Tài liệu Skkn một số biện pháp góp phần giáo dục đạo đức học sinh ở trường thpt hiện nay

Trường THPT Quang Trung Năm học 2014-2015 MỤC LỤC I. PHẦN MỞ ĐẦU .......................................................................................... 2 I.1. Lí do chọn đề tài ..................................................................................... 2 I.2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài ................................................................ 3 I.3. Đối tượng nghiên cứu. ............................................................................ 4 I.4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu. ................................................................ 4 I.5. Phương pháp nghiên cứu:....................................................................... 4 II. PHẦN NỘI DUNG. .................................................................................... 5 II.1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề nghiên cứu ................................ 5 II.2. Thực trạng ............................................................................................. 7 II.2.1. Thuận lợi - khó khăn ....................................................................... 8 II.2.2. Thành công và hạn chế ................................................................. 10 II.2.3. Mặt mạnh – mặt yếu ..................................................................... 10 II.2.4. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động.......................................... 11 II.3. Giải pháp, biện pháp. .......................................................................... 12 II.3.1. Mục tiêu của các giải pháp, biện pháp......................................... 12 II.3.2. Nội dung và cách thức thực hiện các giải pháp, biện pháp .......... 12 II.3.3. Điều kiện thực hiện các giải pháp, biện pháp ............................... 24 II.3.4. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp. ................................. 25 II.4. Kết quả đạt được sau khi vận dung đề tài ........................................... 26 III. KẾT LUẬN .............................................................................................. 27 III.1. Bài học kinh nghiệm .......................................................................... 27 III.2. Kiến nghị ........................................................................................... 28 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 29 NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC .............................................. 30 Trang 1 Trường THPT Quang Trung Năm học 2014-2015 I. PHẦN MỞ ĐẦU I.1. Lí do chọn đề tài Xuất phát từ yêu cầu xây dựng con người mới Xã Hội Chủ Nghĩa, con người Việt Nam phát triển toàn diện về chính trị, tư tưởng, trí tuệ, đạo đức, thể chất, năng lực sáng tạo. Năm 2008 Bộ Giáo Dục đã phát động cuộc vận động “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Để hưởng ứng phong trào này trường THPT Quang Trung chúng tôi đã phát động thi đua mỗi cán bộ công nhân viên, giáo viên và học sinh trong toàn trường. Với tư cách là một người làm công tác giáo dục và cũng thường xuyên làm công tác chủ nhiệm, tôi thấy đây là một nhiệm vụ rất to lớn để góp phần xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện. Phong trào này có thể thành công hay không phải dựa trên cơ sở của việc giáo dục đạo đức cho học sinh. Giáo dục đạo đức cho học sinh là một công việc giáo dục đặc biệt, chuyên biệt có tính quy luật riêng đòi hỏi thời gian và phương pháp tác động nhất định đến ý thức, tính cách và hành vi của các em, nhất là học sinh lứa tuổi đang học THPT. Mỗi học sinh là một cá nhân cụ thể, sinh động, có cuộc sống riêng trong một hoàn cảnh riêng, tính cách riêng. Việc tác động trực tiếp đến thế giới tinh thần của học sinh đến ý nghĩ, tình cảm của các em nhằm mục đích thúc đẩy các em suy nghĩ và hành động đúng đắn, giúp các em tự tin hơn vào bản thân mình. Đây là một công việc cực kỳ khó khăn đòi hỏi người giáo viên chủ nhiệm phải kiên trì, tỉ mỉ, nhẫn nại, người thầy không chỉ có “tâm” mà còn phải có sự tinh tế, khéo léo, có nghệ thuật để ứng xử cho phù hợp. Người giáo viên chủ nhiệm sẽ là người hướng dẫn đắc lực có uy tín, là người có lòng yêu thương học sinh, lòng nhân hậu cao cả và năng lực truyền cảm hứng vào thế giới tâm hồn của học sinh. Để học sinh phát triển toàn diện ta cần phải kết hợp nhiều phương pháp giáo dục. Trên thực tế mỗi giáo viên chủ nhiệm muốn làm tốt vai trò của mình đều có nhưng phương pháp, những cách giáo dục riêng. Dù với phương pháp nào đi nữa thì mục đích chung của chúng ta đó là giúp học sinh hoàn thiện bản thân, định hướng giúp các em lường trước những khó khăn, thuận lợi, vạch ra những dự định để tự hoàn thiện