Tài liệu Skkn một số giải pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh trong môn lịch sử 9

Một số giải pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh trong môn Lịch sử 9 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Môn Lịch sử trong nhà trường phổ thông là một trong những môn học có chức năng và nhiệm vụ quan trọng trong việc đào tạo và giáo dục thế hệ trẻ. Không chỉ ở nước ta mà ở các nước tiên tiến trên thế giới cũng rất chú trọng dạy môn Lịch sử. Vì vậy Đảng, Nhà nước và Bộ giáo dục trong những năm gần đây rất coi trọng việc dạy và học môn Lịch sử. Đúng như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói trong cuốn “Lịch sử nước nhà”: “Dân ta phải biết sử ta Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam” Như ta đã biết, dạy học lịch sử là quá trình giáo viên cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản về lịch sử nhằm phục vụ cho việc giáo dưỡng, giáo dục và phát triển học sinh qua môn học. Lịch sử vốn tồn tại khách quan, là những vấn đề đã xảy ra trong quá khứ nên trong quá trình giảng dạy, ôn tập để học sinh nắm bắt được những hình ảnh lịch sử cụ thể, đòi hỏi bên cạnh những lời nói sinh động giáo viên phải lựa chọn các phương pháp giảng dạy khác nhau. Đặc thù học tập môn lịch sử của bậc trung học cơ sở là các em phải tiếp cận với nhiều sự kiện lịch sử, với những vị anh hùng, những danh nhân lịch sử vĩ đại không chỉ của dân tộc mà cả của thế giới từ cổ đến kim, từ cận đại đến hiện đại. Khi học lịch sử thì yêu cầu các em phải nhớ sự kiện và hiểu nội dung bài học một cách chính xác, đầy đủ. Bởi vậy khi học, buộc các em phải cần cù, chịu khó lĩnh hội kiến thức thì mới thực sự đạt được kết quả cao. Vì thế bộ môn Lịch sử khó gây được hứng thú học tập ở các em. Căn cứ vào tài liệu học tập và mục đích truyền thụ, người dạy phải đề ra những phương pháp ôn tập phù hợp với đối tượng học sinh, phải tạo hứng thú học tập cho học sinh để học sinh chủ động lĩnh hội kiến thức, giúp các em nắm bắt nhanh và lưu giữ tốt kiến thức lịch sử. Từ đó, biết nhận xét, đánh giá một sự kiện, một chân dung, một giai đoạn lịch sử... Theo tôi, để học sinh tiếp thu nhanh, nhớ lâu, trong giảng dạy bộ môn Lịch sử ở trường THCS giáo viên phải phát huy được tính tích cực của học sinh. Muốn vậy, giáo viên phải tạo được hứng thú học tập của các em, để các em dễ dàng tiếp thu kiến thức mà không bị gò ép. Là người giáo viên trực tiếp giảng dạy bộ môn Lịch sử, tôi rất băn khoăn về vấn đề học tập của học sinh. Làm thế nào để nâng cao chất lượng dạy và Lịch sử là cả một vấn đề. Đặt ra yêu cầu đối với cả người dạy và người học. Trò phải hứng thú, say mê; thầy phải phát huy được tính tích cực ở trò, phải khơi dậy được niềm đam mê ở trò. Trong quá trình giảng dạy tôi đã cố gắng học hỏi bạn bè, đồng nghiệp, đồng thời nghiên cứu một số giải pháp nhằm tạo hứng thú học tập cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng dạy học ở bộ môn Lịch sử. Vì vậy, tôi đã nghiên cứu đề tài: Một số giải pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh trong môn Lịch sử 9. 1 Một số giải pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh trong môn Lịch sử 9 2. Lịch sử của vấn đề nghiên cứu Môn lịch sử trong trường THCS là môn học có ý nghĩa và vị trí quan trọng đối với việc đào tạo thế hệ trẻ theo mục tiêu giáo dục đã được Nhà nước xác định, giúp học sinh nắm được những kiến thức cơ bản về lịch sử thế giới, lịch sử dân tộc làm cơ sở bước đầu cho sự hình thành thế giới quan khoa học, giáo dục lòng yêu quê hương, đất nước tin vào lí tưởng độc lập dân tộc và Chủ nghĩa xã hội. Hơn nữa, học sinh biết tự hào về truyền thống dựng nước, giữ nước và nền văn hoá đậm đà bản sắc dân tộc, biết quan tâm đến những vấn đề bức xúc có ảnh hưởng tới quốc gia, khu vực và toàn cầu. Trên nền tảng kiến thức đã học môn Lịch sử còn giúp học sinh phát triển năng lực tư duy, hành động, có thái độ ứng xử đúng đắn trong đời sống xã hội, chủ yếu đáp ứng yêu cầu của sự phát triển con người Việt Nam trong công