Tài liệu Skkn một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt (tiểu học)

Một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt. 1/27 Một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt. A. Đặt vấn đề: I. Lý do chọn đề tài: Công tác chủ nhiệm lớp là một việc làm hết sức quan trọng và cần thiết mà ngay từ đầu năm học mỗi giáo viên phải tự lập cho mình một kế hoạch chủ nhiệm thật cụ thể nhằm giáo dục học sinh phát triển tốt cả về năng lực và phẩm chất. Xuất phát từ thực tiễn nhiều năm giảng dạy học sinh có hoàn cảnh đặc biệt (mồ côi và bị nhiễm HIV ) - một mảng giáo dục trẻ khuyết tật học hòa nhập đang được trường tôi thực hiện, vấn đề giảng dạy và giáo dục học sinh luôn đòi hỏi người giáo viên phải linh hoạt và sáng tạo rất nhiều. Người giáo viên không đơn thuần chỉ là dạy học, truyền đạt kiến thức từ sách vở cho học sinh mà phải giáo dục, uốn nắn đạo đức, rèn cho các em từng hành vi đạo đức nhỏ, đơn giản nhất để từ đó giúp cho các em hình thành nhân cách, phẩm chất tốt đẹp. Điều này là không dễ, bởi lẽ mỗi một lớp học có nhiều học sinh mà mỗi em là một cá tính khác nhau. Có em ngoan ngoãn, vâng lời, có em hiếu động, ngỗ nghịch, có em lại trầm tĩnh, ít biểu lộ cảm xúc, có em thì tự kỉ không nói… thật khó có thể đưa các em vào một “khuôn khổ” nhất định. Có một điểm chung là: Các em đều là trẻ mồ côi, hoặc bị bỏ rơi và bị nhiễm HIV, đều thiếu thốn tình cảm của người thân ruột thịt, hằng ngày phải dùng thuốc ARV ( kháng vi rút HIV) , trí não ít nhiều cũng bị ảnh hưởng, không được “nhạy bén” như trẻ bình thường. Mỗi em là một mảnh đời đã làm tôi không cầm được nước mắt. Nhận thức được tầm quan trọng của công tác chủ nhiệm, tôi luôn suy nghĩ : Dạy trẻ không chỉ theo giáo trình sách vở mà phải xuất phát từ cuộc sống thực tiễn của trẻ, phải linh hoạt, sáng tạo… Chính vì lý do trên tôi đã chọn đề tài “ Một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt”. 1. Cơ sở lý luận. Công tác chủ nhiệm là một nội dung quan trọng về chuyên môn nghiệp vụ của giáo viên tiểu học. Công tác chủ nhiệm góp phần quan trọng vào chất lượng dạy học của giáo viên . Làm tốt công tác chủ nhiệm tức là người giáo viên đã hoàn thành tốt việc giảng dạy và tổ chức giáo dục, rèn luyện đạo đức cho học sinh. Đặc biệt trong trường tiểu học, vai trò của người giáo viên chủ nhiệm hết sức quan trọng. Giáo viên chủ nhiệm thay mặt nhà trường quản lý điều hành lớp, trực tiếp giáo dục tư tưởng đạo đức góp phần hình thành nhân cách cho học sinh, là cầu nối giữa các môi trường giáo dục : gia đình, nhà trường và xã hội. 2. Cơ sở thực tiễn. 2/27 Một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt. Học sinh có hoàn cảnh đặc biệt mồ côi và nhiễm HIV sống tập trung ở một nơi :Trung tâm nuôi dưỡng trẻ có hoàn cảnh đặc biệt. Có thể nói các em có một cuộc sống tách biệt với cộng đồng. Mọi sinh hoạt, hoạt động hay vui chơi của các em cũng khác so với trẻ cộng đồng. Tuy nhiên cũng như học sinh tiểu học nói chung, các em luôn muốn làm theo ý thích của mình, ham chơi nhiều hơn ham học, thích tìm hiểu thế giới xung quanh mình…Chính vì vậy phải học tập , thực hiện theo những khuôn khổ giáo dục là các em ít chú ý và không thích làm. Các em muốn thoát ra, muốn tự do theo ý mình. Vì vậy làm gì để giúp các em học tập tốt, rèn luyện đạo đức theo những khuôn khổ giáo dục của nhà trường mà với tâm lý thoải mái, hứng thú hơn là ép buộc, hiểu được trách nhiệm và nghĩa vụ của học sinh đối với từng lớp ?Muốn làm được điều này công tác chủ nhiệm lớp là một trong những yếu tố quan trọng nhất mà giáo viên cần phải thực hiện. Tuy nhiên thực hiện công tác chủ nhiệm lớp không phải lúc nào chúng ta cũng thực hiện một việc làm giống nhau hay theo một “khuôn mẫu” nào đó với tất cả các đối tượng học sinh và thực hiện suốt cả năm học. Bởi như vậy tính hiệu quả sẽ không cao. Mỗi giáo viên sẽ có những biện pháp cụ thể riêng, những cách làm việc làm riêng và luôn có sự đổi mới, có những biện pháp tích cực tạo sự mới mẻ, ham thích và phù hợp với học sinh ,nhằm thúc đẩy các em thực hiện tốt những yêu cầu mà giáo viên đưa ra. II. Mục đích: Nghiên cứu, đưa ra