Tài liệu Skkn một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn làm quen văn học

Đề tài: Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn làm quen văn học MỤC LỤC MỤC I 1 2 3 4 5 II 1 2 3 4 III 1 2 NỘI DUNG TRANG PHẦN MỞ ĐẦU 2 Lý do chọn đề tài 2 Mục tiêu nhiệm vụ của đề tài 3 Đối tượng nghiên cứu 4 Giới hạn phạm vi nghiên cứu 4 Phương pháp nghiên cứu 4 PHẦN NỘI DUNG 5 Cơ sở lý luận 5 Thực trạng 6 Giải pháp biện pháp 8 Kết quả thu được qua khảo nghiệm, giá trị khoa học của 18 vấn đề nghiên cứu KẾT LUẬN KIẾN NGHỊ 19 Kết luận 19 Kiến nghị 19 Người thực hiện: Bùi Thị Cẩm Dương 1 Trường Mầm Non Krông Ana Đề tài: Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn làm quen văn học MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP TRẺ HỌC TỐT MÔN LÀM QUEN VĂN HỌC. I. Phần mở đầu I.1. Lý do chọn đề tài Như Bác Hồ đã nói: “Dạy trẻ cũng giống như trồng cây non Trồng cây non được tốt thì sau này các cháu thành người tốt” Thấm nhuần lời dạy của Bác, công tác giáo dục mầm non – những người chủ tương lai của đất nước đã, đang và sẽ là chủ trương lớn của toàn Đảng, toàn dân. Để thực hiện tốt mục đích giáo dục này, bậc học màm non đã có nhiều bước chuyển lớn nhằm góp phần đặt nền móng đào tạo con người phát triển toàn diện – có đủ sức khoẻ, đủ trí tuệ và tài năng. Để thực hiện được mục tiêu đó đòi hỏi người giáo viên mầm non phải có tấm lòng yêu nghề, mến trẻ thực sự. Cô giáo như người mẹ thứ hai, gần gũi, yêu thương để giáo dục trẻ hình thành những cơ sở ban đầu về nhân cách. Một trong những bộ môn của ngành học mầm non mà tôi quan tâm để đầu tư thực hiện nhiệm vụ trên đó là bộ môn cho trẻ làm quen với văn học. Đặc biệt là việc giúp trẻ có vốn từ phong phú và khả năng diễn đạt mạch lạc, diễn cảm, dễ đi vào lòng người được tôi quan tâm nhất khi cho trẻ tiếp xúc với tác phẩm văn học. Trong trường mầm non hoạt động văn học có một vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách cho trẻ và văn học phù hợp với tâm sinh lý của trẻ. Trẻ thích những câu chuyện cổ tích có ông Bụt, bà Tiên hiện lên giúp đỡ những người hiền lành nhưng nghèo khổ. Hay qua câu chuyện thần thoại, truyền thuyết tâm hồn trẻ luôn tưởng tượng bay bổng đầy ước mơ. Trẻ cảm phục lòng dũng cảm của các vị anh hùng trong tình tiết chiến trận. Thông qua hoạt động văn học giúp trẻ nhận thức được thế giới xung quanh, những truyền thống đạo lý tốt đẹp của dân tộc từ đó bồi dưỡng cho trẻ các tính cách trung thực, hiền lành, chăm Người thực hiện: Bùi Thị Cẩm Dương 2 Trường Mầm Non Krông Ana Đề tài: Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn làm quen văn học chỉ…Qua đó giáo dục trẻ lòng yêu thiên nhiên, yêu quê hương đất nước. Từ những ngữ điệu của văn học giúp trẻ cảm nhận được cái hay, cái đẹp, những hành vi tốt trong cuộc sống. Trẻ biết được những gì nên làm và không nên làm. Và giúp trẻ có được các kỹ năng sử dụng sách như lật sách, đọc tranh, chỉ chữ… cho trẻ chuẩn bị vào lớp 1. Việc đọc diễn cảm có nghệ thuật lại có ý nghĩa to lớn hơn nhằm giúp trẻ cảm thụ tác phẩm một cách trọn vẹn và đầy đủ hơn. Qua đó trẻ tái tạo lại bằng hình ảnh những gì đã nghe được và gợi lên ở trẻ những tình cảm, cảm xúc nhất định; trẻ chú ý say mê với cốt truyện và các hình tượng của tác phẩm tự sự với âm thanh nhịp điệu, nhạc vần của thơ ca. Điều đó là tiền đề cho sự hình thành và phát triển nhân cách, đạo đức cho trẻ thơ. Mặt khác đọc, kể tác phẩm văn học một cách diễn cảm là một trong những nội dung cơ bản của môn văn học và phương pháp cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học ở lớp mẫu giáo. Đặc biệt là trẻ mẫu giáo lớn cái tuổi đang dần đi vào chuẩn ngôn ngữ. Vì vậy không những đọc, kể diễn cảm cho trẻ nghe mà còn phải rèn luyện cho trẻ kỹ năng đọc, kể diễn cảm tác phẩm văn học để tạo điều kiện cho trẻ phát triển vốn từ và thể hiện những kỹ năng, kiến thức mà mình đã học. Trong quá trình thực tiễn ở trường mầm non tôi thấy kỹ năng đọc diễn cảm của trẻ mẫu