cuộc công nghiệp hoá – hiện đại hoá đất nước. Tuy nhiên trong thực tế có những nhận thức sai lệch về vị trí chức năng của bộ môn Lịch sử trong đời sống xã hội dẫn đến chất lượng môn học chưa cao. Tình trạng học sinh không biết những sự kiện lịch sử cơ bản, nhớ sai, nhầm lẫn kiến thức lịch sử là hiện tượng khá phổ biến. Đặc biệt trong những năm qua việc dạy và học lịch sử cũng gặp không ít khó khăn như: tài liệu tham khảo có độ tin cậy cao không nhiều, đồ dùng dạy học đảm bảo tính trực quan, sinh động chưa cao... còn có học sinh chưa yêu thích bộ môn Lịch sử vì phần lớn các em đều cho rằng học lịch sử rất khó, rất khô khan, rất trừu tượng, quá nhiều sự kiện cần ghi nhớ…Từ những khó khăn trên đòi hỏi mỗi giáo viên trực tiếp giảng dạy môn Lịch sử phải có sự đầu tư và không ngừng đổi mới phương pháp, tích cực áp dụng công nghệ thông tin vào dạy học nhằm tạo ra giờ dạy Lịch sử nhẹ nhàng, không khô khan như những quan niệm trước đây. Từ đó học sinh có hứng thú học tập bộ môn Lịch sử hơn. 3. Mục đích yêu cầu, nhiệm vụ của đề tài Xuất phát từ thực trạng và chất lượng của việc dạy và học lịch sử trong những năm gần đây. Để đáp ứng yêu cầu của xã hội đòi hỏi ngày càng cao ở những chủ nhân tương lai của đất nước về trí tuệ, năng lực và đạo đức. Vì vậy là một giáo viên trực tiếp giảng dạy bộ môn Lịch sử tôi đã xác định đúng mục đích để nghiên cứu đề tài này. Để thực hiện tốt đề tài nghiên cứu bản thân phải thực hiện các nhiệm vụ: - Nghiên cứu các tài liệu về “ Phương pháp dạy học Lịch sử”. Sách giáo khoa, sách giáo viên lịch sử THCS để tìm ra giải pháp gây hứng thú cho học sinh trong khi học lịch sử. - Thao giảng, dự giờ đồng nghiệp rút kinh nghiệm qua từng tiết dạy. - Kiểm tra đánh giá kết quả học sinh để từ đó có sự điều chỉnh và bổ sung hợp lí. 2 Một số giải pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh trong môn Lịch sử 9 4. Giới hạn của đề tài và phạm vi nghiên cứu Đề tài xoay quanh việc nghiên cứu giảng dạy bộ môn Lịch sử với việc tạo ra: Một số giải pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh trong môn Lịch sử 9. Để tạo ra giải pháp tốt giáo viên phải dựa trên hệ thống phương pháp dạy học nói chung và phương pháp đặc thù của bộ môn Lịch sử nói riêng. 5. Đối tượng và thời gian nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: HS lớp 9A,B của Trường PTDT Nội trú Bảo Thắng. - Thời gian nghiên cứu: từ năm học 2011 - 2012, tôi đã nghiên cứu và áp dụng cho HS khối lớp 9. Đến tháng 9 năm học 2017 - 2018, tôi tiếp tục nghiên cứu và áp dụng sáng kiến này. PHẦN II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 1. Cơ sở lí luận của vấn đề Đai-ri nhà giáo dục Liên Xô cũ đã từng nói: “Dạy lịch sử cũng như bất cứ dạy cái gì đòi hỏi người thầy phải khêu gợi cái thông minh chứ không phải là 3 Một số giải pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh trong môn Lịch sử 9 bắt buộc các trí nhớ làm việc, bắt nó ghi chép rồi trả lại’’. Như vậy mục đích của việc dạy học Lịch sử ở trường là người giáo viên không chỉ giúp cho học sinh hình dung được những kết quả của quá khứ, biết và ghi nhớ các sự kiện, hiện tượng của lịch sử mà quan trọng hơn là hiểu được lịch sử tức là phải hiểu được bản chất của sự kiện. Trong phát triển tư duy của học sinh việc sử dụng các thao tác lô gic có ý nghĩa rất quan trọng. Thông thường giáo viên sử dụng các thao tác chủ yếu như so sánh để tìm ra sự giống nhau và khác nhau về bản chất các sự kiện ), phân tích và tổng hợp (giúp học sinh khái quát các sự kiện), quy nạp, diễn dịch... Để thực hiện những thao thao tác như vậy có thể dùng nhiều cách, nhiều phương tiện khác nhau (đồ dùng trực quan, tài liệu...), song việc tạo ra một “sân chơi", kể chuyện và sử dụng yếu tố văn học trong giờ dạy và học lịch sử với những câu hỏi và trả lời phù hợp với trình độ của học sinh sẽ đưa lại kết quả tốt. Giải đáp các “câu đố” và trả lời không phải là sự đánh đố mà là giúp nhau hiểu lịch sử sâu sắc hơn. Vì vậy việc tạo ra một “sân chơi” có vai trò rất quan trọng trong