Tài liệu Skkn một số giải pháp giúp học sinh lớp 2 học tốt phân môn luyện từ và câu

MỘT SỐ GIẢI PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 2 HỌC TỐT PHÂN MÔN LUYỆN TỪ VÀ CÂU ………………………….……… I. ĐẶT VẤN ĐỀ: M«n TiÕng ViÖt lµ m«n häc gãp phÇn quan träng trong viÖc gióp c¸c em häc c¸c m«n häc kh¸c. D¹y TiÕng ViÖt ë tiÓu häc lµ d¹y ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho ngêi b¶n ng÷ v× b¶n th©n c¸c em ®· biÕt tiÕng mÑ ®Î. Chóng ta cÇn d¹y cho c¸c em biÕt c¸ch sö dông ng«n ng÷ sao cho phï hîp trong m«n TiÕng ViÖt ë tiÓu häc bao gåm nhiÒu ph©n m«n nh : tËp ®äc, chÝnh t¶, kÓ chuyÖn, tËp lµm v¨n, tËp viÕt vµ luyÖn tõ vµ c©u. Mçi ph©n m«n ®Òu cã nh÷ng vai trß quan träng riªng. Nhng ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u lµ mét ph©n m«n mµ t«i yªu thÝch nhÊt. V× ®©y lµ ph©n m«n ®ãng vai trß quan träng ®èi víi viÖc ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña häc sinh nãi chung vµ ®èi víi häc sinh líp 2 nãi riªng. Trong thùc tÕ, ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u cã vÞ trÝ rÊt quan träng, lµ ch×a kho¸ më ra kho tµng v¨n ho¸ trªn mäi lÜnh vùc ®êi sèng, x· héi cña con ngêi. H¬n n÷a, ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u gióp häc sinh lÜnh héi TiÕng ViÖt, v¨n ho¸, lµ c«ng cô giao tiÕp t duy vµ häc tËp. §èi víi häc sinh khi sö dông TiÕng ViÖt th× viÖc luyÖn tõ vµ c©u cã mét vai trß quan träng nã gióp häc sinh cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó sö dông TiÕng ViÖt ®¹t hiÖu qu¶ cao trong häc tËp c¸c m«n v¨n ho¸, trong viÖc viÕt v¨n b¶n. XuÊt ph¸t tõ môc ®Ých yªu cÇu cña m«n TiÕng ViÖt trong trêng tiÓu häc nh»m t¹o cho häc sinh n¨ng lùc sö dông TiÕng ViÖt, v¨n ho¸ vµ hiÖn ®¹i ®Ó suy nghÜ, giao tiÕp vµ häc tËp. Th«ng qua viÖc häc TiÕng ViÖt rÌn cho häc sinh n¨ng lùc t duy, ph¬ng ph¸p suy nghÜ, gi¸o dôc cho c¸c em t tëng, t×nh c¶m trong s¸ng. Cã nh vËy míi thùc hiÖn ®îc nhiÖm vô ®µo t¹o häc sinh thµnh nh÷ng con ngêi ph¸t triÓn toµn diÖn. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng yªu cÇu rÌn luyÖn kÜ n¨ng luyÖn tõ, ®Æt c©u cho häc sinh tiÓu häc, rÌn cho c¸c em mét sè phÈm chÊt nh : ãc thÈm mÜ, tÝnh kû luËt, ®ång thêi båi dìng cho c¸c em lßng yªu quý TiÕng ViÖt biÓu thÞ t×nh c¶m tèt ®Ñp trong viÖc häc vµ hiÓu ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u. Trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ gi¶ng d¹y t«i ®· n¾m ®îc nh÷ng c¬ së lÝ luËn cña c«ng t¸c gi¸o dôc häc sinh ®Æc biÖt lµ chÊt lîng d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u cña líp 2. T«i ®· t×m hiÓu nh÷ng phÇn nµo vÒ néi dung vµ biÖn ph¸p thùc tÕ trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y. §Æc biÖt lµ nh÷ng biÖn ph¸p d¹y ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u cho häc sinh líp 2 nh»m n©ng cao chÊt lîng gi¶ng d¹y. MÆt kh¸c, ®èi víi gi¸o viªn chÊt lîng gi¶ng d¹y ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u lµ nhiÖm vô hµng ®Çu. Cã d¹y tèt th× kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh míi ®îc n©ng