giáo chưa được tốt và còn nhiều hạn chế: chỉ có một số ít trẻ biết đọc kể diễn cảm, việc đọc kể tác phẩm còn mang tính chất thuộc lòng chứ chưa thể hiện một cách diễn cảm, thậm chí có trẻ còn đọc chưa đúng, một số trẻ còn ngọng, lắp; và hơn thế lớp tôi lại là lớp có nhiều trẻ ngay từ bé đã thiếu tình cảm của cả ba lẫn mẹ, thiếu sự quan tâm của người lớn và có 4 trẻ nói ngọng … Do đó gây rất nhiều khó khăn đối với việc luyện kỹ năng đọc - kể diễn cảm cho trẻ, từ đó dẫn đến kết quả giáo dục chưa cao. Từ thực tiễn này nên tôi đã chọn đề tài: “Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn văn học” làm đề tài của mình. I.2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài Người thực hiện: Bùi Thị Cẩm Dương 3 Trường Mầm Non Krông Ana Đề tài: Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn làm quen văn học Đề tài này nhằm mục đích rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ 5- 6 tuổi ở trường mầm non đạt hiệu quả cao. Kết quả cần đạt trong quá trình thực hiện đề tài: Giáo viên biết cách thể hiện rõ ngữ điệu, cường điệu, tình cảm của âm thanh ngôn ngữ khi đọc tác phẩm cho trẻ nghe. Về trẻ kết quả đọc diễn cảm đạt 80- 85% Nhiệm vụ cụ thể của đề tài rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi được nhuần nhuyễn. Đồng thời giúp giáo viên dạy đọc diễn cảm một cách mềm dẻo, linh hoạt. Tôi nghiên cứu đề tài này nhằm giải quyết những mâu thuẫn sau: Việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ 5-6 tuổi ở các trường mầm non chưa đạt hiệu quả cao bởi nhiều nguyên nhân trong đó chủ yếu là: Thứ nhất: Đó là việc giáo viên chưa thể hiện được ngữ điệu, cường điệu, tình cảm của âm thanh ngôn ngữ khi đọc tác phẩm cho trẻ nghe. Thứ hai: Là do giáo viên sử dụng chưa hợp lý các phương pháp dạy học và những đồ dùng trực quan khi giảng dạy. Thứ ba: Là chưa thật sự chú ý rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ qua các môn học và dưới các hình thức khác nhau. I.3. Đối tượng nghiên cứu - Học sinh lớp lá 5, trường Mầm non Krông Ana. I.4. Giới hạn phạm vi nô ôi dung nghiên cứu - Hoạt đô nô g có chủ đích và hoạt đô nô g ở mọi lúc mọi nơi của học sinh Trường Mầm Non Krông Ana. I.5. Phương pháp nghiên cứu Quan sát, đàm thoại. Điều tra thực tế. Nghiên cứu tài liệu. Kiểm tra đánh giá các hoạt động của trẻ. Người thực hiện: Bùi Thị Cẩm Dương 4 Trường Mầm Non Krông Ana Đề tài: Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn làm quen văn học II. Phần nội dung II.1. Cơ sở lý luận Ý nghĩa của việc rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi. Như chúng ta đã biết trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi còn nhiều hạn chế về khả năng diễn đạt và tư duy chưa phát triển cao vì thế việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ có ý nghĩa rất to lớn trong phát triển toàn diện nhân cách cho trẻ. Đọc diễn cảm giúp trẻ phát âm rõ ràng ( đảm bảo sự nghiêm ngặt chính âm) Phân biệt từ, cụm từ, câu, đoạn với cấu trúc chính xác ( chính tả và ngữ pháp). Tái tạo đầy đủ nội dung ý nghĩa tác phẩm trên cơ sở nắm vững sự thống nhất giữa cái biểu đạt ( hình thức nghệ thuật ) và cái được biểu đạt ( tư tưởng nghệ thuật ) làm nên chỉnh thể toàn diện của tác phẩm. Đọc diễn cảm là giọng đọc hay đọc đúng, biết phối hợp giữa chất giọng tự nhiên với các nội dung tác phẩm. Biết làm chủ giọng đọc và kỹ thuật đọc phù hợp với giọng điệu cảm xúc của nhà văn và nghĩa của văn bản. Đặc điểm tâm lý của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi. Tốc độ hình thành các phản xạ có điều kiện ở trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi chưa tăng cao. Sự vận dụng ngôn ngữ diễn cảm vào cuộc sống sinh hoạt hàng ngày còn ít. Tư duy của trẻ 5– 6 tuổi chưa cao điều đó giúp chúng ta hiểu rằng việc dạy kỹ năng đọc diễn cảm còn nhiều khó khăn. Đọc diễn cảm là làm nổi bật đặc điểm, cảm xúc thẩm mỹ và đời sống tinh thần của tác phẩm, tạo ra mối quan hệ xúc động riêng tư của người đọc với tác phẩm. Những