giờ dạy học các môn học nói chung và môn Lịch sử nói riêng. Bởi nó phát huy được tính tích cực của học sinh. 2. Thực trạng của vấn đề 2.1. Thuận lợi * Về phía giáo viên : Đa số giáo viên đều cố gắng thay đổi phương pháp giảng dạy của mình theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh thông qua các phương pháp dạy học như phương pháp trực quan, phương pháp giải quyết vấn đề, phương pháp tình huống, phương pháp vấn đáp thông qua sự trình bày sinh động giàu hình ảnh của giáo viên trong tường thuật, miêu tả, kể chuyện, hoặc nêu đặc điểm của nhân vật lịch sử.... Giáo viên đã tích cực hướng dẫn học sinh thảo luận nhóm, thông qua hoạt động này những học sinh yếu kém được hoạt động một cách tích cực dưới sự hướng dẫn của giáo viên và các bạn học sinh khá, giỏi. Từ đó học sinh nắm chắc kiến thức và hiểu sâu hơn về bản chất của sự kiện, hiện tượng lịch sử...... Trong quá trình giảng dạy giáo viên đã kết hợp khá nhuần nhuyễn các đồ dùng dạy học, khai thác một cách triệt để các đồ dùng và phương tiên dạy học như tranh ảnh, bản đồ, sa bàn, mô hình, phim đèn chiếu, phim vi deo....và từng bước ứng dụng công nghệ thông tin phù hợp trong dạy học lịch sử... * Về phía học sinh : Đa số học sinh chú ý nghe giảng, tập trung suy nghĩ trả lời các câu hỏi mà giáo viên đặt ra, đã chuẩn bị bài mới ở nhà, trả lời các câu hỏi cuối mục trong bài cho nên khi học các em luôn chú ý để nắm chắc bài hơn. Đa số học sinh đều tích cực thảo luận nhóm và đã đưa lại hiệu quả cao trong quá trình lĩnh hội kiến thức . Học sinh yếu, kém đã và đang cố gắng nắm bắt các kiến thức trọng tâm cơ bản thông qua các hoạt động học như thảo luận nhóm, vấn đáp, đọc sách giáo 4 Một số giải pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh trong môn Lịch sử 9 khoa...các em đã mạnh dạn khi trả lời các câu hỏi hay ghi nhớ các sự kiện, nhân vật lịch sử trong việc chiếm lĩnh kiến thức của mình. 2.2. Khó khăn * Về phía giáo viên : Vẫn còn một số ít giáo viên chưa thực sự đổi mới phương pháp dạy học cho phù hợp với từng tiết dạy, chưa tích cực hoá hoạt động của học sinh, chưa tạo điều kiện cho các em suy nghĩ, chiếm lĩnh và nắm vững kiến thức như vẫn còn sử dụng phương pháp dạy học “thầy nói, trò nghe ”, giáo viên giảng giải nhiều. Do đó nhiều học sinh chưa nắm vững được kiến thức mà chỉ học thuộc một cách máy móc, trả lời câu hỏi thì nhìn vào sách giáo khoa. Còn có giáo viên chưa nêu câu hỏi nhận thức đầu giờ học tức là sau khi kiểm tra bài cũ giáo viên vào bài luôn mà không giới thiệu bài qua việc nêu câu hỏi nhận thức, điều này làm giảm bớt sự tập trung, chú ý bài học của học sinh ngay từ hoạt động đầu tiên. Một số câu hỏi giáo viên đặt ra khó, học sinh không trả lời được nhưng lại không có hệ thống câu hỏi gợi mở nên nhiều khi phải trả lời thay cho học sinh. Vấn đề này được thể hiện rất rõ trong hoạt động thảo luận nhóm, giáo viên chỉ biết nêu ra câu hỏi nhưng lại không hướng dẫn học sinh trả lời câu hỏi đó như thế nào vì không có hệ thống câu hỏi gợi mở vấn đề. Một số tiết học giáo viên chỉ nêu câu hỏi và huy động một số học sinh khá, giỏi trả lời, chưa có câu hỏi giành cho đối tượng học sinh yếu kém. Cho nên đối tượng học sinh yếu kém ít được chú ý và không được tham gia hoạt động, điều này làm cho các em thêm tự ti về năng lực của mình và các em cảm thấy không thích học. * Về phía học sinh : Học sinh thường trả lời câu hỏi giáo viên đặt ra thông qua việc nhìn sách giáo khoa và nhắc lại, chưa có sự độc lập tư duy. Một số học sinh còn đọc nguyên xi sách giáo khoa để trả lời câu hỏi. Học sinh còn chưa thật chăm học và chưa có sự say mê môn học. Một số bộ phận học sinh không chuẩn bị bài mới ở nhà, không làm bài tập đầy đủ, trên lớp các em thiếu tập trung suy nghĩ. Cho nên việc ghi nhớ các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử còn chưa tốt. Học sinh chỉ trả lời được những câu hỏi dễ, đơn giản (như trình bày), còn một số câu hỏi tổng hợp, phân tích, giải thích, so sánh...thì học sinh còn rất lúng túng khi trả lời hoặc trả