cao. Gi¸o viªn cã d¹y tèt hay kh«ng ®îc ®¸nh gi¸ ë chÝnh thµnh tÝch häc tËp cña c¸c em. 1 KÕt qu¶ häc tËp cña c¸c em lµ thíc ®o qu¸ tr×nh phÊn ®Êu rÌn luyÖn cña chÝnh b¶n th©n mçi gi¸o viªn. Cho nªn khi gi¶ng d¹y, mçi gi¸o viªn tiÓu häc ph¶i truyÒn ®¹t hÕt søc m×nh cho c¸c em häc tËp. Trong qu¸ tr×nh d¹y häc víi lßng say mª nghiªn cøu t×m tßi häc tËp céng víi sù yªu thÝch TiÕng ViÖt, víi nh÷ng tõ vµ c©u phong phó mang nhiÒu ý nghÜa ®· híng t«i ®Õn víi ®Ò tµi :  N©ng cao chÊt lîng d¹y vµ häc luyÖn tõ vµ c©u líp 2 . H¬n n· trong qu¸ tr×nh d¹y häc t«i thÊy ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u chiÕm mét lîng thêi gian t¬ng ®èi nhiÒu cña m«n TiÕng ViÖt. Nhng thùc tÕ viÖc d¹y vµ häc ph©n m«n nµy vÉn cha ®¹t ®îc kÕt qu¶ cao. Kh«ng chØ viÖc d¹y mµ viÖc häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u hiÖn nay nh×n chung kÕt qu¶ ®¹t cha cao v× nhiÒu lÝ do kh¸ch quan mang l¹i. Thùc tÕ trÎ em thµnh phè vµ thÞ x· cã kh¶ n¨ng häc vµ lµm bµi tËp ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u tèt h¬n trÎ em vïng n«ng th«n vµ trÎ em vïng s©u vïng xa. §iÒu ®ã dÏ hiÓu v× tÇm hiÓu biÕt, vèn sèng, vèn kinh nghiÖm thùc tÕ m«i trêng giao tiÕp vµ ®iÒu kiÖn thêi gian cña c¸c em còng kh¸c nhau lµm cho kh¶ n¨ng t duy vµ ®é s¸ng t¹o còng kh¸c biÖt. NÕu trÎ cã ®iÒu kiÖn sèng tèt th× kh¶ n¨ng ph¸t triÓn vÒ mäi mÆt sÏ tèt h¬n. MÆt kh¸c trong qu¸ tr×nh häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u häc sinh cßn rÊt khã kh¨n trong viÖc ph©n biÖt c©u, ch÷, tõ vµ tiÕng gi÷a c¸c tõ trong c©u vµ nhËn biÕt c©u trong qu¸ tr×nh häc vµ lµm bµi tËp luyÖn tõ vµ c©u nh viÖc lùa chän vµ sö dông c¸c tõ trong c©u v¨n hay dÔ hiÓu dïng c¸c tõ ®Ó ®Æt c©u theo môc ®Ých nãi. Trong giao tiÕp nhiÒu khi c¸c em dïng tõ ®Æt c©u cha chÝnh x¸c, ®«i khi cßn lñng cñng v× c¸c em cßn nhá tuæi, t duy ph¸t triÓn cha cao nªn c¸c em thêng nãi vµ lµm nh suy nghÜ cña m×nh mµ cha cã sù lùa chän tõ, c©u cho thÝch hîp, cha cã sù chau chuèt trong c¸ch dïng tõ, c©u trong c¸c c©u nãi. ChÝnh v× vËy cÇn cã sù híng dÉn cña gi¸o viªn, sù ®Þnh híng ®óng ®¾n ®Ó c¸c em ph¸t triÓn theo híng tÝch cùc. Bªn c¹nh ®ã, kh«ng ph¶i gi¸o viªn nµo còng cã chuyªn m«n v÷ng vÒ luyÖn tõ vµ c©u, kh«ng ph¶i gi¸o viªn nµo còng giái trong giao tiÕp còng nh trong viÖc sö dông tõ vµ c©u. Víi nh÷ng c¬ së lÝ luËn trªn vµ c¨n cø vµo thùc tiÔn nh ®· nªu trªn t«i ®i s©u vµo t×m hiÓu kh¶ n¨ng ph©n biÖt tõ vµ c©u, kh¶ n¨ng nhËn biÕt tõ vµ c¸ch dïng tõ ®Ó ®Æt c©u cña häc sinh tiÓu häc, cô thÓ lµ häc sinh líp 2 ®Ó thÊy ®îc nh÷ng u ®iÓm vµ khuyÕt ®iÓm cña häc sinh trong qu¸ häc tËp nãi chung vµ häc luyÖn tõ vµ c©u nãi riªng. Tõ ®ã nªu ra c¸c biÖn ph¸p ®Ò xuÊt cô thÓ nh»m kh¾c phôc ®îc nh÷ng khã kh¨n vµ víng m¾c cña gi¸o viªn vµ häc sinh khi gi¶ng d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u, gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng d¹y vµ häc ph©n m«n nµy ë tiÓu häc nãi chung vµ líp 2 nãi riªng. 