Tài liệu Skkn một số biện pháp rèn kĩ năng giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3

CỘNG HÒA Xà HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN KĨ NĂNG GIẢI TOÁN CÓ LỜI VĂN CHO HỌC SINH LỚP 3” Quảng Ninh, tháng 10 năm 2018   I. PHẦN MỞ ĐẦU 1. LÝ do chän s¸ng kiÕn kinh nghiệm: Nâng cao chất lượng giáo dục là mục tiêu, là khẩu hiệu hành động của toàn ngành Giáo dục và Đào tạo, đồng thời cũng là yêu cầu bức thiết của xã hội hiện nay. Mục tiêu giáo dục phổ thông của nước ta là nhằm phát triển toàn diện nhân cách của con người, có phẩm chất tốt và có đủ năng lực để đáp ứng sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Trong hệ thống giáo dục phổ thông, bậc Tiểu học có vị trí vô cùng quan trọng. Tiểu học là bậc học nền tảng cho các bậc học khác, nó hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển toàn diện và vững chắc nhân cách con người. “Trẻ em hôm nay, thế giới ngày mai”. Xác định từ mục tiêu Giáo dục, chúng ta luôn nhận thức sâu sắc nhiệm vụ ®ào tạo những lớp người kế tục, làm chủ khoa học kỹ thuật tiên tiến. Vì vậy đòi hỏi con người phải có cơ sở kiến thức toán học. Toán học là chìa khóa mở đường cho con người đi vào tất cả các lĩnh vực khoa học khác. Giáo dục tiểu học ở nước ta đang thực hiện đồng bộ những đổi mới toàn diện, góp phần phổ cập giáo dục có chất lượng. Dạy học Toán ở Tiểu học nhằm giúp cho học sinh có những kiến thức cơ bản ban đầu về số học: số tự nhiên, các đại lượng thông dụng: dạy các yếu tố hình học; một số yếu tố thống kê và đặc biệt là kĩ năng giải Toán. Các mạch kiến thức toán học trong chương trình tiểu học được thống nhất chặt chẽ với nhau theo cấu trúc đồng tâm nên nó giúp cho học sinh không những được học mà còn được củng cố lại kiến thức ở các lớp học dưới. Học tốt môn Toán là điều kiện để học tốt các môn học khác . Vì vậy chúng ta cần phải quan tâm tới việc dạy toán ở Tiểu học. Gi¶i to¸n cã lêi v¨n thùc chÊt lµ nh÷ng bµi to¸n thùc tÕ, néi dung bµi to¸n ®îc th«ng qua nh÷ng c©u v¨n nãi vÒ nh÷ng quan hÖ, t¬ng quan vµ phô thuéc, cã liªn quan tíi cuéc sèng thêng x¶y ra hµng ngµy. C¸i khã cña bµi to¸n cã lêi v¨n chÝnh lµ ë chç: lµm thÕ nµo ®Ó lîc bá ®îc nh÷ng yÕu tè vÒ lêi v¨n ®· che ®Ëy b¶n chÊt to¸n häc cña bµi to¸n. Hay nãi mét c¸ch kh¸c lµ lµm sao ph¶i chØ ra ®îc c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè to¸n häc chøa ®ùng trong bµi to¸n vµ t×m ®îc nh÷ng c©u lêi gi¶i phÐp tÝnh thÝch hîp ®Ó tõ ®ã t×m ®îc ®¸p sè cña bµi to¸n. Chương trình môn Toán ở lớp 3 là một bộ phận của chương trình môn Toán ở Tiểu học. Dạy học giải toán có lời văn lớp 3 kế thừa giải toán có lời văn ở các lớp 1, 2; mở rộng, phát triển nội dung giải toán phù hợp với sự phát triển nhận thức của HS lớp 3. Thời lượng dành cho giải toán có lời văn chiếm tương đối lớn trong tổng quỹ thời gian dành cho môn Toán. Trong sách Hướng dẫn tự học Toán lớp 3, các bài toán có lời văn (toán đơn và toán hợp) được sắp xếp xen kẽ với các mạch kiến thức khác. Đây là mạch kiến thức khó, đòi hỏi khả năng phân tích, tổng hợp của HS khi học tập. Trong chương trình Toán 3, ngoài các bài toán đơn (bài toán giải bằng1 phép tính), HS còn được học các bài toán hợp (bài toán giải bằng 2 phép tính- 2 bước tính),mỗi bước tính là một bài toán đơn. Kết quả phép tính thứ nhất sẽ là thành phần của phép tính thứ hai. Số bài toán hợp chiếm một tỉ lệ lớn trong mạch kiến thức giải toán, xuyên suốt chương trình Toán 3. Qua thực tế giảng dạy ở lớp 3 theo mô hình trường học mới Việt Nam tôi nhận thấy trong các kiến thức toán ở chương trình thì mạch kiến thức “Giải toán có lời văn” là mạch kiến thức học sinh còn lúng túng bởi vì đối với một số học sinh vốn từ, vốn hiểu biết, khả năng đọc hiểu, khả năng tư duy lôgíc của các em còn rất hạn chế nên khi giải toán có lời văn thường rất chậm so với các mạch kiến thức khác. Các em thực sự khó khăn khi giải bài toán có lời văn: Chưa biết phân tích đề toán để tìm ra cách giải, đặt lời giải chưa đúng, thực hiện các phép tính để tìm ra đáp số của bài toán chưa chính xác, chưa biết tổng hợp để trình bày bài giải, diễn đạt chưa rõ ràng, thiếu lôgíc. Vậy làm thế nào để học sinh hiểu đề bài, biết cách giải và tìm ra đáp số đúng của bài toán, đó là ®iÒu khiến tôi rất trăn trở. V× thÕ mà tôi chọn đề tài “Một số biện pháp rèn kĩ năng giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3”, mong tìm ra những giải pháp nhằm góp phần nâng cao kỹ năng giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3 theo mô hình trường học mới Việt Nam nói chung , học sinh lớp 3 2 mình đang phụ trách nói riêng và tạo tiền đề giúp các em giải tốt hơn những bài toán có lời văn khi