lời thì mang tính chất chung chung. * Điều tra cụ thể : Bản thân tôi đảm nhận việc giảng dạy môn lịch sử lớp 9. Trong quá trình giảng dạy với ý thức vừa nghiên cứu đặc điểm tình hình học tập bộ môn của học sinh vừa tiến hành rút kinh nghiệm qua mỗi tiết dạy. Việc điều tra được thực hiện thông qua khảo sát đầu năm, hỏi đáp với những câu hỏi phát triển tư duy học sinh ở trên lớp, kiểm tra 15 phút, kiểm tra 45 phút. 5 Một số giải pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh trong môn Lịch sử 9 Qua kết quả điều tra, tôi nhận thấy đa số học sinh chỉ trả lời được những câu hỏi mang tính chất trình bày, còn những câu hỏi giải thích tại sao, so sánh, đánh giá nhận thức thì các em còn rất lúng túng khi trả lời. Do vậy kết quả điều tra cũng không cao. Cụ thể: LỚP 9A, B TS GIỎI HS 66 2 3% KHÁ 15 22,7 % TB 34 52,6 % YẾU 15 22,7 % 3. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề Xuất phát từ thực tế bộ môn và quá trình giảng dạy của mình tôi thấy cần tạo ra cho học sinh một không khí học tập sôi nổi, hứng thú hơn trong khi học lịch sử. Có như vậy học sinh mới yêu thích bộ môn và sẽ nâng cao được chất lượng dạy học bộ môn. Thiết nghĩ rằng sử dụng trò chơi, kể chuyện lịch sử và sử dụng yêu tố văn học trong giờ học có thể áp dụng được, ví dụ khi ôn tập, làm bài tập, tổng kết, thực hành… không chỉ nhằm mục đích giải trí cho học sinh mà còn tạo nên một không khí hăng say học tập. Các em phải có thể độc lập suy nghĩ tìm tòi hoặc phối hợp với các bạn trong nhóm để có đáp án nhanh, chính xác. Vì thế khi các em được học Lịch sử qua hình thức trò chơi, kể chuyện sẽ thấy thoải mái hơn, hứng thú hơn, từ đó mà ghi nhớ tốt những kiến thức cơ bản. Có nhiều biện pháp để tạo hứng thú học tập cho học sinh. Trong khuôn khổ của đề tài, tôi xin trình bày một số biện pháp mà tôi đã sử dụng trong quá trình soạn giảng phù hợp với điều kiện dạy và học ở trường tôi, đối với một số tiết ở lớp 9 có lượng kiến thức không quá dài, nội dung tổng hợp của cả bài học và đã thu được kết quả tốt trong đợt thi giáo viên giỏi, được bạn bè đồng nghiệp đánh giá cao. 3.1. Giải pháp: Trò chơi ô chữ a. Cách tạo ô chữ Khi soạn bài, tôi thiết kế một hệ thống ô chữ lịch sử với các ô chữ hàng ngang và một ô chữ hàng dọc. Mỗi ô chữ hàng ngang là một đơn vị kiến thức trong bài học và sẽ có một chữ cái chìa khoá. Mỗi ô hàng ngang có một câu hỏi để học sinh giải đáp. Sau khi giải hết các ô chữ hàng ngang với các chữ cái xuất hiện, hoặc sau khi giải một vài ô chữ, học sinh sẽ tìm được ô chữ hàng dọc. Ô chữ hàng dọc sẽ là nội dung kiến thức cơ bản nhất của bài học. Để tạo ra được một ô chữ có ý nghĩa về nội dung, phù hợp với đối tượng học sinh thì tôi thường gợi ý trước cho học sinh một số nội dung có liên quan đến ô chữ vào cuối tiết học hôm trước để về nhà các em tìm hiểu và chuẩn bị cho tiết học mà tôi sẽ sử dụng trò chơi ô chữ. 6 Một số giải pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh trong môn Lịch sử 9 b. Sử dụng ô chữ Với ô chữ lịch sử, tôi thường sử dụng vào khâu củng cố bài học, hoặc có thể sử dụng để kiểm tra kiến thức sau khi học một chương, một giai đoạn lịch sử. Để thực hiện trò chơi giải ô chữ, tôi dành thời gian khoảng từ 5-7 phút, đây là một trong những biện pháp giúp học sinh nhớ ngay sự kiện cơ bản ở trên lớp, đồng thời kích thích tính tích cực học tập của các em. Bước 1: Tôi đóng vai trò là một người dẫn chương trình. Bước 2: Cho học sinh tự do lựa chọn ô chữ hàng ngang tuỳ thích, giáo viên đọc câu hỏi, học sinh trả lời. Bước 3: Sau khi lần lượt học sinh giải các ô chữ hàng ngang, các chữ cái chìa khoá sẽ xuất hiện; tôi cho học sinh tìm ô chữ hàng dọc và trình bày hiểu biết của em về ô chữ hàng dọc. Bước 4: Tôi nhận xét và tuyên dương những học sinh làm tốt, và cho điểm để động viên các em. Với trò chơi này có sự thuận là giáo viên có thể ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy. c. Thiết kế ô chữ Bài 5 - Tiết 5: Các nước Đông Nam Á. Ô chữ gồm có 6 ô chữ hàng ngang và một từ chìa khoá. Hệ thống