tiêu chí đánh giá năng lực đọc diễn cảm của trẻ. Có khả năng đọc các thể loại văn học khác nhau. Biết phát huy ưu thế chất giọng với từng thể loại văn học phù hợp và ưa thích. Đọc rõ ràng mạch lạc. Đọc thể hiện được âm điệu chủ đạo của bài văn và đó cũng là tình cảm thẩm mỹ của tác phẩm. Thể hiện sự hiểu biết mối quan hệ giữa phương diện hình thức thực nghiệm ( phương tiện biểu đạt) và nội dung ý nghĩa tư tưởng văn học ( cái biểu đạt) của bài văn. Biết ngắt giọng, nhấn trọng âm lôgic, đọc đúng ngữ điệu câu hỏi, khẳng định, phủ định nhấn giọng những sắc thái biểu cảm cần thiết như: vui sướng, buồn rầu, xúc động tự hào, truyền đạt được ý tưởng tác giả. Biết nhấn mạnh tô đậm những yếu tố hình thức, nghệ thuật trung tâm và độc đáo của bài văn trong mối quan hệ làm sáng tỏ nội dung chủ đề và tư tưởng nghệ thuật của tác phẩm . Người thực hiện: Bùi Thị Cẩm Dương 5 Trường Mầm Non Krông Ana Đề tài: Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn làm quen văn học Đọc thể hiện được cảm xúc, sự hiểu biết riêng về tác phẩm và có những biểu hiện sáng tạo trong biện pháp đọc. Biết khai thác những ưu điểm và hạn chế nhược điểm của cá nhân trong khi đọc. Có giọng đọc chân thực, bảo tồn được mối quan hệ truyền cảm giao lưu với người nghe. II.2.Thực trạng a.Thuận lợi, khó khăn * Thuận lợi - Ở các trường mầm non, trẻ năng động thích tham gia các hoạt động tích cực. Có các bậc phụ huynh quan tâm đến con mình. Trẻ cùng một độ tuổi, thuận lợi cho việc áp dụng đề tài. - Từ khi ra trường đều được phân dạy lớp 5 tuổi. Với lòng nhiệt tình yêu nghề mến trẻ, có khả năng đọc, kể diễn cảm cho trẻ nghe và biết định hướng cho trẻ hiểu được nô ôi dung bài, tạo được môi trường hoạt động ở lớp tương đối phong phú. - Được sự quan tâm giúp đỡ của ban giám hiệu, trường nằm trên địa bàn trung tâm thị trấn nên được sự quan tâm của các cấp lãnh đạo. - Ban giám hiệu đã thường xuyên tổ chức bồi dưỡng chuyên môn và các đợt chuyên đề văn học, hội thi đồ dùng, đồ chơi cho chị em đồng nghiệp học tập và rút kinh nghiệm. * Khó khăn Lớp lá 5 có 1/3 học sinh chưa thực sự được ba mẹ quan tâm, phòng học hơi chật hẹp do tiếp nhận phòng của tiểu học, có một số trang thiết bị còn hạn chế. b.Thành công, hạn chế *Thành công Trẻ trở nên vui vẻ hứng thú tham gia vào các hoạt động, đọc kể diễn cảm một cách lưu loát. Và trẻ có sự tiến bộ trong cách ứng xử, kỹ năng sống tốt hơn. *Hạn chế Một số cháu nói tiếng địa phương, nói ngọng, nói lắp. Người thực hiện: Bùi Thị Cẩm Dương 6 Trường Mầm Non Krông Ana Đề tài: Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn làm quen văn học c. Mặt mạnh, mặt yếu *Mặt mạnh Cô giáo dạy trở nên mềm dẻo, linh hoạt. Các cháu đọc diễn cảm các tác phẩm một cách nhuần nhuyễn *Mặt yếu Một số cháu kỹ năng đọc diễn cảm chưa được tốt. d. Các nguyên nhân, yếu tố tác động. Giáo viên chưa chủ động linh hoạt trong việc tổ chức các hoạt động chơi, các buổi sinh hoạt, nếu có thì chủ yếu là trong tiết học. Chưa thực sự đầu tư vào công tác dạy trẻ đọc, kể diển cảm. Hầu hết khi thể hiê ôn các tác phẩm văn học của trẻ cô ít chú ý đến đô ô miêu ta diển cảm, ít sửa sai cho những trẻ phát âm chưa đúng. - Với những nguyên nhân như thế tôi phải dần dần khắc phục, sửa đổi và hướng dẫn trẻ phát triển ngôn ngữ một cách đúng đắn nhất qua giao tiếp và tập cho trẻ làm quen văn học đặc biệt là thể loại chuyện kể. e. Đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đặt ra. * Ưu điểm: Nhìn chung đề tài tôi nghiên cứu có những mặt thuận lợi, mang đến những thành công nhất định. - Giảng dạy nhiều năm và thường xuyên quan tâm đến trẻ nên bản thân cũng có nhiều kinh nghiệm trong việc nắm bắt tâm sinh lý lứa tuổi. - Được sự giúp đỡ nhiệt tình của đồng nghiệp, phụ huynh và học sinh của lớp lá 5, nên tôi vận dụng các biện pháp mới cũng thuận lợi hơn. * Tồn tại: Bên cạnh những ưu điểm trên trong thời gian nghiên cứu đề tài tôi cũng gặp không ít vấn đề hạn chế và có mặt yếu kém như: - Một số