiểu học. II. Một số kinh nghiệm nâng cao hiệu quả công tác chủ nhiệm lớp ở bậc tiểu học Giáo viên chủ nhiệm ở tiểu học được ví như một một bác sĩ tâm lý, cần hòa vào thế giới của học sinh để tìm hiểu tâm tư, tình cảm, sẻ chia với hoàn cảnh từng học trò. Để chủ nhiệm lớp có hiệu quả, việc đầu tiên là điều tra học sinh trong lớp để có kế hoạch bồi dưỡng, giáo dục cho các em, khảo sát phân loại đối tượng học sinh. Sau khi đã biết được lực học của từng học sinh trong lớp để có kế hoạch giáo dục và giảng dạy. Từ việc điều tra sơ khảo đã nắm được mặt mạnh, mặt yếu của lớp từ đó có biện pháp giáo dục thích hợp. Tổ chức cho lớp bầu ra ban cán sự lớp, ban cán sự phải là người có học lực khá giỏi, đối xử hoà đồng với bạn bè, nhiệt tình trong công việc được giao. Thực hiện tốt “Năm điều Bác Hồ dạy”; “Lời hứa của nhi đồng” và thực hiện tốt phong trào “Nói lời hay, làm việc tốt”, phong trào “ xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cưc”, “Đôi bạn cùng tiến”....Thường xuyên giáo dục các em có tính tự giác, chấp hành tốt nội quy của lớp, trường luôn giữ gìn cơ sở vật chất trong trường, bảo vệ tài sản chung, bảo vệ môi trường. Muốn các em thực hiện tốt, nghiêm túc thì người giáo viên chủ nhiệm lớp phải thực sự gương mẫu về mọi mặt, phải là tấm gương sáng cho học sinh noi theo. Nói phải làm, khen chê đúng mực, tuyệt đối không làm học sinh thấy mất tự tin, mất thể diện trước lớp. Trong học tập không những chú trọng rèn luyện cho học sinh bằng nhiều hình thức khác nhau mà còn chú trọng khâu nề nếp ngay từ đầu năm cho học sinh như sinh hoạt đầu giờ, trật tự nghe giảng trong giờ học, trong lớp tổ tự quản kiểm tra bài tập về nhà của các bạn trong tổ. Rèn luyện nề nếp tốt là rất quan trọng, nó góp phần lớn quyết định kết quả học tập của học sinh. Giáo viên chủ nhiệm là một bộ phận không thể thiếu trong hoạt động giảng dạy trong nhà trường. Giáo viên chủ nhiệm mang một đặc trưng mà giáo viên bộ môn không thể thay thế được. Vì mỗi giáo viên chủ nhiệm chính là vừa là cố vấn vừa là trọng tài của tất cả học sinh trong lớp. Giáo viên chủ nhiệm phải thực hiện tốt những nhiệm vụ của một thầy cô giáo phải nắm được đường lối, chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước, quan điểm lí luận giáo dục đồng thời chú trọng giáo dục những phẩm chất đạo đức, rèn luyện kĩ năng tự lập, kĩ năng song cho học sinh để trở thành công dân tốt mai sau. Người giáo viên chủ nhiệm phải tham gia các hoạt động chính trị xã hội với tư cách là lực lượng tri thức trong công cuộc đổi mới, giác ngộ học sinh từ bỏ những thói hư tật xấu, phát huy những truyền thống tốt đẹp của dân tộc, nâng cao nhận thức, tình cảm, tham gia có hiệu quả vào công cuộc xây dựng đất nước văn minh hiện đạị… Có kế hoạch tổ chức hoạt động của tập thể học sinh thực hiện nhiệm vụ chung của nhà trường cùng với các tập thể lớp học khác làm cho lớp chủ nhiệm trở thành thành viên tích cực của cộng đồng nhà trường. Thông qua tổ chức tự quản hoạt động của tập thể mà rèn luyện nhân cách, khả năng ứng xử, năng lực tổ chức sáng tạo, khả năng vận dụng tri thức lý luận vào thực tiễn cuộc sống. Cụ thể với các biện pháp như sau: 1. Xây dựng kế hoạch chủ nhiệm Trong những ngày đầu năm học, nề nếp lớp chưa được ổn định. Hơn nữa các em chưa tự ý thức được các