câu hỏi cho ô chữ: - Hàng ngang số 1 (có 9 chữ cái): Tên quốc gia giành được độc lập vào tháng 8 - 1945 cùng thời gian với Việt Nam? - Hàng ngang số 2 (có 3 chữ cái): Quốc gia nào ở Đông Nam Á không có biển? - Hàng ngang số 3 (có 6 chữ cái): Nước nào có thủ đô là Ragun? - Hàng ngang số 4 (có 7 chữ cái): Quốc gia duy nhất ở Đông Nam Á không là thuộc địa của thực dân? - Hàng ngang số 5 ( có 5 chữ cái): Mĩ thành lập khối quân sự này ở Đông Nam Á? - Từ chìa khoá gồm có 5 chữ cái: Tổ chức khu vực Đông Nam Á ? *Lưu ý: Với ô chữ này cách chơi là để tìm ra từ chìa khoá (mật mã lịch sử). Sau khi học sinh lựa chọn bất kì 1 ô chữ hàng ngang. Nếu học sinh nào giải đáp được mật mã lịch sử thì giáo viên khuyến khích cho điểm. Đáp án ô chữ: 7 Một số giải pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh trong môn Lịch sử 9 3.2. Giải pháp: Sử dụng trò chơi “ngôi sao may mắn” a. Tạo trò chơi: - Có 5 ngôi sao, trong đó là 4 ngôi sao ẩn chứa 4 câu hỏi tương ứng và 1 ngôi sao may mắn. - Cá nhân hoặc nhóm lần lượt chọn một ngôi sao. - Nếu cá nhân (nhóm) chọn ngôi sao và trả lời đầy đủ câu hỏi ẩn sau ngôi sao thì được 10 điểm, nếu trả lời sai không được điểm. Thời gian suy nghĩ là 10 giây. - Nếu cá nhân (nhóm) chọn ngôi sao ẩn sau là ngôi sao may mắn sẽ được cộng 10 điểm thưởng mà không phải trả lời câu hỏi, và được chọn ngôi sao tiếp theo để tham gia trả lời câu hỏi. - Nếu cá nhân (nhóm) chọn trả lời sai thì các nhóm khác dành quyền trả lời (bằng cách đưa tay). Nếu trả lời đúng được 5 điểm, trả lời sai không được điểm. b. Sử dụng trò chơi: Với trò chơi này tôi có thể sử dụng để củng cố bài học hoặc cũng có thể sử dụng trong các tiết làm bài tập lịch sử. Đặc biệt khi tôi muốn nhấn mạnh một sự kiện lịch sử quan trọng hay nhân vật lịch sử có công lớn đối với đất nước. Thời gian để thực hiện khoảng từ 5 – 7 phút. Để tiến hành trò chơi này, tôi đóng vai trò là người dẫn chương trình, nêu câu hỏi, đáp án và xử lý các tình huống có thể phát sinh trong khi chơi. 8 Một số giải pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh trong môn Lịch sử 9 Ví dụ: 3.3. Giải pháp: Sử dụng trò chơi “Tiếp sức” a. Tạo trò chơi: - Tôi chuẩn bị nội dung cơ bản, những nét chính, những sự kiện lịch sử quan trọng, tiêu biểu của một bài, một chương, một phần vào bảng phụ. - Các sự kiện đưa ra sẽ được thống kê theo thứ tự thời gian hoặc lập niên biểu để học sinh dễ dàng hệ thống kiến thức theo bài học, hoặc theo từng chương, từng phần. - Sau khi tìm được tất cả nội dung các sự kiện, học sinh sẽ dễ dàng khái quát được nội dung của bài, chương, phần vừa mới học. b. Sử dụng trò chơi: Với trò chơi này tôi có thể sử dụng để củng cố bài học hoặc cũng có thể sử dụng trong các tiết ôn tập chương, làm bài tập lịch sử. Đặc biệt khi tôi muốn nhấn mạnh một sự kiện lịch sử, một giai đoạn lịch quan trọng. Thời gian để thực hiện khoảng từ 5 – 7 phút. Để tiến hành trò chơi này, tôi đóng vai trò là người dẫn điều khiển, xử lý các tình huống có thể phát sinh trong khi chơi. Tôi chia lớp làm 2 đội và mỗi đội cử ra 2 người chơi ăn ý nhất. c. Cách chơi: - Phần chơi sẽ có 10 địa danh, khái niệm, nhân vật lịch sử ... hiện trên màn hình, mỗi đội sẽ cử 2 người chơi ăn ý nhất. - Một người nhìn trên màn hình gợi ý cho bạn đoán ra các khái niệm, địa danh và nhân vật lịch sử...người còn lại phải quay mặt xuống khán giả và trả 9 Một số giải pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh trong môn Lịch sử 9 lời. Người nhìn lên màn hình sẽ có 60 giây để xem trước các khái niệm, địa danh, nhân vật lịch sử...