Tài liệu Skkn một số biện pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 trong giờ tập đọc

Đề tài : Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 trong giờ tập đọc MỤC LỤC Trang I. PHẦN MỞ ĐẦU …….…….………………......………………………2 1. Lý do chọn đề tài ...…………………………………….....…………….2 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài …………………………….....…………3 3. Đối tượng nghiên cứu ………………..………….....………..…………3 4. Phạm vi nghiên cứu …………………………………………………….3 5. Phương pháp nghiên cứu ………………………..………….………….3 II. PHẦN NỘI DUNG ..……..………………………………...…………3 1. Cơ sở lý luận ………………………..……………………………….... 3 2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu……………………………….………….4 3. Nội dung và hình thức của giải pháp...................................................... .5 a. Mục tiêu giải pháp........ ……………..………………………………..…5 b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp…….……………………….6 c. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp. ………..…….……….. 15 d. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu, phạm vi và hiệu quả ứng dụng…………………………………………....... …..…16 III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ …….…….……………………….……17 1. Kết luận ………………………………………………….……………17 2. Kiến nghị ………………………………………………….………….18 Người viết: Lê Thị Liên -1- Đơn vị: Trường Tiểu học Y Ngông Đề tài : Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 trong giờ tập đọc I. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong Chương trình giáo dục phổ thông - cấp Tiểu học, Tiếng Việt là môn học có nhiệm vụ hình thành năng lực hoạt động ngôn ngữ cho học sinh. Năng lực hoạt động ngôn ngữ được thể hiện trong bốn dạng hoạt động, tương ứng với chúng là bốn kĩ năng nghe, nói, đọc, viết. Tập đọc là một phân môn cơ bản làm cơ sở cho học sinh học tốt các phân môn khác của môn Tiếng Việt nói riêng cũng như các môn học khác trong chương trình tiểu học. Phân môn Tập đọc lớp 4 tiếp tục rèn kĩ năng đọc cho học sinh với yêu cầu củng cố, nâng cao kĩ năng đọc trơn, đọc thầm, đồng thời tiến hành đọc diễn cảm và phát triển kĩ năng đọc - hiểu lên mức cao hơn. Bên cạnh đó, nội dung các bài tập đọc trong sách giáo khoa Tiếng Việt 4 phản ánh một số vấn đề cơ bản về đạo đức, phẩm chất, sở thích, thú vui lành mạnh…của con người thông qua ngôn ngữ văn học và những hình tượng giàu chất thẩm mĩ và nhân văn. Do đó, nó có tác dụng mở rộng tầm hiểu biết, tầm nhìn về tự nhiên, xã hội và đời sống, bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm và nhân cách cho học sinh. Xác định đúng vai trò của phân môn Tập đọc trong việc nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Việt lớp 4 nói riêng và các môn học khác trong chương trình, trong những năm học vừa qua, công tác rèn kĩ năng đọc cho học sinh luôn được sự quan tâm chỉ đạo sát sao của lãnh đạo nhà trường, tổ chuyên môn và sự trăn trở của đội ngũ giáo viên. Vì vậy, chất lượng học tập của các em đã có nhiều chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, đối tượng học sinh trong một lớp học thường không đồng đều, kĩ năng đọc của học sinh lớp 4 còn có những hạn chế nhất định; kĩ năng sư phạm của một số giáo viên còn hạn chế; giờ dạy phân môn Tập đọc chỉ diễn ra từ 35 - 40 phút… Làm thế nào để giúp học sinh thực hiện tốt cả ba yêu cầu (đọc đúng, hiểu nội dung bài, đọc diễn cảm hay) trong mỗi tiết học và đạt chuẩn kiến thức kĩ năng chung là vấn đề nhiều giáo viên Người viết: Lê Thị Liên -2- Đơn vị: Trường Tiểu học Y Ngông Đề tài : Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 trong giờ tập đọc luôn băn khoăn, trăn trở để tìm giải pháp hữu hiệu nhất. Đó cũng chính là lý do tôi chọn đề tài “Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 trong giờ tập đọc.” 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài Nghiên cứu và lựa chọn một số giải pháp phù hợp với đối tượng học sinh, nhằm giúp giáo viên thực hiện hiệu quả việc rèn kĩ năng đọc cho học lớp 4. Từng bước nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Việt và các môn học khác trong chương trình. Thông qua việc nghiên cứu, khảo sát nhằm lựa chọn và thực hiện các giải pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 đảm bảo tính bền vững, hiệu quả. 3. Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu thực trạng việc dạy và học môn Tiếng Việt nói chung và phân môn Tập đọc nói riêng qua các năm học ở trường Tiểu học Y Ngông. Qua đó, đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng học đọc cho học sinh theo định hướng rèn kĩ năng đọc trong giờ tập đọc. 4. Phạm vi nghiên cứu Giáo viên, học sinh trường Tiểu học Y Ngông, xã Dur Kmăl, huyện Krông Ana năm học 2016 - 2017 và một số tài liệu, văn bản hướng dẫn có liên quan đến việc rèn kĩ năng đọc cho học sinh trong trường tiểu học. 5. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu. - Phương pháp khảo nghiệm. - Phương pháp điều tra nghiên cứu các sản phẩm hoạt động. - Phương pháp thống kê toán học. II. PHẦN NỘI DUNG 1. Cơ sở lí luận Người viết: Lê Thị Liên -3- Đơn vị: Trường Tiểu học Y Ngông Đề tài : Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 trong giờ tập đọc Thực tế cho thấy, những kinh nghiệm của đời sống, những thành tựu văn hóa, khoa học, tư tưởng, tình cảm của các thế hệ trước và cả những người đương thời phần lớn đã được ghi lại bằng chữ viết. Vì vậy, đọc thông, đọc một cách có ý thức sẽ giúp người đọc tiếp thu được nền văn minh của loài người, có khả năng chế ngự một phương tiện văn hóa cơ bản để giao tiếp, bồi dưỡng tâm hồn và hình thành được một nhân cách toàn diện. Cùng với các môn học khác trong chương trình lớp 4, phân môn Tập đọc góp phần trang bị kiến thức, rèn luyện kĩ năng, mở rộng vốn sống, khả năng tư duy lôgic, tư duy hình tượng, bồi dưỡng tâm hồn, cảm xúc thẩm mĩ và hình thành nhân cách cho học sinh. Các bài tập đọc trong chương trình lớp 4 phản ánh nhiều lĩnh vực khác nhau, mở tầm nhìn xa rộng hơn so với các lớp dưới, góp phần cung cấp cho các em những hiểu biết về thiên nhiên, xã hội, con người, từ đó nâng cao trình độ văn hóa và phát triển nhân cách cho học sinh. Để lĩnh hội được tri thức qua các bài tập đọc trong chương trình, đòi hỏi học sinh phải đọc thông, đọc một cách có ý thức. Vì vậy, trong quá trình dạy học, nếu đưa ra được những biện pháp giúp học sinh rèn kĩ năng đọc tốt, đọc một cách có ý thức thì chất lượng học đọc của học sinh sẽ được nâng lên, góp phần nâng cao chất lượng học tập các môn học và hoạt động giáo dục trong nhà trường. 2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu Trường Tiểu học Y Ngông được thành lập năm 2008 với ba điểm trường đóng trên ba buôn đặc biệt khó khăn của xã Dur Kmăl. Tỉ lệ học sinh dân tộc thiểu số hàng năm chiếm đến 98% tổng số học sinh toàn trường. Hầu hết các em thuộc diện gia đình có hoàn cảnh khó khăn, trình độ dân trí thấp, nhận thức về giáo dục và chăm lo việc học hành của cha mẹ học sinh đối với con em còn nhiều hạn chế vì vậy việc phối hợp với cha mẹ học sinh để nâng cao chất lượng học tập cho các em gặp rất nhiều khó khăn. Người viết: Lê Thị Liên -4- Đơn vị: Trường Tiểu học Y Ngông Đề tài : Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 trong giờ tập đọc Trong những năm vừa qua, được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của lãnh đạo phòng giáo dục cũng như sự quan tâm của lãnh đạo nhà trường đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp giáo viên được bồi dưỡng nâng cao tay nghề bằng nhiều hình thức khác nhau. Chính sự quan tâm đó đã giúp đội ngũ giáo viên vững vàng hơn về chuyên môn nghiệp vụ, góp phần không nhỏ vào việc nâng cao chất lượng dạy học. Hầu hết giáo viên đã nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng đặc biệt của việc rèn kĩ năng đọc cho học sinh trong giờ tập đọc. Song trong thực tiễn vẫn còn một bộ phận giáo viên chủ quan, chưa chú tâm mấy đến khâu chuẩn bị bài, chưa tìm được biện pháp rèn kĩ năng đọc phù hợp vì vậy chất lượng học đọc của học sinh còn có những hạn chế nhất định. Trong chương trình lớp 4, Tập đọc là một phân môn cơ bản làm cơ sở cho học sinh học tốt các phân môn khác của môn Tiếng Việt cũng như những môn học khác. Lên lớp 4, đa số học sinh đã có kĩ năng đọc tốt hơn so với các lớp 1,2,3. Tuy nhiên, do ảnh hưởng tiêu cực của tiếng mẹ đẻ, tiếng địa phương nên các em thường phát âm thiếu hoặc thừa dấu thanh… Nhiều em chưa nắm vững quan hệ ngữ pháp giữa các tiếng, từ; chưa xác định đúng cách ngắt nghỉ trong câu khi đọc; kĩ năng đọc - hiểu, đọc diễn cảm… còn nhiều hạn chế. Xuất phát từ thực trạng trên, để tiếp tục phát huy những điểm mạnh đồng thời khắc phục những hạn chế, cần phải đưa ra một số giải pháp thiết thực hơn, phù hợp đối tượng học sinh, điều kiện của đơn vị, địa phương để thực hiện hiệu quả việc rèn kĩ năng đọc cho học sinh trong giờ tập đọc, từng bước nâng cao chất lượng giáo dục học sinh trong nhà trường. 