Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Tiểu học Skkn một số biện pháp khắc phục sai lệch về giọng hát của học sinh ở trường thcs...

Tài liệu Skkn một số biện pháp khắc phục sai lệch về giọng hát của học sinh ở trường thcs phổ thuận

.DOC
30
1200
131

Mô tả:

PHÒNG GD- ĐT ĐỨC PHỔ CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM TRƯỜNG THCS PHỔ THUẬN Độc lập – Tự do – Hạnh phúc SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Một số biện pháp khắc phục sai lệch về giọng hát của học sinh ở trường Trung học cơ sở Phổ Thuận Lĩnh vực: Môn Âm Nhạc Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Kiều NĂM HỌC: 2014-2015 1 PHẦN I ĐẶT VẤN ĐỀ 1.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Âm nhạc là một loại hình nghệ thuật, nó gắn liền với cuộc sống con người, có sức hấp dẫn mạnh mẽ đối với tất cả mọi người ở mọi lứa tuổi, mọi giới. Để góp phần nâng cao nhận thức cũng như tính ham hiểu biết của mọi người về Âm nhạc thì chúng ta cần bắt đầu từ việc giảng dạy bộ môn Âm nhạc ở trường Trung học cơ sở. Đối với các nước tiên tiến thì trẻ em đã được tiếp xúc với bộ môn Âm nhạc từ rất lâu và ngay ở cấp Mầm non, nhưng đối với nước ta thì bộ môn Âm nhạc mới được phổ cập ở bậc Trung học cơ sở từ năm học 2002-2003. Trong hơn 10 năm qua bên cạnh việc đào tạo các giáo viên Âm nhạc có chuyên môn thì các cấp còn cố gắng thay đổi các biện pháp dạy học như: Dạy học tích hợp; Dạy học lồng ghép các Di sản văn hóa phi vật thể; Dạy học chương trình địa phương; Dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh mục đích để nâng cao hiệu quả cho bộ môn. Tinh thần đổi mới phương pháp dạy học là biến quá trình dạy học thành quá trình tự học, tự khám phá và xây dựng kiến thức của người học nhằm ứng dụng vào thực tiễn dưới sự dẫn dắt khéo léo của giáo viên. Những nơi có trường nằm ở vùng ven, vùng sâu chắc hẳn học sinh chưa được tiếp xúc nhiều với Âm nhạc thì đòi hỏi người giáo viên dạy Âm nhạc phải có trình độ học thức về nghiệp vụ sư phạm cao, có hiểu biết nhất định về Âm nhạc cơ bản, hiểu về tâm sinh lí phát triển của các em lứa tuổi Trung học cơ sở để không những giảng dạy tốt mà còn để từ đó rút ra một số biện pháp, phương pháp của bộ môn nghệ thuật này nhằm giúp các em nắm vững những kiến thức sơ giản về âm nhạc, đồng thời giúp các em yêu thích môn học và góp phần vào nhiệm vụ giáo dục toàn diện. Ở bậc Trung học cơ sở các em còn đang ở trong độ tuổi phát triển về tâm sinh lí đặc biệt là giọng nói. Có nhiều em thay đổi hẳn giọng nói, gây nhiều mặc cảm tự ti cho các em khi tiếp xúc với người khác. Khi học môn Âm nhạc 2 thì yêu cầu các em cần phải thể hiện chất giọng của mình trước tập thể nhất là khi học hát các em thường phát âm, nhả chữ sai lệch về cao độ dẫn đến âm sắc không diễn tả được. Vì vậy chúng ta không thể bỏ qua một yếu tố quan trọng của âm thanh, đó là âm sắc. Trong thực tế không có hai giọng hát hoàn toàn giống nhau, sự khác biệt ở đây chính là âm sắc. Mỗi giọng hát có một âm sắc đặc biệt, qua âm sắc ta nhận ra được giọng hát quen biết. Không phải sức mạnh của âm thanh hay âm vực là giá trị bậc nhất của giọng hát, mà giá trị này dành cho âm sắc. Một giọng hát không khỏe lắm nhưng âm sắc đẹp sẽ hấp dẫn hơn nhiều so với một giọng hát khỏe nhưng âm sắc không đẹp. Hình 1 Tóm lại, âm sắc là điều kiện tự nhiên cơ bản nhất của giọng hát. Muốn học hát phải có giọng, mà ở đây trước hết là âm sắc đẹp. Bởi vậy, trong khi học tập và biểu diễn cần phải gìn giữ và phát triển cho giọng hát ngày càng đẹp và phong phú về âm sắc. Nếu thấy có những hiện tượng sai lệch về kỹ thuật, ảnh hưởng xấu tới âm sắc, phải kịp thời sửa chữa ngay. Một số người vì không nắm vững kỹ thuật, do chưa được học tập đầy đủ, hoặc học không đúng phương pháp đã mắc phải một số những sai lệch về âm sắc, như tập hát giọng cổ, giọng mũi, một số những sai lệch khác về kỹ thuật và đó cũng là những sai lệch mà học sinh Trung học cơ sở mắc phải nhiều nhất. Muốn khắc phục được những sai lệch này, điều trước tiên là người hát phải tự nhận biết được những sai lệch mà mình mắc phải, sau đó tìm nguyên nhân gây ra những sai lệch đó để có biện pháp khắc phục cho phù hợp, hiệu