việc trong lớp cũng như nội quy ra vào lớp, nội quy của nhà trường đề ra. Việc ổn định và đi vào nề nếp phải mất một thời gian dài. Trách nhiệm một giáo viên chủ nhiệm lớp đứng trước thực trạng như vậy tôi đã vận dụng ngay kinh nghiệm chủ nhiêm lớp mà tôi đã đúc kết qua nhiều năm giảng dạy nhằm làm tốt công tác chủ nhiệm lớp và nâng cao giáo dục toàn diện cho học sinh như sau: Là một giáo viên được nhà trường phân công làm công tác chủ nhiệm lớp thì trước hết phải tìm hiểu tỉ mĩ từng đối tượng học sinh, biết được hoàn cảnh, năng lực của từng học sinh để có biện pháp giáo dục phù hợp đối với từng đối tượng. Ngay đầu năm học tôi đã bắt tay vào tìm hiểu thông tin về tình hình của lớp như sau: + Tổng số học sinh trong lớp lớp bao nhiêu? Bao nhiêu học sinh nam? Bao nhiêu học sinh nữ? + Số học sinh có hoàn cảnh khó khăn? Học sinh ở những lớp dưới được coi là cá biệt? Học sinh được xếp là ngoan, chăm học, có ý thức trong học tập…. + Học sinh ở những thôn xóm nào? Những em nào nhà ở xa trường… + Học sinh nào năng nổ, giao tiếp tốt, học sinh nào trầm, ít nói… Để làm được việc đó, bản thân thường gặp trực tiếp giáo viên cũ các lớp dưới để tìm hiểu. Quan sát các em khi các em chơi, khi trò chuyện với các em. Thường buổi học đầu tiên tôi cho các em tự giới thiệu về mình trước lớp. Từ đó nắm được phần nào đặc điểm của từng em. Ngoài ra tôi thường bắt chuyện để hỏi thăm các em về gia đình ( bố mẹ các em làm nghề gì?, Nhà em có mấy anh chị em? Em đang sống cùng với ai? ...) Hỏi thăm các em về những mối quan hệ với bạn bè ( Em chơi thân với ai? Em thường đi học với bạn nào? Em thích học môn gì? ) Khi trò chuyện với các em như vậy ta sẽ năm bắt được hoàn cảnh, sở thích của các em, đồng thời tạo cho các em cảm giác gần gủi thân thiện. Đây là cơ sở để giáo viên phân loại học sinh theo từng nhóm và có hướng giáo dục phù hợp. Những học sinh nào có hoàn cảnh khó khăn thì quan tâm nhiều hơn bằng cách: Gặp trực tiếp cha mẹ (anh, chị) của học sinh để động viên, tạo điều kiện cho con em đi học đều. Việc này giáo viên phải tiến hành thường xuyên, liên tục, hàng ngày, hàng tuần. Sự chân thành và gắn bó giữa giáo viên và học sinh như vậy phụ huynh sẽ có trách nhiệm động viên, nhắc nhở con em mình trong việc học tập cũng như giáo dục đạo đức cho các em. Từ việc tìm hiểu đối tượng học sinh, giáo viên sẽ xây dựng được kế hoạch chủ nhiệm phù hợp với lớp học. Việc lập kế hoạch xây dựng đội ngũ đi đôi với nhau, giúp giáo viên chủ nhiệm lớp có tầm nhìn xa, bao quát hơn trong công tác chủ nhiệm lớp vì thế dựa trên sự tìm hiểu và nắm bắt đội ngũ học sinh, dựa vào kế hoạch nhà trường tôi lập kế hoạch tỉ mỉ sát thực. Phần chung tình hình lớp, có kế hoạch và biện pháp thực hiện có cả năm rõ ràng cụ thể cho từng tháng, từng chủ điểm trong tháng. Có đánh giá, nhận xét từng tháng và sơ kết từng học kỳ. Phần cuối theo dõi học sinh, phần này cần phải được theo dõi học sinh thường xuyên và chặt chẽ có ghi chép, đánh giá mọi sự tiến bộ cũng như những tồn tại chưa khắc phục được của từng em. Để có hướng giải quyết khắc phục kịp thời. việc theo dõi đánh giá này thể hiện qua từng ngày, từng tuần. 2. Xây dựng nề nếp lớp học Dựa vào tình hình của lớp, kế hoạch và biện pháp thực hiện cho cả năm học, tôi xây dựng kỷ cương nề nếp cho học sinh. Giao trách nhiệm cụ thể, rõ ràng tới từng học sinh, từng tổ trưởng, lớp trưởng, lớp phó. Tăng cường công tác tự quản của học sinh, giúp các em có ý thức tự rèn luyện, tự học. Có quy định về lề lối học tập, rèn luyện quy định giờ giấc, có sự theo dõi chặt chẽ của từng tổ, tránh sự buông lỏng về kỷ cương nề nếp *Bầu ban cán sự lớp Sau khi đã nắm được đặc điểm của từng học sinh, đã xây dựng được kế hoạch chủ nhiệm cho cả năm học, việc tiếp theo cân làm là tổ bầu ban cán sự lớp. + Đối với những lớp 1, 2, 3 tối thường lựa chon rồi chỉ định các em làm + Đối với lớp 4, 5 các em đã lớn và đã bắt đầu có khả năng lập luận, có tinh thần dân chủ và trách nhiệm với tập thể nên tôi để cho các em ứng cử, đề cử để lựa chọn ban cán sự lớp. Tiến trình bầu chọn Ban Cán sự lớp được diễn ra như sau: - Trước hết, tôi phân tích để các em hiểu rõ về vai trò và trách nhiệm của người lớp trưởng, lớp phó phụ trách học tập, lớp phó phụ trách Văn - Thể Mỹ . Những yêu cầu cần đạt được của các bạn trong ban cán sự lớp. - Tôi khuyến khích các em xung phong ứng cử, nếu thiếu cho các em đề cử. Sau đó chọn 5 học sinh tiêu biểu để cả lớp bầu chọn. - Tổ chức cho học sinh bỏ phiếu: Lớp trưởng cũ phát cho mỗi học sinh 1 phiếu trống (phiếu chỉ có chữ kí của tôi). Tôi hướng dẫn học sinh cách bầu chọn: ghi tên 3 bạn mình chọn vào phiếu. - 3 học sinh đạt số phiếu cao nhất được trúng vào ban cán sự lớp. Sau đó giáo viên tùy vào tình hình thực tế để lựa chọn các chức danh của ban cán sự lớp. Nếu 3 học sinh đó có khả năng giao tiếp, khả năng tự quản, kết quả học tập ngang nhau thì giáo viên có thể cho các em được bốc thăm để nhận “chức vụ” của mình (lớp trưởng, lớp phó phụ trách học tập, và lớp phụ trách Văn - Thể - Mĩ). Nếu các em có các khả năng khác nhau dựa vào phán đoán của mình và thăm dò ý kiến của cả lớp để chon lớp trưởng ( người phải học giỏi, gương mẫu, có tinh thần đoàn kết cao, được các bạn tín nhiệm nhiều nhất, có khả năng quản lí điều hành...), lớp phó học tập ( người phải học giỏi, gương mẫu, có tinh thần đoàn kết cao, nhiệt tình, có khả năng hướng dẫn giúp đỡ các bạn khác trong học tập,...), lớp phó phụ trách Văn -Thể - Mĩ ( phải người học giỏi, có tinh thân đoàn kết cao, có năng khiếu về văn nghệ, thể dục, mạnh dặn trước đám đông,...). Lần đầu tiên các em được bỏ phiếu, được thể hiện quyền “dân chủ’ của mình các học sinh trong lớp rất hào hứng, phấn khởi. Những em được bầu chọn vào ban cán sự lớp cũng cảm thấy tự hào, tự tin và tỏ ra rất “oai”. - Sau đó chia tổ, theo bố trí của lớp học, tôi chia lớp thành 3 tổ ( có sự cân đối học sinh giữa các tổ). Bầu tổ trưởng, do học sinh ứng cử hoặc đề cử, sau đó biểu quyết. * Phân công nhiệm vụ cụ thể cho Ban Cán sự lớp: Sau khi đã bầu chọn được Ban Cán sự của lớp, tôi đã phát cho mỗi thành viên của Ban cán sự lớp một quyển số có đầy đủ lí lịch của các bạn trong lớp, hướng dẫn các em ghi chép cụ thể, khoa học. Tôi giao nhiệm vụ cụ thể cho từng em như sau: + Nhiệm vụ của lớp trưởng: - Theo dõi, kiểm tra mọi hoạt động của lớp. - Điểm danh và ghi sĩ số của lớp vào từng ngày, tổng hợp từng tuần - Điều khiển các bạn xếp hàng vào lớp, xếp hàng chào cờ đầu tuần, xếp hàng tập thể dục. - Giữ trật tự lớp khi giáo viên chấm bài, khi lớp dự lễ chào cờ đầu tuần, sinh hoạt tập thể, hoạt