3. Nội dung và hình thức của giải pháp a. Mục tiêu của giải pháp Giúp giáo viên thực hiện hiệu quả một số giải pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh trong giờ tập đọc. Người viết: Lê Thị Liên -5- Đơn vị: Trường Tiểu học Y Ngông Đề tài : Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 trong giờ tập đọc Từng bước nâng cao kĩ năng đọc nhằm giúp học sinh học tốt môn Tiếng Việt và các môn học khác để hoàn thành chương trình lớp học; tạo tiền đề để học tập, lĩnh hội tri thức của các lớp học, cấp học tiếp theo; góp phần nâng cao chất lượng giáo dục học sinh trong nhà trường. b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp b.1. Chuẩn bị cho giờ dạy Khâu chuẩn bị của giáo viên có vai trò quan trọng, quyết định sự thành công của mỗi tiết dạy. Vì vậy, để việc rèn kĩ năng đọc cho học sinh trong mỗi giờ học tập đọc đạt hiệu quả tốt nhất, giáo viên cần chuẩn bị những nội dung sau: Nghiên cứu kĩ Chuẩn kiến thức, kĩ năng cần đạt cho mỗi bài, phù hợp với khả năng trình độ của từng đối tượng học sinh học sinh trong lớp. Đọc bài nhiều lần để đọc tốt và hiểu thấu đáo nội dung bài đọc. Phải trả lời các câu hỏi và các câu trả lời này sẽ giúp giáo viên xác định mục đích, yêu cầu, nội dung và phương pháp các bài tập đọc như: + Trong bài vừa đọc học sinh dễ mắc những lỗi nào về phát âm ? (đó thường là những tiếng khó, những chỗ ngắt nhịp khó, đặc biệt hoặc câu quá dài). + Giọng điệu chung của cả bài như thế nào ? Đoạn nào cần nhấn giọng, cần đọc diễn cảm, cần bộc lộ cảm xúc gì ? + Bài cần được đọc trong thời gian bao lâu ? (xác định tốc độ). + Những từ ngữ nào cần được giải nghĩa, những nội dung nào cần hướng dẫn học sinh tìm hiểu ?... Xem xét hệ thống câu hỏi cuối mỗi bài để có sự điều chỉnh phù hợp với cách hiểu của mình về bài đọc cũng như phù hợp với đối tượng học sinh trong lớp. Bên cạnh đó, giáo viên cần chuẩn bị đồ dùng dạy học phục vụ cho giờ dạy, ví dụ đồ dùng trực quan (tranh ảnh, vật thật…), bảng phụ… Người viết: Lê Thị Liên -6- Đơn vị: Trường Tiểu học Y Ngông Đề tài : Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 trong giờ tập đọc Những nội dung trên cần được xem là căn cứ quan trọng để giáo viên xác định mục tiêu cần đạt cho mỗi tiết học, lựa chọn phương pháp, hình thức tổ chức dạy học phù hợp với đối tượng học sinh khi thiết kế bài dạy. Chính khâu chuẩn bị này giúp giáo viên tránh được việc quá lệ thuộc vào sách giáo viên, sách thiết kế bài giảng, bị động khi tổ chức các hoạt động dạy học trên lớp, áp đặt học sinh tham gia các hoạt động học một cách máy móc, dập khuôn, không phát huy được tính tích cực, chủ động của học sinh trong học tập. b.2. Rèn kĩ năng đọc thành tiếng b.2.1. Đọc thành tiếng để luyện đọc đúng Phân môn Tập đọc ở lớp 4 tiếp tục rèn kĩ năng đọc cho học sinh với yêu cầu củng cố, nâng cao kĩ năng đọc trơn, đọc thầm, đồng thời tiến hành luyện đọc diễn cảm. Để thực hiện tốt các yêu cầu này, giáo viên thường xuyên phải sử dụng biện pháp hướng dẫn học sinh đọc với cả hai hình thức đọc thành tiếng và đọc thầm theo những mục đích và yêu cầu luyện tập khác nhau. Đọc thành tiếng để giúp học sinh luyện đọc đúng. Đọc đúng là sự tái hiện mặt âm thanh của bài đọc một cách chính xác, không có lỗi, không đọc theo cách phát âm địa phương lệch chuẩn. đọc đúng bao gồm việc đọc đúng các âm, thanh, nghỉ ngắt hơi đúng chỗ (đọc đúng ngữ điệu). Vì vậy, trước khi lên lớp giáo viên phải dự tính để ngăn ngừa các lỗi khi đọc. Căn cứ vào đối tượng học sinh, giáo viên xác định các lỗi phát âm mà học sinh địa phương hoặc các vùng dân tộc thiểu số dễ mắc phải để định ra các tiếng, từ, cụm từ, câu khó luyện đọc trước. Ví dụ, học sinh người dân tộc Ê Đê thường phát âm thiếu hoặc thừa dấu thanh, không nắm vững quan hệ ngữ pháp giữa các tiếng, từ…Đối với học sinh dân tộc thiểu số, khi hướng dẫn học sinh luyện đọc đúng, giáo viên cần lưu ý không để hệ thống ngữ âm tiếng mẹ đẻ ảnh hưởng tiêu cực đến phát âm tiếng Việt. Giáo viên hướng dẫn học