mình về mọi mặt. Là giáo viên chủ nhiệm Trang 2 Trường THPT Quang Trung Năm học 2014-2015 ta phải làm gì để các em yêu thích đến trường, tập trung vào học tập cũng như phát triển nhân cách trong khi những ảnh hưởng tiêu cực của xã hội đang từng ngày, từng giờ tác động vào trường học? Đó là những băn khoăn suy nghĩ của tôi trong mười năm làm công tác chủ nhiệm, bởi vậy tôi luôn suy nghĩ, tìm tòi, nhiều phương pháp mới để giáo dục, quản lí lớp chủ nhiệm một cách hiệu quả nhất. Và những gì tôi tìm tòi, nghiên cứu và vận dụng thành công sẽ được trình bày trong đề tài này: “Một số biện pháp góp phần giáo dục đạo đức học sinh ở trường THPT hiện nay”. I.2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài * Mục tiêu: Mục tiêu của đề tài này là làm rõ vai trò và ý nghĩa của giáo dục đạo đức đối với sự hình thành và phát triển nhân cách của học sinh trong điều kiện đổi mới, nêu ra những định hướng và giải pháp bảo đảm nâng cao chất lượng đạo đức cho học sinh nhằm đáp ứng yêu cầu xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện trong thời kỳ công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước. * Nhiệm vụ của đề tài: Thực hiện đề tài “ Một số biện pháp góp phần giáo dục đạo đức học sinh ở trường THPT hiện nay” mục đích là giáo dục đạo đức cho học sinh trong trường phổ thông trước những nhân tố tác động tới quá trình hình thành đạo đức cho học sinh trong điều kiện đổi mới. Nghiên cứu về phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” chính là cụ thể hoá phong trào thi đua “Dạy tốt - Học tốt” trong giai đoạn hiện nay, là giải pháp đột phá để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đặc biệt là giáo dục đạo đức cho học sinh. Xây dựng mối quan hệ thân thiện giữa học sinh và thầy, cô giáo là tạo sự gắn kết giữa học sinh, thầy cô giáo, gia đình, nhà trường, làm giảm đi những vấn đề bức xúc đang diễn ra hằng ngày trên lớp học. Bên cạnh đó đánh giá thực trạng giáo dục đạo đức trong trường THPT Quang Trung. Đồng thời đề xuất những định hướng và giải pháp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục đạo đức cho học sinh phổ Trang 3 Trường THPT Quang Trung Năm học 2014-2015 thông, phù hợp với hoàn cảnh và đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong thời kỳ công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước. Từ đó rút ra bài học kinh nghiệm cho bản thân nhằm phục vụ mục tiêu giáo dưỡng học sinh tại đơn vị công tác. I.3. Đối tượng nghiên cứu. Đề tài nghiên cứu của tôi đưa ra các biện pháp góp phần giáo dục đạo đức học sinh và được vận dụng thực tế vào công tác chủ nhiệm đối với học sinh ở trường THPT Quang Trung trong những năm học gần đây nhất . I.4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu. Đề tài nghiên cứu của tôi được trải nghiệm qua thực tế chủ nhiệm với học sinh THPT Quang Trung từ năm 2012 – 2015. Do điều kiện và thời gian nghiên cứu có hạn, nên đề tài của tôi chỉ tập trung nghiên cứu một nội dung nhỏ trong công tác giáo dục quản lí học sinh đó là: Một số biện pháp góp phần giáo dục đạo đức học sinh ở trường THPT hiện nay. I.5. Phương pháp nghiên cứu: Để giáo dục đạo đức học sinh có hiệu quả tôi kết hợp sử dụng một số phương pháp nghiên cứu chủ đạo sau để hoàn thiện đề tài. - Phương pháp nghiên cứu lí luận Trên cơ sở lý luận về mục tiêu của luật giáo dục năm 2005, những kiến thức về tâm lý, giáo dục học và những quan điểm đường lối của Đảng, các văn bản hướng dẫn, chỉ thị của cấp trên, thông tư 58 của Bộ giáo dục và Đào tạo về đánh giá xếp loại, khen thưởng và kỷ luật học sinh, điều lệ trường trung học... - Phương pháp thuyết phục Là những phương pháp tác động vào lý trí tình cảm của học sinh để xây dựng những niềm tin đạo đức cho học sinh. Trang 4 Trường THPT Quang Trung Năm học 2014-2015 - Phương pháp rèn luyện ý thức đạo đức: Là những phương pháp tổ chức cho học sinh hoạt động để rèn luyện cho các em những thói quen đạo đức, thể hiện được nhận thức và tình cảm đạo đức của các em thành hành động thực tế. Từ ý thức đạo đức đến thói quen đạo đức. Rèn luyện ý thức đạo đức thông qua các phong trào thi đua trong nhà trường là biện pháp tác động tâm lý rất quan trọng nhằm thúc đẩy các động cơ kích thích bên trong của học sinh, làm cho các em phấn đấu vươn lên trở thành người có đạo đức tốt như phong trào đăng ký tuần học tốt, tháng học tôt, các phong trào đền ơn đáp nghĩa... - Phương pháp động viên thúc đẩy chỉ rõ đúng sai: Là phương pháp dùng những tác động có tính chất “ cưỡng bách đạo đức bên ngoài ” để điều chỉnh, khuyến khích những “ động cơ kích thích bên trong” của học sinh nhằm xây dựng đạo đức cho học sinh. - Phương pháp nêu gương: Phương pháp này rất quan trọng trong việc giáo dục đạo đức và hình thành nhân cách cho học sinh. Đặc biệt là giáo viên chúng ta cần phải gương mẫu trong mọi hoạt động để xứng đáng