Đội chơi có thể bỏ qua nếu không định nghĩa được và sẽ quay lại nếu còn thời gian. Số điểm của phần thi sẽ là tổng điểm của các câu trả lời đúng (mỗi câu đúng được 10 điểm). VD: Bài 13 - Tổng kết lịch sử thế giới từ sau năm 1945 đến nay 3.4. Giải pháp sử dụng yếu tố văn học Nội dung văn học gắn liền với sự kiện lịch sử, Văn học phản ánh lịch sử dân tộc. Nếu trong quá trình giảng dạy giáo viên biết vận dụng một cách linh hoạt kiến thức Văn học thì sẽ làm cho bộ môn đỡ khô khan, đỡ nhàm chán hơn 10 Một số giải pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh trong môn Lịch sử 9 cho các em. Tạo cho học sinh sự thích thú tìm tòi, khai thác kiến thức Lịch sử và hơn hết là giúp các em dễ nhớ, dễ thuộc. Thực tế trong quá trình giảng dạy Lịch sử lớp 9 khi tôi đưa các dẫn chứng văn học đã làm cho các em hứng thú hơn trong giờ học, kích thích được sự tìm tòi, chất lượng bộ môn không ngừng được nâng lên. Bài 14: Việt Nam sau chiến tranh Thế giới thứ nhất. Ở mục I. Chương trình khai thác lần thứ hai của thực dân Pháp. Khi giảng đến phần Thực dân Pháp tăng cường đầu tư vào nông nghiệp và khai mỏ giáo viên có thể minh họa bằng câu thơ: “ Em đi ra Hòn Gai cuốc mỏ Anh đi vào đất đỏ làm phu Đổi thân được mấy đồng xu Thịt xương vùi gốc cao su mấy tầng” Hoặc: “ Cao su đi dễ khó về Khi đi trai tráng, khi về bủng beo” Hoặc: Chúng bóc lột dân ta đến xương tủy, khiến cho dân ta nghèo nàn, thiếu thốn, nước ta xơ xác, tiêu điều. Chúng cướp không ruộng đất, hầm mỏ, nguyên liệu. Chúng giữ độc quyền in giấy bạc, xuất cảng và nhập cảng. Chúng đặt ra hàng trăm thứ thuế vô lí, làm cho dân ta nhất là dân cày và dân buôn trở nên bần cùng. Chúng không cho các nhà tư sản ngóc đầu lên. Chúng bóc lột công nhân vô cùng tàn nhẫn…” (Trích: Tuyên ngôn độc lập” Các câu thơ này và đoạn trích trong Tuyên ngôn độc lập giúp cho học sinh nhận thấy được chính sách tàn bạo, độc ác của Pháp trong việc áp bức bóc lột nhân dân ta và giáo dục lòng căm thù giặc, có thái độ thương yêu những người lao động chân chính. Bài 16: Hoạt động của Nguyễn Ái Quốc ở nước ngoài trong những năm 1919- 1925. Ở mục I. Nguyễn Ái Quốc ở Pháp (1917- 1923), khi Người đọc luận cương của Lê-nin: “…Luận cương đến Bác Hồ và Người đã khóc Lệ Bác Hồ rơi trên chữ Lê-nin 11 Một số giải pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh trong môn Lịch sử 9 Bốn bức tường im nghe Bác lật từng trang sách gấp Tưởng bên ngoài đất nước đợi mong tin Bác reo lên một mình như nói cùng đất nước “Cơm áo là đây, hạnh phúc đây rồi” Hình của Đảng lồng trong hình của nước Phút khóc đầu tiên là phút Bác Hồ cười…” (Trích: Người đi tìm hình của nước - Chế Lan Viên) Mục II. Nguyễn Ái Quốc ở Liên Xô (1923-1924). Tuyết Mát cơ va sáng ấy lạnh trăm lần Trông tuyết trắng như đọng nghìn nước mắt Lê Nin mất rồi nhưng Bác chẳng dừng chân Luận cương của Lê Nin theo người về quê Việt Biên giới còn xa nhưng Bác đã đến rồi Kìa bóng Bác đang hôn lên hòn đá Lắng nghe trong màu hồng hình đất nước phôi thai (Trích: Người đi tìm hình của nước - Chế Lan Viên) Qua các dẫn chứng này còn giúp học sinh dễ nhớ được các mốc lịch sử và giáo dục cho học sinh tình cảm của mình dành cho Bác Hồ. Bài 23: Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 và sự thành lập nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa. Mục III. Giành chính quyền trong cả nước. Nhân sự kiện Bác Hồ đọc tuyên ngôn độc lập, nhà thơ Tố Hữu viết: “ Hôm nay sáng mồng hai, tháng chín Thủ đô hoa vàng nắng Ba Đình Muôn triệu tim chờ chim cũng nín Bỗng vang lên tiếng hát ân tình Hồ chí minh! Hồ chí minh! Người đứng trên đài lặng phút giây Trông đàn con đó vẫy hai tay Cao cao vầng trán ngời đôi mắt Độc lập bây giờ mới thấy đây ! Người đọc Tuyên ngôn rồi chợt hỏi: 12 Một số giải pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh trong môn Lịch sử 9 Đồng bào nghe tôi nói rõ không? Ôi! Câu hỏi hơn một lời kêu gọi. Rất đơn sơ mà ấm bao lòng Cả muôn triệu một lời đáp : Có ! Như Trường Sơn say gió Biển Đông…” Bài thơ này giúp học sinh dễ nhận biết không gian và thời gian Bác Hồ đọc bản Tuyên ngôn độc lập, giáo dục cho học sinh tình cảm thân thương, kính trọng và biết ơn Hồ Chủ Tịch. Bài 25: Những năm đầu của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp (1946- 1950). Giáo viên dẫn: Hỡi đồng bào toàn quốc! Chúng ta muốn hòa bình, chúng ta phải nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta lần nữa. Hỡi đồng bào! Chúng ta phải đứng lên! Bất kì đàn ông, đàn bà, bất kì