sinh cần phải dựa vào nghĩa, vào quan hệ ngữ pháp giữa các tiếng, từ để ngắt hơi cho đúng. Người viết: Lê Thị Liên -7- Đơn vị: Trường Tiểu học Y Ngông Đề tài : Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 trong giờ tập đọc Ví dụ: Khi đọc, không được tách một từ làm hai, không ngắt hơi: “Dải mây/ trắng đỏ dần trên đỉnh núi Sương hồng/ lam ôm ấp nóc nhà gianh.” Không tách từ chỉ loại với danh từ mà nó đi kèm, không đọc: “Thằng/ em bé nép đầu bên yếm mẹ.” “Con/ bò vàng ngộ nghĩnh đuổi theo sau.” Đối với những câu văn dài, để xác định đúng cách ngắt nghỉ trong câu khi đọc, giáo viên cần hướng dẫn học sinh căn cứ vào những đặc điểm sau: ý nghĩa của các từ, cụm từ trong câu và ý nghĩa của cả câu văn; diễn biến nội dung câu chuyện (bài đọc); đặc điểm, tính cách, thái độ, tình cảm, lới nói nhân vật; diễn biến tâm lí, cảm xúc khi đọc. Như vậy, ngoài việc ngắt, nghỉ ở các dấu câu còn có các trường hợp ngắt, nghỉ như: ngắt, nghỉ tâm lí; ngắt, nghỉ theo ý nghĩa; ngắt, nghỉ tình huống. Ví dụ: “ Đến khi/ cậu bé chỉ quả táo cắn dở/ đang căng phồng trong túi áo/ của quan coi vườn ngự uyển/ thì ai nấy đều bật cười thành tiếng//.” (Tập đọc: Vương quốc vắng nụ cười - Tiếng Việt 4 - tập 2). Đây là cách ngắt, nghỉ theo ý nghĩa, căn cứ vào ý nghĩa của các từ, cụm từ trong câu và ý nghĩa của cả câu văn. Trong câu văn này, các hình ảnh cần chú ý là: quả táo cắn dở; túi áo căng phồng (vì trong đó có quả táo cắn dở); quan coi vườn ngự uyển. Như vậy, khi đọc không thể tách ra: quả táo/ cắn dở; đang căng phồng/ trong túi áo của quan/ coi vườn ngự uyển. Việc ngắt hơi phải phù hợp với các dấu câu (nghỉ ít ở dấu phẩy, nghỉ lâu hơn ở dấu chấm), đọc đúng các ngữ điệu câu (lên giọng ở cuối câu hỏi, hạ giọng ở cuối câu kể, thay đổi giọng cho phù hợp với tình cảm diễn đạt trong câu cảm)…Như vậy đọc đúng đã bao gồm một số tiêu chuẩn của đọc diễn cảm. Rèn kĩ năng đọc đúng là tiền đề để học sinh đọc diễn cảm tốt. Vì vậy, để giúp học sinh thực hiện tốt kĩ năng này, trong quá trình học sinh luyện đọc, Người viết: Lê Thị Liên -8- Đơn vị: Trường Tiểu học Y Ngông Đề tài : Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 trong giờ tập đọc giáo viên cần lắng nghe để nhận xét, gợi ý, hướng dẫn về cách phát âm, về ngắt, nghỉ hơi hay tốc độ đọc cho phù hợp. b.2.2. Đọc thành tiếng để luyện đọc nhanh (hoặc đọc lưu loát, trôi chảy) Đọc nhanh là nói đến tốc độ đọc. Vấn đề tốc độ đọc chỉ đặt ra sau khi đã đọc đúng. Đọc nhanh không phải là đọc liến thoắng. Đọc nhanh chỉ thực sự có ích khi nó không tách rời việc hiểu rõ điều được đọc. Khi đọc cho người khác nghe thì người đọc phải xác định tốc độ nhanh nhưng để cho người nghe hiểu kịp được. Đơn vị để đọc nhanh là cụm từ, câu, đoạn, bài. Vì vậy, để rèn kĩ năng đọc nhanh cho học sinh tiểu học, giáo viên thường hướng dẫn học sinh làm chủ tốc độ bằng cách đọc mẫu. Đọc mẫu là một biện pháp có tác dụng nhất định trong quá trình dạy học phân môn Tập đọc ở tiểu học. Tuy nhiên, thực tế dạy học cho thấy, đến lớp 4, một số học sinh đã có kĩ năng đọc khá tốt (đọc lưu loát và bước đầu diễn cảm). Để phát huy tính tích cực và tạo hứng thú trong giờ học Tập đọc, giáo viên nên giao việc đọc toàn bài (làm mẫu) trước khi luyện đọc cho một hoặc hai học sinh đã đạt được trình độ đọc khá chuẩn mực (nếu có). Sau khi luyện đọc củng cố, trước khi tìm hiểu bài và luyện đọc ở mức cao hơn (đọc diễn cảm), giáo viên đọc mẫu toàn bài để vừa có ý “chốt” lại hoạt động trước (luyện đọc) vừa định hướng tiếp cho các hoạt động sau (tìm hiểu bài, đọc diễn cảm), hiệu quả rèn kĩ năng đọc nhanh cho học sinh vì thế sẽ cao hơn. Việc sử dụng biện pháp đọc mẫu của giáo viên cần linh hoạt, tùy thuộc trình độ học sinh ở các vùng miền khác nhau. Đối với một số vùng dân tộc thiểu số, có hoàn cảnh khó khăn, ở giai đoạn đầu lớp 4, giáo viên có thể phải đọc mẫu toàn bài để dễ hướng dẫn học sinh luyện đọc. Tuy nhiên, đó chỉ là cách dạy tạm thời, giáo viên cần nâng dần chất lượng đọc của học sinh để có thể thực hiện dạy theo quy trình phân môn Tập đọc lớp 4, đồng thời phát huy được nét riêng sáng tạo của học sinh về cách đọc. Bên cạnh đó, giáo viên cần Người viết: Lê Thị Liên -9- Đơn vị: Trường Tiểu học Y Ngông Đề tài : Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 trong giờ tập đọc vận dụng linh hoạt các biện pháp đọc nối tiếp trên lớp, đọc nhẩm có sự kiểm tra của thầy, của bạn… để điều chỉnh tốc độ đọc cho học sinh. b.2.2. Đọc thành tiếng để luyện đọc diễn cảm Đọc diễn cảm là việc đọc thể hiện ở kĩ năng làm chủ ngữ điệu, chỗ ngừng giọng, cường độ giọng…để biểu đạt đúng ý nghĩ và tình cảm mà tác giả gửi gắm trong bài đọc, đồng thời biểu hiện được sự thông hiểu, cảm thụ của người đọc đối với tác phẩm. Kĩ năng đọc diễn cảm thường được luyện tập thông qua các văn bản nghệ thuật, sau khi học sinh đã đạt được những yêu cầu tối thiểu về trình độ đọc (đọc đúng, rõ ràng, rành mạch…), đã tìm hiểu bài và nắm được nội dung, ý nghĩa bài đọc. Đối với lớp 4, để giúp học sinh làm quen và từng bước hình thành kĩ năng đọc diễn cảm, giáo viên cần căn cứ vào nội dung, phong cách văn bản để dẫn dắt, gợi mở học sinh tìm ra cách đọc và tập thể hiện bằng giọng đọc. Đối với văn bản nghệ thuật, giáo viên hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm thông qua việc dẫn dắt, gợi mở học sinh thể hiện tình cảm, thái độ qua giọng đọc phù hợp với sự việc, hình ảnh, cảm xúc, tính cách nhân vật…trong bài. Đối với loại hình văn bản phi nghệ thuật, giáo viên hướng dẫn học sinh xác định ngữ điệu đọc sao cho phù hợp với mục đích thông báo (làm rõ những thông tin cơ bản) giúp người nghe tiếp nhận được những vấn đề quan trọng hay nổi bật trong văn bản. Để phát huy tính tích cực và sáng tạo của học sinh trong quá trình luyện đọc diễn cảm, giáo viên không nên áp đặt cho học sinh một cách đọc theo khuôn mẫu. Cần tránh thiên về tìm hiểu, phân tích quá chi tiết về cách đọc (Ví dụ: xác định chỗ ngắt hơi, cao giọng, thấp giọng…) rồi sau đó mới luyện đọc thể hiện theo cách đọc giống nhau. Đọc diễn cảm cũng còn phụ thuộc vào cảm nhận riêng của từng cá nhân. Vì vậy, nên tổ chức cho học sinh luyện tập “tự bộc lộ” trên cơ sở đọc mẫu của giáo viên và kết quả của việc tìm hiểu bài, qua đó mà chỉ dẫn, điều chỉnh về cách đọc cho học sinh. Tuy nhiên, cần khắc Người viết: Lê Thị Liên - 10 - Đơn vị: Trường Tiểu học Y Ngông Đề tài : Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 trong giờ tập đọc phục những cách đọc thiên về hình thức hoặc “diễn cảm” tùy tiện của học sinh. Căn cứ vào đối tượng học sinh, giáo viên có thể hướng dẫn luyện đọc diễn cảm như sau: Cách 1: Sau khi tìm hiểu bài, giáo viên yêu cầu học sinh đọc thật tốt một đoạn nhằm “thăm dò” khả năng thể hiện sự cảm nhận nội dung bằng giọng đọc của học sinh. Qua kết quả đọc của học sinh, giáo viên dẫn dắt, gợi ý để học sinh phát huy ưu điểm, khắc phục những hạn chế và tự tìm ra cách đọc sao cho hợp lí. Ví dụ: + Đoạn văn vừa rồi được đọc với giọng đọc như thế nào (vui hay buồn) ? + Để nêu bật đặc điểm của nhân vật, bạn đã chú ý nhấn giọng ở những từ ngữ nào ? + Lời nói của nhân vật cần đọc với thái độ như thế nào ?... Cách 2: Giáo viên đọc mẫu nhằm minh họa, gợi ý hoặc “tạo tình huống” cho học sinh nhận xét, giải thích, tự tìm ra cách đọc. Ví dụ: Nghe và phát hiện cách đọc của cô đã ngừng nghỉ (ngắt nhịp) ở những chỗ nào, nhấn giọng hay cao giọng, kéo dài giọng ở từ ngữ nào ? Vì sao cô nhấn giọng hay cao giọng, kéo dài giọng ở từ ngữ đó ? Chỗ nào trong cách đọc của cô mà em thích, vì sao ?... Cần tạo điều kiện cho từng học sinh được thực hành luyện đọc diễn cảm (cá nhân, theo nhóm) để tự rút kinh nghiệm. Tổ chức cho học sinh thi đọc diễn cảm trước lớp để các em được học tập lẫn nhau và được giáo viên động viên hay uốn nắn… b.3. Rèn kĩ năng đọc thầm Nếu đọc thành tiếng là nhằm giúp học sinh củng cố kĩ năng đọc đúng, đọc diễn cảm thì đọc thầm lại nhằm giúp học sinh nắm bắt đúng và đủ lượng thông tin cơ bản, cảm thụ tốt văn bản nghệ thuật. Vì vậy, giáo viên cần căn cứ Người viết: Lê Thị Liên - 11 - Đơn vị: Trường Tiểu học Y Ngông Đề tài : Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 trong giờ tập đọc vào nội dung rèn luyện kĩ năng đọc - hiểu ở lớp 4 để hướng dẫn học sinh luyện tập các thao tác thích hợp trong giờ tập đọc. Đọc thầm là hình thức đọc bằng mắt không phát âm thành tiếng. Mục đích của đọc thầm thường để tìm hiểu bài theo yêu cầu câu hỏi hoặc thực hiện bài tập ngắn trong sách giáo khoa, đọc thầm lướt qua (đọc nhanh) để nắm nội dung, tóm tắt ý hoặc chọn ý. Ngoài ra, giáo viên còn