là “Tấm gương đạo đức tự học và sáng tạo” cho học sinh noi theo. - Phương pháp quan sát. Là phương pháp mà giáo viên sử dụng các giác quan để trực tiếp quan sát học sinh thông qua các hoạt động học tập, vui chơi, giải trí… từ đó hiểu và nắm bắt được đặc điểm, khả năng, tính cách cụ thể của từng học sinh. II. PHẦN NỘI DUNG. II.1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề nghiên cứu * Cơ sở lý luận Trường học là nơi cho mỗi học sinh học tập và rèn luyện. Trong nhà trường, học sinh cần phải tiếp thu những tri thức khoa học một cách có Trang 5 Trường THPT Quang Trung Năm học 2014-2015 hệ thống, những kỹ năng, kỹ xảo cần thiết để hình thành và phát triển những phẩm chất tốt đẹp ban đầu của con người mới. Môi trường giáo dục luôn có tác động rất lớn đến sự hình thành và phát triển nhân cách con người thông qua các mối quan hệ xã hội đa dạng. Trường học thân thiện, học sinh tích cực chính là dạy và học có chất lượng, thầy cô phát huy tính chủ động, sáng tạo để đổi mới phương pháp dạy - học trong điều kiện hội nhập quốc tế. Học sinh tích cực, chủ động trong học tập, vui chơi, chăm sóc các di tích lịch sử văn hoá và tham gia các hoạt động xã hội, tăng cường giáo dục kỹ năng sống làm cầu nối giữa lý luận và thực tiễn, để thầy và trò trong nhà trường hài hoà hơn trong mối quan hệ thân thiện, tích cực thi đua cùng tiến bộ. Hòa theo không khí thi đua dạy và học chung khắp cả nước về việc thực hiện các văn bản luật, Nghị quyết của Đảng, văn bản hướng dẫn chỉ đạo của cấp trên: Kế hoạch 307/KH-BGD ĐT ngày 22 tháng 7 năm 2008 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về phát triển phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” trong các trường phổ thông giai đoạn 2008-2013. Luật giáo dục năm 2005 (Điêu 27) Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản… Nhiệm vụ, quyền hạn của giáo viên trường trung học (Điều 31, Điều 32) trích Điều Lệ trường THCS, THPT và trường phổ thông có nhiều cấp học. Quyền, nhiệm vụ của học sinh, Hành vi ngôn ngữ ứng xử trang phục học sinh, các hành vi học sinh không được làm...( Điều 38,39,40,41,42) trích Điều Lệ trường THCS, THPT và trường phổ thông có nhiều cấp học. Nghị quyết Đại hội lần thứ X của Đảng đã chỉ rõ: “Xây dựng và hoàn thiện giá trị nhân cách con người Việt Nam…bồi dưỡng các giá trị văn hoá trong thanh niên, học sinh, sinh viên, đặc biệt là lý tưởng sống, lối sống, năng lực, trí tuệ, đạo đức và bản lĩnh văn hoá con người Việt Nam”. Trang 6 Trường THPT Quang Trung Năm học 2014-2015 Đặc biệt nữa đó là thực hiện hướng dẫn của ngành về việc viết sáng kiến kinh nghiệm, tiếp tục “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” ở trường THPT Quang Trung từ nhiều năm nay. * Cơ sở thực tiễn Nhiệm vụ của giáo viên là giảng dạy, dạy cho học sinh biết lĩnh hội tri thức và thông qua dạy chữ để dạy người. Đặc biệt phải dạy cho học sinh biết cách làm người có ích cho xã hội. Tuy nhiên trên thực tế vẫn còn một số giáo viên chưa thật sự quan tâm đến giáo dục đạo đức cho học sinh, còn thờ ơ vô trách nhiệm khi thấy học sinh có dấu hiệu vi phạm đạo đức. Một số giáo viên chủ nhiệm chưa coi trọng công tác giáo dục tuyên truyền, học tập Điều lệ cũng như nội quy cho học sinh một cách thường xuyên. Chưa phối hợp chặt chẽ ba môi trường trong công tác giáo dục đạo đức học sinh đó là môi trường Gia đình - Nhà trường - Xã hội. Giáo viên chủ nhiệm chưa phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên bộ môn và các đoàn thể trong nhà trường, đặc biệt là tổ giám thị. Vì vậy mà kết quả của việc giáo dục và rèn luyện của học sinh trong trường học chưa cao. II.2. Thực trạng Trường Trung học phổ thông Quang Trung nằm trên km14 dọc theo Quốc lộ 26, trường hiện nay có 29 lớp học với hơn 1.000 học sinh. Có 6 lớp khoa học tự nhiên còn lại là ban cơ bản, vì thế phần đa học sinh có chất lượng đầu vào thấp nên khó khăn trong việc cải thiện chất lượng văn hóa. Tư tưởng học để thi cử và lấy điểm chứ không phải học để nắm vững kiến thức nên học sinh thường học tủ, học vẹt và học lệch môn. Đạo đức là gốc của mỗi con người, mỗi cá nhân, song hiện nay tình trạng đạo đức học sinh trong nhà trường khắp nơi trên cả nước ngày càng xuống cấp trầm trọng. Vừa qua dư luận xã hội rất phẫn nộ về câu chuyện 1 nữ sinh học sinh lớp 7 ở Trà Vinh bị các bạn đánh hội đồng và biện pháp Trang 7 Trường THPT Quang Trung Năm học 2014-2015 đuổi học 1 tuần cho những em đánh bạn, cảnh cáo đối với những em quay clip… Còn nhiều câu chuyện bạo lực học đường khác trong cả nước nữa, tất cả đang gióng lên hồi chuông báo động sự suy thoái về đạo đức của một bộ phận giớ trẻ hiện nay. Riêng trường THPT Quang Trung nói chung và các lớp tôi chủ nhiệm nói riêng, tình trạng này chưa đến mức nghiêm trọng song số học sinh vi phạm đạo đức có chiều hướng gia tăng. Sự xuống cấp về mặt đạo đức, về