2 HiÓu ®îc tÇm quan träng cña viÖc dïng tõ, ®Æt c©u vµ so s¸nh víi thùc tr¹ng t×nh h×nh häc tËp cña líp t«i, t«i rÊt b¨n kho¨n vµ lo l¾ng, t×m ra mét biÖn ph¸p gi¶i quyÕt kÞp thêi tríc m¾t vµ rÌn luyÖn l©u dµi ®Ó híng dÉn c¸c em nh÷ng biÖn ph¸p dïng tõ ®Æt c©u cã hiÖu qu¶. II. Thùc tr¹ng cña viÖc d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u: 1. Kh¶o s¸t ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa: M«n luyÖn tõ vµ c©u líp 2 c¶ n¨m cã 35 bµi t¬ng øng víi 35 tiÕt vµ d¹y trong thêi gian 1 tiÕt / 1 tuÇn : + K× I gåm 18 bµi trong ®ã cã 2 bµi «n tËp vµ 16 bµi míi. + k× II gåm 17 bµi trong ®ã cã 2 bµi «n tËp vµ 15 bµi míi. S¸ch gi¸o khoa TiÕng ViÖt líp 2 ®îc chia thµnh hai tËp (tËp mét vµ tËp hai) mçi tËp dïng trong mét k×. ë s¸ch TiÕng ViÖt líp 2 ®îc tr×nh bµy riªng theo tõng ph©n m«n : TËp ®äc, kÓ chuyÖn, chÝnh t¶, tËp viÕt, luyÖn tõ vµ c©u, tËp lµm v¨n. Nh vËy, thêi gian dµnh cho viÖc häc luyÖn tõ vµ c©u so víi c¸c ph©n m«n kh¸c còng lµ t¬ng ®èi nhiÒu ( chØ kÐm ph©n m«n tËp ®äc vµ chÝnh t¶). Sang häc k× II sè tiÕt häc mét tuÇn cña m«n häc nµy vÉn ®îc gi÷ nguyªn. 2. Kh¶o s¸t høng thó häc luyÖn tõ vµ c©u cña häc sinh. * Néi dung kh¶o s¸t: Bµi tËp 1: §iÒn vµo ngoÆc ®¬n ( ) dÊu chÊm hoÆc dÊu hái: Nam nhê chÞ viÕt th th¨m «ng bµ v× em míi vµo líp 1, cha biÕt viÕt ( ) ViÕt xong th, chÞ hái: - Em cã muèn nãi thªm g× n÷a kh«ng ( ) CËu bÐ ®¸p: D¹ cã ( ) ChÞ viÕt hé em vµo cuèi th: “Xin lçi «ng bµ v× ch÷ ch¸u xÊu vµ nhiÒu lçi chÝnh t¶”. + §¸p ¸n bµi tËp 1: Nam nhê chÞ viÕt th th¨m «ng bµ v× em míi vµo líp 1, cha biÕt viÕt (.) ViÕt xong th, chÞ hái: - Em cã muèn nãi thªm g× n÷a kh«ng (?) CËu bÐ ®¸p : D¹ cã (.) ChÞ viÕt hé em vµo cuèi th : “Xin lçi «ng bµ v× ch÷ ch¸u xÊu vµ nhiÒu lçi chÝnh t¶”. KÕt qu¶ ®iÓm bµi tËp 1 3 Líp SÜ sè §iÓm 9 - 10 2A 31 Sè ®iÓm vµ % §iÓm 7 – 8 §iÓm 5 – 6 2 5 13 §iÓm díi 5 11 - Sau khi lµm bµi tËp nµy, t«i thÊy häc sinh ®Òu hiÓu vµ n¾m ®îc yªu cÇu cña bµi. Mét sè em tr×nh bµy bµi s¹ch, ®Ñp, viÕt ®óng chÝnh t¶. - D¹ng bµi tËp nhËn biÕt dÊu chÊm, dÊu hái häc sinh ®· lµm quen tõ ®Çu n¨m häc ®Õn b©y giê. Tuy nhiªn cßn mét sè em x¸c ®Þnh dÊu chÊm cha chÝnh x¸c, c¸c em cßn nhÇm lÉn gi÷a dÊu chÊm vµ dÊu hái. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn sai sãt nµy lµ do c¸c em cha n¾m ®îc kh¸i niÖm, kh«ng chÞu khã lµm bµi tËp vµ cha chó ý nghe bµi gi¶ng trªn líp. Bªn c¹nh ®ã cã mét sè em cha x¸c ®Þnh ®îc c©u ®Ó ®Æt dÊu Bµi tËp 2: G¹ch mét g¹ch díi bé phËn c©u tr¶ lêi c©u hái Ai ? G¹ch hai g¹ch díi bé phËn c©u tr¶ lêi c©u hái lµm g×? MÉu: Chi / ®Õn t×m b«ng cóc mµu xanh a/ C©y xoµ cµnh «m cËu bÐ. b/ Em häc thuéc ®o¹n th¬. c/ Em lµm ba bµi tËp to¸n. §¸p ¸n bµi tËp 2: a/ C©y / xoµ cµnh «m cËu bÐ. b/ Em / häc thuéc ®o¹n th¬. c/ Em / lµm ba bµi tËp to¸n. KÕt qu¶ ®iÓm bµi tËp 2 Líp SÜ sè §iÓm 9 - 10 2A 31 Sè ®iÓm vµ % §iÓm 7 – 8 §iÓm 5 – 6 6 8 5 §iÓm díi 5 12 * Qua bµi tËp 2, t«i thÊy häc sinh ®Òu hiÓu vµ n¾m ®îc bµi, häc sinh tr×nh bµy bµi s¹ch ®Ñp, tr×nh bµy bµi khoa häc. - D¹ng bµi tËp nhËn biÕt vÒ bé phËn c©u nµy, häc sinh b¾t ®Çu lµm quen tõ ®Çu n¨m häc nhng cßn mét sè em x¸c ®Þnh tõ, c©u cha chÝnh x¸c. Qua bµi tËp