quả. Việc dạy hát của người giáo viên không chỉ nhằm giúp các em thấy được cái hay, cái đẹp trong âm 3 nhạc mà còn thấy được cái đẹp trong chính giọng hát của mình. Như chúng ta đã nói, muốn có một giọng hát đẹp thì các em phải được sửa chữa giọng hát của mình thường xuyên trong các tiết học Âm nhạc, việc sửa chữa này rất khó và cần diễn ra dưới sự hướng dẫn của người thầy. Từ những lí do đó đã tạo động lực giúp bản thân tôi muốn đi sâu nghiên cứu và khai thác đề tài “Một số biện pháp khắc phục sai lệch về giọng hát của học sinh ở trường Trung học cơ sở Phổ Thuận”. Đề tài này nhằm khảo sát tình hình chung về kỹ thuật hát của học sinh cũng như những sai lệch mà các em mắc phải trong quá trình học Âm nhạc ở trường Trung học cơ sở Phổ Thuận và trọng tâm là tìm ra các biện pháp để khắc phục những sai lệch về giọng hát của các em nhằm giúp cho các em tự tin, mạnh dạn xử lí những vấn đề thường gặp trong khi học hát, giúp các em phát triển tốt năng khiếu của mình đồng thời góp phần hướng dẫn các em mạnh dạn tham gia vào sinh hoạt âm nhạc quần chúng. 1.2. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU Học sinh Trung học cơ sở 1.3. PHẠM VI NGHIÊN CỨU Trường Trung học cơ sở Phổ Thuận – Đức Phổ - Quảng Ngãi. Từ năm học 2011 – 2012 đến nay 4 PHẦN II GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 2.1. CƠ SỞ LÍ LUẬN 2.1.1. Các khái niệm liên quan Âm sắc (Timbre) là chỉ sắc thái khác nhau của từng loại giọng hát hay từng loại nhạc cụ. Có thể có những âm thanh giống nhau về cao độ, trường độ, cường độ nhưng khác nhau về âm sắc. Ví dụ cùng một cao độ nhưng giọng nam và giọng nữ khác nhau. Trong âm nhạc, âm sắc được biết là phẩm chất của một nốt nhạc hoặc âm thanh. Âm sắc giúp phân biệt được những loại giọng hát và nhạc cụ khác nhau. Những tính chất vật lí của âm thanh ảnh hưởng đến sự nhận thức âm sắc bao gồm phổ âm và quãng âm. Trong thanh âm nhạc, âm sắc được biết đến như là “chất lượng” của âm thanh hay “màu sắc” của âm thanh. Ví dụ, âm sắc là cái mà người ta có thể dùng để phân biệt một kèn Saxophone và một kèn Trumpet trong một nhóm chơi nhạc Jazz, ngay cả khi hai loại nhạc cụ này đang chơi những nốt nhạc có cùng cường độ và cao độ. Âm sắc được gọi là “kiểu sọt rác đa phương hướng của những người nghiên cứu âm thanh” vì nó chỉ ra những khía cạnh khác liên quan của một âm thanh. Âm sắc là cái thuộc về bẩm sinh, tức là talent. Người ta có thể luyện tập để mở rộng âm vực, lên nốt này nốt kia nhưng không thể luyện tập để thay đổi âm sắc của mình. Cũng chính nhờ có âm sắc mà mỗi bạn hát (ca sĩ) đã tạo được dấu ấn riêng trong bài hát mình thể hiện. Học sinh Trung học cơ sở thường xuất hiện hiện tượng vỡ giọng ở các em nam lớp 8, 9 còn ở các em nữ thì ít gặp hơn. Khi vỡ giọng, thì quãng giọng của các em sẽ bị thấp đi. Cần phải chấp nhận một thực tế rằng khi trưởng thành thì giọng hát đấy mới thật sự là giọng hát của mình. Còn ở tuổi mới lớn thì một đứa trẻ hát giọng nam cao ngày xưa bây giờ bỗng nhiên bị trầm hẳn 5 và chỉ có thể học để duy trì giọng trầm ấy ở mức tốt nhất chứ không cách nào để cao lại như ngày xưa. Chuyện vỡ giọng chỉ là một vấn đề, quan trọng hơn là việc học hát sẽ thay đổi theo những thay đổi của giọng nói. Có thể lúc trước các em hát tương đối tốt, hát hay nhưng bây giờ việc hát trở nên khó khăn và rất khó nghe. Bên cạnh đó những chất giọng khác nhau như giọng mũi hay giọng cổ cũng chính là sai lệch về âm sắc của giọng hát khiến các em có cảm giác rất khó chịu khi hát. Ở trên lớp trong tiết học hát giáo viên thường dạy hát theo lối hát tập thể nên rất khó phân biệt được em nào hát đúng em nào hát sai. Tuy nhiên vẫn nổi lên ở một số vị trí các em hát không đúng, nghe không rõ ràng, sai cao độ thì giáo viên cũng nên chú trọng đúng mức những vấn đề đó, nếu không giải quyết để lâu ngày sẽ tạo cho các em một thói quen không tốt từ đó tạo nên những sai lệch trong giọng hát của các em. Để làm cho các em yêu thích nghệ thuật âm nhạc, hình thành ở các em một tâm hồn trong sáng, một thị hiếu âm nhạc lành mạnh, cách tư duy sắc sảo, lòng khát khao sáng tạo, giàu tình cảm, nhanh nhẹn, hoạt bát và sống vui tươi là vấn đề mà tất cả giáo viên