ý thức học tập của một bộ phận học sinh đã phần nào làm cho mục tiêu phát triển toàn diện con người bị ảnh hưởng rất nhiều. Qua nhiều năm làm công tác chủ nhiệm, tôi theo dõi và nhận thấy hạnh kiểm của các lớp mà tôi làm chủ nhiệm không được cao cụ thể : Stt Năm học Lớp Khá Tốt Sỉ TB số SL TL% SL TL% SL TL% 1 2007-2008 10b6 42 6 14.3 27 64.3 7 2 2010-2011 10b4 40 7 17.5 25 62.5 3 2011-2012 11b4 39 9 23.1 24 61.5 Yếu SL TL% 16.7 2 4.7 6 15 2 5 5 12.8 1 2.6 Những số liệu ở bảng trên cho thấy: - Tỷ lệ đạt hạnh kiểm tốt chưa nhiều - Vẫn còn học sinh xếp loại hạnh kiểm trung bình và hạnh kiểm yếu Như vậy qua những năm làm công tác chủ nhiệm với phương pháp cũ, kết quả cho thấy những em có nhận thức đúng, thực hiện đầy đủ nhiệm vụ học sinh, có ý thức trách nhiệm cao, không đồng tình và đấu tranh với những biểu hiện sai trái còn thấp. II.2.1. Thuận lợi - khó khăn: * Thuận Lợi: - Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, ngành Giáo dục - đào tạo, được sự quan tâm của lãnh đạo trường THPT Quang Trung, đã phổ biến tuyên truyền rộng rải cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”,… đến từng giáo viên và từng em học sinh Trang 8 Trường THPT Quang Trung Năm học 2014-2015 trong trường, đồng thời đã vạch ra chương trình hành động để tất cả cán bộ giáo viên công nhân viên và học sinh thực hiện. - Đa số giáo viên của trường có tinh thần trách nhiệm cao, đồng nghiệp giúp đỡ hổ trợ nhau trong công tác, có điều kiện làm việc tương đối ổn định, giáo viên được bồi dưỡng chuyên môn thường xuyên theo chương trình cải cách, đổi mới. - Bản thân tôi là một giáo viên chủ nhiệm thường xuyên và lâu năm nên ít nhiều cũng có kinh nghiệm về công tác giáo dục và quản lí học sinh. - Giữa giáo viên chủ nhiệm, phụ huynh học sinh và các đoàn thể trong nhà trường luôn phối hợp chặt chẽ trong công tác giáo dục, quản lí học sinh. * Khó khăn - Đa số học sinh có hoàn cảnh khó khăn, nhà lại ở xa trường nên đi lại gặp rất nhiều trở ngại. - Một số học sinh thiếu thốn tình cảm của cha, mẹ, một số em thì cha mẹ ít quan tâm, cha hay rượu chè về nhà chửi bới đánh đập, thậm chí bắt các em phải nghỉ học ở nhà. - Trong nhà trường phổ thông số học sinh vi phạm đạo đức có chiều hướng gia tăng, tình trạng học sinh kết thành băng nhóm trong trường học đáng được báo động. - Do hoàn cảnh gia đình và một số ít học sinh nhận thức còn hạn chế làm ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển nhân cách của học sinh. - Một số phụ huynh học sinh chưa thực sự quan tâm đến giáo dục con em, còn nuông chiều phó mặc cho nhà trường, thậm chí có phụ huynh còn bất lực trước con cái. - Trong quá trình thực hiện, có lúc sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nhà trường là trở ngại hạn chế chất lượng giáo dục đạo đức học sinh. Trang 9 Trường THPT Quang Trung Năm học 2014-2015 II.2.2. Thành công và hạn chế: *Thành công: Trong nhiều năm làm công tác chủ nhiệm bản thân tôi mặc dù chưa phải là một giáo viên chủ nhiệm thật xuất sắc, song tôi đã đạt được những thành công đáng kể. Lớp tôi chủ nhiệm trong những năm gần đây đạt nhiều thành tích trong thi đua: Tập thể có nhiều thành tích trong phong trào nuôi heo đất, đền ơn đáp nghĩa, đạt nhiều tuần học tốt, tháng học tốt, luôn đạt loại A xếp loại cuối kỳ, cuối năm… Tỷ lệ học sinh yếu kém giảm dần, đạo đức của học sinh được cải thiện, học sinh biết đoàn kết yêu thương, giúp đỡ lẫn nhau, tạo mối quan hệ thân thiện giữa hoc sinh với học sinh, giữa học sinh với thầy - cô giáo. Đặc biệt trong nhiều năm làm công tác chủ nhiệm không có học sinh bị kỷ luật vì đánh nhau, học sinh vi phạm luật giao thông trong 2 năm gần đây là không có, số học sinh bỏ học giữa chừng rất ít và năm nay không có học sinh nào bỏ học. * Hạn chế: Mới chỉ vận dụng trong lớp chủ nhiệm nhưng chưa áp dụng rộng rải trong trường học. II.2.3. Mặt mạnh – mặt yếu: * Mặt mạnh: + Về phía học sinh: có chiều hướng phát triển tốt về mặt tình cảm ý thức đạo đức, các em rèn luyện được kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tự nhận thức đúng sai, tự hiểu và vận dụng được một số kiến thức vào trong cuộc sống hàng ngày, không có học sinh vi phạm nghiêm trọng về đạo đức. + Về phía giáo viên: Để giáo dục đạo đức học sinh đạt kết quả tốt người giáo viên chủ nhiệm phải nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, luôn là tấm gương sáng cho học sinh học tập noi theo. Giáo viên phải biết kết hợp các phương pháp giáo dục một cách biện chứng phù hợp với từng điều, kiện hoàn cảnh, tính cách của từng học sinh mới đạt kết quả cao. Trang 10 Trường THPT Quang Trung Năm học 2014-2015 * Mặt yếu: Trong quá trình quản lí giáo dục học sinh nếu giáo viên sử dụng các phương pháp không phù hợp với từng đối tượng học sinh, áp dụng một cách rập khuôn, máy móc không những không mang lại kết quả mà còn phản tác dụng. II.2.4. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động. * Về phía học sinh: Các em chưa thực sự coi lớp học là “Nhà” của mình, chưa gắn bó, đoàn kết với các bạn trong lớp, chưa xác định được động cơ học tập đúng đắn. Những em hạnh kiểm trung bình, yếu là những em còn tham gia đánh nhau, cúp tiết, vi phạm nội quy của trường, lớp. Các em dành nhiều thời gian cho việc chơi bời (game, facebook…) nhiều hơn là học tập và rèn luyện. *Về phía giáo viên: - Giáo viên chủ nhiệm: Một số giáo viên chủ nhiệm chưa thực sự quan tâm đến học sinh, khi giao tiếp với các em chưa thể hiện được lòng nhiệt huyết và sự say mê của mình nên học sinh không phục, không nghe lời và không hợp tác với cô giáo chủ nhiệm. - Về phía giáo viên bộ môn: Một số giáo viên bộ môn chưa nhiệt tình, chưa thể hiện trách nhiệm của mình trong việc “Thông qua dạy chữ để dạy người”. Không ít giáo viên day bộ môn còn tư tưởng “giáo dục ý thức đạo đức học sinh” là việc của giáo viên chủ nhiệm. Thậm chí một số giáo viên bộ môn còn sử dụng những nguyên tắc cứng nhắc khi giáo dục học sinh, đôi lúc giáo viên bộ môn còn áp đặt một cách máy móc quan điểm, cách nhìn nhận, xử lí của mình đối với học sinh. Thậm chí vì nóng giận mà giáo viên bộ môn còn sử dụng những lời lẽ thiếu tôn trọng, xúc phạm đến nhân cách và lòng tự trọng còn non nớt của các em gây ra sự bướng bĩnh, chống đối, vô lễ… Trước tình hình nêu trên, tôi nhận thấy rằng cần phải có những giải pháp để hạn chế, khắc phục tình trạng đó, góp phần cải thiện quan hệ thầy Trang 11 Trường THPT Quang Trung Năm học 2014-2015 – trò, trò - trò, giúp các em yêu trường, yêu lớp hơn, gắn bó với bạn bè, cùng nhau vui chơi học tập, rèn luyện để tránh xa cái ác, cái xấu đang ở rất gần các em. Làm sao để thầy cô giáo chủ nhiệm chính là niềm tin, chỗ dựa tinh thần cho học sinh, giúp các em trở về đúng nghĩa là một học sinh bình thường, trở về với sự hồn nhiên vô tư của tuổi học trò. II.3. Giải pháp, biện pháp. II.3.1. Mục tiêu của các giải pháp, biện pháp. Từ khi Bộ giáo dục phát động phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Cụ thể là “Xây dựng thầy – trò thân thiện” tôi nhận thấy đây là một phong trào rất kịp thời và ý nghĩa hiện nay. Bởi đây là thời kỳ đất nước đang trong giai đoạn mở cửa hội nhập với sự phát triển về kinh tế - xã hội, sự bùng nổ về khoa học- công nghệ thông tin…Nó ảnh hưởng đến lối sống cũng như đạo đức của không nhỏ một bộ phận giới trẻ, đặc biệt là học sinh –sinh viên. Vì vậy “Giáo dục đạo đức học sinh” là mục tiêu cần đạt được trong công tác chủ nhiệm. Tuy nhiên để đạt được mục tiêu đó không phải dễ, đòi hỏi người làm công tác chủ nhiệm phải đưa ra được nhiều phương pháp và cách giải quyết phù hợp với đặc điểm tình hình của từng đối tượng học sinh ở từng giai đoạn, từng khu vực khác nhau. Từ việc tìm hiểu tình hình, sắp xếp chỗ ngồi hợp lí cho từng học sinh cho đến việc xây dựng lớp tự quản tốt, đội ngũ ban cán sự lớp có chất lượng, hiệu quả, đảm bảo hình thành nề nếp nghiêm túc cho học sinh. Tuy nhiên để cảm hóa và giáo dục đạo đức học sinh có hiệu quả thì giáo viên chủ nhiệm phải luôn quan tâm đến các em bằng cả tấm lòng và sự say mê nhiệt huyết của mình. II.3.2. Nội dung và cách thức thực hiện các giải pháp, biện pháp * Nội dung Từ cuộc vận động “Xây dựng trường học thân thiện học sinh tích cực” trong đó “Xây dựng thầy – trò thân thiện” của Bộ giáo dục và Đào tạo, với cương vị là một người làm công tác giáo dục tôi thấy cuộc vận động này sẽ không thể thành công nếu chúng ta không chú trọng giáo dục đạo đức cho học sinh. Dựa vào thực tiễn của trường THPT Quang Trung và tình hình cụ Trang 12 Trường THPT Quang Trung Năm học 2014-2015 thể của lớp mình chủ nhiệm, tôi nhận thấy những nội dung cần được quan tâm, xây dựng để góp phần giáo dục đạo đức học sinh: - Tìm hiểu tình hình và sắp chỗ ngồi hợp lí cho học sinh. - Xây dựng tập thể lớp tự quản, ban cán sự lớp có năng lực và ý thức trách nhiệm. - Hình thành nề nếp nghiêm túc cho học sinh. - Giáo viên chủ nhiệm luôn quan tâm đến các em bằng cả tấm lòng và sự say mê nhiệt huyết của mình. Đây là những nội dung rất cơ bản mà tôi cho rằng nó mang hiệu quả cao trong giáo dục đạo đức học sinh. * Cách thức thực hiện các giải pháp và biện pháp. Từ những nội dung trên, qua thực tế làm công tác chủ nhiệm giáo dục đạo đức học sinh tôi đã vận dụng cụ thể vào lớp chủ nhiệm của mình như sau: II.3.2.1.Tìm hiểu tình hình và sắp xếp chỗ ngồi hợp lí cho học sinh. Tìm hiểu đặc điểm tình hình học sinh. Để gây được ấn tượng tốt, tự tin, vui vẻ, thoải mái cho học sinh trong buổi đầu gặp mặt, giáo viên không đơn thuần chỉ lên nhận lớp là xong, mà giáo viên chủ nhiêm phải làm sao để cho học sinh cảm thấy yên tâm khi đến với một môi trường với, thầy cô, bạn bè… mọi thứ đều mới. Nhiệm vụ của một giáo viên là phải làm sao