nµy, t«i thÊy viÖc n¾m c¸c c©u chia theo môc ®Ých nãi cña c¸c em lµ rÊt tèt, g¹ch díi c¸c bé phËn c©u chÝnh x¸c. 4 *Qua kh¶o s¸t t«i thÊy: - PhÇn lín häc sinh kh«ng thÝch häc ph©n m«n nµy, sè häc sinh thÝch lµ rÊt Ýt vµ c¸c em ®Òu lµ nh÷ng häc sinh häc kh¸ m«n häc nµy còng nh c¸c m«n kh¸c. Do nhËn thøc cña c¸c em chñ yÕu lµ c¶m tÝnh nªn sù vËn dông vèn sèng vµo trong bµi tËp cßn thiÕu chÝnh x¸c. Bªn c¹nh ®ã kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh tõ, c©u cña häc sinh cßn kÐm, c¸c em cßn nhÇm lÉn gi÷a dÊu chÊm vµ dÊu chÊm hái. Tõ viÖc lµm bµi tËp cña häc sinh ta dÔ dµng thÊy ®îc kh¶ n¨ng t duy vµ s¸ng t¹o cña häc sinh lµ cha cao, víi bµi tËp ®ßi hái sù t duy vµ s¸ng t¹o th× kÕt qu¶ lµm bµi tËp cña c¸c em cßn h¹n chÕ. ViÖc rÌn luyÖn bèn kü n¨ng c¬ b¶n: nghe, nãi, ®äc, viÕt cho häc sinh cha thêng xuyªn v× vËy kh¶ n¨ng diÔn ®¹t cña c¸c em cha thùc sù tèt ë c¶ hai mÆt nãi viÕt. Khi giao tiÕp, t«i thÊy häc sinh nãi cha lu lo¸t. §ång thêi c¸c em thêng nãi theo ®óng suy nghÜ cña m×nh. Nh×n chung kh¶ n¨ng giao tiÕp vµ n¾m b¾t cña c¸c em cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn bµn, ph¶i t×m ra nguyªn nh©n vµ cã nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu kÞp thêi ®Ó kh¾c phôc nh÷ng nhîc ®iÓm cña häc sinh. III. Mét sè biÖn ph¸p trong gi¶ng d¹y Ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u: 1. §Ó cã thÓ häc tèt ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u, ngay tõ ®Çu tiÕt häc ngêi gi¸o viªn ph¶i kh¬i sù tß mß, høng thó häc cho c¸c em b»ng chÝnh lêi giíi thiÖu cña m×nh. Khi giíi thiÖu bµi luyÖn tõ vµ c©u ë tuÇn 3: “Tõ chØ sù vËt. KiÓu c©u : Ai lµ g×? §©y chÝnh lµ bµi häc víi chñ ®Ò: B¹n bÌ. Gi¸o viªn cã thÓ hái: Trong tuÇn c¸c em ®· häc nh÷ng bµi tËp ®äc nµo nãi vÒ b¹n bÌ? Sau khi häc sinh tr¶ lêi, gi¸o viªn sÏ giíi thiÖu: C¸c con ®· ®îc häc nh÷ng bµi tËp ®äc nãi vÒ t×nh b¹n. C¸c con cã biÕt tõ chØ sù vËt lµ g× kh«ng? Vµ muèn nãi theo kiÓu c©u: Ai lµ g×? con sÏ nãi nh thÕ nµo. H«m nay c« sÏ cïng c¸c con t×m hiÓu vÒ tõ chØ sù vËt vµ kiÓu c©u : Ai lµ g×? HoÆc t«i cã thÓ dïng tranh ¶nh ®Ó giíi thiÖu bµi nh»m g©y høng thó, t¹o nhu cÇu häc bµi ë häc sinh. 2. Gi¸o viªn cÇn ph©n ra c¸c kiÓu bµi trong ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u: a. D¹y bµi lý thuyÕt vÒ tõ: ë líp 2, cã nh÷ng bµi d¹y vÒ lý thuyÕt tõ nh : Tõ vµ c©u, tõ ng÷ chØ sù vËt (Danh tõ), tõ ng÷ chØ ho¹t ®éng, tr¹ng th¸i (®éng tõ), tõ ng÷ chØ ®Æc ®iÓm, t×nh c¶m (tÝnh tõ). Nh÷ng bµi häc nµy lµ tæng kÕt nh÷ng kiÕn thøc ®îc rót ra tõ nh÷ng bµi tËp häc sinh ®îc lµm. Kh¸c víi ch¬ng tr×nh líp 2 cò, ch¬ng tr×nh líp 2 míi häc sinh ®îc lµm bµi tËp sau ®ã míi rót ra kiÕn thøc träng t©m cña bµi. 5 D¹y nghÜa cña tõ ®îc hiÓu lµ néi dung ®èi tîng vËt chÊt, lµ sù ph¶n ¸nh ®èi tîng cña hiÖn thùc trong nhËn thøc ®îc ghi l¹i b»ng tæ hîp ©m thanh x¸c ®Þnh, ®Ó lµm t¨ng vèn tõ cho häc sinh, gi¸o viªn cÇn ph¶i cung cÊp nh÷ng tõ míi b»ng nh÷ng tranh ¶nh, ho¹t ®éng hay lêi nãi mµ gi¸o viªn ®a ra. C«ng viÖc ®Çu tiªn cña d¹y tõ lµ ph¶i lµm cho häc sinh