học lên các lớp trên. 2. §iÓm míi cña s¸ng kiÕn kinh nghiệm: Điểm mới cơ bản nhất trong sáng kiến kinh nghiệm là đưa ra một số biện pháp đã thực hiện có hiệu quả ở lớp mà bản thân tôi đang trực tiếp giảng dạy và áp dụng tại đơn vị trong việc giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3. Sáng kiến kinh nghiệm đã đi sâu nghiên cứu các phương pháp dạy học giải toán có lời văn ở các dạng bài toán khác nhau và lựa chọn các phương pháp phù hợp cho từng dạng bài, giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách chủ động tích cực đặc biệt là kĩ năng giải đúng, chính xác, lời văn ngắn gọn nhằm hướng tới việc phát triển tư duy toán học cho học sinh. II. PHẦN NỘI DUNG A.THỰC TRẠNG: 1. Đặc điểm tình hình của lớp: Năm học 2017- 2018 tôi được phân công dạy lớp 3 1. Lớp tôi chủ nhiệm có 28 em trong đó nữ 12 em. Phần lớn học sinh lớp tôi là con gia đình làm nông nghiệp, bố mẹ đi làm ăn xa, điều kiện kinh tế gia đình còn gặp nhiều khó khăn nên các em chưa thực sự được quan tâm đúng mức. Vì thế giáo viên luôn gặp trở ngại trong việc phối hợp, hướng dẫn học sinh thực hiện các hoạt động ứng dụng của bài học. Lớp 3 tôi phụ trách và giảng dạy trong năm học này nhiều em rất thích học môn Toán, thích giải toán. Tuy nhiên vẫn còn một số học sinh chưa nắm chắc KT-KN môn Toán, vì thế không thích học môn Toán. Các em ít suy nghĩ, ít tìm tòi để tự khám phá kiến thức . Một số em rất ngại hay nói đúng hơn là sợ môn Toán. Chính vì thế mà chất lượng môn Toán chưa cao. Kết quả khảo sát chất lượng môn Toán đầu năm học của lớp với tỉ lệ như sau: Điểm 10 Điểm 9 Điểm 8 Điểm 7 Điểm 6 Điểm 5 SL % SL % SL % SL % SL % SL % 1 3,6 4 14,3 6 21,4 4 14,3 5 17,8 7 25,0 Điểm dưới 5 SL % 1 3,6 2. Nguyên nhân: - Kĩ năng tính toán của nhiều em còn chậm, các em còn thụ động trong suy nghĩ, thường nôn nóng, đọc qua loa đề bài, chưa chú ý đến các dữ kiện, dữ liệu của bài toán, đặc biệt là chưa xác định được dạng toán và xây dựng các bước giải một bài toán có lời văn. - Học sinh chưa có kĩ năng phân tích và tư duy khi gặp những bài toán phức tạp. Hầu hết, các em làm theo khuôn mẫu của những dạng bài cụ thể mà các em thường gặp, trong Hướng dẫn học Toán 3 khi gặp bài toán đòi hỏi tư duy, suy luận một chút các em không biết cách phân tích dẫn đến lười suy nghĩ. Một số em biết tìm ra phép tính đúng nhưng khi đặt lời giải thì còn lúng túng và có khi đặt lời giải cho bài toán chưa hợp lý. - Khi giải xong bài toán, đa số học sinh bỏ qua bước kiểm tra lại bài, dẫn đến nhiều trường hợp sai sót đáng tiếc do tính nhầm, do chủ quan. Căn cứ vào kết quả khảo sát học sinh đầu năm tôi phân loại như sau: + Nhóm 1: Những học sinh có khả năng giải toán (15 em) + Nhóm 2: Những học sinh giải toán chậm (13 em) - Xuất phát từ thực trạng đó tôi đã tìm hiểu nhiều biện pháp để nâng cao chất lượng giải toán có lời văn. Trong những năm dạy học theo mô hình trường học mới Việt Nam bản thân tôi cũng đã gặt hái được những kết qủa đáng phấn khởi. Trong khuôn khổ của sáng kiến kinh nghiệm tôi xin đưa ra một số giải pháp mà bản thân tâm đắc nhất: B. MỘT SỐ GIẢI PHÁP RÈN KĨ NĂNG GIẢI TOÁN CÓ LỜI VĂN CHO HỌC SINH LỚP 3. Trong giải toán có lời văn học sinh lớp 3 theo mô hình trường học mới Việt Nam nói chung và giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3 1 tôi đang phụ trách nói riêng thì học sinh phải tư duy mô ̣t cách linh hoạt, áp dụng được tất cả các kiến thức, kỹ năng và khả năng đã có vào giải toán, vào các tình huống khác nhau, trong nhiều trường hợp, phải biết vâ ̣n dụng những dữ kiện, những điều kiê ̣n chưa được nêu ra mô ̣t cách rõ ràng. Học sinh phải tự linh đô ̣ng trong giải toán, phát huy vai trò trung tâm, tích cực, chủ đô ̣ng của học sinh, vì vâ ̣y mạch kiến thức giải toán có lời văn đóng vai trò quan trọng trong nô ̣i dung chương trình Toán 3. Tõ thùc tÕ ®ã t«i ®· ®a ra 5 gi¶i ph¸p c¬ b¶n sau : 1. Häp phô huynh - Thèng nhÊt biÖn ph¸p gi¸o dôc. Chóng ta ®Òu biÕt häc sinh tiÓu häc nãi chung vµ häc sinh líp 3 nãi riªng ®Õn trêng cßn phô thuéc hoµn toµn vµo sù quan t©m, nh¾c nhë cña cha mÑ vµ thÇy c«. C¸c em cha cã ý thøc tù gi¸c häc tËp, chÝnh v× vËy gi¸o dôc ý thøc tÝch cùc häc tËp cho c¸c em lµ mét yÕu tè kh«ng kÐm phÇn quan träng gióp c¸c em häc tèt h¬n. Trong mét líp häc, lùc häc cña c¸c em kh«ng ®ång ®Òu, ý thøc häc cña nhiÒu em cha cao. §Ó thùc hiÖn tèt cuéc vËn ®éng “ Hai kh«ng” cña ngµnh gi¸o dôc vµ gióp cho phô huynh cã biÖn ph¸p phï hîp trong viÖc gi¸o dôc con c¸i, t«i ®· m¹nh d¹n trao ®æi víi phô huynh häc sinh vÒ chØ tiªu phÊn ®Êu cña líp vµ nh÷ng yªu cÇu cÇn thiÕt gióp c¸c em häc tËp nh: Mua s¾m ®Çy ®ñ s¸ch vë, ®å dïng… dµnh thêi gian