để học sinh ngày đầu tiên đến trương đã cảm nhận được tinh thần “Trường học thân thiện, học sinh tích cưc”. Đó là cơ sở để giáo dục đạo đức học sinh đạt hiệu quả. Cách thức tiến hành: Mỗi khi được phân công và nhận danh sách học sinh lớp chủ nhiệm, tôi thường đọc đi, đọc lại danh sách nhiều lần để có thể nhớ được hầu hết tên học sinh của mình trước khi gặp mặt. Điều đó sẽ làm cho học sinh cảm thấy bất ngờ và thú vị. Trang 13 Trường THPT Quang Trung Năm học 2014-2015 Ví dụ: Ngay buổi đầu tiên gặp mặt không cần nhìn vào danh sách tôi đã gọi chính xác họ, tên của một số em điều này sẽ làm cho các em thấy vui. Các em sẽ có cảm giác gần gũi ngay từ lần găp đầu tiên khi các em vừa mới bước chân vào môi trường xa lạ. Đồng thời các em sẽ rất tò mò, vì sao chưa bao giờ gặp mà cô có thể biết được họ, tên của mình. Việc tiếp theo tôi bắt đầu điều tra để tìm hiểu tình hình chung của học sinh thông qua hồ sơ, học bạ và các mối quan hệ của học sinh để nắm được một cách khái quát tình về học lực, đạo đức, điều kiện, hoàn cảnh, khả năng của các em, từ đó có biện pháp giáo dục, xử lí kịp thời phù hợp đối với mỗi học sinh. Buổi đầu sau khi đón nhận học sinh sau màn chào hỏi làm quen, tôi hướng dẫn và quán triệt cho các em vệ sinh lớp học sạch sẽ, bàn ghế gọn gàng, ngăn nắp, mỗi học sinh phải biết giữ gìn vệ sinh sạch đẹp, không viết bậy vẽ bậy lên bàn, ghế, tường, sàn nhà…luôn giữ cho lớp học trường học sạch sẽ thoáng mát, trong lành. Theo tinh thần ông bà ta đã dạy : “Nhà sạch thì mát, bát sạch ngon cơm”. Đồng thời hướng dẫn các em thường xuyên chăm sóc cây xanh, cây cảnh, cây bóng mát, bảo vệ cơ sở vật chất, sử dụng an toàn và tiết kiệm điện nước. Có như vậy khi đến lớp cả thầy và trò mới thấy thoải mái, dễ chịu, từ đó việc dạy và học sẽ đạt hiệu quả cao hơn. Góp phần xây dự thành công “Trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Sắp xếp chỗ ngồi hợp lí cho học sinh. Công việc tiếp theo đó là sắp xếp chỗ ngồi cho học sinh, việc này tưởng chừng đơn giản nhưng nó lại rất quan trọng đối với sự tiến bộ của mỗi học sinh và của cả tập thể lớp. Điều này đòi hỏi kỹ năng quan sát, phân tích, đánh giá học sinh. Việc sắp xếp chỗ ngồi hợp lí sẽ đem lại thành công rất lớn trong việc giáo dục và quản lí học sinh. Cách thức tiến hành: Biết học sinh muốn tự quyết định chỗ ngồi cho mình nên trong hai tuần đầu tôi luôn để học sinh tự chọn chỗ ngồi. Theo lẽ tự nhiên các em Trang 14 Trường THPT Quang Trung Năm học 2014-2015 thân nhau, hợp nhau hay chơi với nhau, các em học sinh dân tộc thiểu số thì thích ngồi gần nhau. Đặc biệt những em có cá tính, hay nghịch ngợm, quậy phá lại thích tập hợp lại một chỗ. Mặc dù tôi biết tình hình này không ổn, nhưng tôi vẫn cố ý để như vậy cho các em cảm thấy mình có thể tự quyết và cô cũng không phải là người áp đặt. Vì tôi biết nếu mình khi chưa nắm được đặc điểm của các em mà đã cố ý sắp chỗ ngồi thì sẽ không hợp lí, không có kết quả. Hơn nữa học sinh sẽ không phục, thậm chí nhiều em còn tỏ ra chống đối không nghe theo.Tôi cố tình để cho các em tự do sau hai tuần quan sát, tìm hiểu, nhận định, đánh giá tôi đã chỉ ra cho các em thấy chỗ được và chỗ chưa được của việc tự do lựa chọn chỗ ngồi mà không có sự hướng dẫn sắp xếp của cô. Đương nhiên đến lúc đó các em phần lớn sẽ nghe theo sự sắp xếp của tôi. Trước đây tôi hay xếp học sinh yếu ngồi riêng phía trước, học sinh khá giỏi ngồi riêng phía sau vì nghĩ nếu ngồi chung vậy học sinh yếu sẽ sao chép bài của học sinh khá giỏi, nhưng cách làm này không hiệu quả. Những năm gần đây khi xếp chỗ ngồi cho học sinh tôi thường ưu tiên cho những em nhỏ bé, khả năng quan sát kém ngồi những bàn đầu và sắp xếp đều những học sinh nam, nữ, học sinh dân tộc kinh, học sinh dân tộc thiểu số, học sinh yếu kém, khá giỏi ngồi xen lẫn với nhau. Một mặt để các em khá giỏi có thể kèm hướng dẫn các em yếu kém, mặt khác để các em hòa đồng, đoàn kết với nhau hơn và các em sẽ không mặc cảm khi bị tách riêng ra. Một tập thể đoàn kết giúp phong trào học tập và nề nếp đi lên là tiền đề cho việc giáo dục đạo đức học sinh. II.3.2.2.Xây dựng tập thể lớp tự quản, ban cán sự lớp có năng lực và ý thức trách nhiệm. GVCN là cố vấn tổ chức hoạt động tự quản của tập thể lớp, không làm thay học sinh. Muốn vậy, GVCN phải xây dựng được ban cán sự lớp năng nổ, nhiệt tình thì công việc tự quản của học sinh mới có hiệu quả. Vai trò cố vấn của GVCN có ý nghĩa giáo dục quan trọng trong việc điều chỉnh, thay đổi nhận thức, tình cảm, thói quen, niềm tin, hứng thú và hành vi Trang 15 Trường THPT Quang Trung Năm học 2014-2015 của học sinh cũng như phát huy các nhân tố tích cực trong lớp để xây dựng tập thể lớp tốt. Cách thức tiến hành: + Bầu ban cán sự lớp. Sau nhiều năm làm công tác chủ nhiệm tôi nhận thấy để chọn được một ban cán sự lớp tốt, đặc biệt là chọn đươc một lớp trưởng