một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt, giúp cho trẻ phát triển tốt cả về kiến thức, kỹ năng và phẩm chất đạo đức: 1. Học sinh tích cực rèn luyện, thực hiện tốt các hành vi đạo đức theo tấm gương Hồ Chí Minh. 2. Học sinh hứng thú, tích cực tham gia các hoạt động học tập , phong trào,… 3. Học sinh có tiến bộ trong học tập cũng như rèn luyện đạo đức. 4. Học sinh biết yêu thương, thân thiện với nhau. 5. Học sinh được gần gũi, yêu thương và chia sẻ. 6. Học sinh tự tin hơn trong học tập, rèn luyện và trong cuộc sống. 7. Học sinh biết hiểu rồi thương và biết ơn những tấm lòng hảo tâm đã giúp đỡ mình. III. Đối tượng nghiên cứu: 3/27 Một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt. Các giải pháp thực hiện để làm tốt công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt. IV.Đối tượng khảo sát,thực nghiệm: - Học sinh có hoàn cảnh đặc biệt của nhà trường. V.Phương pháp nghiên cứu: - Quan sát, tìm hiểu, đàm thoại, thuyết trình, đọc tài liệu, thực nghiệm. VI.Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu: - Hs lớp 4 có hoàn cảnh đặc biệt của nhà trường. - Thời gian: 2 năm Từ năm học 2016 - 2017 đến năm học 2017 - 2018. B. Nội dung: I. Thực trạng vấn đề: 1. Nội dung lý luận. Như chúng ta đã biết đa số giáo viên tiểu học đều làm công tác giáo viên chủ nhiệm lớp. Từ trước đến nay chưa sách vở, tài liệu nào định nghĩa rõ thế nào là công tác chủ nhiệm và hướng dẫn cụ thể việc làm công tác chủ nhiệm mà chủ yếu qua quá trình làm công tác này chúng ta ngầm hiểu với nhau : Công tác chủ nhiệm lớp là hệ thống những kế hoạch, những biện pháp mà nguời giáo viên đưa ra nhằm tổ chức hướng dẫn học sinh thực hiện tốt những nhiệm vụ của nhà trường, của Đội, của giáo viên chủ nhiệm yêu cầu. Trong những năm gần đây , ngành giáo dục đang tập trung đổi mới phương pháp giáo dục nên công tác chủ nhiệm lớp ngày càng được quan tâm hơn và có những đòi hỏi cao hơn. Qua nhận thức về công tác chủ nhiệm, qua trao đổi thảo luận cùng đồng nghiệp và qua quá trình dạy học, bản thân tôi càng ý thức sâu sắc hơn tầm quan trọng của công tác chủ nhiệm và nhiệm vụ cao cả của giáo viên chủ nhiệm lớp. 2. Giới thiệu thực trạng. Trong quá trình dạy và làm công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt, tôi nhận thấy trẻ đều có hoàn cảnh đáng thương : Mồ côi và nhiễm HIV. Mỗi em là một mảnh đời, một hoàn cảnh: có em bị bỏ rơi ở Viện Nhi Trung Ương, bị bỏ rơi ở cổng trại từ lúc mới sinh ra, có em lớn hơn vài 3 tuổi hoặc 6, 7 tuổi mới bị mồ côi và được đưa về trung tâm chăm sóc, nuôi dưỡng, có em còn người thân là cô,dì, chú, bác …, có em chẳng được ai thân thích đến thăm bao giờ. Mỗi em là một tính cách: có em lầm lì, ít nói; có em tăng động, giảm chú ý; có em ảnh hưởng của bệnh đao cứ nhớ nhớ, quên quên; và có em tự kỉ chẳng nói to bao giờ… Hầu như tất cả các em đều có ảnh hưởng của thuốc uống ARV 4/27 Một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt. ( kháng vi rút HIV) hàng ngày, trí não không được “ nhạy bén” như trẻ bình thường khỏe mạnh. Các em đều thiếu sự gần gũi, quan tâm, chia sẻ của người thân ruột thịt mặc dù đã được cán bộ nuôi dưỡng chăm sóc, giáo dục tận tình, chu đáo. Các em đều thiếu đi sự hiểu biết về một gia đình bình thường như những đứa trẻ khác như :gia đình có bố, mẹ, các con hay thêm ông bà, cô chú nữa… Các kỹ năng sống cơ bản cũng khác với trẻ ở ngoài cộng đồng dân cư. Nhiều em bị tác động tâm lý rất nhiều vào mỗi dịp ngày lễ, hay Tết đến xuân về khi nhìn thấy bạn được người thân đón về ăn Tết cùng gia đình còn mình thì chẳng có ai. Hoặc thấy bạn có người thân đến thăm mua quà bánh, quần áo đẹp…nhiều em rất buồn không thích học chỉ ước mình cũng có gia đình người thân.Có em bị bị khuyết tật chân tay hay thiểu năng trí tuệ việc dạy học và giáo dục đạo đức cho các em cũng gặp nhiều khó khăn .Như vậy việc người giáo viên Chủ nhiệm làm thế nào để cho các em thực hiện nhiệm vụ học tập và tích cực trong rèn luyện, học tập đó là điều không dễ chút nào. Năng lực Tổng số HS Tự phục vụ, tự quản Mức đạt Đ 12 T Số lượng 5= 41,7% 7= 58,3 Hợp tác Tự học, GQ VĐ Mức Số Mức đạt lượng đạt Đ T 9= 75% 3= 