cháu chưa qua lớp 3-4 tuổi, 4-5 tuổi nên kỹ năng đọc diễn cảm chưa được tốt. - Số trẻ đông, một số trẻ thể lực yếu nên tiếp thu chậm hơn so với các bạn. - Gia đình học sinh còn khó khăn nên phụ huynh chưa cho trẻ tiếp xúc nhiều với các loại hình nghệ thuật. Người thực hiện: Bùi Thị Cẩm Dương 7 Trường Mầm Non Krông Ana Đề tài: Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn làm quen văn học - Từ khảo sát thực tế tôi thu được kết quả sau: TT 1 2 3 4 Các nô ôi dung Thể hiê ôn được giọng điê ôu của nhân vâ ôt Cảm nhâ nô được tác phẩm Biết kể chuyê nô sáng tạo Thuô ôc và đọc, kể diễn cảm Số trẻ đạt 12 16 07 15 Tỉ lê ô 31% 41% 18% 38% II. 3.Giải pháp, biện pháp a.Mục tiêu của giải pháp, biện pháp Nhằm rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ 5 -6 tuổi ở trường mầm non đạt hiệu quả cao trong dạy và học; Các cháu hứng thú tham gia vào các hoạt động, đọc kể diễn cảm một cách lưu loát, tự nhiên; Cô giáo khi truyền thụ kiến thức cho trẻ được mềm dẻo linh hoạt hơn. b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp Biê ên pháp 1: Giáo viên phải nhận thức đúng về tầm quan trọng của việc đọc diễn cảm. Nhận thức đúng về việc đọc diễn cảm là phải có sự hiểu biết sâu sắc về kiến thức văn học, nghiên cứu kỹ từng tác phẩm bằng mọi hình thức. Ngoài sự hiểu biết có sẵn giáo viên phải luôn chủ động tìm tòi qua sách báo, qua thông tin trên mạng, qua học hỏi bạn bè đồng nghiệp và những người xung quanh; để hiểu được rằng muốn truyền thụ các tác phẩm văn học đến trẻ một cách tốt nhất cần phải sử dụng ngôn ngữ đọc một cách tốt nhất cần phải sử dụng ngôn ngữ đọc một cách có nghệ thuật. Việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ có tác dụng phát triển ngôn ngữ, hình thành những tình cảm đạo đức cho trẻ đối với sự vật, hiện tượng, con người ở môi trường xung quanh. Ví dụ 1: Khi dạy trẻ đọc bài thơ “Vì con” – Vân Long, trẻ cảm nhận được những tình cảm của người mẹ dành cho người con theo thời gian với những việc làm cụ thể đồng thời trẻ có tình cảm yêu thương, kính trọng mẹ qua ngôn ngữ đọc diễn cảm của cô. Người thực hiện: Bùi Thị Cẩm Dương 8 Trường Mầm Non Krông Ana Đề tài: Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn làm quen văn học Rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ mầm non là cơ sở ban đầu cho việc cảm thụ các tác phẩm văn học của trẻ ở các cấp học tiếp theo. Đặc biệt là ngưỡng cửa khi trẻ bước vào lớp 1. Vì vậy việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ là hết sức quan trọng và bức thiết. Ví dụ 2: Đến với bài thơ “Làm nghề như bố” với những vần thơ hồn nhiên vô tư ấy lại mở ra cho trẻ cánh của của bao ước mơ diệu kỳ. Để rồi những ước mơ ấy lớn dần theo năm tháng. Từ đó trẻ nhận thức được rằng làm thế nào để ước mơ ấy trở thành hiện thực. “Làm nghề như bố Bố Tuấn lái tàu Bố Hùng đốt lửa, Từng nghe bố kể Qua lắm vùng quê Hùng,Tuấn rất mê Làm nghề như bố. Bao nhiêu ghế nhỏ Buộc níu vào nhau Cu Tuấn làm tàu Hùng làm người lái Thổi kèn lá chối Cho tàu rời ga Chạy khắp lòng nhà Tàu kêu: Thích! Thích!” Ví dụ 3: Hay khi đọc bài thơ “Nàng tiên ốc” - Phan Thị Thanh Nhàn. Nếu trẻ biết đọc diễn cảm thì trẻ cảm nhận được những vần thơ nhẹ nhàng như ru với những tình tiết đầy bất ngờ. Qua trẻ cảm nhận được sự tình thương bao la, lòng thương người vô bờ bến của bà già nghèo. Đồng thời trẻ cũng cảm nhận được sâu sắc hơn về thế giới loài vật. Điều đó càng kích thích nhiều hơn trí tò mò của trẻ, mở ra cho trẻ một thế giới thần tiên thật đáng yêu. Và điều đó cho Người thực hiện: Bùi Thị Cẩm Dương 9 Trường Mầm Non Krông Ana Đề tài: Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn làm quen văn học thấy rằng nếu như không biết đọc diễn cảm thì những vần thơ đó cũng sẽ trở nên đơn điê ôu. “Nàng tiên ốc Xưa có một bà già nghèo Chuyên mò cua bắt ốc. Một hôm bà bắt được Một con ốc xinh xinh Vỏ nó biêng biếc xanh Không giống như ốc khác Bà thương không muốn bán Bèn bỏ vào trong chum Rồi bà lại đi làm Đến khi về thấy lạ Sân nhà sao sạch quá Đàn lợn đã được ăn Cơm nước nấu tinh tươm Vườn rau tươi sạch cỏ Bà già thấy chuyện lạ Bèn có ý rình xem Thì thấy một nàng tiên Bước ra tù chum nước Bà già liền bí mật Đập vỡ vỏ ốc xanh Rồi ôm lấy nàng tiên Không cho chui vào nữa Hai mẹ con từ đó Rất là yêu thương nhau.” Biê ên pháp 2: Giáo viên phải tự rèn luyện cho mình các thủ thuật ngữ âm khi đọc tác phẩm văn học : Người thực hiện: Bùi Thị Cẩm Dương 10 Trường Mầm Non Krông Ana Đề tài: Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn làm quen văn học Để truyền thụ một tác phẩm văn học đến trẻ một cách trọn vẹn, dễ dàng thì người giáo viên mầm non cần phải rèn luyện nắm được các thủ thuật đọc, kể, có được kỹ năng, thậm chí kỹ xảo đọc diễn cảm. Việc rèn luyện này đòi hỏi người giáo viên phải đọc kĩ tác phẩm văn học và phân tích từng chi tiết nhỏ cũng như từ ngữ khó của tác phẩm để từ đó xác định và sử dụng đúng giọng điệu cơ bản, ngữ điệu, ngắt giọng theo đúng nhịp điệu, cường độ của âm thanh ngôn ngữ của mình. Giọng điệu cơ bản là tính chất chung của giọng đọc, giọng kể khi trình bày một tác phẩm văn học nghệ thuật, giọng điệu cơ bản phụ thuộc vào thể loại, nội dung tư tưởng phong cách ngôn ngữ của tác phẩm . Điều quan trọng không thể thiếu đó là: nếu như nghề ca sĩ muốn hát hay thì phải thường xuyên luyện giọng hát, thì người giáo viên phải luôn luyện giọng nói, giọng đọc, giọng kể của mình làm sao chỉ qua những vần thơ, câu chuyện thôi nhưng trẻ đều có thể cảm nhận được tình cảm, sự yêu thương, nỗi niềm trong đó và tất cả giống như thật . Ví dụ 1: Với bài thơ “ Tết đang vào nhà” cần đọc với giọng điệu rộn ràng vui vẻ để khắc họa cảnh vật và hoạt động của con người rất sáng sủa, sinh động thực sự gợi tâm trạng vui sướng, yêu đời với mùa xuân đang tới “Hoa Đào trước ngõ Cười vui sáng hồng Hoa Ban trong vườn Rung rinh cánh trắng Sân nhà đầy nắng Mẹ phơi áo hoa Em dán tranh gà Ông treo câu đối Tết đang vào nhà Sắp thêm mô ôt tuổi Đất trời nở hoa” Người thực hiện: Bùi Thị Cẩm Dương 11 Trường Mầm Non Krông Ana Đề tài: Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn làm quen văn học Với bài thơ “Gà mẹ đếm con” giọng điệu khi đọc phải hồn nhiên, trong trẻo để thể hiện bức tranh thiên nhiên đẹp, tươi sáng mà giản dị, có pha chút tinh nghịch như cái nhìn của trẻ thơ. “Cục… cục… gà mẹ đếm Một, hai, ba…và nhiều Đàn gà con vừa nở Chẳng biết là bao nhiêu Có hạt nắng bé xíu Vừa rơi trên nền nhà Thế là cả đản gà ùa lên tranh nhau nhặt Gà mẹ sợ con lạc Cục cục đuổi theo sau Phải bắt đầu đếm lại Một, hai, ba và nhiều” Việc lựa chọn và thể hiện giọng điệu cơ bản có ý nghĩa quan trọng trong việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ, bởi vì một trong những yêu cầu của việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ cũng là việc giúp trẻ cảm nhận và thể hiện các giọng điệu khác nhau khi trình bày: trang trọng hay vui vẻ, êm dịu hay hóm hỉnh… Trên nền của giọng điệu cơ bản, người đọc còn phải sử dụng các sắc thái khác nhau tùy theo diễn biến nội dung để trình bày trọn vẹn tác phẩm. Một trong những sắc thái của giọng đọc được thể hiện ở yếu tố ngữ điệu. Ngữ điệu là những thay đổi chủ yếu về độ cao của giọng khi đọc, nó có thể miêu tả lại được tâm trạng hành động, cá tính của các nhân vật, bộc lộ thái độ của mình trước các nhân vật đó. Ví dụ 2: Với câu chuyện “ Quả táo của ai ” giọng điệu cơ bản là trong sáng, sôi nổi thẻ hiện nội dung là thỏ, quạ, nhím, cùng muốn nhận một quả táo và cuối cùng quả táo đó về ai. Trong câu chuyện này, ngữ điệu khi thể hiện ngôn ngữ Người thực hiện: Bùi Thị Cẩm Dương 12 Trường Mầm Non Krông Ana Đề tài: Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn làm quen văn học của thỏ, nhím, quạ, cần phải cao, thậm chí có phần gay gắt thể hiện được ý thức tranh chấp của các con vật này. Như giọng điệu của nhím phải có tính chất khẳng định: “Quả táo chín rụng, tôi bắt được mà”. Giọng của thỏ đòi hỏi khẳng định hơn “Tôi tìm thấy quả táo chứ! Quả táo này của tôi” Còn giọng của quạ đen quyết liệt không kém “quả táo này tôi hái đấy”. Đối lập với ngữ điệu cao, có tính gay gắt đó là ngữ điệu trầm, ôn hòa của gấu, thể hiện một tính cách chậm rãi, sáng suốt: “Các cháu đừng tranh cãi nữa ! Cả ba cùng nói đúng, song không nên tranh giành nhau như vậy, hãy bổ quả táo ra làm ba phần, mỗi cháu một phần”. Ngoài yếu tố ngữ điệu ra, sắc thái của giọng đọc còn thể hiện ở yếu tố nhịp điệu, cường độ, nhịp điệu chính là tốc độ của giọng đọc, cường độ giọng đọc là độ vang, độ mạnh đối với lứa tuổi trẻ mầm non cần đọc những tác phẩm với nhịp điệu, cường độ vừa phải, phù hợp với ngữ điệu giọng điệu cơ bản của tác phẩm. Ví dụ 3: Khi kể chuyện cổ tích “Cóc kiện trời” cần kể với giọng điệu sôi nổi, rõ ràng, có pha chút cảm phục. Đoạn đầu sẽ được kể với giọng điệu chậm rãi, với mục đích giới thiệu bối cảnh câu chuyện và các nhân vật “ Thủa xa xưa, Ngọc hoàng cai quản tất cả các việc trên trời, dưới đất. Ngọc Hoàng ra lệnh cho thần mưa làm mưa cho tất cả các con vật và cây cỏ có nước uống. Nhưng đã ba năm nay không có một giọt mưa nào. Khắp nơi đất đai nứt nẻ, cây cỏ khát nước chết rụi, các con thú cũng chết dần chết mòn vì khát. Muôn loài đều kêu than ai oán, vậy mà trời có thấu. Một hôm các con vật họp bàn nhau lại chúng quyết định cử Cóc lên gặp Ngọc Hoàng. Cùng đi với Cóc có Cáo, Gấu và Cọp…” Đến đoạn miêu tả cuộc chiến giữa các nhân vật và tay chân của Ngọc Hoàng lại cần một nhịp điệu nhanh hơn cường độ mạnh hơn thể hiện tính chất căng thẳng cuộc chiến đấu: Người thực hiện: Bùi Thị Cẩm Dương 13 Trường Mầm Non Krông Ana Đề tài: Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn làm quen văn học “ Bầy gà vừa ló khỏi cửa, Cóc ra lệnh cho Cáo xông ra vồ gà. Biết gà bị vồ mất Ngọc Hoàng liền sai chó ra giữ Cáo. Chó chạy ra chỉ kịp sủa lên mấy tiếng đã bị Gấu ra chộp lấy tha đi. Ngọc Hoàng lại sai một toán lính ra giữ Gấu. Lần này Cọp xông ra quật chết từng lính không sót người nào…” Liên quan đến cường điệu và cường độ phải kể đến ngắt giọng. Quãng ngắt giọng ngắn thường ở trong nhịp điệu nhanh, cường độ mạnh, thể hiện tính chất náo nhiệt hoặc căng thẳng. Quãng ngắt dài thường trong nhịp điệu chậm, cường độ nhẹ, thể hiện tính chất buồn bi thương. Như vậy là các thủ thuật về ngữ âm có vai trò rất quan trọng đối với việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ tác phẩm văn học có cuốc hút được trẻ và trẻ có cảm thụ đầy đủ những giá trị nghệ thuật hay không là phụ thuộc vào cách đọc của cô. Do đó, giáo viên cần phải trang bị cho mình các thủ thuật đọc diễn cảm tác phẩm văn học Biê ên pháp 3: Sử dụng yếu tố phi ngôn ngữ khi đọc tác phẩm văn học như: Để thành công tác phẩm không chỉ cần có giọng đọc diễn cảm ngọt ngào mà bỏ qua yếu tố phi ngôn ngữ “Tư thế, ánh mắt, cử chỉ, điệu bộ…”Vì thế khi truyền đạt một tác phẩm đến với trẻ người giáo viên cần chú ý đến điều này. Người giáo viên cũng giống như một diễn viên điện ảnh biểu diễn trên sân khấu và học trò chính là khán giả của trường quay. Đúng vậy “Ánh mắt là cửa sổ tâm hồn” qua ánh mắt ta có thể thấy được sự tự nhiên hay sự bất ngờ, thấy được vai ác vai thiện, ngột ngào hây chua chát…; tư thế cho ta biết được vai lịch lãm hay thô kệch…Những cử chỉ đơn giản, chân thực có nội dung sâu sắc sẽ tăng thêm sức diễn cảm cho tác phẩm. Ví dụ 4: Khi kể câu chuyện “ Ba cô gái” giọng đọc phải thay đổi liên tục theo tính cách của từng nhân vật: giọng bà mẹ trầm yếu ớt, giọng Sóc Đỏ trong trẻo hồn nhiên, giọng cô chị cả cô hai thì chua chát, đanh đá, giọng cô út địu dàng ấm áp. Cùng với những giọng kể đó đòi hỏi giáo viên phải thể hiện ánh mắt, cử chỉ điệu bộ khác nhau theo từng nhân vật. Nhờ đó trẻ cảm nhận sâu sắc Người thực hiện: Bùi Thị Cẩm Dương 14 Trường Mầm Non Krông Ana Đề tài: Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn làm quen văn học hơn tính cách của mỗi con người và từ đó đọng lại trong trẻ tấm lòng hiếu