nh¾c nhë, quan t©m cho c¸c em häc tËp…RÊt mõng lµ ®a sè phô huynh ®Òu nhiÖt liÖt hoan nghªnh biÖn ph¸p trªn v× l©u nay c¸c phô huynh cßn ®ang víng m¾c nhiÒu vÒ c¸ch d¹y häc cho c¸c em. S¸ch híng dÉn tự häc cßn qu¸ míi, cã nhiÒu kÝ hiÖu, c¸c lÖnh, phô huynh cha rõ nên giáo viên phải híng dÉn cho phô huynh. Thường xuyên kiểm tra và cùng học sinh thực hiện các hoạt động ứng dụng trong từng tiết hoc, bài học. 2. Tổ chức cho học sinh ho¹t ®éng n¾m v÷ng c¸c kh¸i niÖm to¸n häc, cÊu tróc phÐp tÝnh, c¸c thuËt ng÷: Bµi to¸n cã lêi v¨n nªu c¸c vÊn ®Ò thêng gÆp trong ®êi sèng, c¸c vÊn ®Ò ®ã g¾n liÒn víi néi dung( kh¸i niÖm, cÊu tróc, thuËt ng÷) to¸n häc. Do vËy gi¸o viªn cÇn cho häc sinh n¾m v÷ng kh¸i niÖm thuËt ng÷ to¸n häc. Ch¼ng h¹n nhiều hơn, ít hơn ; sè nµy h¬n sè kia... Híng dÉn häc sinh gi¶i to¸n vµ nªu thµnh c¸c bµi to¸n ®iÓn h×nh ( bµi to¸n cã ph¬ng ph¸p gi¶i thèng nhÊt), ch¼ng h¹n: - C¸c bµi to¸n về nhiều hơn, ít hơn. - C¸c bµi to¸n về gấp một số lên nhiều lần, giảm đi một số lần. - C¸c bµi to¸n tìm một phần mấy của một số. - C¸c bµi to¸n liên quan đến rút về đơn vị. - C¸c bµi to¸n cã néi dung h×nh häc… - Các bài toán về đại lượng và đo đại lượng 3. Nắm trình tự của việc giải một bài toán. 3. 1. Đọc đề, tìm hiểu kĩ đề bài toán. Đây là một bước rất quan trọng, giáo viên cần nhắc nhở cho học sinh đọc kĩ đề, đọc nhiều lần (đọc thầm trong nhóm) để hiểu rõ đề toán cho biết gì? Như đã cho biết điều kiện gì? Bài toán hỏi cái gì? Khi đọc bài toán phải hiểu thật kĩ một số từ, thuật ngữ quan trọng chỉ rõ tình huống Toán học được diễn đạt theo ngôn ngữ thông thường. Trong lớp giáo viên phải quan sát, bao quát lớp học nếu có một nhóm giơ thẻ tín hiệu cần giúp đỡ thì giáo viên đến nhóm đó để hướng dẫn. Trường hợp nếu có nhiều nhóm cùng đưa thẻ thì giáo viên nên cho các em cùng quay mặt lên bảng để giáo viên hướng dẫn. Ví dụ: Bµi tËp 2b( Tr 78 - Sách HD học Toán 3 tập 1) ĐÓ èp thªm mét m¶ng têng, ngêi ta dïng hÕt 9 viªn g¹ch men, mỗi viªn g¹ch có dạng h×nh vu«ng c¹nh 10cm. Hái diÖn tÝch m¶ng têng ®îc èp lµ bao nhiªu x¨ng-timÐt vu«ng? * Học sinh đọc đề, tìm hiểu đề bài. Sau đó học sinh có thể nêu được (có thể cho các em tự hỏi đáp nhau) - Bài toán cho biết gì?. - Bài toán hỏi gì? - Muồn tìm diện tích mảng tường được ốp thêm thì ta làm như thế nào ? 3.2. X¸c ®Þnh ph¬ng híng gi¶i bµi to¸n: Gi¸o viªn ph¶i rÌn luyÖn cho häc sinh kÜ n¨ng t×m híng ®Ó gi¶i bµi to¸n. Con ®êng ®Þnh híng cho häc sinh ®Ó gi¶i bµi to¸n ®ã lµ: + §Çu tiªn, xem xÐt bµi to¸n cã thuéc d¹ng ®iÓn h×nh hay kh«ng? + NÕu bµi to¸n thuéc d¹ng to¸n ®iÓn h×nh th× häc sinh dùa theo bµi tËp cã lêi gi¶i mÉu. + NÕu bµi to¸n thuéc d¹ng to¸n kh«ng ®iÓn h×nh th× ®Þnh híng cho häc sinh xem xÐt bµi to¸n cã t¬ng tù víi bµi to¸n nµo mµ ngêi lµm to¸n ®· biÕt c¸ch gi¶i. NÕu kh«ng th× ph¶i ®Þnh híng cho häc sinh t×m c¸ch ph©n tÝch bµi to¸n thµnh nh÷ng bµi to¸n ®¬n gi¶n mµ häc sinh ®· biÕt c¸ch gi¶i. VÝ dô: §Ó èp thªm mét m¶ng têng, ngêi ta dïng hÕt 9 viªn g¹ch men, mçi viªn g¹ch có dạng h×nh vu«ng c¹nh 10cm. Hái diÖn thÝch m¶ng têng ®îc èp lµ bao nhiªu x¨ng-timÐt vu«ng? - §©y kh«ng ph¶i lµ d¹ng to¸n ®iÓn h×nh, gi¸o viªn ph¶i cã kÜ n¨ng gióp häc sinh ph©n tÝch thµnh hai bµi to¸n ®¬n gi¶n h¬n mµ häc sinh ®· biÕt c¸ch gi¶i th«ng qua bíc ph©n tÝch bµi to¸n: Bµi to¸n 1: Mét viªn g¹ch h×nh vu«ng cạnh 10cm. TÝnh diÖn tÝch cña viªn g¹ch ®ã. Bµi to¸n 2: §Ó èp thªm mét m¶ng têng ngêi ta dïng hÕt 9 viªn g¹ch men h×nh vu«ng, mỗi viªn g¹ch cã diÖn tÝch 100 cm2 . Hái diÖn tÝch m¶ng têng èp thªm lµ bao nhiªu? 3.3. Thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¶i to¸n: Tìm lời giải đúng: Trước khi làm bài cá nhân suy nghĩ tìm ra lời giải, trao đổi các bạn trong nhóm. Nếu không hiểu thì nên giơ thẻ tín hiệu cần giúp đỡ hỏi giáo viên . Viết lời giải trong phần bài giải, giáo viên để học sinh tự diễn đạt câu trả lời bằng lời, sau đó tâ ̣p viết câu lời giải ra nháp. yêu cầu viết lời giải cần ngắn gọn, rõ ràng, đủ ý và đúng với yêu cầu của bài toán là được. Học sinh tự suy luận từ câu hỏi bài toán đến dữ kiện đã cho để tìm lời giải của bài toán sau đó nêu và viết lời giải ra nháp. Lựa chọn viết đúng ph́p tính: Đây là bước suy luâ ̣n để tìm cách giải bài toán. Học sinh làm việc cá nhân và thảo luận trong nhóm để tìm phép tính đúng cho bài toán. Nếu học sinh còn lúng túng, khó khăn trong việc viết phép tính và ghi đáp số thì giáo viên cần đến từng nhóm hướng dẫn cụ thể và giải thích hướng dẫn cách ghi đáp số. Ghi đúng đáp số: Có những trường hợp học sinh ghi đáp số chưa đúng như còn ghi đáp số trong dấu ngoă ̣c đơn mà không ghi cụ thể đáp số của bài toán, không biết ghi hết những nô ̣i dung