hướng dẫn học sinh đọc thầm theo bạn (giáo viên) để nắm được cách đọc. Vì vậy, để tránh trình trạng học sinh đọc cho có lệ, giáo viên cần nắm vững đặc trưng quan trọng của phương pháp này, từ đó định hướng cho học sinh đọc thầm đạt hiệu quả cao nhất. Đọc thầm theo bạn (giáo viên) là hình thức đọc thường được thực hiện ở giai đoạn bước đầu vào bài mới hay khi hướng dẫn học sinh luyện đọc diễn cảm. Yêu cầu chỉ đơn giản là học sinh nhìn lướt theo nội dung mà bạn (giáo viên) đọc to thành tiếng. Theo dõi để xác định giọng đọc của bài như: nên đọc nhanh hay chậm, chỗ nào cần nhấn giọng, chỗ nào cần ngắt nghỉ…Trong thực tế, khi dạy phân môn Tập đọc cho học sinh lớp 4, phần đọc mẫu toàn bài lần một thường là học sinh khá đọc. Tuy nhiên giáo viên cần căn cứ vào đối tượng học sinh để định hướng học sinh đọc thầm hiệu quả. Ví dụ: - Đối với trường thuận lợi, có học sinh đọc mẫu tốt, giáo viên chỉ nêu yêu cầu cho học sinh đọc thầm theo bạn để xác định giọng đọc của bài (nên đọc nhanh hay chậm, chỗ nào cần nhấn giọng, chỗ nào cần ngắt nghỉ….) - Đối với đối tượng học sinh vùng khó khăn, thời gian đầu lớp 4, kĩ năng đọc còn hạn chế. Trước khi học sinh đọc mẫu, giáo viên có thể định hướng giọng đọc cơ bản của bài (bài này các em cần đọc…, cần nhấn giọng ở các từ, ngữ…), đến phần đọc diễn cảm giáo viên mới hướng dẫn học sinh xác định cụ thể hơn. Bởi phần đọc diễn cảm thường chỉ yêu cầu luyện đọc một hay hai đoạn của bài. Người viết: Lê Thị Liên - 12 - Đơn vị: Trường Tiểu học Y Ngông Đề tài : Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 trong giờ tập đọc Đọc thầm để trả lời câu hỏi hoặc thực hiện bài tập ngắn trong sách giáo khoa thường được thực hiện ở bước tìm hiểu bài. Hiệu quả của bước đọc thầm này được đo bằng khả năng thông hiểu nội dung văn bản đọc. Khi thực hiện hình thức này, giáo viên cần có biện pháp giúp học sinh hiểu bài đọc. Căn cứ vào nội dung, từng yêu cầu, đối tượng học sinh để tổ chức cho học sinh hoạt động cá nhân hoặc nhóm cho phù hợp. Cần giao nhiệm vụ cụ thể cho học sinh nhằm định hướng rõ việc đọc - hiểu (Ví dụ: đọc câu, đoạn hay khổ thơ nào ? Đọc để biết, hiểu, nhớ hay suy nghĩ và trao đổi về điều gì ?...). Từ đó, từng bước hình thành cho học sinh thói quen tập trung chú ý khi đọc để thu nhận thông tin, để “nhập thân” và cảm thụ văn bản nghệ thuật. Trong suốt quá trình học, giáo viên cần rèn cho học sinh cách trả lời câu hỏi, diễn đạt ý bằng câu văn gãy gọn, mạch lạc, dùng từ đúng, không đọc nguyên văn bài đọc khi trả lời câu hỏi… Đối với học sinh vùng khó khăn, học sinh khó khăn trong học tập, nếu câu hỏi dài, khó hiểu, giáo viên nên phân ra nhiều câu hỏi nhỏ hoặc thêm câu hỏi phụ để dẫn dắt học sinh trả lời được câu hỏi theo cách diễn đạt của mình. Ví dụ: Trong bài “Đôi giày ba ta màu xanh” (Tiếng Việt 4 - tập 1) có câu hỏi “Tác giả của bài văn đã làm gì để động viên cậu bé lái trong ngày đầu đến lớp ? Tại sao tác giả lại chọn cách làm này ?”. Giáo viên có thể chia thành các câu hỏi nhỏ như sau: Chị phụ trách đội được giao việc gì ? Chị phát hiện ra Lái thích cái gì, vì sao chị biết điều đó ? Chị đã làm gì để động viên cậu bé Lái trong ngày đầu tới lớp ? Tại sao chị chọn cách làm đó ? Bên cạnh đó, giáo viên có thể hướng dẫn và rèn cho học sinh kĩ năng nhận dạng loại câu hỏi (Ví dụ: Đây là câu hỏi “vì sao” hay “cái gì” hay “như thế nào” và các từ quan trọng trong câu hỏi để từ đó giúp học sinh xác định đúng yêu cầu câu hỏi. Ví dụ: Trong bài “Rất nhiều mặt trăng” (Tiếng Việt 4 - tập 1) có câu hỏi “Cách nghĩ của chú hề có gì khác với các đại thần và các nhà khoa học ?”. Người viết: Lê Thị Liên - 13 - Đơn vị: Trường Tiểu học Y Ngông Đề tài : Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 trong giờ tập đọc Đối với câu hỏi này, giáo viên cần giúp học sinh thấy được yêu cầu của câu hỏi là so sánh, thể hiện qua cụm từ “có gì khác với”, mà yêu cầu của “so sánh” là phải có ít nhất hai đối tượng (đối tượng so sánh và đối tượng được so sánh). Nhận dạng đúng câu hỏi sẽ giúp học sinh dễ dàng trả lời đầy đủ câu hỏi theo cách diễn đạt của mình, tránh được việc đọc nguyên văn bài đọc khi trả lời câu hỏi. Đọc thầm (lướt) để nắm ý hoặc chọn ý là hình thức thường được sử dụng để tìm hiểu nội dung bài; ý chính của từng đoạn văn, khổ thơ; phát