động ngoại khóa. - Cuối tuần có nhận xét tổng hợp cụ thể từng bạn - Đề nghị giáo viên tuyên dương, phê bình cá nhân hoặc tập thể. + Nhiệm vụ của lớp phó học tập: - Tổ chức lớp chữa bài tập đầu giờ (15 phút đầu giờ), tổ chức điều hành các bạn học tập trong một số tiết tự học; giúp đỡ các bạn học yếu, chưa hiểu bài tiếp thu bài. - Điều khiển các bạn trao đổi, thảo luận hoặc trả lời câu hỏi trong tiết học khi giáo viên yêu cầu. - Theo dõi việc học tập của lớp trong các tiết giáo viên chuyên trách dạy. - Làm mọi việc của lớp trưởng khi lớp trưởng vắng mặt hoặc nghỉ học. + Nhiệm vụ của lớp phó phụ trách Văn -Thể - Mĩ - Tổ chức cho các bạn múa hát tập thể, tập thể dục, thi văn nghệ hoặc các hoạt động bề nổi của lớp. - Phân công, theo dõi và kiểm tra các tổ trực nhật và chịu trách nhiệm tắt đèn, quạt khi ra về. - Phân công các bạn tưới cây, chăm sóc bồn hoa và cây trồng của lớp. - Theo dõi, kiểm tra các bạn khi tham gia các buổi lao động do trường, lớp tổ chức. - Phối hợp với lớp trưởng, lớp phó học tập giữ trật tự lớp. + Nhiệm vụ các tổ trưởng kiểm tra, điều hành các hoạt động của tổ mình. Phối hợp với lớp trưởng và lớp phó để điều hành, theo dõi lớp. Cuối mỗi tuần, vào tiết sinh hoạt lớp ngày thứ sáu, tổ trưởng báo cáo hoạt động của tổ mình, lớp trưởng, lớp phó báo cáo các mặt hoạt động của lớp. Căn cứ vào báo cáo của từng em và sự theo dõi của bản thân tôi nắm được khả năng quản lí lớp của từng em và biết rõ hơn về hoạt động của tất cả các học sinh trong lớp. Cuối mỗi tháng, tôi tổ chức họp Ban Cán sự lớp 1 lần để tổng kết các mặt làm được của lớp, động viên khen ngợi những việc các em đã làm tốt, đồng thời chỉ rõ những thiếu sót và hướng dẫn các em cách khắc phục. Sau mỗi đợt thi đua ( Thi đua học tốt chào mừng ngày 15/10 và 20/10; chào mừng ngày 20/11; 22/12/ 3/2, 8/3...đều có tổng kết, rút kinh nghiệm. Khen thưởng động viên học sinh, ban cán sự lớp 2 lần / 1 học kì ( sau khi có kết quả thi định kì) * Tổ chức cho học sinh học nội quy trường, lớp Đầu năm học, tôi thường tổ chức cho các em học nội quy của trường, lớp - Đối với học sinh các lớp 1, 2 phải cho các em học tập nội quy trường, lớpngoài buổi học đầu tiên còn phải lồng ghép vào các buổi học, sinh hoạt lớp để các em nhớ lâu. - Đối với học sinh các lớp 3, 4, 5 ngay từ đầu năm các em được học lại nội quy của trường, bổ sung nội quy lớp,.. * Xây dựng nề nếp và năng lực tự quản của học sinh Chất lượng học tập được nâng cao hay không thì yêu cầu đầu tiên phải có nề nếp, có qui định. Ngay lần họp phụ huynh đầu năm học tôi đã yêu cầu phụ huynh phải chuẩn bị đầy đủ dụng cụ học tập cho con em. Thông báo với phụ huynh những nội quy chung của nhà trường và nội quy của lớp học. Nhờ sự giúp đỡ của phụ huynh, động viên và tạo điều kiện cho con em của họ thực hiện tốt các nội quy đó. Nề nếp lớp cần đặt ra nội quy ngay từ đầu. Nhiều giáo viên thường mắc lỗi bắt đầu một năm học mới với kế hoạch cho các quy tắc rất lỏng lẻo. Học sinh nhanh chóng nắm bắt được các tình huống trong mỗi giờ học và nhận ra những gì chúng sẽ được cho phép, những lỗi nào được bỏ qua. Một khi giáo viên “lờ” đi những sự quậy phá hoặc những nguyên tắc áp dụng trong lớp học không đủ mạnh để chấn chỉnh, dập tắt các trò quá nghịch ngợm thì rất khó để bắt đầu hay tiếp tục điều