thảo đói với cha mẹ. Ví dụ 5: Khi trình bày bài thơ “ Chim chích bông” Giáo viên phải đọc với giọng vui tươi, hồn nhiên. Ngữ điệu của 6 câu đầu là miêu tả hơi trầm. Đoạn sau là đối thoại, ngữ điệu cần cao hơn có thể kết hợp cử chỉ giơ tay lên vẫy khi đọc đoạn: “ Em vẫy gọi ! Chích bông ơi! Chim xuống nhé Có thích không?” Và có thể cúi xuống gật gậtđầu kết hợp nét mặt tươi vui khi đọc đoạn: “ Chú chích bông Liền xà xuống Bắt sâu cùng Và luôn mồn Thích! Thích! Thích! Việc kết hợp các tư thế nét mặt, cử chỉ… với những thủ thuật ngữ âm sẽ có tư duy truyền thụ rất lớn tới người nghe. Nét mặt, ánh mắt tưởng tượng nếu là tác phẩm vui, diễn biến có hậu có tình tiết ngộ nghĩnh. Nét mặt buồn nếu tác phẩm có tính chất bi thương. Sự giao cảm giữa người đọc, người kể với người nghe chính là thể hiện ở nết mặt, ánh mắt, cử chỉ. Tuy nhiên tư thế cử chỉ sẽ mất đi sức biểu cảm mạnh mẽ nếu lạm dụng nó. Vì thế cần sử dụng có mức độ để trẻ khỏi bị phân tán bởi những ấn tượng bên ngoài tác phẩm . Biê ên pháp 4: Tổ chức rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ dưới nhiều hình thức khác nhau. Người thực hiện: Bùi Thị Cẩm Dương 15 Trường Mầm Non Krông Ana Đề tài: Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn làm quen văn học Việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ có thể được diễn ra linh hoạt theo hai hình thức chính: hình thức trong giờ học và hình thức ngoài giờ học. Hình thức trong giờ học là cô rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ trong tiết học văn học mà trong đó cô dọc diễn cảm các bài thơ, câu chuyện đã được phân phối theo chương trình qui định. Ví dụ 1: Khi dạy bài thơ “ Cây đào”- Nhược Thủy, cô cho trẻ đọc bài thơ nhiều lần và chú ý dạy trẻ cách ngắt nghỉ lên giọng, xuống giọng… Cho hợp lý. Còn về hình thức ngoài giờ thì ít được áp dụng vì vậy cần lưu ý quan tâm đến vấn đề này hiều hơn hình thức ngoài giờ học có ý nghĩa là trong lúc dạo chơi ngoài trời. Trong giờ chuẩn bị cơm trưa, sau lúc ngủ dậy kể cả giờ chơi tự do… Cô đều có thể rèn cho trẻ kỹ năng đọc diễn cảm . Ví dụ 2: Trong lúc dạo chơi ngoài trời, ở lớp mẫu giáo lớn cô có thể đọc cho trẻ đọc diễn cảm bài thơ “ Đi nắng” tác giả - Nhược Thủy. Hay trong giờ chuẩn bị cơm trưa cô cho trẻ đọc diễn cảm bài thơ “Nhớ ơn”, giờ điểm danh đọc bài “Chào cô vào lớp”, hoặc trước khi đi ngủ cô cho trẻ đọc diễn cảm bài thơ:“ Giờ đi ngủ” Hình thức ngoài giờ học là hình thứ cơn, giúp trẻ nhớ lại các bài thơ, câu chuyện đã được nghe và đặc biệt là rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ một cách tự nhiên nhất. Vì vậy giáo viên cần chú ý tăng cường việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ dưới hình thức ngoài tiết học. Biê ên pháp 5: Rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ qua các môn học khác Việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ không chỉ diễn ra ở tiết học văn học mà còn được diễn ra trong các hoạt động học tập khác như: Môn khám phá khoa học Chơi vận động Làm quen hoạt động tạo hình Làm quen chữ cái… Người thực hiện: Bùi Thị Cẩm Dương 16 Trường Mầm Non Krông Ana Đề tài: Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn làm quen văn học Vì thế các bài thơ trong các bộ môn đó không hề mất đi ý nghĩa văn học của nó mà còn giúp trẻ hiểu một cách dễ dàng nội dung của tác phẩm, đặc biệt là kỹ năng đọc diễn cảm của trẻ dần phát triển . Ví dụ 3: Khi dạy môn: Khám phá khoa học về “ Một số vật nuôi trong gia đình” cô có thể kết hợp cho trẻ đọc diễn cảm bài thơ “ Đàn gà con” ( Phạm Hổ) để rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ. Đàn gà con Mười quả trứng tròn Mẹ gà ấp ủ Mười chú gà con Hôm nay ra đủ Lòng trắng lòng đỏ Thành mỏ, thành chân Cái mỏ tí hon Cái chân bé xíu Lông vàng mát dịu Mắt đen sáng ngời Ơi chú gà ơi Ta yêu chú lắm Hoặc khi chơi vận động trò chơi: “ Kéo cưa lừa xẻ” cô cho trẻ đọc diễn cảm bài đồng dao “ Kéo cưa lừa xẻ” Tuy nhiên việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ qua môn văn vẫn là chính. Biê ên pháp 6: Tuyên truyền với phụ huynh Phối hợp với phụ huynh qua công tác đón, trả trẻ. Để phụ huynh theo dõi và hỗ trợ giúp trẻ thuô ôc thơ, chuyê nô nhanh hơn. Phụ huynh sẽ yêu cầu trẻ đọc thơ, kể chuyê nô cho cả nhà nghe. Từ đó rèn kỹ năng đọc, kể diễn cảm ở trẻ. Mời phụ huynh tham gia các hô ôi thi về văn học cùng với trẻ. c. Điều kiện để thực hiện giải pháp, biện pháp: Người thực hiện: Bùi Thị Cẩm Dương 17 Trường Mầm Non Krông Ana Đề tài: Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn làm quen văn học Đòi hỏi người giáo viên có trình độ nhất định biết tìm tòi những thông tin cần thiết qua mạng. Đồng thời cơ sở vật chất của trường đầy đủ đáp ứng cho các hoạt động của trẻ. d. Mối quan hệ của các giải pháp, biện pháp Các giải pháp, biện pháp có mối quan hệ khăng khít mật thiết với nhau đan xen và hỗ trợ cho nhau nhằm mục đích phát triển toàn diện cho trẻ cả về cách đọc diễn cảm lẫn nô iô dung tác phẩm. Để giải pháp, biện pháp được thực hiện thì cơ sỏ vật chất đảm bảo và giáo viên phải có được trình độ nhất định. e. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu - Kết quả khảo nghiệm: Qua điều tra học sinh lớp lá 5 thì 100% các cháu đều thích đọc diễn cảm. Thăm dò ý kiến của đồng nghiệp của lãnh đạo khi áp dụng các giải pháp được nhất trí 100%. Kết quả khi vận dụng giải pháp này với 39 cháu lớp lá 5 thì 100% các cháu đều hứng thú tham gia tích cực việc đọc diễn cảm - Giá trị khoa học: Mang lại những kiến thức về rèn kỹ năng trong việc dạy đọc diễn cảm cho trẻ. Giúp cho tâm hồn trẻ được trong sáng hơn, yêu nghệ thuật văn học. II.4. Kết quả thu được qua khảo nghiệm giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu. *Đối với cô: Những năm mới ra trường kinh nghiệm còn ít, chưa biết cách áp dụng những phương pháp trên nên kết quả đạt ở trẻ chưa cao và còn tốn nhiều thời gian.Từ khi tôi sử dụng sáng kiến này kết quả đạt được rõ rệt lên lớp nhẹ nhàng hơn. *Đối với trẻ: Đã đạt được như mục tiêu đã đặt ra như sau: TT 1 2 3 4 Các nô ôi dung Thể hiê ôn được giọng điê ôu của nhân vâ ôt Cảm nhâ nô được tác phẩm Biết kể chuyê nô sáng tạo Thuô ôc và đọc, kể diễn cảm Số trẻ đạt 29 32 21 30 Tỉ lê ô 74% 82% 54% 77% * Đối với phụ huynh: Người thực hiện: Bùi Thị Cẩm Dương 18 Trường Mầm Non Krông Ana Đề tài: Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn làm quen văn học Hiểu được những suy nghĩ và mong muốn của con mình, tạo điều kiện cho trẻ được tiếp xúc với nhiều loại chuyện tranh. Thường xuyên đọc, kể chuyện cho trẻ nghe và yêu cầu trẻ kể chuyện đọc thơ cho ba mẹ nghe. III. Phần kết luận, kiến nghị III.1. Kết luận Môn “Làm quen văn học”, là một trong những nội dung giáo dục rất quan trọng. Nó giúp hình thành và phát triển nhân cách, đạo đức, tình cảm cho trẻ. Trong đó kỹ năng đọc diễn cảm đóng vai trò hết sức cần thiết, nó không chỉ giúp trẻ cảm nhận được tác phẩm văn học một cách tốt nhất mà còn là cơ sở cho sự cảm thụ văn học của trẻ ở các bậc học tiếp theo. Trong đề tài này, tôi tập trung chủ yếu vào việc nghiên cứu kỹ năng đọc diễn cảm của trẻ mẫu giáo lớn, từ việc tìm hiểu tình hình, xác định nguyên nhân về việc đọc diễn cảm của trẻ ở trường mẫu giáo. Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ cũng như biện pháp tôi đã sử dụng để nâng cao khả năng đọc diễn cảm tác phẩm văn học cho trẻ được tốt hơn. Rất mong được sự góp ý của các đồng nghiệp để kế hoạch này hoàn chỉnh hơn. III.2.Kiến nghị Kính mong nhà trường và các cấp lãnh đạo, tạo điều kiê ôn hỗ trợ thêm cơ sở vâ ôt chất để phục vụ cho môn học làm quen văn học. Krông Ana, ngày 4 tháng 01 năm 2015 Người viết sáng kiến Bùi Thị Cẩm Dương Người thực hiện: Bùi Thị Cẩm Dương 19 Trường Mầm Non Krông Ana Đề tài: Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn làm quen văn học NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN (Ký tên, đóng dấu) Người thực hiện: Bùi Thị Cẩm Dương 20 Trường Mầm Non Krông Ana