dạy môn Âm nhạc phải trăn trở làm thế nào để thực hiện tốt nhiệm vụ đó. Hơn nữa, môn Âm nhạc phát triển tối đa những tố chất sinh lý, những phẩm chất tâm lý của lứa tuổi học sinh, tạo điều kiện để các em phát triển giọng hát cũng như yêu thích giọng hát của chính mình. Như nhận xét của Kapalepxky – nhạc sĩ lỗi lạc, nhà sư phạm vĩ đại, người có công rất lớn trong việc phổ cập Âm nhạc đến với công chúng nước Nga: “Việc học Toán quan trọng với trẻ em thế nào, thì việc học Âm nhạc cũng quan trọng đối với các em thế ấy. Trong khi học Toán giúp các em phát triển về tư duy logic thì việc học Âm nhạc sẽ giúp các em phát triển về tư duy thẩm mĩ ’’ Từ những luận điểm trên, việc “Giúp học sinh nhận ra những sai lệch về giọng hát của mình để tìm cách khắc phục ở trường Trung học cơ sở’’ là rất cần thiết. 6 2.1.2. Các bộ phận chính yếu của bộ máy phát âm - Bộ phận cung cấp làm hơi - Bộ phận phát thanh - Bộ phận truyền tăng âm - Bộ phận phát âm (nhã chữ) - Bộ phận dội âm (công minh) Âm sắc của mỗi giọng hát bao gồm sự phối hợp nhịp nhàng và đúng cách của tất cả các bộ phận nói trên. Mỗi học sinh đều có quyền được hưởng sự dìu dắt, sửa chữa để khắc phục nhược điểm trong giọng hát của mình từ phía giáo viên. Một giọng hát bao gồm hai tính chất: - Chất giọng (âm sắc): Là thiên phú, là bẩm sinh, dù có luyện tập thế nào cũng không thể nào thay đổi được chất giọng. - Cách hát: Có thể luyện tập + Phát âm rõ chữ; hát đóng miệng để hát rõ phụ âm cuối + Phát âm cho tròn chữ và tách chữ + Hát đúng và giữ đúng cao độ + Hát đúng nhịp, tốc độ. Giáo viên phải giúp các em hiểu được giọng hát đẹp là giọng hát có âm thanh vang, khỏe, tròn đầy, ấm áp, mềm mại, uyển chuyển; vị trí âm thanh nông, cao và nhẹ nhàng. Giáo viên cần giúp các em có cả giọng hát đẹp và giọng hát hay. Vậy giọng hát hay là giọng hát phải có hồn: Biết nhã chữ khi nhanh, gọn, khi dần chậm để tạo nhấn nhá; biết ngắt ca từ đúng chỗ; vững nhịp. Người giáo viên giảng dạy môn Âm nhạc cần giúp học sinh của mình khắc phục những sai lệch trong giọng hát để hướng các em đến với giọng hát đẹp hay giọng hát hay của chính mình. Bởi nếu các em cứ hát sai lệch mà không được sửa chữa lâu ngày sẽ ảnh hưởng trầm trọng đến âm sắc giọng hát 7 của các em và như thế vô tình chúng ta đã “hủy hoại những giọng ca vàng” trong tương lai mà không hề hay biết. 2.2. THỰC TRẠNG Âm nhạc là bộ môn khá thú vị nhưng đòi hỏi sự cần cù, chịu khó và hứng thú cao nếu không các em sẽ dễ chán và dẫn đến tình trạng sợ học. Âm nhạc là một nhu cầu nhận thức hoạt động và giải trí của xã hội loài người. Âm nhạc Trung học cơ sở không nhằm mục đích đào tạo các em thành những ca sĩ, nghệ sĩ chuyên nghiệp mà chủ yếu thông qua bộ môn nhằm tác động vào thế giới tinh thần của các em, giúp các em có sự phát triển hài hòa, toàn diện về nhân cách. Khi tiếp xúc với bộ môn học sinh có thể thấy được âm nhạc là một liều thuốc tinh thần, tạo sự hưng phấn trong học tập và cảm nhận được phần nào sự hấp dẫn của thế giới âm nhạc: “Tiếng hát vẫn là hoa thơm, là không khí và là ánh sáng mặt trời của trái đất”. Âm nhạc được đưa vào giảng dạy trong trường Trung học cơ sở nhằm góp phần giáo dục toàn diện cho học sinh. Học hát giúp cho các em thêm yêu thích môn học, thêm yêu cuộc sống. Tạo cho các em có một thị hiếu âm nhạc đúng đắn, qua việc trình bày bài hát giúp các em thêm tự tin, tham gia vào các hoạt động của lớp, trường. Bên cạnh đó môn Âm nhạc còn phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh trong việc tạo ra tình huống và giải quyết vấn đề; huy động sự tham gia của nhiều giác quan tạo điều kiện dễ hiểu, dễ nhớ và nhớ lâu, làm phát triển năng lực chú ý, năng lực quan sát, óc tò mò khoa học của các em giúp các em tiếp thu tốt các môn khoa học khác. Bản thân nghệ thuật âm nhạc nói chung và môn Âm nhạc ở trường Trung học cơ sở nói riêng là nguồn cảm hứng, là sự kích thích, sự say mê học tập của học sinh. Đặc biệt học sinh Trung học cơ sở là lứa tuổi có nhiều thay đổi về đặc điểm tâm sinh lý, các em bắt đầu có sự e ngại khi đứng trình diễn trước mọi người, một số em đã tỏ ra không thích khi trình bày một bài hát trước tập thể lớp, chất giọng cũng có sự thay