khiển lớp học tốt hơn. Vì vậy ngay từ đầu, giáo viên phải đề ra nội quy rõ ràng và tuân thủ nó. - Học sinh hoàn toàn có thể phân biệt điều gì là công bằng và điều gì thì không. Vì thế, giáo viên cần phải đối xử bình đẳng đối với tất cả học sinh nếu mong được học sinh tôn trọng. - Tránh các vụ gây lộn trong lớp học bất cứ khi nào có đánh nhau, cãi vã giận dữ trong lớp học thì sẽ có một người thắng và một người thua. Dĩ nhiên với vai trò là một giáo viên, bạn cần phải giữ trật tự và quy tắc trong lớp học. Tuy nhiên, nên giải quyết những vấn đề vi phạm kỉ luật mang tính cá nhân riêng tư (bên ngoài lớp học) tốt hơn là làm học sinh "mất mặt" trước bạn bè. - Tổ chức cho học sinh đọc bài đầu buổi học: Lớp phó học tập cùng với 3 tổ trưởng cứ đầu buổi học các em đọc bài cũ với các bạn trong lớp, trong tổ. Hướng dẫn giải các bài tập khó và sẽ ghi tên các bạn không hoàn thành bài tập, không thuộc bài vào sổ theo dõi trình cho thầy cô giáo vào 15 phút đầu buổi. Giáo viên sẽ có hình thức nhắc nhỡ hay xử lí kịp thời. - Phân chia đôi bạn “Cùng tiến”: Khi phân chỗ ngồi, tôi bố trí cho học sinh khá, giỏi ngồi cạnh học sinh trung bình, yếu. Em khá, giỏi sẽ theo dõi, hướng dẫn bạn, kèm cặp bạn trong học tập. Nếu học sinh trung bình, yếu có tiến bộ thì tôi lại ghi điểm tốt cho đôi bạn đó để khích lệ tinh thần. Chính vì vậy đôi bạn nào cũng muốn có nhiều điểm tốt nên bạn khá, giỏi rất nhiệt tình giúp bạn yếu học tập. Ngược lại, các bạn có sức học trung bình, yếu cũng cố gắng học tập để không làm ảnh hưởng đến bạn mình. Giáo viên chủ nhiệm phối hợp với các đoàn nhà trường và chính quyền địa phương có những biện pháp giáo dục những học sinh chưa thực sự tham gia tích cực các hoạt động của trường, của lớp. Hay những học sinh có hoàn cảnh khó khăn, con mồ côi tham mưu cùng chính quyền địa phương để bản thân các em được quan tâm nhiều hơn, được hỗ trợ nhiều hơn về vật chất cũng như tinh thần để các em vững bước trên con đường học tập. Mặt khác, đề nghị các cấp kịp thời khen thưởng những học sinh có tiến bộ về nhiều mặt, học sinh có thành tích tốt trong học tập… - Để làm tốt công tác tự quản, trước hết giáo viên chủ nhiệm phải tập huấn cho ban cán sự lớp và giao nhiệm vụ cho từng thành viên, sau khi các em đã nhận biết vai trò trách nhiệm của mình các em sẽ có ý thức tự quản tốt. Nhưng trong thời gian đầu năm học giáo viên chủ nhiệm phải theo dõi sát sao các hoạt động của ban cán sự lớp để phát hiện mặt còn hạn chế và uốn nắn kịp thời. Bám sát kế hoạch của Nhà trường, của Đội để vạch ra kế hoạch từng tuần, từng tháng theo từng chủ điểm, từng đợt thi đua để ban cán sự lớp có kế hoạch theo dõi, hướng dẫn các bạn thực hiện. 3. Thực hiện phong trào thi đua “trường học thân thiện, học sinh tích cực” Kết hợp với các tổ chức đoàn thể trong nhà trường để giáo dục các em thực hiện phong trào thi đua. - Xây dựng trường, lớp xanh sạch, đẹp, an toan Ngay từ đầu năm học tôi giáo dục học sinh bảo vệ cây xanh trong trường, tổ chức cho các em lao động ( đối với lớp 4, 5) trồng và chăm sóc bồn hoa cây cảnh. Tham mưu với Ban giám hiệu nhà trường sửa lắp đặt thêm bóng điện, tu sửa lại bàn ghế cho các em học sinh. Hướng dẫn các em sử dụng nhà vệ sinh. Hướng dẫn các em giữ gìn vệ sinh cá nhân. - Tích cực học hỏi, nâng cao chuyên môn nghiệp vụ như thăm lớp dự giờ đồng nghiệp, tham gia các chuyên đề đổi mới phương pháp dạy học để áp dụng vào giảng dạy. Dạy và học có hiệu quả phù hợp với đặc điểm lứa tuổi của học sinh ở mỗi địa phương, giúp các em tự tin trong học tập. Giáo viên là người hướng dẫn, giúp các em tự tìm ra kiến thức. Học sinh tích cực chủ động, sáng tạo trong học tập. - Chú trọng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua các môn học, hoạt động giáo dục và xây dựng quy tắc ứng xử văn hoá trong nhà trường. - Tổ chức các hoạt động tập thể vui chơi, lành mạnh cho học sinh. Đưa các nội dung giáo dục văn hoá truyền thống vào nhà trường thông qua các trò chơi dân gian, các bài hát dân ca, các ngày lễ kĩ niệm. Tổ chức hoạt động vui chơi, giải trí tích cực, các hoạt động văn hoá, thể thao, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, ngoại khoá phù hợp với điều kiện cụ thể của nhà trường và địa phương. - Tổ chức cho học sinh tham gia tìm hiểu, chăm sóc, phát huy giá trị các di tích lịch sử văn hoá, cách mạng địa phường. Lớp tôi chủ nhiệm được Ban giám hiệu nhà trường phân công chăm sóc Đâì tưởng niệm các anh hùng, liệt sĩ của xã nhà. Mỗi tháng 2 lân, tôi tổ chức cho học sinh buổi học ngoại khóa : Tìm hiểu về truyền thống tốt đẹp của quê hương các em, trông và chăm sóc bồn hoa cây cảnh ở đài tưởng niệm, quét dọn, thắp hương vào các ngày mồng một và ngày rằm hàng thánh. Tổ chức cho học sinh tìm hiểu về các di tích lịch sử, văn hoá của địa phương, các anh hùng,.. 4. Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh - Kết hợp với Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh để giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. Cụ thể: Đầu mỗi buổi học, trong giờ ra chơi, các buổi sinh hoạt tập thể, buổi học ngoại khóa cũng như lồng ghép vào các tiết học chính khóa, tôi thường trao đổi, trò chuyện với học sinh, từ đó uốn lời ăn, tiếng nói và cử chỉ giao tiếp cho các em. Đồng thời hướng dẫn cho các em những kĩ năng cơ bản để các em tự phục vụ bản thân như: chải đầu, cột tóc, cắt móng tay, móng chân, đánh răng, rửa mặt. Hướng dẫn các em xây dựng cho mình một thời gian biểu cho mình. Hướng dẫn các em kĩ năng tham gia giao thông an toàn. Tổ chức các em thi tìm hiểu về an toàn giao thông, tổ chức các trò chơi để giáo dục an toàn giao thông cho các em. Ngoài ra tổ chức cho các em đóng vai trong các câu chuyện giao thông để từ đó các em có ý thức tốt trong việc tham gia giao thông. Trong 10 năm làm công tác chủ nhiệm, ở các đơn vị trường khác nhau, học sinh của tôi luôn đảm bảo được an toàn trên đường đi học và cũng như ở nhà. - Trong giai đoạn hiện nay, công tác chủ nhiệm lớp ngày càng đòi hỏi sự dày công, tận tâm của người giáo viên hơn nữa. Trong một xã hội đang phát triển, mặt trái của kinh tế thị trường và sự bùng nổ của công nghệ thông tin đã có nhiều tác động tiêu cực đến quá trình hình thành nhân cách của học sinh. Thường xuyên giáo dục các em tránh xa các tệ nạn xã hội, không để tệ nạn xã hội xâm nhập vào các em. Cụ thể: Phân tích tác hại của các tệ nạn xã hội để các em có định hướng tranh xa. Giáo dục cho các em một số kĩ năng tự bảo vệ bản thân trước các tệ nạn xã hội và trước những kẻ xấu có khả năng xâm hại đến các em. - Thường xuyên trao đổi với phụ huynh học sinh để