25% Đ T Chăm học, chăm làm Mức Số Số đạt lượng lượng 8= 66,7% 4= 33,3% Đ T 7= 58,3 % 5= 41,7% Phẩm chất Tự tin, trách Trung thực, Đoàn kết, nhiệm kỷ luật yêu thương Mức đạt Đ T Số Mức Số l lượng đạt ượng 8= 66,7% 4= 33,3% Đ T 6= 50% 6= 50% Mức Số đạt lượng Đ T II. Các biện pháp giải quyết vấn đề: 1. Khảo sát đối tượng học sinh để đưa ra phương pháp giáo dục phù hợp: a - Tìm hiểu thông qua hồ sơ học bạ, qua giáo viên cũ,qua tiếp xúc giao lưu với học sinh trong lớp và qua cán bộ trực tiếp nuôi dưỡng các em theo mỗi gia đình. b - Tiến hành phân loại đối tượng học sinh để đưa vào sổ kế hoạch công tác chủ nhiệm, cụ thể: - Học sinh bỏ rơi, học sinh không có ai là người thân ruột thịt. - Học sinh mồ côi nhưng vẫn còn người thân ruột thịt. - Học sinh khuyết tật. - Học sinh tự kỉ. - Học sinh yếu, nhận thức chậm. 5/27 3= 25% 9= 75% Một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt. - Học sinh giỏi hoặc có năng khiếu đặc biệt. 2. Đặt ra yêu cầu đối vớt học sinh: - Nắm được ngôi nhà em đang sống ở đâu? Mang tên gì? gồm có những ai? - Nắm được mối quan hệ giao tiếp, cách xưng hô với nhau khi ở chung một nhà . Ví dụ: biết gọi anh lớn hơn bằng “ anh”, gọi chị lớn tuổi hơn là “chị”, gọi người bé tuổi mình hơn là “ em”… - Biết cảm nhận ai gần gũi, yêu thương và quan tâm đến mình và ngược lại bản thân cảm thấy yêu quý ai , đã quan tâm đến ai? - Hãy nói chuyện, chia sẻ với cô giáo chủ nhiệm với anh chị những điều em băn khoăn , em thấy buồn hoặc vui… trong cuộc sống để niềm vui được nhân lên ,nỗi buồn sẽ vơi đi. - Hãy biết lắng nghe và nghe lời dạy bảo ,khuyên nhủ của thầy cô, các cô chú cán bộ, quản lý 3- Đặt ra yêu cầu với giáo viên: - Có tìm hiểu cơ bản về cuộc sống và gia đình của trẻ. - Đến thăm từng nhà nơi các em được chăm sóc, nuôi dưỡng để hiểu về cuộc sống hiện tại của trẻ. - Khảo sát phân loại từng đối tượng học sinh. - Tiếp xúc, gần gũi, yêu thương học sinh ,khích lệ, đông viên để học sinh dám chia sẻ với thầy cô. - Đổi mới giáo dục phù hợp với từng đối tượng học sinh. - Đưa ra những hình thức động viên khen thưởng sáng tạo để khuyến khích các em. - Sử dụng tranh ảnh về các ngôi nhà để giáo dục các em yêu cuộc sống nơi đây và yên tâm vui vẻ học tập, rèn luyện tiến bộ. 4. Các biện pháp thực hiện. 4.1. Áp dụng các phương pháp giáo dục phù hợp với từng đối tượng. a. Đối với học sinh bị bỏ rơi ,học sinh không có ai là người thân ruột thịt: - Giáo viên chủ nhiệm thường xuyên gần gũi, yêu thương là rất cần thiết và tạo niềm vui cho em khi có người được trò chuyện. Khi các em chia sẻ về nỗi buồn của mình, giáo viên chủ nhiệm sẽ lựa lời để “tâm sự” với học sinh sao cho vơi đi nỗi buồn đó. Chẳng hạn tết đến, bạn Nam có ông nội lên đón về quê ăn tết cùng gia đình, Nam vui sướng lắm. Còn quân nhìn theo Nam ngẩn ngơ,tôi động viên con: Ở đây tết vẫn còn nhiều bạn, các cô bác và trung tâm lo cho các con đầy đủ mọi thứ . Con hãy vui lên ,tết cô sẽ xin lãnh đạo trung tâm cho con ra 6/27 Một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt. nhà cô vui tết thoải mái nha con. Thế là nét mặt con rạng rỡ hẳn lên “vâng ạ”. Như vậy dù chỉ là lời động viên nhưng kịp thời cũng làm con nhanh hết buồn và tiếp tục công việc học tập hiệu quả hơn, không bị chán nản nữa. - Kết hợp với lãnh đạo trung tâm, lãnh đạo nhà trẻ nơi các con đang được chăm sóc nuôi dưỡng cho các con không có người thân đón về vào các dịp tết được đến nhà cô giáo chúc tết và vui chơi , hoặc được đi chơi ở các khu vui chơi, các di tích lịch sử như Chùa Mía, làng cổ Đường Lâm- Sơn Tây… để các con cảm nhận không khí ngày tết và thấy vui vẻ. Tính ưu việt của việc làm này là vừa làm các con vui, thoải mái, vừa tạo động lực để học sinh phấn đấu học tập và rèn luyện tốt hơn. Ở đây ,Trung tâm nuôi dưỡng đóng vai trò là gia đình của các con. Sự kết hợp giữa gia đình và giáo viên chủ nhiệm mang lại hiệu quả giáo dục cao. b. Đối với học sinh mồ côi nhưng vẫn có người thân ruột thịt. - Hiểu được tâm lý của các em vừa học tập vừa mong ngóng người thân thi thoảng đến thăm và được đón về gia đình chơi. Khi nghỉ hè hoặc tết đến, tôi luôn động viên các em cố gắng học