có năng lực không nhất thiết phải chọn một học sinh khá, giỏi. Yếu tố quan trọng nhất của một lớp trưởng phải là học sinh gương mẫu, năng động, chủ động trong các công việc, tập hợp được các bạn cùng tích cực tham gia vào các hoạt động tập thể và đặc biệt là phải biết cách quan tâm đến bạn bè, được các bạn tín nhiệm nể phục, có tầm ảnh hưởng đến các bạn học sinh. Ngay từ đầu khi nhận lớp tôi thường quan sát học sinh của mình rất kỹ trong mọi hoạt động và khi đã ngắm được một đội ngũ ban cán sự ưng ý. Tôi không vội áp đặt chỉ định ngay các em mà tôi sẽ gặp riêng các em để tâm sự, trao đổi, thậm chí là “nhờ vả” cùng giúp cô đưa lớp tiến bộ đi lên. Tồi đề nghị các em đứng ra ứng cử vào đội ngũ ban cán sự lớp và tất nhiên với sự ủng hộ, hướng dẫn của tôi hầu hết các em học sinh đều tán thành. Với cách làm này trong những năm gần đây, cụ thể trong hai năm nay tôi đã chọn được một ban cán sự quản lí lớp tốt. Nhờ đó đã làm cho lớp tiến bộ hơn rất nhiều về mọi mặt đặc biệt là sự tiến bộ hẳn về học tập cũng như rèn luyện đạo đức. + Phân công nhiệm vụ cho từng thành vên trong ban cán sự lớp. + Thường xuyên đôn đốc nhắc nhỡ và kiểm tra việc học sinh thực nhiệm vụ được giao. + Tập cho tất cả các thành viên trong lớp làm quản lý lớp, để xây dựng cho các em tinh thần trách nhiệm, biết quan tâm đến công việc chung trong lớp bằng cách hỏi tình hình lớp vào các buổi học bất kỳ em nào cũng phải trả lời được. + Xây dựng tinh thần học tập cho các em chúng ta cần phải quan tâm kiểm tra sự chuẩn bị bài củ và mới trong giờ sinh hoạt đầu giờ nếu Trang 16 Trường THPT Quang Trung Năm học 2014-2015 em nào chưa thực hiện tốt cần phải nhắc nhở động viên kịp thời (tránh trường hợp trách mắng và phạt các em) để các em cố gắng nhiều hơn trong học tập, cần phân công những học sinh học khá trong lớp kèm cặp giúp đỡ học sinh yếu và giáo viên luôn đôn đốc kiểm tra đừng bao giờ tiết kiệm lời khen ngợi các em vì chính đây là vũ khí sắc bén động viên các em cầu tiến. + Cuối tuần ban cán sự lớp phải tổng kết mọi hoạt động của lớp, báo cáo trong giờ sinh hoạt lớp để khen ngợi những học sinh thực hiện tốt nhiệm vụ trong tuần và phê bình những học sinh chưa thực hiện nghiêm túc nhiệm vụ. Đương nhiên để đội ngũ ban cán sự lớp chủ động quản lí lớp một cách hiệu quả thì giáo viên chủ nhiệm phải hướng dẫn, khích lệ, động viên để các em phát huy tối đa tinh thần “Học sinh tích cực”. II.3.2.3.Hình thành nề nếp nghiêm túc cho học sinh. Để hình thành nề nếp nghiêm túc cho học sinh là một việc rất quan trọng. Tuy nhiên đây là việc không hề dễ và cũng không thể thành công trong một sớm một chiều. Điều đó đòi hỏi người giáo viên phải có một tinh thần và ý chí cao và rất bền bỉ với những phương pháp và biện pháp phù hợp như là mềm dẻo, linh hoạt theo kiểu: “lạt mềm buộc chặt” “mưa dầm thấm lâu”, “Có công mài sắt có ngày nên kim”… Cách thức tiến hành: Trước đây mỗi khi nhận lớp chủ nhiệm mới, tôi thường đưa các em vào khuôn khổ ngay lập tức với những nội quy và quy định thật nghiêm khắc. Tuy nhiên cách làm này không có hiệu quả, thậm chí nhiều em còn tỏ thái độ chống đối ra mặt. Nhưng sau khi nghiên cứu kỹ tâm lý lứa tuổi học sinh THPT, tôi đã phần nào hiểu được ở lứa tuổi này các em thích làm người lớn, thích thể hiện và muốn khẳng định mình trong mắt cha mẹ, thầy cô, bạn bè và những người xung quanh. Vì vậy tôi không vội vàng đưa các em vào khuôn khổ ngay, mà tôi cho các em có thời gian thích nghi với môi trường mới. Các em tự do thể hiện và khẳng định Trang 17 Trường THPT Quang Trung Năm học 2014-2015 mình, các em cứ mặc nhiên trổ hết khả năng của mình, còn tôi cứ bình tĩnh quan sát. Sau 2 tuần lễ khi đã ít nhiều hiểu được các em, thấy được phần nào khả năng của từng em mới từ từ đi vào ổn định lớp. Phải cho các em học quyền và nghĩa vụ, cá hành vi học sinh không được làm, khen thưởng, kỷ luật (Trích Điều lệ trường Trung học Ban hành kèm theo thông tư số 12/2011/TT-BGDĐT ngày 28/3/2011 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo), nội quy của trường THPT Quang Trung, hướng dẫn cho các em tự xây dựng nội quy của lớp học, có như vậy các em mới dễ nhớ và dễ thực hiện. Mỗi ngày, tôi bỏ ra ít nhất 5-10 phút để tiếp xúc với các em, để nói chuyện, tìm hiểu, trao đổi tư tưởng và tâm tình của các em. Giờ thuận tiện nhất là các buổi 15 phút đầu giờ, tiết sinh hoạt chủ nhiệm… Tôi lắng nghe các em nói, khuyến khích các em bày tỏ những điều các em nghĩ trong đầu, chứ không phải bắt các em chỉ nghe mình nói thôi. Đồng thời phải biết phản ứng kịp thời và thích hợp với những gì các em biểu lộ: Vui buồn, ngạc nhiên, sửa sai, bất đồng, tán thành, khuyến khích… Phải luôn luôn nắm bắt được tư tưởng và ý muốn của cac em. Phải tập trò chuyện với các em như bạn bè nhằm có thể nắm bắt được sự thay đổi về tâm lí của các em để kịp thời uốn nắn. Ổn