bài toán yêu cầu. 3.4. Kiểm tra lại bài làm (lời giải và kiểm tra kết quả) Việc kiểm tra này nhằm phân tích cách giải đúng hay sai, sai chỗ nào để sửa chữa, kiểm tra lại trình tự các bước giải thử lại phép tính đã thực hiện trong bài giải ... Từ đó giúp các em có thói quen kiểm tra đánh giá, sửa bài. Khi giải xong từng thành viên báo cáo nhóm trưởng, trình bày bài giải của mình trước nhóm, cả nhóm nghe trao đổi bổ sung cho nhau tạo sự hỗ trợ, giúp đỡ lẫn nhau giữa các đối tượng học sinh trong nhóm, học sinh trong nhóm trao đổi ý kiến về cách làm bài hoặc giải bài toán thống nhất ý kiến cả nhóm (học sinh tự suy nghĩ hoặc thảo luận nhóm để tìm ra hướng giải quyết bài toán, lựa chọn cách giải hay nhất, phù hợp nhất) rồi nhóm trưởng mới giơ thẻ báo cáo hoàn thành báo cáo với giáo viên. Giáo viên đến kiểm tra các nhóm và nhắc nhở học sinh khi viết vào vở từng học sinh ở trong nhóm phải viết chữ và số trong phép tính rõ ràng. Trình bày bài giải toán có lời văn đúng, đẹp. Diễn đạt lời văn phải chính xác, cụ thể. Tạo cho học sinh tính mạnh dạn để trao đổi ý kiến trong nhóm hoặc toàn lớp vì sự hỗ trợ giữa các học sinh trong nhóm, lớp, góp phần làm các em mạnh dạn, tự tin hơn vào khả năng của bản thân, tự rút kinh nghiệm về cách học của mình. Viê ̣c giải các bài toán bằng nhiều cách giải khác nhau có tác dụng lớn trong viê ̣c xây dựng hứng thú, thúc đẩy các em cố gắng tìm tòi, sáng tạo, ren luyê ̣n óc suy nghĩ linh hoạt, đô ̣c lâ ̣p, có phê phán và tinh thần cải tiến trong giải toán có lời văn cho học sinh. 4. Ho¹t ®éng h×nh thµnh và rÌn kÜ n¨ng cô thÓ cho tõng bµi to¸n cã lêi v¨n líp 3: - MÆc dï nh÷ng bµi to¸n cã lêi v¨n trong tr¬ng tr×nh líp 3 ®Òu ®îc ®Þnh híng theo quy tr×nh chung nh ë trªn, nhng mçi bµi, mçi d¹ng l¹i cã kÜ n¨ng riªng. - Sau khi häc sinh ®· gi¶i ®îc bµi to¸n th× häc sinh ph¶i cã kh¶ n¨ng kh¸i qu¸t vµ rÌn luyÖn n¨ng lùc gi¶i to¸n. Gi¸o viªn cã thÓ tiÕn hµnh ho¹t ®éng nµy nh sau: - Yªu cÇu häc sinh t×m c¸ch gi¶i kh¸c cho bµi to¸n. - §a mét vµi ®Ò to¸n thiÕu hoÆc thõa d÷ kiÖn hoÆc ®iÒu kiÖn cña bµi to¸n - Tæ chøc cho häc sinh lËp ®Ò to¸n t¬ng tù víi bµi to¸n ®· gi¶i hoÆc lËp bµi to¸n ngîc víi bµi to¸n ®· gi¶i. Cụ thể: 4.1. C¸c bµi to¸n cã lêi v¨n ë nh÷ng tiÕt h×nh thµnh b¶ng nh©n tõ b¶ng nh©n 6 ®Õn b¶ng nh©n 9. - Nh÷ng bµi tËp trong nh÷ng tiÕt ®ã ®Òu cã môc ®Ých lµ cñng cè viÖc h×nh thµnh b¶ng nh©n. §ã lµ nh÷ng bµi tËp ®¬n gi¶n nhng häc sinh l¹i dÔ bÞ sai khi viÕt phÐp tÝnh. VËy khi d¹y nh÷ng bµi tËp nµy gi¸o viªn ph¶i rÌn cho häc sinh hiÓu ý nghÜa phÐp tÝnh, mÆc dï hai bµi to¸n cã cïng kÕt qu¶ nhng ý nghĩa l¹i kh¸c nhau. VÝ dô: Khi d¹y bµi b¶ng nh©n 6 Bµi tËp 2( Tr 25 - Sách HD học Toán 3) Lớp 3A Trường Tiểu học Kim Đồng được chia thành 5 nhóm học tập, mỗi nhóm có 6 học sinh. Hỏi lớp 3A có bao nhiêu học sinh? - Häc sinh tãm t¾t vµ gi¶i bµi to¸n; phÐp tÝnh trong bµi gi¶i lµ : 6 x 5 = 30( học sinh) (1) Gi¸o viªn ph¶i ®a ra trêng hîp sai ®Ó häc sinh so s¸nh vµ hiÓu ý nghÜa cña bµi to¸n: 5 x 6 = 30 ( học sinh) (2) + Trong (1) th× 6 ®îc lÊy 5 lÇn. + Trong ( 2) th× 5 ®îc lÊy 6 lÇn. Ý nghÜa phÐp tÝnh kh¸c nhau nªn häc sinh biÕt vµ sÏ kh«ng bÞ m¾c ph¶i trong nh÷ng bµi sau. 4.2. T×m mét trong c¸c phÇn b»ng nhau cña mét sè. - Lªn líp 3 ®©y lµ d¹ng to¸n ®Çu tiªn mµ häc sinh tãm t¾t bµi to¸n dïng s¬ ®å ®o¹n th¼ng. VËy th× gi¸o viªn ph¶i rÌn cho häc sinh kÜ n¨ng vÏ s¬ ®å ®o¹n th¼ng ®Ó biÓu diÔn sè liÖu trªn ®ã. - §«i khi häc sinh lµm phÐp tÝnh ®óng cßn vÏ s¬ ®å sai lµ häc sinh cha hiÓu ý nghÜa cña s¬ ®å. Khi d¹y, cã nhiÒu gi¸o viªn chØ m¸y mãc dùa theo mét s¬ ®å trong s¸ch gi¸o khoa nªn häc sinh cha hiÓu hÕt néi dung bµi. V× vËy khi d¹y, gi¸o viªn rÌn cho häc sinh kÜ n¨ng vÏ s¬ ®å ®o¹n th¼ng, ®o¹n th¼ng ®ã ph¶i ®îc chia thµnh c¸c ®o¹n b»ng nhau vµ mçi ®o¹n ®îc coi lµ mét phÇn t¬ng øng. VÝ dô: Bµi to¸n ( Tr 32- Sách HD học Toán 3) 1 3 Lan cã 12 c¸i kÑo, Lan cho Liên - Häc sinh vÏ s¬ ®å: ? kÑo sè kÑo ®ã. Hái Lan cho Liên mÊy c¸i kÑo? 12 kÑo - Gi¸o viªn ®a ra trêng hîp nÕu vÏ s¬ ®å nh sau còng kh«ng sai: ? c¸i 12 c¸i - Gi¸o viªn ph¶i ®a ra trêng hîp ®ã th× míi khai th¸c hÕt bµi. 4.3. GÊp mét sè lªn nhiÒu lÇn: - §èi víi d¹ng bµi to¸n nµy, gi¸o viªn rÌn cho häc sinh kÜ n¨ng ®Ó t×m ra phÐp tÝnh trong bµi gi¶i lµ ®¬n gi¶n. Gi¸o viªn ®Þnh híng cho häc sinh nÕu trong bµi cã tõ gÊp .....lÇn th× sÏ lµm phÐp tÝnh nh©n. Nhng nÕu chØ dõng ®ã th× häc sinh cha hiÓu bµi mµ sù hiÓu bµi cña häc sinh ph¶i ®îc th«ng qua bíc vÏ s¬ ®å ®o¹n th¼ng ®Ó tãm t¾t bµi to¸n. VÝ dô: Bµi to¸n ( Tr 41 - Sách HD học Toán 3 tập 1) §o¹n th¼ng AB dµi 2cm, ®o¹n th¼ng CD dµi gÊp 3 lÇn ®o¹n th¼ng AB. Hái ®o¹n th¼ng CD dµi mÊy x¨ng-ti-mÐt? - Tãm t¾t ®óng: (1) C D - Tãm t¾t sai: C D (2) - Gi¸o viªn ®Þnh híng cho häc sinh biÕt ®îc v× sao c¸ch tãm t¾t (2) l¹i sai ? T¹i v× ta coi ®é dµi AB lµ mét phÇn th× ®é dµi ®o¹n CD lµ 3 phÇn nh thÕ. Tøc lµ lÊy ®é dµi ®o¹n AB lµm tiªu chÝ ®Ó vÏ ®é dµi ®o¹n CD( lÊy c¸i ®· biÕt ®Ó vÏ c¸i cha biÕt) chø kh«ng ph¶i lÊy c¸i cha biÕt lµ ®é dµi ®o¹n CD ®Ó vÏ c¸i ®· biÕt lµ ®o¹n AB. - Khi hiÓu ®îc th× häc sinh sÏ cã kÜ n¨ng lµm bµi. 4.4: Gi¶m ®i mét sè lÇn: - Khi d¹y d¹ng to¸n nµy, gi¸o viªn d¹y kh«ng nªn m¸y mãc dïng h×nh ¶nh con gµ trong s¸ch gi¸o khoa mµ nªn thay b»ng mét bµi to¸n cã h×nh ¶nh thùc tÕ kh¸c nh b«ng hoa, que tÝnh... ®Ó häc sinh còng cã thÓ lµm ®îc thao t¸c tõ m« h×nh trùc quan nh cña gi¸o viªn mµ cuèi cïng vÉn rót ra ®îc kÕt luËn chung. Cã nh vËy míi g©y ®îc høng thó cña häc sinh qua tiÕt häc ®ã. - §©y còng lµ d¹ng to¸n tãm t¾t b»ng s¬ ®å ®o¹n th¼ng vµ häc sinh rÊt dÔ bÞ nhÇm lÉn c¸ch tãm t¾t bµi to¸n cña d¹ng bµi “ gÊp mét sè lªn nhiÒu lÇn”. V× vËy gi¸o viªn ph¶i rÌn cho häc sinh kÜ n¨ng tãm t¾t bµi to¸n ®Ó hiÓu ®îc ý nghÜa cña d¹ng to¸n nµy. Khi hiÓu ®îc b¶n chÊt th× häc sinh míi cã kÜ n¨ng lµm to¸n. VÝ dô: Bài to¸n ( Tr 45 - Sách HD học Toán 3) - §é dµi ®o¹n th¨ng AB lµ 8cm. §é dµi ®o¹n th¼ng AB gi¶m 4 lÇn th× ®îc ®é dµi ®o¹n CD. TÝnh ®é dµi ®o¹n th¼ng CD. - §Ó h×nh thµnh cho häc sinh kÜ n¨ng x¸c ®inh ®îc phÐp tÝnh trong bµi gi¶i cña d¹ng to¸n nµy còng ®¬n gi¶n. Gi¸o viªn chØ cÇn ®Þnh híng cho häc sinh khi gÆp d¹ng to¸n nµo mµ trong bµi cã ch÷ “gi¶m.....lÇn” th× sÏ lµm phÐp tÝnh chia. - §«i khi hãc inh m¸y mãc lµm phÐp tÝnh ®óng nhng c©u tr¶ lêi bÞ sai th× gi¸o viªn ph¶i rÌn kÜ n¨ng thµnh thãi quen cho häc sinh ®Ó cã c©u tr¶ lêi ®óng dùa vµo tãm t¾t bµi to¸n. - Gi¸o viªn rÌn kÜ n¨ng tãm t¾t bµi to¸n cña d¹ng to¸n nµy nh sau: C¸i ®Çu bµi cho lµ c¸i ®· biÕt ®îc biÓu diÔn thµnh mét ®o¹n th¼ng, c¸i ®· biÕt ®ã ®îc gi¶m ®i mÊy lÇn th× ®o¹n th¼ng ®ã ®îc chia thµnh bÊy nhiªu phÇn b»ng nhau t¬ng øng. + Tãm t¾t bµi to¸n trªn: A 8 cm B D C - Nh×n vµo c¸ch tãm t¾t, häc sinh còng cã thÓ hiÓu ®îc r»ng: T×m d÷ liÖu ®Çu bµi yªu cÇu chÝnh lµ ®i t×m mét phÇn mÊy cña mét sè ( Bµi tËp 1b tr 45 phần HĐCB - Sách HD học Toán 3) 4.5. So s¸nh sè lín gÊp mÊy lÇn sè bÐ vµ so s¸nh sè bÐ b»ng mét phÇn mÊy sè lín. - Hai d¹ng to¸n nµy häc sinh rÊt dÔ nhÇm lÉn v× vËy gi¸o viªn ph¶i cã kÜ n¨ng ®Þnh híng cho häc sinh tãm t¾t, ph©n biÖt hai d¹ng to¸n. D¹ng 1: So s¸nh sè lín gÊp mÊy lÇn sè bÐ. - §Ó häc sinh cã kÜ n¨ng gi¶i to¸n th× gi¸o viªn tù rót ra mét kÕt luËn ®Ó häc sinh dùa vµo ®ã ®Ó lµm mµ trong s¸ch gi¸o khoa kh«ng ®a ra. Muèn t×m sè lín gÊp mÊy lÇn sè bÐ, ta lÊy sè lín chia cho sè bÐ. - HS khoâng ñöôïc laãn loän ñôn vò. Khi giaûi daïng toaùn naøy, ñaët lôøi giaûi ñuùng, chính xaùc. Ví dụ 1 : Bài to¸n ( Tr 70- Sách HD học Toán 3 tập 1) Băng giấy thứ nhất dài 12cm, băng giấy thứ hai dài 3 cm. Hỏi băng giấy thứ nhất dài gấp mấy lần băng giấy thứ hai? Toùm taét Băng giấy 1: 12cm Băng giấy 2: 3cm Băng giấy 1gấp băng giấy 2... lần? Baøi giaûi : Băng giấy thứ nhất dài gấp băng giấy thứ 2 một số lần là : 12 : 3 = 4 (laàn) Ñaùp soá :4 laàn. D¹ng 2: So s¸nh sè bÐ b»ng mét phÇn mÊy sè lín. Khi n¾m ®îc kÜ n¨ng gi¶i cña d¹ng 1 th× häc sinh gi¶i d¹ng 2 mét c¸ch dÔ dµng. Bíc 1: T×m sè lín gÊp mÊy lÇn sè bÐ. Bíc 2: Tr¶ lêi sè bÐ b»ng mét phÇn mÊy sè lín. Gi¸o viªn lu ý d¹y cho häc sinh c¸ch ghi ®¬n vÞ vµ ®¸p sè cña hai d¹ng to¸n. Ví dụ 2 : Bài to¸n: Coù 7 con traâu, soá boø nhieàu hôn soá traâu laø 28 con. Hoûi soá traâu baèng moät phaàn maáy soá boø ? Toùm taét Baøi giaûi : 7 con Soá con boø coù laø : Trâu : 7 + 28 = 35 (con) 28 con Soá boø gaáp soá traâu soá laàn laø : Bò : 35 : 7 = 5 (laàn) 4.6. Bµi to¸n gi¶i b»ng hai phÐp tÝnh: y soátính. traâu Việc baèngchọn 1/5 soá boø. tính đúng ? con Ở lớp 3, các bài toán hợp chỉ dừng lại ở 2Vaä bước phép 1 cho mỗi câu lời giải đã được học sinh thực hành nhuần nhuyễn từ khi 5giải các bài toán Ñaùp soá : . đơn. Vì vậy, kĩ năng này không còn là vấn đề cốt lõi khi dạy các bài toán hợp. Vấn đề mấu chốt là làm sao cho học sinh nhận biết được đó là một bài toán hợp (bài toán giải bằng 2 phép tính). Thực tế cho thấy, rất nhiều học sinh sau khi đọc xong một đề bài toán hợp, không biết rằng bài toán cần phải giải bằng 2 bước tính thế là tóm luôn câu hỏi để đặt câu lời giải, để rồi chẳng biết phải chọn phép tính nào cho đúng. Để giúp học sinh tránh được sai sót này, giáo viên cần hướng cho học sinh một hệ thống câu hỏi giúp học sinh đi tìm lời giải của bài toán. Đây chính là quá trình phân tích bài toán để tìm câu trả lời. Cụ thể là tìm đúng thứ tự của 2 bước tính. Quá trình phân tích bài toán cho phép ta tách một bài