tập, ngoan ngoãn nghe lời thầy cô và các cô chú cán bộ quản lý sẽ được cô giáo liên lạc với nguời thân đến thăm con. - Kết hợp với cán bộ trung tâm quan tâm, động viên, nhắc nhở các em tạo điều kiện liên lạc với người thân của học sinh để thăm hỏi các em, tạo cho các em có niềm vui trong cuộc sống, từ đó các em chú ý học và nghe lời thầy cô hơn. - Giáo viên chủ nhiệm gần gũi để được nghe học sinh chia sẻ về những niềm vui khi được gặp người thân, khi được về với gia đình ruột thịt. Từ đó động viên học sinh để học sinh chăm chỉ, ngoan ngoãn. c. Đối với học sinh khuyết tật. - Giáo viên chủ nhiệm dành tình cảm ưu ái hơn. Chú ý xếp chỗ ngồi phù hợp. Tùy thuộc từng loại khuyết tật mà giáo viên có cách giáo dục hợp lý. Với học sinh thiểu năng trí tuệ cách đặt câu hỏi gợi mở khi tìm hiểu bài và sự đòi hỏi yêu cầu về nội dung bài học sẽ khác hơn so với học sinh bình thường. Với học sinh có ảnh hưởng của bệnh đao ( lúc nhớ, lúc quên) thì một nội dung học sẽ phải lặp đi lặp lại nhiều lần để tạo sự ghi nhớ. Còn học sinh bị khuyết tật về chân, tay sẽ được giáo viên ưu ái trong các hoạt động tập thể như miễn tham gia các trò chơi vận động, các hoạt động văn nghệ nhảy múa… 7/27 Một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt. - Thường xuyên gặp gỡ, trao đổi với cán bộ quản lý và nuôi dưỡng học sinh để theo dõi sát sao diễn biến về sức khỏe và học tập của các em. Từ đó có cách giáo dục hợp lý. - Động viên, khuyến khích, hỗ trợ, giúp đỡ học sinh để các em không tự ti, nhút nhát, mặc cảm mà tự tin hơn như: dám hát trước lớp trong giờ sinh hoạt, tham gia đội văn nghệ chào mừng 20-11; 8-3,… d. Đối với học sinh cá biệt về đạo đức. - Tìm hiểu nguyên nhân qua gia đình là các nhà ở của các con ở trung tâm như nhà Hoa Mai, nhà Thỏ Đế, nhà Sóc Nhí, nhà Dế Mèn, nhà Hướng Dương, …xem có sự mâu thuẫn giữa các thành viên trong gia đình không hay có thể bị bạn bè xấu lôi kéo, ảnh hưởng … hoặc trẻ em có những tính xấu mà bản thân gia đình chưa giáo dục được. - Dùng phương pháp tác động tình cảm, gần gũi phân tích riêng để học sinh thấy rõ cái đúng, cái sai và biết nhận lỗi, sửa lỗi. Trong trường hợp này, giáo viên chủ nhiệm phải như một người bạn thân của học sinh, đồng thời như một người mẹ, người thầy. - Nghiêm khắc với học sinh nhưng không cứng nhắc, chủ yếu gần gũi, sát sao và thường xuyên nhắc nhở, động viên kịp thời. Giao cho các em đó một chức vụ trong lớp ( ví dụ tổ trưởng, lớp phó,…) nhằm gắn các em với trách nhiệm để từng bước điều chỉnh mình, hay muốn khẳng định mình. e. Đối với học sinh tự kỉ. Tự kỉ có nhiều dạng nhưng ở đây tôi chỉ đề cập đến trường hợp tự kỉ không nói, nói nhỏ, chỉ thích im lặng của học sinh lớp tôi. Mỗi giờ học hay mỗi hoạt động vui chơi của lớp để các em nói ra miệng một câu tròn trịa theo đúng nghĩa thì quả là một khó khăn. Ở mọi tình huống các em chỉ làm thinh khi cô giáo hỏi hay yêu cầu điều gì đó. Khi bị mọi người chú ý, các bạn chú ý thì học sinh tự kỉ càng không nói. Với những trường hợp này, tôi chọn cách giao tiếp riêng với học sinh, ân cần hỏi chuyện trong giờ ra chơi, những lúc đến lớp sớm, khơi gợi bằng những câu ngắn gọn, gần gũi : Chẳng hạn “ Con mặc cái áo này rất đẹp, ai mua cho con thế?”. Khi nhận được câu trả lời cộc lốc “ Bà”, tôi lại cười và nhẹ nhàng điều chỉnh : Con hãy nói đầy đủ “ Bà mua cho con ạ” xem nào. Học sinh mới lí nhí “ Bà mua cho con ạ”, rồi tôi lại gợi mở uốn nắn để con hiểu hãy mạnh dạn nói to, rõ ràng hơn. Còn trong những lúc tham gia trò chơi,với đối tượng học sinh này phải tham gia chơi nhiều lần: lần 1 chưa đạt ,chơi lần 2, rồi lần 3…các em mới dần hòa đồng vào không khí chơi chung của các bạn ( mặc dù vẫn ở mức rụt rè hơn)…. 