định nề nếp học sinh trong từng tiết học là vấn đề rất quan trọng Ví dụ như việc ổn định 10’ hoặc 15’ đầu giờ hoặc giờ ra chơi đổi tiết, giáo viên chủ nhiệm quán triệt với học sinh: khi nghe trống vào lớp tất cả các em phải vào lớp ổn định vị trí, không để các em đứng ở hành lang hoặc cửa lớp chờ giáo viên đến mới chạy vào chỗ ngồi. Giáo viên nhận lớp phải đứng nghiêm túc tránh tình trạng vừa đi vừa khua tay bảo các em ngồi xuống. Việc này thể hiện tính nghiêm túc và sự tôn trọng nhau (Giáo viên có nhận lớp nghiêm túc thì học sinh mới nghiêm túc chào giáo viên). Trang 18 Trường THPT Quang Trung Năm học 2014-2015 II.3.2.4.Giáo viên chủ nhiệm luôn quan tâm đến các em bằng cả tấm lòng và sự say mê nhiệt huyết của mình Trước hết trong tiết sinh hoạt chủ nhiệm tôi luôn thu hút và theo dõi sự chú ý lắng nghe của học sinh. Muốn thu hút và duy trì sự chú ý của học sinh đòi hỏi giáo viên chủ nhiệm phải bắt đầu thật mạnh mẽ, kết thúc thật dứt khoát. Tôi muốn nắm bắt sự tập trung chú ý của học sinh và duy trì nó bằng cách làm cho nội dung cần trao đổi được thể hiện theo một cách thức dễ nhớ nhất từ ngữ đơn giản mộc mạc. Điều đó làm tiền đề để thiết lập mối quan hệ với các em, tạo một cơ sở có thực cho việc trao đổi. Hãy cuốn hút các em ngay từ những giây phút đầu tiên, nói phải thật rõ ràng, súc tích và cuốn hút. Cần phải tránh sa vào tình trạng nói lan man, thiếu mạch lạc. Thực hiện được điều này sẽ giúp cho buổi lên lớp của giáo viên có một khởi đầu mạnh mẽ, đồng thời mang lại một phương hướng rõ ràng. Muốn các em nghe lời hay thấm thía những điều ta nói thì không bao giờ ta tự đề cao mình mà phải truyền cho các em bằng chính lòng say mê và nhiệt huyết của mình đó chính là con đường đi đến trái tim gần nhất. Cách thức tiến hành: Tôi thường nói với các em rằng “Cô luôn có một tình yêu vô bờ dành cho các em, cô luôn yêu thích công tác làm giáo viên chủ nhiệm, cô luôn muốn làm thật tốt để đáp ứng sự kỳ vọng của các em đối với cô. Các em có hợp tác với cô không? Chúng ta cùng làm tốt nhé!”… Để lời nói của mình có tác dụng tới các em thì bản thân giáo viên chủ nhiệm phải là người tận tụy với công việc, có tình yêu thương, có tấm lòng độ lượng và bao dung đối với học sinh. Tuy nhiên lòng yêu thương ấy không thể pha trộn với những nét uỷ mị, mềm yếu và thiếu sự đề ra yêu cầu nghiêm khắc đối với các em. Tình cảm thầy – trò dần được hình thành, tạo điều kiện thuận lợi cho những tâm sự những sẻ chia ... Khi đó những lời động viên, những định hướng của giáo viên chủ nhiệm sẽ đạt hiệu quả cao. Chính tâm huyết và trách nhiệm sẽ giúp cho giáo viên chủ nhiệm có được năng lực “cảm hoá” học sinh nói chung, học sinh chưa ngoan nói riêng. Trang 19 Trường THPT Quang Trung Năm học 2014-2015 Đó là năng lực gây ảnh hưởng trực tiếp của mình đến học sinh về mặt tình cảm và ý chí. Tâm huyết và trách nhiệm nằm trong nhân cách của người thầy giáo. Giáo viên chủ nhiệm phải dùng nhân cách của mình để tác động vào học sinh, giáo dục các em nên người. Hoạt động ngoài giờ lên lớp, ngoại khóa. Thiết kế hoạt động ngoài giờ lên lớp là một khâu rất quan trọng, thông qua đó rèn luyện cho các em nhiều kỹ năng sống, giáo viên cũng kịp thời uốn nắn những thói quen không tốt của các em. Bởi hoạt động ngoài giờ lên lớp, ngoại khóa là lúc học sinh thể hiện cá tính, cũng như nhân cách của các em rất rõ dể dàng nhận thấy. Đây là cơ hội, là thời điểm giáo viên chủ nhiệm hiểu rõ học sinh mình nhất, từ đó giúp giáo viên chủ nhiệm dễ dàng định hướng và giáo dục học sinh thấu đáo hơn. Việc chú trọng các trò chơi dân gian và việc tìm hiểu, chăm sóc cây xanh, cây cảnh... Tất cả các họat động đều phải có sự tham gia tích cực của giáo viên và học sinh theo phương châm : Thầy luôn là người định hướng, là điểm tựa tinh thần, là trung tâm đoàn kết. Trò là người thực hiện ý tưởng, tham gia hoàn thiện ý tưởng của thẩy và biến ý tưởng của thầy trò thành hiện thực. Hoạt động ngoài giờ là cách tốt nhất để giáo viên rèn luyện các kỉ năng sống, giáo dục tư tưởng, tình cảm, đạo đức lối sống cho học sinh, giúp các em có kỉ năng sống hòa nhập trong cộng đồng một cách tự nhiên, tự tin vào bản lĩnh cá nhân, đặc biệt đối với học sinh cá biệt, học sinh yếu kém, học sinh có hoàn cảnh khó khăn hay học sinh là đồng bào thiểu số. Thông qua các hoạt động này các em Cùng nhau học tập, cùng nhau sinh họat, vui chơi lành mạnh, trong sáng, qua đó giúp các em có tinh thần tập thể, biết tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau, cùng nhau bàn bạc để tìm ra các giải pháp, các sáng kiến, để định hướng cho học sinh khả năng tự tổ chức các hoạt động tập thể khi được giao phó. Qua các hoạt động giúp cho học sinh cách để cùng nhau sẽ chia nỗi buồn khi chưa chiến thắng một cách tích cực, cùng nhau hưởng thụ niềm vui của sự thành công mà không kiêu ngạo. Trang 20