toán hợp (mà học sinh chưa giải được) thành 2 bài toán đơn (loại mà học sinh quá quen thuộc) - quá trình phân tích bài toán để tìm lời giải theo kiểu đi ngược từ câu hỏi đến cái đã cho. Nhưng trong thực tế, rất nhiều giáo viên đều có chung phương pháp là hướng dẫn học sinh đi xuôi từ cái đã cho đến câu hỏi. Ví dụ 1 : Bài to¸n 1b ( Tr 60- Sách HD học Toán 3 tập 1) Bao gạo thứ nhất cân nặng 25 kg, bao gạo thứ hai nhẹ hơn bao gạo thứ nhất 10kg. Hỏi cả hai bao gạo cân nặng bao nhiêu ki-lô-gam? - Bài toán hỏi gì? (cả hai bao cân nặng bao nhiêu ki-lô-gam?). - Bài toán đã cho biết gì? (bao gạo thứ nhất nặng 25kg, bao gạo thứ hai nhẹ hơn bao gạo thứ nhất 10kg). ( Đây là hai câu hỏi giúp học sinh nắm rõ đâu là câu hỏi của bài toán (cái cần tìm), đâu là điều kiện của bài toán (cái đã biết) nên giáo viên cần cho vài học sinh nhắc lại để các em nắm chắc nội dung cũng như yêu cầu của đề bài). - Muốn biết cả hai bao gạo cân nặng bao nhiêu kg em làm thế nào? (lấy số kg ở bao thứ nhất cộng với số kg gạo ở bao thứ hai). Vậy ta được bài giải: Bao gạo thứ hai cân nặng là: 25- 10= 15(kg) Cả hai bao gạo cân nặng là: 25+ 15= 40(kg) Đáp số: 40kg 4.7:Bµi to¸n liªn quan ®ến rót vÒ ®¬n vÞ. - Bµi to¸n nµy gåm cã hai d¹ng vµ häc sinh hay bÞ nhÇm lÉn. Với gi¸o viªn ph¶i rÌn cho häc sinh kÜ n¨ng ®Ó ph©n biÖt hai d¹ng to¸n. D¹ng 1: - Gi¸o viªn rÌn cho häc sinh kÜ n¨ng b»ng c¸ch gióp häc sinh tù rót ra c¸c bíc gi¶i chung cña d¹ng ®ã vµ c¸c phÐp tÝnh trong tõng bíc. Bíc 1: T×m gi¸ trÞ mét phÇn( bíc rót vÒ ®¬n vÞ) Bíc 2: T×m gi¸ trÞ cña nhiÒu phÇn - Gi¸o viªn gióp häc sinh hiÓu ®îc bíc t×m gi¸ trÞ cña nhiÒu phÇn chÝnh lµ gi¸ trÞ cña mét phÇn ®îc gÊp lªn mét sè lÇn. Bài toán: Coù 9 thuøng daàu nhö nhau ñöïng 414 lít. Hoûi 6 thuøng daàu nhö theá chöùa bao nhieâu lít daàu ? Toùm taét 9 thuøng : 414 l. 1 thuøng : ….. l ? 6 thuøng : ….. l ? D¹ng 2: Baøi giaûi : Soá lít daàu 1 thuøng ñöïng laø : 414 : 9 = 46 (l) Soá lít daàu 6 thuøng ñöïng laø : 46 x 6 = 276 (l) Ñaùp soá : 276 l. GV höôùng daãn HS phaân bieät ôû daïng toaùn naøy coù 2 lôøi giaûi vôùi ñôn vò khaùc nhau trong cuøng 1 baøi giaûi, caùc em khoâng ñöôïc laãn loän. Yeâu caàu HS bieát döïa vaøo toùm taét ñeå ñaët lôøi giaûi vaø vieát teân ñôn vò cho ñuùng. Bíc 1: T×m gi¸ trÞ cña mét phÇn( bíc rót vÒ ®¬n vÞ). Bíc 2: Lµm phÐp tÝnh chia. VD : Coù 72 kg gaïo ñöïng ñeàu trong 8 bao. Hoûi 54 kg gaïo ñöôïc ñöïng ñeàu trong bao nhieâu bao nhö theá ? Döïa vaøo toùm taét, HS seõ thaáy ngay pheùp tính ñaàu tieân laø tìm soá kiloâgam cuûa 1 bao (tính chia), sau ñoù laø tìm soá bao cuûa 54 kg (tính chia). Ñôn vò pheùp tính ñaàu laø “kg”, ñôn vò pheùp tính thöù hai laø “bao”. Toùm taét 72 kg : 8 bao. … kg ? : 1 bao. 54 kg : ….. bao ? Baøi giaûi : Soá kiloâgam cuûa 1 bao laø : 72 : 8 = 9 (kg) Soá bao ñöïng 54 kg laø : 54 : 9 = 6 (bao) Ñaùp soá : 6 bao. 4.8: TiÒn ViÖt Nam. - Bµi to¸n cã lêi v¨n liªn quan ®Õn tiÒn ViÖt Nam gióp cho häc sinh vËn dông mét c¸ch linh ho¹t vµo trong ®êi sèng thùc tÕ. - §Ó rÌn kÜ n¨ng cho häc sinh gi¶i nh÷ng bµi to¸n nµy, gi¸o viªn nªn sö dông ph¬ng ph¸p ®ãng vai, cho häc sinh thùc hiÖn viÖc mua b¸n, trao ®æi tiÒn thËt th× häc sinh sÏ t duy bµi to¸n mét c¸ch nhanh nhÊt vµ chÝnh x¸c nhÊt. 4.9: Chu vi, diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt, h×nh vu«ng. - Gi¸o viªn rÌn kÜ n¨ng cho häc sinh gi¶i nh÷ng bµi to¸n cã néi dung h×nh häc th× gi¸o viªn ph¶i rÌn nh÷ng kÜ n¨ng sau. + KÜ n¨ng chuyÓn ®æi c¸c ®¬n vÞ ®é dµi, diÖn tÝch. + N¾m c¸c c«ng thøc tÝnh chu vi, diÖn tÝch cña tõng h×nh. * Chu vi cña h×nh ch÷ nhËt vµ h×nh vu«ng. - Tríc tiªn, gi¸o viªn ph¶i rÌn kÜ n¨ng h×nh thµnh c«ng thøc tÝnh chu vi cña hai h×nh ch÷ nhËt vµ h×nh vu«ng tõ ®Æc ®iÓm cña tõng h×nh vµ tõ c¸ch tÝnh chu vi cña h×nh tø gi¸c nãi chung. - Khi ®· n¾m ch¾c ®îc c¸ch tÝnh chu vi cña mçi h×nh th× gi¸o viªn ph¶i rÌn cho häc sinh kÜ n¨ng chuyÓn ®æi c¸c ®¬n vÞ ®o ®é dµi. - Sau khi ®· thµnh th¹o hai kÜ n¨ng trªn th× häc sinh thùc hiÖn kÜ n¨ng tÝnh to¸n ®Ó gi¶i to¸n. * DiÖn tÝch h×nh vu«ng vµ h×nh ch÷ nhËt. - §Ó häc sinh cã kÜ n¨ng gi¶i to¸n vÒ c¸ch tÝnh diÖn tÝch cña mét h×nh, tríc tiªn gi¸o viªn ph¶i rÌn cho häc sinh cã kÜ n¨ng h×nh thµnh c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch cña hai h×nh tõ diÖn tÝch cña mét « vu«ng cã diÖn tÝch 1cm2. - Khi ®· cã kÜ n¨ng x©y dùng c«ng thøc th× häc sinh sÏ cã kÜ n¨ng ¸p dông c«ng thøc ®Ó lµm to¸n mét c¸ch ®¬n gi¶n. * Bµi to¸n hîp gi÷a chu vi vµ diÖn tÝch. - §Ó gi¶i nh÷ng bµi to¸n hîp gi÷a chu vi vµ diÖn tÝch th× gi¸o viªn ph¶i rÌn kÜ n¨ng ph©n tÝch bµi to¸n cho häc sinh b»ng c¸ch: T×m ®é dµi cña c¹nh h×nh vu«ng hay chiÒu dµi vµ chiÒu réng cña h×nh ch÷ nhËt. - §Ó ph©n tÝch bµi to¸n hîp nµy gi¸o viªn cã thÓ rÌn cho häc sinh dïng s¬ ®å cña bµi to¸n ngîc ®Ó häc sinh nhËn thÊy trùc quan c¸c mèi quan hÖ. VÝ dô: Bµi 5( Trang 95 - Sách HD học Toán 3 tập 2) Bài toán: Mét h×nh vu«ng cã chu vi 2 dm4cm. Hái h×nh vu«ng ®ã cã diÖn tÝch b»ng bao nhiªu x¨ng-ti - mÐt vu«ng? + Gi¸o viªn rÌn kÜ n¨ng chuyÓn ®æi ®¬n vÞ ®o ®é dµi phï hîp víi ch¬ng tr×nh tøc lµ ®æi tõ ®¬n vÞ lín ra ®¬n vÞ bÐ h¬n: 2 dm 4cm = 24cm. + Gi¸o viªn còng ph¶i ®a ra trêng hîp lµ: T¹i sao kh«ng ®æi tõ ®¬n vÞ bÐ ra ®¬n vÞ lín? NÕu ®æi nh vËy th× cã ®æi ®îc kh«ng? + Gi¸o viªn rÌn cho häc sinh khi gÆp d¹ng nh thÕ nµy th× ph©n tích bµi to¸n dïng lu ®ê cña ph¬ng ph¸p gi¶i to¸n tÝnh ngîc tõ cuèi nh sau: Gäi c¹nh h×nh vu«ng lµ a, ta cã: x 4 a 24 xa s s lµ diÖn tÝch h×nh vu«ng. Nh×n vµo lu ®å ®ã, häc sinh sÏ t×m ®îc lêi gi¶i cña bµi to¸n lµ ph¶i t×m c¹nh cña hình vu«ng tõ c«ng thøc tÝnh chu vi h×nh vu«ng. 5. KhÝch lÖ häc sinh t¹o høng thó khi häc tËp. - §Æc ®iÓm chung cña häc sinh tiÓu häc lµ thÝch ®îc khen h¬n chª, h¹n chÕ chª c¸c em trong häc tËp, rÌn luyÖn . Tuy nhiªn, nÕu ta kh«ng biÕt kÕt hîp t©m lý tõng häc sinh mµ cø qu¸ khen sÏ kh«ng cã t¸c dông kÝch thÝch. §èi víi nh÷ng em chËm tiÕn bé, thêng rôt rÌ, tù ti, v× vËy t«i lu«n lu«n chó ý nh¾c nhë, gäi c¸c em tr¶ lêi hoÆc lªn b¶ng lµm bµi. ChØ cÇn c¸c em cã mét “tiÕn bé nhá” lµ t«i tuyªn d¬ng ngay, ®Ó tõ ®ã c¸c em sÏ cè g¾ng tiÕn bé vµ m¹nh d¹n, tù tin h¬n. §èi víi nh÷ng em häc kh¸, giái ph¶i cã nh÷ng biÓu hiÖn vît bËc, cã tiÕn bé râ rÖt t«i míi khen.ChÝnh sù khen, chª ®óng lóc, kÞp thêi vµ ®óng ®èi tîng häc sinh trong líp ®· cã t¸c dông khÝch lÖ häc sinh trong häc t©p. - Ngoµi ra, viÖc ¸p dông c¸c trß ch¬i häc tËp còng lµ mét yÕu tè kh«ng kÐm phÇn quan träng gióp häc sinh cã niÒm h¨ng say trong häc tËp vµ tiÕp thu kiÕn thøc nhanh h¬n, ch¾c h¬n. Trong qu¸ tr×nh d¹y häc ngêi gi¸o viªn kh«ng chØ chó ý ®Õn rÌn luyÖn kÜ n¨ng, truyÒn ®¹t kiÕn thøc cho häc sinh mµ cßn ph¶i quan t©m chó ý ®Õn viÖc: KhuyÕn khÝch häc sinh t¹o høng thó trong häc tËp. C. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC: Qua vận dụng c¸c biÖn ph¸p trªn vào thực tế giảng dạy tại lớp 3, học sinh giải được bài toán có lời văn đúng theo quy trình, các em đã có kỹ năng giải toán và tự lập được kế hoạch giải toán một cách độc lập. So sánh chất lượng học sinh qua một năm thực hiện thì thấy có hiệu quả rõ rệt. Điểm 10 Điểm 9 Điểm 8 Điểm 7 Điểm 6 Điểm 5 SL % SL % SL % SL % SL % SL % 4 14, 3 5 17,9 7 25,0 6 21,4 5 14,3 2 7,1 Điểm dưới 5 SL % 0 Với những biện pháp trên tôi nhận thấy kĩ năng giải toán của học sinh được nâng lên rõ rệt , các em đã biết cách phân tích đề toán, biết đâu là “ Cái đã cho” đâu là “Cái cần tìm”, tất cả các đối tượng học sinh trong lớp đều biết cách trình bày bài toán giải, nhiều em đạt bài khá, giỏi vì có các câu trả lời rất sáng tạo phù hợp với yêu cầu cần tìm của bài toán. Đặc biệt các hình thức học nhóm thảo luận tìm cách giải hay các hình thức dưới dạng tổ chức trò chơi được học sinh hưởng ứng và tham gia rất tích cực. Qua kÕt qu¶ ®· ®¹t ®îc trªn, t«i thÊy sè häc sinh chậm giải toán vÉn cßn nhng chØ cßn víi tØ lÖ kh¸ nhá, sè häc sinh kh¸ giái t¨ng. So víi ®Çu n¨m häc th× kÕt qu¶ trªn thËt lµ mét ®iÒu ®¸ng mõng. §iÒu ®ã cho thÊy nh÷ng cè g¾ng trong ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc cña t«i ®· cã kÕt qu¶ kh¶ quan. §ã chÝnh lµ ®éng lùc ®Ó t«i tiÕp tôc áp dụng những biện pháp cña m×nh vào quá trình giảng dạy. Víi kÕt qu¶ nµy, ch¾c ch¾n khi c¸c em häc lªn c¸c líp trªn, c¸c em sÏ vÉn tiÕp tôc ph¸t huy h¬n n÷a víi nh÷ng bµi to¸n cã lêi v¨n yªu cÇu ë møc ®é cao h¬n. III. PHẦN KẾT LUẬN Dạy toán ở Tiểu học nói chung, ở lớp 3 nói riêng là cả mô ̣t quá trình kiên trì, đầy sự sáng tạo, nhất là đối với dạng giải các bài toán có lời văn. Cho nên khi hướng dẫn học sinh giải toán, giáo viên cần phải: - Tạo niềm hứng thú, sự say mê giải toán, bởi các em có thích học toán thì các em mới có sự suy nghĩ, tìm tòi các phương pháp giải bài toán mô ̣t cách thích hợp. - Giáo viên cần nắm bắt và hiểu rõ quan điểm xây dựng nô ̣i dung, chương trình Hướng dẫn học Toán 3. Đồng thời đổi mới phương pháp trong dạy học theo (5 bước dạy; 10 bước học tập) theo mô hình trường học mới Việt Nam, chuẩn bị tốt các phương tiện, các đồ dùng cần thiết cho tiết học. Luôn chọn cho mình phương pháp dạy phù hợp nhất cho từng bài toán sẽ có hiê ̣u quả thiết thực và điều chỉnh trên cơ sở tổ chức các hoạt đô ̣ng học tâ ̣p tích cực, chủ đô ̣ng, sáng tạo của học sinh. - Đă ̣c biê ̣t giáo viên cần theo dõi thường xuyên đến kết quả học tâ ̣p trên lớp qua tinh thần, thái đô ̣ học tâ ̣p của học sinh. Sau khi giải xong mỗi bài toán có lời văn, để khắc sâu kiến thức cho học sinh, giáo viên nên liên hê ̣ những nô ̣i dung của giải toán với cuô ̣c sống thực tế hàng ngày. Điều này sẽ làm cho các em thấy thích thú, nhớ lâu hơn. Mă ̣t khác còn khuyến khích các em học đi đôi với hành, tránh lý thuyết suông học sinh không biết vận dụng vào làm thực hành. Gần gũi, đô ̣ng viên những em học yếu môn toán để các em tiến bô ̣, giúp đỡ nhẹ nhàng khi cần thiết. - Hướng dẫn học sinh nắm đầy đủ các kĩ năng cần thiết khi giải toán bằng phương pháp phù hợp, nhẹ nhàng, không gò bó. Kích thích tư duy sáng tạo, khả năng phân tích, tổng hợp trong khi tìm tòi. - Tâ ̣p cho học sinh có kĩ năng tự phân tích bài toán, tự kiểm tra đánh giá kết quả của bài toán, tâ ̣p đă ̣t các câu hỏi gợi mở cho các bước giải trong bài toán. - Coi viê ̣c giải toán có lời văn là cả mô ̣t quá trình, không nóng vô ̣i mà phải kiên trì và phát hiê ̣n ra chỗ hổng sau mỗi lần hướng dẫn để khắc phục, ren luyê ̣n. Dạy “Giải toán có lời văn” cho học sinh lớp 3 không thể nóng vội mà phải hết sức bình tĩnh, nhẹ nhàng, tỷ mỉ, nhưng cũng rất cương quyết để hình thành cho các em một phương pháp tư duy học tập đó là tư duy khoa học, tư duy sáng tạo, tư duy lôgíc. Ren cho các em đức tính chịu khó cẩn thận trong “Giải toán có lời văn”. Làm tốt việc dạy “Giải toán có lời văn” cho học sinh lớp 3 sẽ góp phần vô cùng quan trọng để phát triển trí tuệ cho các em một cách tổng hợp. Từ đó các em sẽ có một nền tảng vững chắc để học các môn học khác và tiếp tục học lên các lớp trên. - Dạy “Giải toán có lời văn” cho học sinh lớp 3 là một quá trình rất khó khăn đối với giáo viên và là một đòi hỏi thiết thực trong nhà trường hiện nay khi mà dạy học theo mô hình mới Việt Nam đòi hỏi các em tự lập, tự học, tự sáng tạo khi mà rất nhiều và rất nhiều em khi giải toán có lời văn chưa biết cách giải hoặc giải sai nhiều, các em chưa có ý thức cao trong học tập, tư duy của các em còn nhiều hạn chế do đó đòi hỏi người giáo viên khi dạy phải tận tuỵ với công việc mới tìm ra được những kinh nghiệm giúp các em khắc phục được những khó khăn ấy. Để giải được các bài toán có lời văn, trước hết các em phải có các kĩ năng đọc, viết số, kĩ năng đặt tính, kĩ năng vận dụng các tính chất của phép tính, kĩ năng tự kiểm tra. Tập cho học sinh từng bước biết xem xét các đối tượng toán dưới nhiều hình thức khác nhau và tập diễn đạt theo lời văn của mình. ` Hình thành cho học sinh làm quen với các thao tác tư duy, phân tích, tổng hợp, so sánh, trừu tượng hóa, khái quát hóa, cụ thể hóa, ... Hình thành và phát triển ở các em các năng lực quan sát, ghi nhớ, tưởng tượng, tư duy qua bài toán. Tóm lại: Môn Toán là bộ môn quan trọng trong tất cả các môn học. Nó là chìa khoá để học sinh học các môn học khác, đồng thời môn Toán còn có khả năng như phát triển tư duy lôgic, những thao tác trí tuệ cần thiết giúp con người trong hoạt động thực tiễn đạt hiệu quả như mong muốn. Để nâng cao hiệu quả giải toán có lời văn ở lớp 3, trước hết giáo viên phải làm cho học sinh thấy rõ học Toán là rất lý thú và bổ ích. Từ đó các em thích học và thích khám phá kiến thức Toán học. Mặt khác, sống trong thời đại CNH-HĐH, sự nghiệp giáo dục ngày một phát triển và đổi mới, đòi hỏi mỗi một giáo viên không ngừng học tập để nâng cao chuyên môn nghiệp vụ. Hiệu quả dạy học phụ thuộc vào phương pháp tổ chức hoạt động học của giáo viên, trong đó người thầy cần tôn trọng khả năng sáng tạo của học sinh. Trong một tiết học cần tổ chức các hình thức dạy học: dạy học cá nhân, dạy học theo nhóm…, tổ chức các trò chơi học tập để tạo hứng thú học tập cho học sinh. Tăng cường sử dụng các phương tiện dạy học, khuyến khích dùng các loại phiếu học tập, đồ dùng học tập, phương tiện kĩ thuật hiện đại. Thường xuyên đánh giá và khích lệ tinh thần học tập của học sinh. Một số biện pháp mà bản thân tôi đã trình bày ở trên là những biện pháp tối ưu nhằm ren kĩ năng giải toán có lời văn cho học sinh. Song trong thực tế, đòi hỏi ở người giáo viên cần phải có “cái tâm”, sự gần gũi, thương yêu học sinh. Người giáo viên cần phải có lòng nhiệt tình, yêu nghề, mến trẻ, có tinh thần, thái độ cao trong công tác. Trên đây là một số biện pháp mà tôi đã thực hiện có hiệu quả trong quá trình dạy học. Có thể những biện pháp tôi trình bày chưa thật tối ưu với đồng nghiệp. Bản thân tôi rất mong nhận được sự góp ý của hội đồng khoa học các cấp, sự chia sẻ của đồng nghiệp để sáng kiến kinh nghiệm của tôi được hoàn chỉnh và áp dụng có hiệu quả hơn nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh Tiểu học nói chung và học sinh lớp 3 nói riêng. Tôi xin chân thành cảm ơn!