8/27 Một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt. Mỗi tình huống là một phương pháp linh hoạt, tôi đã giúp được những học sinh tự kỉ đã biết cười mỉm khi được cô khen, có nghĩa là các em đã chú ý đến điều cô nói, cô yêu cầu. Đây cũng là bước đầu thành công của sự giáo dục trẻ tự kỉ. g. Đối với học sinh yếu, nhận thức chậm. - Tìm hiểu rõ nguyên nhân vì sao em đó học yếu, yếu những môn nào. Do gia đình chưa quan tâm nhắc nhở hay em bị “hổng” kiến thức nên chán nản việc học. - Giáo viên lập kế hoạch giúp đỡ, kèm cặp học sinh cụ thể như: + Giảng lại bài mà các em chưa hiểu hay còn hiểu mù mờ và những thời gian ngoài giờ. Ví dụ lúc đến lớp sớm, lúc ra chơi hoặc ở lại thêm vào cuối buổi học. + Với học sinh yếu về đọc giáo viên kết hợp với cán bộ quản lý của mỗi nhà – mỗi gia đình kèm đọc nhiều lần vào buổi tối. Giáo viên chủ nhiệm kiểm tra thường xuyên các học sinh đó trong quá trình lên lớp.Cho các em mượn những cuốn truyện tranh của thư viện vào cuối tuần để các em hào hứng đọc, tìm hiểu và từ đó kĩ năng đọc dần tiến bộ. + Tổ chức cho học sinh học theo nhóm để học sinh khá giúp đỡ bạn yếu kém tiến bộ. Hằng tuần có đánh giá các nhóm học tập vào tiết sinh hoạt lớp.Chú ý giảng giúp bạn hiểu chứ không giúp bằng cách cho bạn nhìn bài. + Gặp gỡ ,đến nhà trao đổi với cán bộ quản lý nuôi dưỡng về tình hình học tập cũng như sự tiến bộ của học sinh để cán bộ giúp đỡ thêm, kịp thời đốn đốc việc học ở nhà của các em. + Giáo viên đưa ra những câu hỏi phù hợp từ dễ đến khó dần, từ đơn giản đến phức tạp hơn một chút dể học sinh có thể trả lời được nhằm tạo hứng thú và củng cố niềm tin của các em. + Chú ý tránh thái độ miệt thị, phân biệt đối xử làm cho các em nhụt chí, xấu hổ trước bạn bè. Cần khen kịp thời dù sự tiến bộ chỉ rất nhỏ để động viên các em có động lực cố gắng hơn ,không chán nản. g. Đối với học sinh giỏi hoặc có năng khiếu đặc biệt. - Học sinh giỏi sẽ có nhận thức nhanh, vì vậy giáo viên cần dành cho đối tượng học sinh này những câu hỏi khó hơn học sinh bình thường để khích lệ các em vận động tư duy, tránh những câu hỏi quá dễ khiến các em nhàm chán, chủ quan. Giáo viên chủ nhiệm khuyến khích, động viên để các em phát huy sự nhanh nhạy của mình trong mọi mặt, ví dụ như : quản lý lớp, làm tốt công tác phong trào, nêu gương tốt trong các hoạt động tập thể. 9/27 Một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt. - Học sinh giỏi trong số học sinh có hoàn cảnh đặc biệt thường chiếm số lượng ít hơn so với học sinh của cộng đồng dân cư trong trường. Cũng vì vậy các em là số ít nổi trội trong số các bạn cùng hoàn cảnh. Các em rất tự hào về mình và rất dễ mắc tính tự kiêu, tự đại, không khiêm tốn, coi thường bạn học quá kém so với mình. Người giáo viên chủ nhiệm phải luôn giáo dục các em rèn tính khiêm tốn ,luôn biết phấn đấu…vào các tiết sinh hoạt lớp, các tiết dạy về kĩ năng sống, giáo dục nếp sống thanh lịch văn minh . Tất cả trẻ có hoàn cảnh đặc biệt đều thiếu thốn tình cảm của người thân yêu ruột thịt. Nắm được điều đó, giáo viên chủ nhiệm lớp gần gũi với học sinh, tạo cảm giác như người bạn, người mẹ để tâm sự, trò chuyện, khuyên bảo hiệu quả. - Với học sinh có năng lực đặc biệt về văn hóa nghệ thuật, thể dục thể thao hoặc hội họa,… giáo viên chủ nhiệm kết hợp cùng với nhà trường lập kế hoạch bồi dưỡng thường xuyên cho các học sinh này. Bồi dưỡng khơi dậy ở các em lòng say mê hứng thú học tập, phát huy được các năng khiếu vốn có của bản thân thông qua những hội thi văn nghệ, những buổi nói chuyện ngoại khóa, những cuộc thi vẽ do sở giáo dục tổ chức,… Hoặc giáo viên chủ nhiệm chú ý giáo dục những học sinh này ngay trong tiết học chính khóa trên lớp, khơi gợi, hướng dẫn và khích lệ các em phát triển khả năng đặc biệt của mình, mang lại hiệu quả cao trong giảng dạy, giáo dục trẻ. - Giáo viên chủ nhiệm đưa học sinh về nhà vào một số những ngày nghỉ để em được sống trong tình yêu thương gần gũi của gia đình, sinh hoạt ăn uống cùng gia đình cô. Từ đó có thời gian để dạy kèm ,bảo ban các em ở nhà khi các em chuẩn bị tham gia thi viết chữ đẹp cấp trường, cấp huyện giống như bảo ban con em mình hàng ngày. Điều đó làm các em thấy vui vẻ, hào hứng, không cảm thấy có áp lực khi rèn luyện chuẩn bị tốt cho kì thi. Sự hòa đồng gần gũi, ấm áp yêu thương cũng giúp giáo viên chủ nhiệm nhận được những sẻ chia từ các em và qua đó hiểu được tâm tư, suy nghĩ của học sinh và có cách giáo dục tốt nhất. * TÓM LẠI : Đối với đối tượng nào, bản thân giáo viên đều phải dùng phương pháp tác động tình cảm, gần gũi, yêu thương, chia sẻ để từ đó động viên khích lệ kịp thời và phối hợp chặt chẽ với phụ huynh ( là cán bộ nuôi dưỡng quản lý các em ) để giáo dục đạt kết quả như mong muốn. 4.2.Thực hiện tốt tiết sinh hoạt. - Đối với công tác chủ nhiệm lớp thì tiết sinh hoạt đóng vai trò quan trọng. Trong giờ sinh hoạt, giáo viên chủ nhiệm tạo cho các em tâm thế thoải mái, không gây sức ép nặng nề với học sinh bằng những lời trách phạt, phê 10/27 Một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt. bình của giáo viên mà giáo viên tập cho các em biết phê và tự phê. Trong tiết sinh hoạt lớp, giáo viên chủ nhiệm cho học sinh tự nhận xét ưu, khuyết điểm trong tuần vừa qua bằng nhiều hình thức khác nhau như : Cán bộ lớp nhận xét, các tổ viên nêu ý kiến. Bên cạnh đó, giáo viên cũng khích lệ, tạo điều kiện cho các em bày tỏ những suy nghĩ của mình như: những điều em thích, những điều em chưa thích, mong muốn của em qua một tuần học là gì?... Qua đó giáo viên nắm được tâm tư, nguyện vọng của từng học sinh mà có biện pháp giáo dục phù hợp. - Cũng trong tiết sinh hoạt lớp, giáo viên chủ nhiệm đưa ra những yêu cầu, nội dung về rèn luyện đạo đức, học tập ,rồi tổ chức cho học sinh thảo luận, lập kế hoạch hành động cụ thể. Giáo viên nhận xét và chọn những hành động thiết thực để các em thực hiện. Sau mỗi tuần học, hoặc cuối mỗi tháng, giáo viên cho học sinh tự nhận xét, đánh giá lại những việc đã làm được và chưa làm được so với kế hoạch. Từ đó rút kinh nghiệm để thực hiện tốt hơn. Ví dụ: Học sinh thảo luận lập kế hoạch hành động thực hiện tốt 5 điều Bác Hồ dạy: Giữ gìn vệ sinh thật tốt. Học sinh đã đưa ra một số hoạt động sau: - Trực nhật lớp học sạch sẽ. - Quét sân trường sạch sẽ. - Vứt rác đúng nơi quy định. - Lau cửa kính lớp học vào cuối tuần. - Đi vệ sinh phải dội và xả nước. - Giữ vệ sinh cá nhân sạch sẽ. Từ việc học sinh tự đưa ra những hoạt động, các em sẽ có ý thức chủ động: mình là chủ thể thực hiện các hoạt động đó.Không những thế ,các em còn biết quan sát ,theo dõi việc làm vệ sinh của bạn để phản ánh với cô giáo. Giáo viên chủ nhiệm chỉ giám sát việc thực hiện công tác vệ sinh của học sinh như thế nào để có ý kiến tổng kết hay chỉ đạo vào tiết sinh hoạt của tuần sau. Bên cạnh đó, trong các tiết sinh hoạt, giáo viên chủ nhiệm lồng ghép một số hoạt động giáo dục về an toàn giao thông, giáo dục bảo vệ môi trường, rèn luyện kỹ năng sống, giáo dục nếp sống thanh lịch văn minh,… nêu những tấm gương tốt cho học sinh noi theo. Giáo viên đưa ra một số nội quy lớp học: - Đi học đúng giờ. - Xếp hàng nhanh. - Chú ý nghe giảng. 11/27 Một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt. - Làm bài cẩn thận, nhanh nhẹn. - Học bài cũ ở nhà. - Giúp đỡ nhau cùng tiến bộ. - Lễ phép, vâng lời. - Giữ vệ sinh chung. Nhắc nhở các em có ý thức thực hiện nội quy của lớp đưa ra. Và cái chốt của mỗi tiết sinh hoạt là học sinh được bình bầu bằng hình thức phiếu khen thưởng ( nội dung cụ thể sẽ trình bày ở mục 8) và hình thức hoa khen thưởng nếu là tuần cuối tháng. Chẳng hạn là học sinh giỏi, tốt về mọi mặt tháng đó đạt hoa đỏ. Học sinh có tiến bộ, cố gắng trong tháng đạt hoa xanh. Bạn ngoan ngoãn, chăm chỉ trong tháng đạt hoa vàng. Bạn nào chưa có hoa cần cố gắng hơn trong tháng tới. Và song song với việc đạt hoa dán vào bảng thi đua trước lớp là những phần thưởng tương ứng với hoa đó. Ví dụ : sách vở, đồ dùng học tập hay những gói bánh kẹo nhỏ, cái dây buộc tóc,… Những phần thưởng tuy nhỏ nhưng nó mang lại niềm vui rất lớn cho trẻ có hoàn cảnh đặc biệt này bởi vốn dĩ các em không có bố, không có mẹ để thích mua thứ gì có thể nói với bố, với mẹ … mua cho như những học sinh bình thường khác. Điều này có tác dụng khích lệ, động viên các em có động lực phấn đấu học tập, rèn luyện trong tuần học, tháng học tiếp theo. 12/27 Một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt. 4.3.Hướng học sinh đến những hoạt động đoàn kết, quan tâm giúp đỡ lẫn nhau. - Ngay từ những ngày đầu năm học, giáo viên tổ chức các hoạt động cho học sinh giao lưu, tìm hiểu về nhau. Để giúp các em biết quan tâm, giúp đỡ nhau thì mỗi buổi học, giáo viên dành ra một khoảng thời gian dù là ít để trò chuyện