người già, người trẻ, không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là người Việt Nam thì phải đứng lên đáng thực dân Pháp để cứu Tổ quốc. Ai có súng dùng súng. Ai có gươm dùng gươm. Không có gươm thì dùng cuốc xuổng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực dân Pháp cứu nước. Hỡi anh em binh sĩ, tự vệ, dân quân! Giờ cứu nước đã đến. ta phải hi sinh đến giọt máu cuối cùng, để giữ gìn đất nước. Dù phải gian lao kháng chiến, nhưng với một lòng kiên quyết hi sinh, thắng lợi nhất định về dân tộc ta. Việt Nam độc lập và thống nhất muôn năm! Kháng chiến thắng lợi muôn năm! (Trích: Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến- Hồ Chí Minh) Lời kêu gọi của Chủ Tịch Hồ Chí Minh rất ngắn gọn và súc tích. Lời kêu gọi đã nói rõ được âm mưu của thực dân Pháp và tinh thần đấu tranh vì độc lập của nhân dân Việt Nam. Qua đó học sinh biết được khí thế cách mạng của những năm đầu kháng chiến chống Pháp. Từ đó học tập được từ Người phong cách diễn đạt. 13 Một số giải pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh trong môn Lịch sử 9 Bài 26: Bước phát triển mới của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp (1950- 1953). Trong chiến dịch Biên giới Thu- Đông 1950 Bác Hồ của chúng ta đã trực tiếp ra trận để chỉ đạo chiến dịch. Khi dạy bài này giáo viên yêu cầu HS đọc lại bài thơ Đêm nay Bác không ngủ của nhà thơ Minh Huệ được học ở lớp 6. Anh đội viên thức dậy Rồi Bác đi dém chăn Thấy trời khuya lắm rồi Từng người, từng người một Mà sao Bác vẫn ngồi Sợ cháu mình giật thột Đêm nay Bác không ngủ. Bác nhón chân nhẹ nhàng. Lặng yên bên bếp lửa … Vẻ mặt Bác trầm ngâm Ngoài trời mưa lâm thâm (Trích: Đêm nay Bác không ngủ- Minh Huệ) Mái lều tranh xơ xác. Anh đội viên nhìn Bác Càng nhìn lại càng thương Người Cha mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm. Bài 27: Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc (1953- 1954). Chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ từ lúc mở đầu ngày 13/3/1954 đến khi kết thúc ngày 7/5/1954 giáo viên cung cấp đoạn thơ sau: “ Năm mươi sáu ngày đêm Khoét núi, ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt Máu trộn bùn non Gan không núng, chí không sờn…” Hoặc: “ Kháng chiến ba ngàn ngày Không đêm nào vui bằng đêm nay Đêm lịch sử Điện Biên sáng rực Trên đất nước, như huân chương trên ngực Dân tộc ta dân tộc anh hùng” Hay: 14 Một số giải pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh trong môn Lịch sử 9 “ Chín năm làm một Điện Biên Nên vành hoa đỏ, nên thiên sử vàng…” (Trích: Hoan hô chiến sĩ Điện Biên- Tố Hữu) Qua các bài thơ này giúp học sinh dễ dàng ghi nhớ thời gian diễn ra chiến dịch Điện Biên Phủ (56 ngày đêm), chín năm kháng chiến chống Pháp (từ 1946 đến 1954) và làm cho học sinh hiểu rõ sự hi sinh, gian khổ và đã làm nên một Điện Biên Phủ chấn động địa cầu. 3.5. Giải pháp: “Kể chuyện lịch sử” a. Chuẩn bị: - Tôi cho học sinh về nhà sưu tầm các câu chuyện lịch sử liên quan đến nhân vật lịch sử trong bài vừa học xong. - Nếu bài học là phần lịch sử địa phương thì định hướng trước nội dung các câu chuyện lịch sử để các em tiện sưu tầm. b. Sử dụng trò chơi: Với trò chơi này tôi có thể sử dụng ở phần kiểm tra bài cũ hoặc tổng kết bài học. Đặc biệt khi tôi muốn nhấn mạnh một nhân vật lịch sử quan trọng của dân tộc, của một nước khác hay của thế giới đối với tất cả 4 khối lớp. Thời gian để thực hiện khoảng từ 3 – 7 phút. Để tiến hành trò chơi này, tôi có thể gọi bất kỳ em học sinh nào, hoặc có thể gọi những em có năng khiếu kể chuyện, diễn xuất và trình bày tốt một cách tự nhiên trước đông người. Ví dụ: Kể chuyện về các nhân vật lịch sử như: Nguyễn Ái Quốc, Lê Hồng Sơn, Lê Hồng Phong, Nguyễn Thị Minh Khai, Nguyễn Văn Cừ, Kim Đồng, Phan Đình Giót, Tô Vĩnh Diện, Bế văn Đàn, Lê Văn Tám, Nguyễn Bá Ngọc, Nguyễn Viết Xuân, Võ Thị Sáu….. 4. Hiệu quả của sáng kiến kinh ngiệm Với các trò chơi trên, tôi đã áp dụng trong quá trình giảng dạy, nó đã thực sự đem lại hứng thú học tập, các em học tập sôi nổi, hiệu quả hơn. Bởi ngoài việc chơi, hơn hết là các em được ghi nhớ các đơn vị kiến thức một cách nhẹ nhàng, không gượng ép, nặng nề. “Học mà chơi, chơi mà học”, và dần dần các em yêu thích hơn bộ môn Lịch sử. Tôi hy vọng rằng với một số giải pháp nêu trên sẽ góp phần nâng cao chất lượng học tập ở các bộ môn nói chung và môn Lịch sử nói riêng. Sau khi áp dụng các giải pháp trên, chất lượng môn Lịch sử mà tôi đảm nhiệm ở học kì I năm học 2016 - 2017 đã được nâng lên so với kết quả khảo sát đầu năm. LỚP 9A, B TS HS 66 GIỎI 6 9,1 % KHÁ 22 33,3 % TB 30 45,5 % PHẦN III: KẾT LUẬN 15 YẾU 8 12 Một số giải pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh trong môn Lịch sử 9 1. Bài học kinh nghiệm Vấn đề đổi mới phương pháp để nâng cao chất lượng dạy học đang đặt ra cho toàn ngành giáo dục nói chung và mỗi giáo viên nói riêng. Đặc biệt với sự phát triển của công nghệ thông tin hiện nay, đó là một thuận lợi cho giáo viên trong việc đổi mới phương pháp. Vì vậy, qua kinh nghiệm dạy học tôi đã xây dựng được một số giải pháp tạo hứng thú cho học sinh học tập môn Lịch sử và tôi thiết nghĩ đây là giải pháp có thể vận dụng tốt trong dạy học. Tuy nhiên, khi tổ chức trò chơi giáo viên cần lưu ý: phải phổ biến rõ luật chơi cho học sinh: Thành phần tham gia, thời gian, số lượng câu hỏi, phần thưởng… Trò chơi có thể chơi vào cuối giờ học để củng cố bài học, hoặc có thể dùng trò chơi để kiểm tra kiến thức của học sinh sau khi học xong một thời kỳ, một giai đoạn lịch sử…Các câu hỏi cho mỗi ô chữ, mỗi cánh hoa phải tập trung vào các đơn vị kiến thức lịch sử cần ghi nhớ. Ô chữ, Ngôi sao may mắn, Tiếp sức phải là nội dung kiến thức quan trọng, bao trùm lên toàn bộ bài học hoặc của một chương, một giai đoạn lịch sử. Trò chơi chỉ là một phần trong tiết học để góp phần tạo hứng thú học tập cho các em. Tránh tình trạng lạm dụng quá mức, biến giờ học thành trò chơi sẽ làm mất thời gian và gây nên phản tác dụng. Để trò chơi thành công, đòi hỏi giáo viên luôn phải tìm tòi, sáng tạo, chuẩn bị công phu trước khi đến lớp. 2. Kiến nghị và đề xuất Để áp dụng sáng kiến này có kết quả tôi xin đề xuất ý kiến: - Đối với ngành giáo dục: Cần chú trọng phát huy các mô hình Câu lạc bộ lịch sử, Ngược dòng lịch sử…trong các nhà trường để nhằm thúc đẩy quá trình dạy, học có hiệu quả. - Đối với nhà trường: cần tổ chức các hoạt động ngoại khoá, sinh hoạt theo chủ đề nhân kỷ niệm các ngày lễ lớn như: ngày 22/12, 3/2, 8/3, 30/4, 19/5… nên lồng ghép một số trò chơi như trên nhằm kiểm tra kiến thức học sinh, kích thích sự tìm tòi học hỏi, tạo ra “sân chơi” bổ ích đối với mọi lứa tuổi học sinh. - Đối với giáo viên: Cần thực sự tâm huyết với bộ môn, đầu tư chú trọng đến chất lượng từng tiết dạy, hệ thống kiến thức một cách khoa học, sắp xếp thời gian hợp lý để tổ chức thực hiện các trò chơi, kể chuyện lịch sử và sử dụng yếu tố văn học trong các tiết học một cách có hiệu quả nhất. Trên đây là một kinh nghiệm nhỏ của riêng tôi nên không tránh khỏi những khiếm khuyết, rất mong nhận được sự góp ý xây dựng của bạn bè, đồng nghiệp và hội đồng chuyên môn ngành để kinh nghiệm của tôi hoàn thiện hơn. Nội trú, ngày 15 tháng 1 năm 2018 Người viết sáng kiến Lã Thùy Dương 16 Một số giải pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh trong môn Lịch sử 9 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Phương pháp dạy học Lịch sử (Phan Ngọc Liên - Trần Văn Trị; NXB giáo dục) 2. Đổi mới việc dạy học Lịch sử lấy học sinh là trung tâm (Hội giáo dục lịch sử - NXB Đại học Quốc gia Hà Nội) 3. Việt sử giai thoại (Nguyễn Khắc Thuần - NXB giáo dục) 4. Sách giáo khoa, sách giáo viên Lịch sử 6,7,8,9 (NXB giáo dục) ĐÁNH GIÁ CỦA TỔ CHUYÊN MÔN ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ĐÁNH GIÁ CỦA LÃNH ĐẠO NHÀ TRƯỜNG ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... 17 Một số giải pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh trong môn Lịch sử 9 ĐÁNH GIÁ CỦA HỒI ĐỒNG GIÁM KHẢO ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... 18