đổi, có em đã thể hiện giọng điệu của người lớn, sự hồn nhiên của trẻ em đã có sự giảm sút. Vì vậy việc hướng dẫn các em hát đúng sẽ giúp 8 học sinh vừa nhận biết vừa phát triển cảm xúc, phát triển năng khiếu cho các em, giúp các em hiểu thêm về giá trị mà âm nhạc mang lại, tạo cho các em có nguồn tri thức cơ bản về âm nhạc. Nói đến việc học âm nhạc thì ở mỗi vùng miền, thành phố hay nông thôn lại có cách tiếp cận khác nhau. Ở thành phố có rất nhiều các trung tâm giải trí, các khu sinh hoạt vui chơi nên đáp ứng được nhu cầu tiếp cận âm nhạc của học sinh, đồng thời học sinh thành phố cũng mạnh dạn hơn học sinh ở các vùng nông thôn, vùng núi xa xôi, vùng khó khăn. Tuy nhiên đặc điểm giọng hát và đặc điểm tâm sinh lí của học sinh ở lứa tuổi Trung học cơ sở là hoàn toàn giống nhau. Việc nghiên cứu đề tài Một số biện pháp khắc phục sai lệch về giọng hát của học sinh ở trường Trung học cơ sở Phổ Thuận nhằm gây sự chú ý cho các em, giúp các em phát triển, yêu thích giọng hát của mình và đam mê hơn với bộ môn nghệ thuật này. Trường Trung học cơ sở Phổ Thuận nằm giáp ranh giữa 2 huyện Đức Phổ và Mộ Đức, địa bàn khá rộng và không tập trung, con em học sinh gồm rất nhiều thành phần cả nông dân, trí thức, buôn bán và đi làm ăn xa. Có nhiều gia đình cũng rất quan tâm đến việc học của con em mình, song cũng có không ít những trường hợp chỉ lo làm ăn mà giao việc hướng dẫn học tập của con cái lại cho nhà trường khiến cho việc rèn luyện ý thức học tập cho các em gặp nhiều khó khăn. Sau 10 năm giảng dạy bộ môn âm nhạc, bản thân nhận thấy một số vấn đề sau: - Đội ngũ giáo viên: Trong những năm gần đây mỗi trường thường được bố trí ít nhất là một giáo viên có chuyên nghành Âm nhạc, còn lại là một số giáo viên khác chuyên môn phụ trách. Vì thế việc khắc phục những sai lệch về giọng hát cho học sinh ít được chú trọng, hầu hết giáo viên thường chú tâm vào việc dạy cho học sinh hát đúng giai điệu và đúng lời ca. Hơn nữa việc sửa sai cho học sinh cần phải được người giáo viên có năng lực và có lòng say mê, yêu nghề mới thực hiện được, sửa sai phải đúng kỹ thuật mới mang lại hiệu quả, bên cạnh đó thuyết phục được các em kiên trì theo đuổi việc sửa sai của giáo viên cũng không hề đơn giản. Để việc sửa sai diễn ra một cách tự 9 nhiên nhất không chỉ có sự nổ lực từ phía giáo viên mà cần có sự quyết tâm và ủng hộ của học sinh thì mới thành công. - Về cơ sở vật chất: Đối với các môn học nói chung và môn Âm nhạc nói riêng, thiết bị đồ dùng dạy học là phương tiện bổ trợ đắc lực cho công tác giảng dạy của giáo viên và việc học tập của học sinh. Khi có đồ dùng trực quan trên lớp học sinh học tập rất thích thú và cũng làm giảm bớt áp lực cho giáo viên. Việc chú trọng sử dụng đàn, tranh ảnh hay giáo án điện tử cũng giúp cho học sinh có thể tự mình phần nào khắc phục được những sai lệch về giọng hát của chính mình. Tuy nhiên cho đến nay thì đồ dùng dạy học căn bản chỉ có một cây đàn phím điện tử và một số tranh các bài hát trong chương trình âm nhạc lớp 8 và lớp 9, còn lớp 6 và lớp 7 chưa có, tư liệu và tranh ảnh cũng chưa được trang bị, máy móc còn thiếu nên việc khắc phục sai lệch về giọng hát bằng con đường trực quan cũng gặp nhiều khó khăn. - Về phía học sinh: Đa số các em đều yêu thích bộ môn, đặc biệt các em có năng khiếu đều rất muốn đi sâu để tìm hiểu về bộ môn này nhưng bộ phận học sinh này rất ít. Tuy nhiên ở lứa tuổi này một phần là do các em bị vỡ giọng, một phần là đặc điểm tâm sinh lí các em ngại trình diễn trước mọi người và phần lớn là các em không thích giáo viên sửa sai cho mình quá nhiều, các em sợ bạn bè cùng lớp cười mình nếu mình hát sai, khi được giáo viên sửa sai nhiều lần và nhất là những học sinh yếu kém thì việc sửa chữa giọng hát càng khó hơn, các em vừa không có năng khiếu vừa không có tính kiên trì, thời gian trên lớp lại rất ít không đủ để giáo viên chỉnh sửa cho tất cả các em. Bên cạnh đó hiện nay đa số học sinh thích hát theo giọng của một ca sĩ nào đó mà mình thần tượng, không cần biết là cách hát đó có đúng hay phù hợp với lứa tuổi không. Từ khi bộ môn Âm nhạc được phổ cập cho đến nay thì chất lượng bộ môn chưa cao, vẫn còn tỉ lệ học sinh yếu