hiện những từ ngữ nào được nhắc lại nhiều lần trong đoạn, bài; những hành động thể hiện rõ tính cách nhân vật trong đó…Đây là hình thức có yêu cầu khó hơn so với các hình thức trên. Để tổ chức hiệu quả hình thức này, giáo viên cần từng bước đề ra nhiệm vụ hay yêu cầu từ dễ đến khó nhằm giúp học sinh làm quen dần với cách đọc thầm nhanh (mở rộng trường nhìn, đọc lướt toàn câu hoặc cả đoạn). Ví dụ: Đọc thầm thật nhanh để phát hiện từ ngữ nào được nhắc lại nhiều lần trong đoạn văn; đọc thầm trong khoảng một phút và cho biết bài thơ bộc lộ tình cảm gì của tác giả ? đọc lướt toàn bài để tìm ra những hành động thể hiện rõ tính cách của nhân vật… Đọc thầm lướt là hình thức khó, tuy nhiên, giáo viên nên có những câu hỏi nhỏ gợi mở để dẫn dắt học sinh, không máy mọc theo sách giáo khoa hoặc sách hướng dẫn. Cần tạo điều kiện để tất cả các đối tượng học sinh trong lớp đều được tham gia, nâng cao dần thói quen tư duy suy nghĩ độc lập cho các em, tránh chỉ tập trung vào đối tượng học sinh khá giỏi. b.4. Rèn kĩ năng luyện đọc theo nhóm Hình thức tổ chức luyện đọc theo nhóm thường có tác dụng tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh, tạo cơ hội cho từng cá nhân được thực hành trong quá trình học đọc. Việc tổ chức cho học sinh luyện đọc theo nhóm phải Người viết: Lê Thị Liên - 14 - Đơn vị: Trường Tiểu học Y Ngông Đề tài : Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 trong giờ tập đọc đem lại hiệu quả thiết thực, tránh hình thức thì mới đạt hiệu quả như mong muốn. Khi tổ chức cho học sinh luyện đọc theo nhóm, chỉ nên cho học sinh luyện đọc theo nhóm đôi (theo cặp). Cần tính toán thời gian luyện đọc của học sinh và số lần tổ chức sao cho phù hợp, thiết thực. Tránh tình trạng cho học sinh làm việc trong thời gian quá ngắn hoặc tổ chức quá nhiều lần luyện đọc nhóm trong một tiết dạy nhưng ít hiệu quả. Giáo viên cần đưa ra yêu cầu cụ thể cho học sinh về mục đích, nhiệm vụ khi luyện đọc trong nhóm như: luyện đọc cá nhân, đọc diễn cảm cho bạn nghe; nghe bạn đọc để cùng chia sẻ kinh nghiệm về cách đọc tốt hoặc đọc và bày tỏ ý kiến thảo luận về vấn đề do giáo viên nêu ra…Hình thành thói quen tự giác làm việc và ý thức kỉ luật cho học sinh như: thực sự tham gia vào quá trình luyện đọc; đọc thành tiếng với mức độ vừa phải, không làm ảnh hưởng đến nhóm khác; thái độ trao đổi nhẹ nhàng, lịch sự và tôn trọng ý kiến của bạn… Trong quá trình học sinh luyện đọc theo nhóm, giáo viên thường xuyên giám sát, động viên hay giúp đỡ học sinh (nhất là đối với học sinh đọc chưa tốt). Giáo viên cần nắm được cơ chế luyện tập và kiểm tra để bước đọc thầm tránh được hình thức, đọc cho có bước. Cần đánh giá đúng kết quả luyện tập của học sinh để có biện pháp dạy học tiếp theo sao cho phù hợp, hiệu quả. c. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp Các giải pháp, biện pháp trong đề tài có mối quan hệ chặt chẽ, lôgic với nhau. Nếu giáo viên chuẩn bị bài chu đáo thì sẽ lựa chọn được những giải pháp rèn kĩ năng đọc phù hợp cho mỗi đối tượng học sinh trong lớp. Vấn đề tốc độ đọc (đọc nhanh) chỉ đặt ra sau khi học sinh đã đọc đúng. Đọc đúng đã bao gồm một số tiêu chuẩn của đọc diễn cảm. Rèn kĩ năng đọc đúng là tiền đề để học sinh đọc diễn cảm tốt. Nếu đọc thành tiếng là nhằm giúp học sinh củng cố kĩ năng đọc đúng, đọc diễn cảm thì đọc thầm lại nhằm giúp học sinh nắm Người viết: Lê Thị Liên - 15 - Đơn vị: Trường Tiểu học Y Ngông Đề tài : Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 trong giờ tập đọc bắt đúng và đủ lượng thông tin cơ bản, cảm thụ tốt văn bản nghệ thuật. Bên cạnh đó, luyện đọc theo nhóm là hình thức có tác dụng tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh, tạo cơ hội cho từng cá nhân được thực hành trong quá trình học đọc. Vì vậy, để việc rèn kĩ năng đọc cho học sinh đạt được hiệu quả cao nhất, giáo viên cần linh hoạt khi thực hiện các giải pháp, biện pháp trên. d. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu, phạm vi và hiệu quả ứng dụng Đề tài thực hiện đã góp phần thiết thực trong việc rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 trong giờ tập đọc tại đơn vị. Các giải rèn kĩ năng đọc cho học sinh được triển khai và thực hiện hiệu quả trong nhà trường. Kỹ năng đọc của học sinh được nâng lên; các em mạnh dạn, tự tin hơn trong giao tiếp; tích cực, tự giác hơn trong học học tập. Kết quả khảo nghiệm về kĩ năng đọc của học sinh lớp 4 năm học 2016 - 2017 cụ thể như sau: Trước khi thực hiện đề tài Sau khi thực hiện đề tài (đầu năm học) (cuối năm học) Tổng số Kĩ năng đọc Kĩ học đạt chuẩn kiến chưa đạt chuẩn đạt chuẩn kiến chưa đạt chuẩn sinh thức, kĩ năng kiến lớp 4 của môn học. 70 năng đọc Kĩ năng đọc Kĩ năng đọc thức, kĩ thức, kĩ năng kiến thức, kĩ năng của môn của môn học. năng của môn học. học. TS % TS % TS % TS % 48 68.6 22 31.4 68 97.1 02 2.9 Chất lượng học tập phân môn Tập đọc được nâng lên đã góp phần không nhỏ trong việc nâng cao chất lượng học tập môn Tiếng Việt nói riêng và chất lượng các môn học, hoạt động giáo dục khác của học sinh trong toàn Người viết: Lê Thị Liên - 16 - Đơn vị: Trường Tiểu học Y Ngông Đề tài : Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 trong giờ tập đọc khối. Trong năm học 2017-2018, những kinh nghiệm trên tiếp tục được vận dụng, thực hiện cho đối tượng học sinh lớp 4, lớp 5 và thu được những kết quả rất khả quan. Thông qua khảo nghiệm, giúp bản thân nắm bắt được một cách chính xác thực trạng của vấn đề mà đề tài nghiên cứu. Từ đó đưa ra các giải pháp hợp lý nhất nhằm giải quyết vấn đề; kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện các giải pháp để có những điều chỉnh hợp lý trong quá trình thực hiện. Đề tài thực hiện đã có tác động tích cực đến ý thức của đội ngũ giáo viên trong việc rèn kĩ năng đọc cho học sinh và trang bị cho mình các kỹ năng, kiến thức cần thiết để đảm nhiệm công việc một cách tự tin hơn. Các giải pháp, biện pháp trong đề tài dễ thực hiện, có thể áp dụng cho học sinh lớp 4 các trường tiểu học trong huyện. III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ 1. Kết luận Rèn kĩ năng đọc cho học sinh là một giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Việt và các môn học, hoạt động giáo dục khác cho học sinh. Đây là việc làm xuyên suốt trong hoạt động dạy học. Muốn thực hiện tốt các giải pháp trên, giáo viên cần thực hiện tốt một số vấn đề sau: Luôn có ý thức bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ. Lựa chọn các nội dung bồi dưỡng thường xuyên phù hợp với nhiệm vụ năm học, tình hình thực tế của đơn vị, địa phương và nhu cầu cần bồi dưỡng nhằm nâng cao năng lực chuyên môn của bản thân, đáp ứng được yêu cầu dạy học. Cần nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng đặc biệt của việc rèn kĩ năng đọc cho học sinh trong giờ tập đọc nói riêng và trong tất cả các môn học khác nhằm từng bước nâng cao kĩ năng đọc cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng dạy học. Chuẩn bị bài chu đáo trước mỗi giờ lên lớp. Lựa chọn và vận dụng linh Người viết: Lê Thị Liên - 17 - Đơn vị: Trường Tiểu học Y Ngông Đề tài : Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 trong giờ tập đọc hoạt các giải pháp rèn kĩ năng đọc phù hợp với mỗi đối tượng học sinh để việc rèn kĩ năng đọc cho các em đạt được hiệu quả cao nhất. Tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh, tạo cơ hội cho từng cá nhân được thực hành trong quá trình học đọc. 2. Kiến nghị Đối với nhà trường: Thường xuyên bồi dưỡng, nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ giáo viên, đặc biệt là tổ chức các chuyên đề liên quan đến rèn kĩ năng đọc cho học sinh. Trên đây là một số kinh nghiệm của bản thân trong việc rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 trong giờ tập đọc. Rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của đồng nghiệp để những kinh nghiệm trên được đầy đủ và hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn ! Người viết Lê Thị Liên NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN Hiệu trưởng Vũ Văn Tuyển Người viết: Lê Thị Liên - 18 - Đơn vị: Trường Tiểu học Y Ngông Đề tài : Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 4 trong giờ tập đọc TÀI LIỆU THAM KHẢO Tên tài liệu STT 1 2 3 Sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 4 (tập 1, tập 2) Sách giáo viên Tiếng Việt lớp 4 (tập 1, tập 2) Hướng dẫn thực hiện Chuẩn kiến thức, kĩ năng các môn học ở tiểu học - lớp 4 Người viết: Lê Thị Liên - 19 - Tác giả Nhà xuất bản Giáo dục Nhà xuất bản Giáo dục Nhà xuất bản Giáo dục Đơn vị: Trường Tiểu học Y Ngông