cùng một học sinh ( hoặc một nhóm học sinh ) hỏi các em có gì vui, buồn hay điều gì hay… chia sẻ với cô và các bạn. Dần sau đó, giáo viên hướng các em tự biết tìm hiểu, chia sẻ với nhau rồi kể lại với cô. Qua những hoạt động đó tạo mối gắn kết các em lại thành một tập thể đoàn kết, yêu thương, quý mến nhau. - Giúp học sinh tìm hiểu về cuộc sống gia đình hiện tại của các em qua hình ảnh những ngôi nhà các em đang ở như nhà Hoa Mai, nhà Thỏ Đế, nhà Bí Ngô, nhà Sóc Nhí… và những bữa cơm thân mật, đầm ấm bên gia đình. Dù không cùng cha mẹ sinh ra nhưng các em cùng sống chung dưới một mái nhà , cùng cảnh không có cha mẹ nữa , hãy biết yêu thương nhau như anh em ruột thịt để cuộc sống này luôn vui vẻ và ý nghĩa.Hiểu được điều đó các em biết đoàn kết,quan tâm đến nhau hơn. - Ngoài ra giáo viên còn tạo cho học sinh biết đối xử thân thiện, hòa nhã với nhau, xưng hô lịch sự, biết dùng lời hay ý đẹp để nói với nhau. Ví dụ: Uốn nắn học sinh biết xưng hô “ bạn – mình”, “ cậu – tớ” hay xưng hô bằng tên thay cho việc xưng hộ là “ mày – tao”. Khu chăm sóc nuôi dưỡng trẻ 13/27 Một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt. Nhà Dế Mèn Nhà Bồ Câu 14/27 Một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt. Nhà Sóc Nhí 4.4. Giáo dục học sinh qua các câu chuyện kể. Trong những giờ học đạo đức, tiết sinh hoạt,… giáo viên chủ nhiệm kể cho học sinh nghe những câu chuyện về những tấm gương vượt khó học giỏi, con ngoan trò giỏi, những người bạn tốt hay những tấm gương khắc phục khó khăn của bản thân vươn lên trong cuộc sống… Nhằm giáo dục các em về cách ứng xử, giao tiếp và nghị lực sống. Ví dụ : Câu chuyện kể về tấm gương anh Nick Vujici – một nguời sinh ra đã không có tay, Phần chân dường như cũng không có mà chỉ là hai ngón nhỏ xíu mọc ở dưới phần hông, không thể đi học được như các bạn, có lúc đã tự tử để không phải là gánh nặng cho bố mẹ. Nhưng bằng tất cả sự yêu thương, giúp đỡ, động viên của cha mẹ và ý chí quyết tâm của mình câu bé Nick đã khắc phục những khiếm khuyết của bản thân, học theo cách riêng của mình và anh đã tốt nghiệp đại học Griffith của Úc . Giờ đây anh đã trở thành một diễn giả ,nhà diễn thuyết đi khắp hầu hết các nước trên thế giới, truyền lửa về nghị lực cho biết bao triệu con nguời trên trái đất.Anh còn là giám đốc của công ty phi lợi nhuận Life Without Limbs. Các con may mắn đã được đài truyền hình Việt Nam mời dự buổi họp mặt gặp gỡ Nick Vuijici tại sân vân động Mỹ Đình Hà Nội. Được trực tiếp nhìn thấy con người anh, được nghe anh nói về những khó khăn gian khổ của bản thân và xem những đoạn video về những công việc anh đã làm như tự rán trứng, đi bơi, lướt ván, lên cầu thang trên tầng,… Hẳn các con đã biết mình thật may mắn không bị khiếm khuyết về cơ thể. Hãy học tập 15/27 Một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt. tinh thần sống của Nick Vuijici – hãy vui lên, quên đi bệnh tật, cố gắng chăm chỉ để học tập, rèn luyện là nguời có ích cho cuộc sống này. Hình ảnh anh Nick Vuijci diễn thuyết tại sân vận động Mỹ Đình Qua câu chuyện, giáo viên giáo dục học sinh học sinh ý chí vươn lên, vượt khó trong cuộc sống. Học sinh còn được học về sự biết ơn những người đã quan tâm chăm sóc, lo lắng cho mình. 4.5. Sử dụng phiếu khen thưởng. Phiếu khen thưởng là hình thức ghi nhận ,đánh giá việc thực hiện tốt nội quy lớp học của cá nhân học sinh về một mặt hoặc nhiều mặt nào đó. - Tặng phiếu khen thưởng cho học sinh 1 tuần 1 lần vào tiết sinh hoạt về các mặt : học tập, đạo đức, phong trào, thực hiện nội quy, rèn chữ giữ vở, chăm chỉ, ngoan ngoãn,… để tạo hứng thú, tinh thần tích cực thi đua đối với học sinh. Tuy nhiên sử dụng phiếu khen thưởng không phải là suốt cả năm học chỉ sử dụng một số loại phiếu và cách khen thưởng mà mục tiêu cần đạt như nhau. Giáo viên cần có sự thay đổi thường xuyên về nội dung phiếu, về chỉ tiêu cần đạt được, về cách khen thưởng đối với từng loại phiếu. có như thế mới kích thích sự hứng thú, tiến bộ ở học sinh. Ví dụ : Đối với phiếu “ Truy bài tốt” giáo viên thực hiện như sau: 16/27 Một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt. - Tuần đầu của tháng 9, lớp cần ổn định nề nếp truy bài đầu giờ, học sinh cần thực hiện tốt việc truy bài chuẩn bị cho mỗi buổi học như : ngồi nghiêm túc xem lại bài cũ và học qua các bài mới, trao đổi với bạn về những vấn đề chưa hiểu hoặc chưa biết làm,… sửa soạn sách vở, đồ dùng cho tiết học tiếp theo trong buổi. Nếu qua tuần đầu tháng 9, giáo viên thấy học sinh đều đã thực hiện tốt nếp truy bài đầu giờ rồi thì có thể không sử dụng phiếu này trong tuần tiếp theo mà thay bằng loại phiếu có nội dung khác mà học sinh lớp mình còn hạn chế. Ví dụ: Đối với phiếu khen thưởng “ Học tập tốt”: - Giáo viên sử dụng vào tuần 2 của tháng 9. Với các yêu cầu học sinh phải thực hiện tốt các việc sau: + Học bài cũ và chuẩn bị bài đầy đủ + Trong lớp phát biểu ý kiến. + Chú ý nghe giảng. + Viết bài sạch sẽ, làm bài cẩn thận, đúng thời gian quy định, ít sai sót. - Giáo viên cho học sinh ( cán bộ lớp) tự đánh giá các hoạt động của bản thân, sau đó cá thành viên của tổ nêu ý kiến. Giáo viên kết hợp đánh giá để phát phiếu khen thưởng cho học sinh. Để nhận được phần thưởng, giáo viên sẽ cho các tổ thảo luận, chọn ra các học sinh thực hiện tốt các hoạt động, các học sinh có tiến bộ để khen thưởng như học sinh đạt hoa đỏ, hoa xanh, hoa vàng ( như đã nêu ở mục 4.2 phần trên ). Cứ mỗi tháng giáo viên sẽ tổng kết phát thưởng 1 lần. Phần thưởng là những quyển vở, quyển truyện, đồ dùng học tập, chiếc dây buộc tóc hay hộp kẹo, gói bánh nhỏ,…. Một số phiếu khen thưởng Tặng thưởng Vì biết giữ g ìn vệ sinh Em thật sạch sẽ Tặn g thư ởn g V ì đi họ c c hu yê n cần Em rấ t chă m ch ỉ ! 17/27 Một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt. Tặng thưởng Tích cục, sáng tạo Em rất thông minh ! Tặngthưởng Vì xếp hàng tốt Em rất nhanh nhẹn 18/27 Một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt. Tặngthưởng Rènchữ- giữ vởtốt Emrất cẩnthận! 4.6. Tạo môi trường học tập thân thiện. - Giáo viên hướng dẫn học sinh cùng thực hiện việc trang trí lớp học, sắp xếp trình bày các sản phẩm học tập, đồ dùng học tập, sưu tầm tranh ảnh có liên quan đến kiến thức được học. Qua đó các em học hỏi được những điều hay từ bạn mình. - Bên cạnh đó giáo viên tập cho các em có thói quen tự giác làm việc, biết tự tìm hiểu cuộc sống xung quanh mình bằng cách cho các em đọc sách báo ở thư viện, xem ti vi nghe tin tức,… sau đó các em cùng trao đổi, chia sẻ với bạn để cùng nhau hiểu biết về cuộc sống xung quanh. Ngoài ra giáo viên cần khuyến khích để các em tham gia các hoạt động phong trào, vui chơi của nhà trường, hay các hoạt động giao lưu với các đoàn thanh niên tình nguyện, giao lưu với trẻ ở trung tâm trẻ tàn tật, hoặc hoạt động “ lửa trại yêu thương” của nhóm Chung Tay…Qua đó các em được rèn luyện một số kỹ năng hợp tác, tinh thần đồng đội,… 19/27 Một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt. Trang trí lớp học 4.7. Công tác phối hợp giáo dục giữa gia đình, nhà trường và xã hội. - Đối với học sinh có hoàn cảnh đặc biệt phụ huynh của các em chính là cán bộ nuôi dưỡng và trực tiếp quản lý các em ở trung tâm chăm sóc nuôi dưỡng. Giáo viên chủ nhiệm phải biết kết hợp với cán bộ quản lý, bàn bạc đưa ra một số giải pháp giúp các em học tốt, giáo dục đạo đức ở gia đình như : cán bộ nhắc nhở, kiểm tra việc học bài buổi tối của các em, hướng dẫn các em biết làm việc nhà phù hợp vào sức mình giúp các cô chú ( dọn bàn ăn, nhặt rau, quét nhà, phụ bếp cùng cán bộ,…). Giáo viên chủ nhiệm thường xuyên thông tin cho cán bộ biết tình hình học tập của các em và nhận thông tin từ cán bộ về việc học tập, rèn luyện của các em khi ở nhà từ đó giáo viên, phụ huynh và nhà trường có định hướng để giáo dục các em tốt hơn. - Giáo viên chủ nhiệm phát huy tối đa vai trò các tổ chức chính trị trong nhà trường đặc biệt là đội TNTP Hồ Chí Minh. + Bám sát kế hoạch Đội của Tổng phụ trách nhà trường, phối hợp với Tổng phụ trách và các lớp trong khối, trong trường tạo ra các sân chơi bổ ích thiết thực cho học sinh như : giao lưu hái hoa dân chủ kỉ niệm ngày thành lập Đội 15 – 5 và ngày sinh nhật Bác 19 – 5 ( có thưởng ), tổ chức các trò chơi dân gian nhân kỉ niệm ngày thành lập Đoàn 26 – 3… 20/27