nhất là tình trạng học sinh hát sai lệch về giọng mũi, giọng cổ, sai lệch về cao độ vẫn còn mà giáo viên không kiểm soát được. Trong 2 năm trở lại đây hình thức đánh giá Đạt và Chưa đạt đã hạn chế 10 phần nào việc cố gắng và phấn đấu học tập của học sinh, cũng chính điều này làm cho học sinh càng xem nhẹ bộ môn dẫn đến việc dạy cũng như việc cố gắng khắc phục những sai lệch về giọng hát cho học sinh của giáo viên thêm phần khó khăn và vất vả. * Chất lượng khảo sát về giọng hát của học sinh năm học 2011-2012: Chất lượng giọng hát của học sinh Các mức độ yêu cầu (Tính chất lượng phần trăm trên tổng số 100%) Sai lệch về âm sắc của giọng cổ Chiếm khoảng 75% Sai lệch về âm sắc của giọng mũi Chiếm khoảng 30% Sai lệch về hát không chuẩn xác cao độ Chiếm khoảng 85%-90% Bảng 1 Qua số liệu phân tích trên cho thấy số lượng học sinh thể hiện giọng hát sai lệch về âm sắc của giọng cổ, giọng mũi và hát không chuẩn xác về cao độ vẫn còn nhiều mà nguyên nhân trực tiếp và gián tiếp đã nêu ở trên. Trong quá trình dạy học bản thân mong muốn khắc phục tình trạng học sinh hát sai lệch về giọng cổ, giọng mũi, hát không chuẩn xác về cao độ để góp phần giáo dục toàn diện cho các em. 2.3. CÁC BIỆN PHÁP ĐÃ TIẾN HÀNH Từ năm học 2011 - 2012 đã tự tìm tòi sự trải nghiệm, tích lũy tư liệu, học hỏi đồng nghiệp và tham gia dự các lớp tập huấn chuyên môn của sở Giáo dục Đào tạo cũng như của phòng Giáo dục - Đào tạo tổ chức, tôi đã áp dụng kết hợp đổi mới phương pháp dạy học, học mà chơi, chơi mà học trong các tiết học, đặc biệt là sử dụng đồ dùng dạy học nhằm giúp học sinh tìm ra những khuyết điểm trong giọng hát của mình và cố gắng khắc phục những khuyết điểm đó trong quá trình học. 2.3.1. Cách khắc phục những sai lệch về âm sắc của giọng cổ 11 Hình 2 Giọng cổ là một sai lệch khá phổ biến. Âm sắc giọng cổ không trong sáng, không êm ái mà gằn tiếng, nặng nề, âm thanh không “bay”. Những em học sinh hát đúng âm thanh phát ra sẽ thoải mái, không căng cứng. Còn những em hát giọng cổ, khi nghe âm thanh ta thấy có sự chà sát, gằn tiếng, căng thẳng ở trong cổ họng, nếu mắc tật hát giọng cổ khi hát những nốt cao ta nghe âm thanh như tiếng gào, chứ không phải tiếng hát. Để khắc phục sai lệch hát giọng cổ ở học sinh Trung học cơ sở là rất khó, phải kiên trì. Điều chủ yếu là bản thân các em phải tự thấy khuyết điểm trong giọng hát của mình để khắc phục, như vậy mọi cố gắng và các biện pháp khắc phục mới có kết quả. Nguyên nhân và biện pháp: - Do hát âm thanh mở với hơi thở quá nông, không nén. Muốn khắc phục sai lệch này phải tập hát với hơi thở sâu hơn, nén và đẩy hơi đều đặn, liên tục, làm dịu bớt mức căng thẳng của thanh đới để cho thanh đới rung lên được linh hoạt. Hơi thở được đưa từ dưới đan điền lên các khoang của vùng mặt và tráng. Không lấy hơi từ ở ngực. Ví dụ: Khi hát câu “Trèo lên quán dốc ngồi gốc ới a cây đa rằng tôi lí ới a cây đa rằng tôi lới ới a cây đa” thì đa số học sinh hát giọng cổ. Giáo viên cần giúp các em thả lỏng cơ thể, biết cách giữ hơi, thở sâu và lấy hơi đúng chỗ, điều tiết hơi hợp lí, hơi phải được cơ hoành từ đan điền (thắt lưng) đưa lên làm rung dây thanh đới đi thẳng lên các xoang ở vùng mặt và tráng để tạo khoảng vang của âm thanh chứ không nên lấy hơi liên tục và hát như gào thét, 12 khi đó các em sẽ mắc phải lỗi hát ở giọng cổ, âm thanh lúc này sẽ bị gằn tiếng, căng thẳng ở trong cổ họng. - Do hát âm thanh đóng không đúng. Trường hợp này phải tập lại cả cách phát âm thanh mở, tức là hát những nốt thấp và trung bình của giọng các em rồi trên cơ sở những âm thanh mở đúng mới tập hát những âm thanh đóng ở khu âm cao. Tập cho thanh đới và khe thanh quản đóng mở một cách tự nhiên. Ví dụ: Để tập được câu hát “Mùa thu ơi, mùa thu. Mùa thơm trang sách mới. Tiếng hát ngày khai trường, trong sáng như trời thu” trong bài “Mùa thu ngày khai trường” thì chúng ta nên tập cho học sinh cách phát âm đúng, nhả chữ đúng ở câu hát đầu tiên trong bài hát một cách thuần thục, rồi trên cơ sở đó tập hát đóng khẩu hình câu cuối cùng chứ đừng vội yêu cầu học sinh hát đúng câu cuối cùng ngay dễ dẫn đến tình trạng các em sẽ hát giọng cổ. - Do bộ phận truyền âm làm việc không đúng, chủ yếu là hoạt động của miệng, thường là do hàm dưới cứng quá, lưỡi cứng, hàm ếch không nhấc lên được. Cách sửa chữa ở trường hợp này là khắc phục những hoạt động không đúng của miệng, cụ thể là tập cho hàm dưới mềm mại, lưỡi hoạt động linh hoạt và hàm ếch mềm nhấc lên mềm mại ở mức độ cần thiết. Ví dụ: Trước khi học hát bài “Nụ cười” (lớp 9), giáo viên cho học sinh hít thở sâu, luyện đọc nhiều lần gam Đô trưởng và gam La thứ giúp các em cảm nhận được tính chất của hai gam này cũng như tính chất của bài hát, giúp hàm dưới của các em thêm mềm mại và linh hoạt hơn. - Do hát quá to. Giáo viên cần hướng dẫn các em không nên hát quá sức, có như vậy thì giọng hát cũng như cơ thể mới thoải mái, xử lý được các yêu cầu về kỹ thuật cũng như truyền tải tính cảm. 2.3.2. Cách khắc phục những sai lệch về âm sắc của giọng mũi 13 Hình 3 Giọng mũi (Falsetto) là kỹ thuật đưa giọng, hơi ra khỏi lồng ngực lên đến đầu. Giọng mũi không khó để thực hiện nhưng khó duy trì lâu và sử dụng đúng cách, nó chỉ thích hợp với các ca sĩ chuyên nghiệp, không phù hợp với giọng hát của lứa tuổi học sinh Trung học cơ sở. Môn Âm nhạc ở trường Trung học cơ sở giúp cho các em thể hiện niềm đam mê của mình, bồi dưỡng giọng hát đẹp chứ không nhằm đào tạo ca sĩ, tuy nhiên rất nhiều em ở lứa tuổi này mắc phải tật hát giọng mũi. Nguyên nhân và biện pháp: - Do các em chưa hiểu, thực hiện chưa tốt yêu cầu về vị trí cao của âm thanh và giọng mũi. Sai lệch này do sự hoạt động không đúng của các bộ phận sau đây: hàm ếch mềm khi hát hạ quá thấp, không nhấc lên để mở lối cho âm thanh vang ở miệng mà hát với hơi thở quá nông, không nén hơi. Âm sắc của giọng mũi xỉn, nghẹt tiếng và yếu. Giáo viên cần giúp các em cách mở khẩu hình, khẩu hình mở tròn để phát ra những âm thanh nghe tròn trĩnh, không bị lệch, bị méo tiếng, tập hít thở sâu. Ví dụ: Một số em không có năng khiếu, một số em xem nhẹ bộ môn, tâm hồn thì lơ đãng, ít tập trung hay một bộ phận học sinh không thích học bộ môn Âm nhạc trong nhà trường mà chỉ thích hát nháy giọng của một ca sĩ nào mà mình yêu thích đều dễ mắc phải sai lệch về hát giọng mũi. Giáo viên cần nhắc nhở nhẹ nhàng, thường xuyên rằng cách hát đó không phù hợp với lứa tuổi các em, các em cần hát với giọng tự nhiên của chính mình kết hợp với khuyến 14 khích, động viên là chính để giúp các em dần dần nhận ra khuyết điểm mà sửa chữa. - Do khi luyện thanh giáo viên chưa chú ý trong việc chọn lựa các nguyên âm hỗ trợ tốt cho thanh nhạc, hay cũng có thể do học sinh không chú tâm khi giáo viên cho luyện thanh trước khi hát. Sai lệch khi hát giọng mũi sẽ gặp khó khăn khi hát những nốt cao. Nếu cố gắng để hát nốt cao thì nhiều âm thanh lại bị giọng cổ. Muốn sửa chữa những sai lệch này cho các em ta phải sửa cách mở khẩu hình và hơi thở. Khi tập luyện thanh, nên dùng những nguyên âm mở tiếng như a, ô, ê kết hợp với những phụ âm d, đ, r để bật âm thanh ra ngoài miệng. Ví dụ: Học những bài hát dân ca “ Lí dĩa bánh bò, Hò ba lí, Lí cây đa, Đi cấy” hay ở những bài hát mang âm hưởng dân ca. Những bài hát này có âm vực trung và trầm, xuất hiện một vài nốt ở âm vực cao khi đó các em sẽ mắc phải lỗi hát ở giọng mũi, âm thanh lúc này sẽ bị xỉn, nghẹt tiếng và yếu. Người mắc tật hát giọng mũi sẽ gặp khó khăn khi hát những nốt cao. Nếu cố gắng để hát nốt cao thì nhiều âm thanh lại bị giọng cổ. Ta phải hướng dẫn các em thả lỏng cơ thể, sử dụng hơi sâu, điều tiết hơi hợp lí và không được nén ép hơi khi hát. 2.3.3. Cách khắc phục những sai lệch về hát không chuẩn xác cao độ Yêu cầu của âm nhạc nói chung và của ca hát nói riêng, trước hết là sự chuẩn xác về cao độ của âm thanh. Nghe một người hát mà âm thanh không chuẩn xác, ta cảm thấy khó chịu, thường gọi là hát “phô” (faux). Có những em khi hát, cũng biết là mình hát không chuẩn xác nhưng không điều chỉnh được (thường gọi đùa là “không tìm ra số nhà”), có em thì lại không biết tiếng hát của mình là bị “phô”. Trong một bài hát có em thì hát chênh lên, em thì hát chênh xuống. Có em lại chỉ hát chênh lên ở những nốt cao hay những nốt chuyển giọng. 