hiÓu nghÜa cña tõ, hiÓu ®îc tÇm quan träng cña viÖc d¹y nghÜa cña tõ vµ nã cßn lµ nhiÖm vô sèng cßn trong sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña trÎ em. Muèn thùc hiÖn ®îc ®iÒu nµy ngêi gi¸o viªn ph¶i hiÓu nghÜa cña tõ, ph¶i biÕt gi¶i nghÜa phï hîp víi môc ®Ých d¹y, phï hîp víi ®èi tîng häc sinh. Gi¶i nghÜa tõ b»ng trùc quan lµ biÖn ph¸p gi¸o viªn ®a vËt thËt, tranh ¶nh chiÕm vÞ trÝ quan träng trong gi¶i nghÜa tõ ë tiÓu häc v× nã gãp phÇn gióp häc sinh hiÓu nghÜa cña tõ mét c¸ch dÔ dµng nhng c¸ch gi¶i nghÜa nµy ®ßi hái ngêi gi¸o viªn ph¶i chuÈn bÞ kh¸ c«ng phu. VÝ dô: Bµi “Tõ chØ sù vËt” (tuÇn 3) gi¸o viªn ph¶i gi¶i nghÜa cho häc sinh c¸c tõ chØ sù vËt nh : bé ®éi, c«ng nh©n, c©y dõa, c©y mÝa th«ng qua tranh vµ lêi nãi cña gi¸o viªn. Ngoµi ra, gi¸o viªn cßn ph¶i gi¶i nghÜa b»ng ng÷ c¶nh, ®ã lµ ®a tõ vµo trong mét nhãm tõ, mét c©u, mét bµi ®Ó lµm râ nghÜa cña tõ trong ng÷ c¶nh. Gi¸o viªn kh«ng cÇn gi¶i thÝch mµ nghÜa cña tõ tù béc lé trong ng÷ c¶nh. VÝ dô: Bµi “tõ vµ c©u” (tuÇn 1). Gi¶i thÝch tõ “nhµ” gi¸o viªn cã thÓ ®a tõ nhµ vµo trong c©u: N¬i em ë lµ ng«i nhµ ba tÇng. b. D¹y bµi më réng vèn tõ: C¬ së cña viÖc hÖ thèng ho¸ vèn tõ lµ sù tån t¹i cña tõ trong ý thøc con ngêi, tõ tån t¹i trong ®Çu ãc con ngêi kh«ng ph¶i lµ nh÷ng yÕu tè rêi r¹c mµ lµ mét hÖ thèng. Chóng ®îc s¾p xÕp theo mét hÖ thèng liªn tëng nhÊt ®Þnh gi÷a c¸c tõ nµy víi tõ kh¸c cã mét nÐt g× chung khiÕn ta ph¶i nhí ®Õn tõ kia nªn tõ ®îc tÝch luü nhanh chãng h¬n. Tõ míi cã thÓ ®îc sö dông trong lêi nãi vµ khi sö dông nhê hÖ thèng liªn tëng, häc sinh nhanh chãng huy ®éng lùa chän tõ phï hîp víi yªu cÇu giao tiÕp. Víi môc ®Ých tÝch luü nhanh chãng vèn tõ vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó sö dông tõ mét c¸ch dÔ dµng, gi¸o viªn ®a ra nh÷ng tõ theo mét hÖ thèng vµ ®ång thêi x©y dùng mét bµi tËp hÖ thèng ho¸ vèn tõ trong d¹y tõ. ë líp 2, c¸c em ®îc häc tõ theo chñ ®Ò, cø 2 tuÇn c¸c em ®îc häc mét chñ ®Ò Khi häc sinh cha n¾m ch¾c tõ th× gi¸o viªn cÇn gîi ý tõ vµ gióp häc sinh hiÓu ®îc nghÜa cña tõ vµ n¾m ch¾c hÖ thèng tõ mét c¸ch thµnh th¹o, biÕt dïng tõ ®Ó ®Æt c©u. Gi¸o viªn cÇn ®Þnh híng nh÷ng tõ nhÊt ®Þnh, cÇn thu hÑp ph¹m vi liªn tëng l¹i. VÝ dô: Khi d¹y bµi : “Tõ ng÷ vÒ c¸c m«n häc” (tuÇn 7) Gi¸o viªn ®a ra nh÷ng c©u hái gîi tõ ®Ó gióp häc sinh n¾m ®îc hÖ thèng cña tõ trong chñ ®Ò “thÇy c«” nh : 6 - Nh÷ng m«n nµo em ®îc häc nhiÒu nhÊt? (m«n To¸n vµ TiÕng ViÖt) - Ngoµi ra em cßn häc nh÷ng m«n häc nµo kh¸c n÷a? (Tù nhiªn – x· héi, ®¹o ®øc, nghÖ thuËt). - Trong m«n TiÕng ViÖt em häc gåm cã nh÷ng ph©n m«n nµo? (TËp ®äc, chÝnh t¶, luyÖn tõ vµ c©u, tËp viÕt, kÓ chuyÖn, tËp lµm v¨n). - Trong m«n nghÖ thuËt em thÊy cã nh÷ng ph©n m«n nµo? (Thñ c«ng, ©m nh¹c, mÜ thuËt). - Sau ®ã gi¸o viªn dïng nh÷ng tÊm b×a kh¸c mµu ®Ó ph©n biÖt c¸c m«n häc. Gi¶i c¸c bµi tËp hÖ thèng ho¸ vèn tõ, häc sinh sÏ x©y dùng ®îc nh÷ng nhãm tõ kh¸c nhau. §Ó híng dÉn häc sinh lµm nh÷ng bµi tËp nµy gi¸o viªn cÇn cã vèn tõ cÇn thiÕt vµ ph©n biÖt ®îc c¸c lo¹i tõ. VÝ dô: Chän tõ ng÷ thÝch hîp råi ®iÒn vµo chç trèng ®Ó t¹o thµnh mét c©u hoµn chØnh: a/ Ch¸u … «ng bµ b/ Con … cha mÑ c/ Em … anh chÞ - Gi¸o viªn ph¶i x¸c ®Þnh cho häc sinh ë bµi tËp nµy ph¶i ®iÒn nh÷ng tõ ng÷ nãi vÒ t×nh c¶m mµ c¸c em ®· ®îc häc. - Sau ®ã häc sinh cã thÓ ®iÒn nhiÒu tõ cã nghÜa t¬ng tù nhau nh c©u a. Ch¸u … «ng bµ (häc sinh cã thÓ ®iÒn : kÝnh yªu, kÝnh träng) c. D¹y bµi tÝch cùc ho¸ vèn tõ: D¹ng bµi tËp nµy kh«ng chØ gióp häc sinh n¾m ®îc nghÜa mµ cßn lµm râ kh¶ n¨ng kÕt hîp tõ. Nh÷ng bµi tËp ®îc sö dông ë líp 2 lµ bµi tËp ®iÒn tõ, bµi tËp ®Æt c©u, bµi tËp t¹o tõ. VÝ dô: Bµi “Tõ ng÷ vÒ t×nh c¶m” (tuÇn 12) Dïng mòi tªn ( ) nèi c¸c tiÕng sau thµnh nh÷ng tõ cã hai tiÕng råi ghi c¸c tõ t×m ®îc vµo dßng díi. Yªu th¬ng mÕn quý kÝnh 7 - Gi¸o viªn híng dÉn häc sinh b»ng c¸ch : Híng dÉn c¸c em t¹o c¸c tõ theo tõng tiÕng díi d¹ng s¬ ®å c©y. Nh tiÕng “yªu” ta cã c¸c tõ : yªu th¬ng, yªu quý, yªu mÕn… t¬ng tù nh vËy häc sinh sÏ t¹o c¸c tõ tiÕp theo. Víi c¸c d¹ng bµi tËp nµy gi¸o viªn cÇn cho häc sinh ph©n tÝch ®Ò bµi mét c¸ch râ rµng. Khi cÇn gi¸o viªn cã thÓ gi¶i thÝch ®Ó c¸c em n¾m ®îc yªu cÇu cña bµi tËp. Khi híng dÉn häc sinh lµm bµi tËp, gi¸o viªn ph¶i n¾m ch¾c tr×nh tù gi¶ng bµi, cÇn cã nh÷ng dù tÝnh cho nh÷ng t×nh huèng vµ nh÷ng lçi häc sinh m¾c ph¶i khi gi¶i bµi tËp ®Ó söa ch÷a kÞp thêi. Cuèi cïng gi¸o viªn ph¶i kiÓm tra, ®¸nh gi¸ nh¾m kÝch thÝch høng thó häc tËp cña häc sinh. Muèn cho häc sinh mét mÉu s¶n phÈm tèt nhÊt th× ngêi gi¸o viªn ph¶i chuÈn bÞ mÉu lêi gi¶i ®óng vµ dïng nã ®èi chiÕu víi bµi lµm cña häc sinh. Víi nh÷ng bµi lµm sai gi¸o viªn kh«ng nhËn xÐt chung mµ chØ râ bµi häc sinh sai ë ®©u vµ chuyÓn tõ lêi gi¶i sai sang lêi gi¶i ®óng. d. D¹y bµi kh¸i niÖm c©u: Qu¸ tr×nh h×nh thµnh kh¸i niÖm c©u cã thÓ chØ ra theo c¸c bíc sau: §a ng÷ liÖu vµ ph©n tÝch ng÷ liÖu víi môc ®Ých lµm râ nh÷ng dÊu hiÖu b¶n chÊt cña kh¸i niÖm. Kh¸i qu¸t ho¸ dÊu hiÖu thiÕt lËp quan hÖ gi÷a c¸c dÊu hiÖu cña kh¸i niÖm ®a thuËt ng÷ (häc sinh n¾m thao t¸c so s¸nh vµ tæng hîp) §Ó chuÈn bÞ d¹y kh¸i niÖm c©u gi¸o viªn cÇn ®Æt trong hÖ thèng ch¬ng tr×nh ®Ó thÊy râ vÞ trÝ cña nã ®ång thêi ph¶i n¾m ch¾c néi dung kh¸i niÖm. §©y chÝnh lµ néi dung mµ gi¸o viªn cÇn ®a ®Õn cho häc sinh. Do tÝnh chÊt thùc hµnh còng nh ®Ó phï hîp víi ®èi tîng häc sinh nhá tuæi theo mçi gi¸o viªn khi d¹y cÇn tù lËp mét b¶ng ghi râ thø tù c¸c kh¸i niÖm c©u ®îc d¹y ®Ó thÊy ®îc c¸i nh×n tæng qu¸t vµ chÝnh x¸c. Nh vËy, ®Ó thùc hiÖn gi¶ng d¹y phÇn kh¸i niÖm c©u trong mét bµi, gi¸o viªn cÇn linh ho¹t sö dông kÕt hîp c¸c ph¬ng ph¸p nh: trùc quan, hái ®¸p, ®Ó ph©n tÝch, so s¸nh vµ gi¶ng gi¶i ®Ó rót ra kiÕn thøc cña bµi häc. Môc ®Ých cuèi cïng cña viÖc d¹y kh¸i niÖm c©u trong nhµ trêng lµ sö dông chóng mét c¸ch cã ý thøc ®Ó thùc hiÖn chÝnh x¸c t tëng, t×nh c¶m trong h×nh thøc nãi vµ viÕt. V× vËy, thùc hµnh c©u nhÊt thiÕt ph¶i ®îc d¹y mét c¸ch cã ®Þnh híng, cã kÕ ho¹ch th«ng qua hÖ thèng bµi tËp c©u. C¸c bµi tËp nhËn diÖn, ph©n tÝch trong qu¸ tr×nh híng dÉn häc sinh lµm bµi tËp gi¸o viªn cÇn ®Æt ra nh÷ng c©u hái thÝch hîp ®èi víi mçi thµnh phÇn häc sinh nhËn diÖn ra chóng. Nh÷ng bµi tËp x©y dùng tæng hîp chñ yÕu n»m ë cÊp ®é c©u, nã ®îc x©y dùng thµnh nhãm: Nhãm c¸c bµi tËp theo mÉu gåm: 8 - Bµi tËp viÕt theo mÉu lµm râ ý nghÜa cña c©u - Tr¶ lêi c©u theo mÉu cã s½n. Nhãm c¸c bµi tËp nµy, gi¸o viªn ®a ra c¸c vÝ dô vµ lµm mÉu. ë ®©y vÝ dô ph¶i lµ mÉu ®Ých thùc vµ c©u hái cÇn dÇn dÇn t¨ng ®é khã. VÝ dô: Khi d¹y c©u kiÓu : Ai / lµ g× ? Tríc khi vµo bµi d¹y gi¸o viªn cÇn ph©n tÝch mÉu, cho häc sinh lÊy vÝ dô theo c©u kiÓu Ai / lµ g× ? Sau ®ã míi ®i vµo thùc hµnh nãi vµ viÕt theo c©u kiÓu Ai / lµ g× ? C©u kiÓu Ai / lµ g× ? tøc lµ giíi thiÖu vÒ ngêi, vËt nµo ®ã. VÝ dô: - Lan / lµ häc sinh líp 2A (Ai / lµ g× ?) Ai lµ g× - §iÖn tho¹i / lµ ph¬ng tiÖn th«ng tin nhanh nhÊt (C¸i g× / lµ g× ?) C¸i g× lµ g× - Cß vµ V¹c / lµ ®«i b¹n th©n (con g× / lµ g×?) Con g× lµ g× Sau ®ã gi¸o viªn cho häc sinh thùc hµnh víi bµi tËp sau: Bµi tËp 1: §Æt c©u theo mÉu díi ®©y råi ghi vµo chç trèng: Ai (hoÆc c¸i g×, con g×) MÉu: B¹n V©n Anh lµ g× ? lµ häc sinh líp 2A ………………………………………………………………………………………… ……………………………. ………………………………………… C¸c nhãm bµi tËp s¸ng t¹o gåm c¸c d¹ng bµi tËp nh sau: bµi tËp biÕn d¹ng c¸c kiÓu c©u, bµi tËp x¸c ®Þnh dÊu c©u vµ tù viÕt hoa, bµi tËp x©y dùng theo cÊu tróc ®· cho, bµi tËp cho tríc ®Ò bµi yªu cÇu ®Æt c©u, bµi tËp dùa vµo tranh ®Ó ®Æt c©u, cho tõ yªu cÇu ®Æt c©u. Víi nhãm bµi tËp nµy gi¸o viªn cÇn ®a tranh ®Ó ph©n tÝch chñ ®Ò vµ lµm mÉu. Híng dÉn häc sinh lµm bµi vµ bæ sung thªm ®Ó cã nh÷ng c©u v¨n hay ®ñ ®é lín, cã cÊu tróc ®Çy ®ñ vµ cã søc biÓu hiÖn ®ång thêi dïng ph¬ng ph¸p trß ch¬i ®Ó kÝch thÝch s¸ng t¹o, thi ®ua häc tËp cña häc sinh. Gi¸o viªn cÇn ph¶i cã néi dung râ rµng vÒ sè lîng bµi tËp nhiÒu tiÕt kh«ng thÓ sö dông hÕt bµi tËp trong s¸ch häc sinh mµ ph¶i lùa chän hoÆc lµm phiÕu bµi tËp ®Ó gi¶m bít thêi gian lµm bµi tËp, tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng cña häc sinh. Kh©u tæ chøc lµm bµi tËp gi¸o viªn ph¶i n¾m ®îc tr×nh tù lµm bµi tËp vµ dù tÝnh ®îc nh÷ng c©u tr¶ lêi cña häc sinh vµ nh÷ng sai ph¹m mµ c¸c em cã thÓ m¾c ph¶i ®Ó 9 chuÈn bÞ s½n ph¬ng ¸n söa ch÷a khi häc sinh kh«ng gi¶i ®îc bµi tËp th× gi¸o viªn ph¶i c¾t nhá tõng bíc ®Ó söa sai cho häc sinh. Ph¶i dµnh thêi gian ®óng møc cho kh©u kiÓm tra, ®¸nh gi¸. Cã thÓ cho häc sinh kiÓm tra lÉn nhau, ®¸nh gi¸ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i cho ®iÓm nhng cã mÉu lêi gi¶i ®óng ®Ó häc sinhh tù ®èi chiÕu, ®¸nh gi¸ bµi lµm cña m×nh. 3. §Ó viÖc d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ®îc tèt, t«i cßn quan t©m tíi mét sè ®iÓm sau: Gi¸o viªn ph¶i thêng xuyªn trau dåi kiÕn thøc, lËp b¶ng ch¬ng tr×nh ®Ó thÊy ®îc mèi quan hÖ vµ møc ®é yªu cÇu cña mçi bµi häc. C¸c bµi tËp cÇn ph¶i phï hîp víi ®èi tîng häc sinh, gi¸o viªn cÇn linh ho¹t sö dông c¸c bµi tËp thiÕt thùc cã t¸c dông trùc tiÕp ®èi víi häc sinh. §èi víi mçi d¹ng bµi tËp cÇn cã tµi liÖu tham kh¶o cho c¶ gi¸o viªn vµ häc sinh nh»m bæ sung kiÕn thøc vµ më réng tÇm hiÓu biÕt. T duy cña häc sinh t¹o cho c¸c em cã c¬ së ®Ó ph¸t triÓn ãc s¸ng t¹o, trÝ tëng tîng phong phó. VÝ dô: Khi d¹y c¸c tiÕt híng dÉn TH TiÕng ViÖt víi bµi “¤n c¸c tõ ng÷ vÒ loµi chim” t«i ®· ®a ra c¸c c©u hái vÒ loµi chim. Sau ®ã yªu cÇu häc sinh gi¶i thÝch vµ nªu ®Æc ®iÓm cña c¸c loµi chim ®ã. Nh: C©u ®è thø nhÊt: Con g× nho nhá C¸i má xinh xinh Ch¨m nhÆt, ch¨m t×m B¾t s©u cho l¸ - Con chim s©u – C©u ®è thø hai: Má dµi l«ng biÕc Trªn cµnh lÆng yªn Bçng vót nh tªn Lao m×nh b¾t c¸ Lµ con chim g×? - Chim bãi c¸ C©u ®è thø ba: Má cøng nh dïi Gâ lu«n kh«ng mái C©y nµo s©u ®ôc Cã t«i ! Cã t«i ! 10 - Chim gâ kiÕn – Sau khi häc sinh ®· gi¶i xong c©u ®è vÒ loµi chim, gi¸o viªn hái: Dùa vµo c¸c c©u ®è ë trªn con h·y nªu ®Æc ®iÓm cña con chim s©u, chim bãi c¸, chim gâ kiÕn, chim cu g¸y? ViÖc rÌn luyÖn c¸c kü n¨ng: nghe, ®äc, nãi vµ viÕt cÇn ®a vµo ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u mét c¸ch ®Çy ®ñ h¬n vµ thêng xuyªn h¬n. NhÊt lµ hai kü n¨ng nãi vµ viÕt. CÇn chó ý söa nãi ngäng cho häc sinh, söa nh÷ng lçi chÝnh t¶ cho häc sinh vµ luyÖn cho c¸c em viÕt c¸c c©u v¨n hay vµ néi dung ®¶m b¶o vÒ mÆt h×nh thøc. IV. KÕt luËn: Ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u cã mét vÞ trÝ rÊt quan träng cho viÖc ph¸t triÓn v¨n ho¸ cña ®Êt níc, bëi v× mét ®Êt níc ph¸t triÓn th× tríc tiªn con ngêi ph¶i ph¸t triÓn. Cho nªn viÖc rÌn luyÖn tõ vµ c©u cho häc sinh lµ thiÕt thùc mang ®Çy ®ñ ý nghÜa. Thùc tÕ cho thÊy trong ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u th× kü n¨ng dïng tõ ®Ó ®Æt c©u lµ rÊt c¬ b¶n vµ träng t©m cña m«n TiÕng ViÖt. Muèn lµm bµi tËp luyÖn tõ vµ c©u ®óng vµ kh«ng sai yªu cÇu häc sinh ph¶i n¾m ch¾c lý thuyÕt vµ c¸c quy t¾c, ®Þnh nghÜa, kü n¨ng lµm bµi tËp. Qua kÕt qu¶ thùc nghiÖm vµ thùc tÕ gi¶ng d¹y ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë líp 2, t«i thÊy ®Ó tiÕt d¹y cã kÕt qu¶ tèt cÇn thùc hiÖn tèt c¸c gi¶i ph¸p: 1. So¹n bµi c¸c tiÕt luyÖn tõ vµ c©u thËt cÈn thËn vµ cã chÊt lîng. 2. Thêng xuyªn ®äc c¸c tµi liÖu, trao ®æi kinh nghiÖm gi¶ng d¹y, trau dåi kiÕn thøc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u víi c¸c ®ång nghiÖp. 3.Tæ chøc häc tËp b»ng nhiÒu h×nh thøc: häc c¸ nh©n, häc nhãm, h¸i hoa d©n chñ ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc, ph¸t huy tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña häc sinh. 4. Sö dông ®å dïng trùc quan, lµm tranh minh ho¹ ®Ó t¹o høng thó häc tËp cho häc sinh vµ nhí nhanh néi dung bµi häc. 5. Dïng hÖ thèng c©u hái gîi më gióp häc sinh t×m ®îc nh÷ng tõ cã nghÜa ®Ó ®Æt c©u. 6. CÇn qu¸n triÖt ph¬ng ph¸p lÊy häc sinh lµm trung t©m, coi häc sinh lµm chñ thÓ cña ho¹t ®éng nhËn thøc, biÕn c¸c em thµnh ngêi chñ ®éng trong qu¸ tr×nh häc tËp, lÜnh héi tri thøc. C¸c em ph¶i hoµn toµn tù m×nh tham gia mäi ho¹t ®éng nhËn thøc vµ giao tiÕp. Sau khi thùc hiÖn ®Ò tµi nµy, t«i nhËn thÊy häc sinh kh«ng nh÷ng häc tèt ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u mµ cßn häc tèt c¶ nh÷ng ph©n m«n kh¸c trong m«n TiÕng ViÖt. Đạ rsal, ngày 14 tháng 11 năm 2012 11 Người viết Nông Thị Bay 12