có sự phối hợp giữa gia đình và nhà trường. Bằng cách trao đổi bằng điện thoại, đến nhà, bằng sổ liên lạc.. để phụ huynh giáo dục các em tranh xa các tệ nạn xã hội và có phương pháp bảo vệ con em mình trước các tệ nạn xã hội và kẻ xấu có thể xâm hại đến các em. - Bồi dưỡng cho các em phương pháp tự học: Hướng dẫn các em xây dựcacng một thời gian biểu ở nhà. Hướng dẫn các em phương pháp chuẩn bị bài trước khi hoc bài mới. Cách tìm ra kiến thức và ghi nhớ kiến thức đó ... Với những học sinh trong lớp tôi chủ nhiệm mỗi em đều có một cuốn sổ, mỗi ngày tôi thường hướng dẫn các em ghi chép những gì cần thiết một cách khoa học cả những kiên thức trong học tập lẫn những kiến thức cần thiết cho cuộc sông. 5. Một vài kinh nghiệm giáo dục học sinh cá biệt Có một ai đó đã từng nói : “Có những điều không hay nhưng không thể thay đổi bằng sự giận dữ. Tình yêu thương và sự sáng tạo mới là thứ giúp bạn thay đổi mình, thay đổi mọi người”. Đó cũng chính là kinh nghiệm của tôi trong giáo dục học sinh cá biệt. Thay vì giận dữ mỗi lần các em làm việc gì đó sai, tôi chỉ nhín các em với ánh mắt tha thứ. Không la mắng các em trước bạn bè. . Dù người giáo viên chưa hiểu được nguyên nhân vì sao các em vi phạm kỉ luật thì cũng không nên hỏi các em nguyên nhân vì sao. Bởi nếu bạn có hỏi thì các em cũng chỉ ngụy biện mà hãy nói với các em “ Cô biết vì sao em đánh bạn rồi hay cô biết vì sao em lại giây mực lên áo bạn rồi, cô biết tại sao em không làm bài tập, cô biết tại sao em lại như thế rồi,..” đó là những câu nói danh cho các em mỗi lần các em vì phạm kỉ luật và đừng vội thi hành các hình phạt đối với các em. Tôi chỉ nói với cả lớp “ Cô sẽ nói với bạn sau, các em cứ tập trung học đi!”. Cuối buổi học, hoặc trong các giờ giải lao gọi các em đó lên phân tích cho các em hiểu những sai trái của mình, nhắc nhở các em lần sau đừng tái diễn. Với những học sinh thường vi phạm kỉ luật tôi thường dành nhiều thời gian trong các giờ ra chơi để trò chuyện và chơi với các em. Khi chơi với các em, một phần đã làm cho các em không có cơ hội để quậy phá mặt khác sẽ hiểu được rõ hơn về các em và cũng từ đó tìm ra các biện pháp thích hợp trong giáo dục học sinh. Dù các em có vi phạm kỉ luật thì đối học sinh tiểu học cũng chỉ là những chỉ là đứa trẻ hồn nhiên, vô tư, chưa có suy nghĩ do hiếu động mà gây nên. Chính vì thế, thay vì giận dữ các em, các bạn hãy dành cho các em sự tha thứ, sự độ lượng lượng bao dung sẽ giúp các em dần dần trở thành học sinh ngoan. Không có học sinh cá biệt, chỉ có giáo viên chủ nhiệm không đủ kiên nhẫn cảm hóa học sinh. Để giáo dục đối tượng học sinh này, người giáo viên cần phải bình tĩnh, phải gần gũi và thân thiện với các em. Bắt đầu mỗi ngày học sảng khoái. Người giáo viên nên bắt đầu buổi học mỗi ngày với sự tin tưởng học sinh sẽ ngoan. Không nên có định kiến rằng học sinh này luôn quậy phá giờ học hàng ngày trong tuần, thì hôm nay em lại sẽ nghịch ngợm. Do đó, bạn sẽ không đối xử với học sinh ấy một cách khác biệt làm em đó gây mất trật tự thêm. Giữ niềm tin tưởng lớn trong lớp. Hãy tin tưởng rằng học sinh là những trẻ ngoan ngoãn, chứ không phải là quậy phá. Tăng cường điều đó thông qua cách bạn nói với học trò. Khi tôi bắt đầu một ngày học mới, tôi thường nói những mong muốn của tôi với học trò.