15 Hình 4 Đa số học sinh Trung học cơ sở mắc phải sai lệch về cao độ. Nguyên nhân và biện pháp: - Có khi hát không chuẩn xác về cao độ do thiếu sót về kỹ thuật như: Tai nghe không thính, cảm giác về âm thanh không nhạy bén. Khi hát không bắt được giọng điệu chính của bài hát. Chúng ta cho các em luyện tai nghe bằng phương pháp luyện thanh từ mẫu âm dễ đến mẫu âm khó, luyện thường xuyên trong tất cả các tiết học Âm nhạc. - Người hát chưa quen hát với một nhạc cụ đệm theo hoặc với dàn nhạc. Tạo cho các em được hát tiếp xúc thường xuyên với nhạc cụ. - Không bình tĩnh trước người nghe cũng dễ làm mất khả năng chủ động điều khiến giọng hát, dẫn tới tình trạng hát không chuẩn xác về cao độ. Có trường hợp, trong một bài hát có một chỗ khó mà các em chưa giải quyết được, nên khi hát tới đó như một phản xạ có điều kiện học sinh càng chú tâm đến nó thì cao độ càng hát không chuẩn xác. Tập cho các em tư thế đứng để tạo thăng bằng khi hát trước đám đông, khhông nên để ý quá nhiều đến những chỗ mà bản thân cảm giác mình hát chưa chính xác, cứ đưa hơi thoát ra nhẹ nhàng. - Hơi thở yếu, không nén hoặc tống hơi quá mạnh, ồ ạt. Ở các giọng nữ sai lệch này còn nảy sinh do hát nốt chuyển giọng không tốt hoặc hát quá cao. Giáo viên cần luyện cho học sinh khả năng tự biết cách lấy hơi, tùy vào câu 16 hát dài hay ngắn mà lấy hơi nông háy sâu, ngắt nghỉ đúng chỗ và tập hát nhiều lần chỗ câu hát có chuyển giọng. - Tư thế hát của các em không đúng cũng dẫn đến tình trạng hát sai cao độ. Giáo viên luôn nhắc nhở tư thế hát (cả đứng và ngồi) đúng cho các em: lưng thẳng, đầu thẳng, ngực vươn ra thoải mái, hai chân đặt song song ngang rộng bằng vai tự nhiên. 2.3.4. Sử dụng phương tiện dạy học Muốn giờ dạy học Âm nhạc diễn ra sinh động và đạt kết quả, học sinh tập trung chú ý để yêu thích và cố gắng tìm hiểu về bộ môn sâu hơn thì giáo viên không thể không sử dụng phương tiện dạy học. Phương tiện cốt yếu là sách giáo khoa, tranh ảnh và nhất là đàn phím điện tử, đây là nhạc cụ không thể thiếu trong tất cả các tiết học Âm nhạc. Để phát huy được tác dụng của các phương tiện dạy học với mục đích gây hứng thú nhằm khắc phục những sai lệch về giọng hát của học sinh thì yêu cầu giáo viên phải có chuyên môn vững vàng, kỹ năng hát, đánh đàn tốt và cả khả năng trình diễn trước học sinh. Ngoài ra giáo viên phải có lòng say mê với nghề, phải bám sát sách giáo khoa nhưng không cứng nhắc, phải biết kết hợp với các kiến thức mở rộng mới thu hút được học sinh. Ngoài ra giáo viên phải tìm tư liệu, tranh ảnh đặc biệt là dành cho lớp 6, lớp 7 và những tiết khác chưa có phương tiện dạy học. Lưu ý tranh ảnh phải đảm bảo tính sư phạm, cần có băng đĩa chất lượng để cho các em nghe nhằm phát triển khả năng cảm nhận âm nhạc cũng như để các em tự khắc phục những sai lệch trong giọng hát của mình dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Ngoài sự chuẩn bị của giáo viên thì học sinh cũng cần chuẩn bị đầy đủ đồ dùng học tập, rèn luyện ý thức học tập một cách nghiêm túc. Giáo viên khuyến khích để bản thân mỗi em tự kiên trì và cố gắng khắc phục những sai lệch về giọng hát mà mình mắc phải. 2.4. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Trong lớp học bao giờ cũng tồn tại một bộ phận học sinh yếu kém. Trách nhiệm của giáo viên giảng dạy Âm nhạc là phải từng bước nâng cao số lượng 17 học sinh khá, giỏi và đẩy lùi số lượng học sinh yếu, kém. Song song với việc bồi dưỡng học sinh có năng khiếu là công tác phụ đạo học sinh không có năng khiếu, do vậy trong từng tiết học cần nhẹ nhàng, mềm mỏng hơn để thu hút đối tượng này. Nếu gây được sự tập trung thì giáo viên mới huy động được tối đa số lượng học sinh trong lớp làm việc đồng thời giúp các em phát triển năng lực nhận thức của mình, phát triển giọng hát, phát triển năng lực ngôn ngữ, phát triển năng lực tai nghe, biết thêm về kỹ năng ca hát: hát đúng giai điệu và lời ca, hát rõ lời, biết lấy hơi để giữ gìn và phát huy âm sắc của giọng hát, thể hiện sắc thái tình cảm của bài hát, vận động theo nhạc, biết hát đơn ca, song ca, , đồng ca, gõ đệm, giáo dục các em những tình cảm tốt đẹp, tình yêu âm nhạc, thẩm mĩ âm nhạc và có khả năng tham gia các hoạt động văn nghệ trong và ngoài nhà trường. Từ năm học 2011 - 2012 đến nay, tôi đã thực hiện sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp khắc phục sai lệch về giọng hát của học sinh ở trường Trung học cơ sở Phổ Thuận. Qua thời gian thực hiện tôi thấy các em có sự tiến bộ rõ rệt trong học tập và rèn luyện kĩ năng ca hát cũng như phát triển tình cảm thẩm mĩ âm nhạc của mình. Đặc biệt khi nghe giáo viên khen ngợi, khích lệ thì các em học trung bình yếu thấy tự tin hơn, các em dần yêu thích các bài hát trong sách giáo khoa và tham gia sinh hoạt âm nhạc thường xuyên hơn trong các câu lạc bộ do trường tổ chức. Cụ thể chất lượng bộ môn Âm nhạc năm học 2013 - 2014 như sau: Các mức độ yêu cầu Chất lượng giọng hát của học sinh (Tính chất lượng phần trăm trên tổng số 100%) Sai lệch về âm sắc của giọng cổ Chiếm khoảng 31% Sai lệch về âm sắc của giọng mũi Chiếm khoảng 0,4% Sai lệch về hát không chuẩn xác Chiếm khoảng 30%-35% cao độ Bảng 2 Qua phân tích số liệu ở trên cho thấy: 18 - Trước khi giáo viên áp dụng chuyên đề khắc phục sai lệch về giọng hát cho học sinh ở trường Trung học cơ sở thì đa số là các em hát sai cao độ (hát “phô”), hầu hết các em chưa biết cách lấy hơi, hát các nốt cao thì đa số là hát giọng cổ hơn nữa một số em không biết là mình đang hát giọng gì, các em cứ thích hát ép giọng và mở khẩu hình không đúng cách. - Sau khi áp dụng chuyên đề khắc phục sai lệch về giọng hát cho học sinh thì các em có tiến bộ rõ rệt nhất là các em biết hát đúng cao độ, biết cách lấy hơi, biết nhả chữ đúng cách và giảm phần hát giọng cổ hơn. Những học sinh bị vỡ giọng thì bản thân các em đã nhận thức được và cũng cố gắng rất nhiều dưới sự hướng dẫn của giáo viên để khắc phục phần nào những sai lệch về giọng hát của mình. Trong 3 năm trở lại đây, hầu hết các trường đều phát huy phong trào tổ chức các câu lạc bộ như: Câu lạc bộ Văn – Sử, câu lạc bộ Toán – Lý, câu lạc bộ Tiếng Anh và các em học sinh cũng rất thích tham gia hưởng ứng các tiết mục văn nghệ góp phần cho việc tổ chức các câu lạc bộ thêm sinh động và vui tươi. Các em biểu diễn tự tin, thể hiện mình có am hiểu nhiều về các kiến thức âm nhạc cũng như việc chỉnh sửa giọng hát của chính mình. PHẦN III 19 KẾT LUẬN Có thể nói rằng môn Âm nhạc ở trường phổ thông có vị trí quan trọng trong việc giáo dục và rèn luyện đạo đức học sinh. Môn Âm nhạc là nhằm giúp các em phát triển thị hiếu thẩm mỹ nghệ thuật, phân môn Âm nhạc thường thức giúp các em có những kiến thức cơ bản về đời sống âm nhạc, môn Âm nhạc cũng góp phần tạo đà cho sự phát triển toàn diện nhân cách học sinh. Chính vì vậy giáo viên cần có lòng say mê, nhiệt tình, kiên trì trong việc sửa sai về giọng hát cho học sinh, giúp học sinh nhận ra đó là việc làm rất thiết thực và bổ ích. Ngày nay với sự đổi mới của phương pháp dạy học và dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh thì việc khắc phục những sai lệch về giọng hát cho học sinh có phần thuận lợi hơn, bởi đây là cách dạy cho từng đối tượng học sinh mà không nhất thiết học sinh nào cũng phải giống học sinh nào, việc yêu cầu học sinh hát đúng, hát hay và hát đẹp trong tiết học càng có vai trò to lớn hơn trong hoạt động giáo dục các em. Sáng kiến kinh nghiệm này được xây dựng không chỉ dựa vào kinh nghiệm của bản thân, mà còn căn cứ vào cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của việc dạy học Âm nhạc ở trường Trung học cơ sở và một số tài liệu có liên quan đến việc giúp cho việc sửa chữa những sai lệch về giọng hát trong bộ môn Âm nhạc. Trên đây là một số kinh nghiệm tôi thu được trong quá trình dạy học, chúng hoàn toàn có tính khả thi, phù hợp với điều kiện dạy học thực tế. Tôi đã chia sẻ những kinh nghiệm dạy học của mình với đồng nghiệp, họ đã áp dụng và thu được những kết quả đáng khích lệ. Nhờ thực hiện những kinh nghiệm này mà học sinh của chúng tôi bây giờ đã tiến bộ rất nhiều trong việc cảm nhận và ý thức về bộ môn, nó không chỉ giúp các em tự hoàn thiện mình mà còn góp phần hoạt động tốt các môn học khác. Trong sinh hoạt các câu lạc bộ hơn hai năm học qua do trường tổ chức, bản thân nhận thấy học sinh rất hăng hái tham gia các tiết mục văn nghệ để giao lưu, đồng thời các em rất tự tin về 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan