Tài liệu Skkn một số biện pháp giúp học sinh lớp 10 phát triển kĩ năng nghe hiểu) ( theo chương trình chuẩn)

How to help 10th grade students develop listening skill SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO THANH HOÁ TRƯỜNG THPT LƯƠNG ĐẮC BẰNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Tên đề tài: ( Một số biện pháp giúp học sinh lớp 10 phát triển kĩ năng nghe hiểu) ( Theo chương trình chuẩn) Ngêi thùc hiÖn: Ng« ThÞ Th¶o §¬n vÞ: Tæ Ngo¹i ng÷ Trêng THPT L¬ng §¾c B»ng Chøc vô: Gi¸o viªn M«n: TiÕng Anh Năm học: 2010- 2011 MỤC LỤC Created by Ngo Thi Thao- Luong Dac Bang high school 1 How to help 10th grade students develop listening skill A. ĐẶT VẤN ĐỀ I. Lời mở đầu II. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu 1. Thực trạng 2. Kết quả của thực trạng III. Mục đích nghiên cứu B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. Các giải pháp thực hiện II. Biện pháp tổ chức thực hiện 1. Tạo niềm tin ban đầu cho học sinh vào bản thân và môn học. 2. Thực hiện theo quy trình 3 bước lên lớp của kĩ năng nghe. 3. Điều chỉnh, thay đổi 1 số task trong SGK cho phù hợp. 4. Đưa kĩ năng nghe vào kiểm tra, đánh giá. 5. Chuẩn bị và sử dụng tốt trang thiết bị và đồ dùng dạy học. 6. Khuyến khích học sinh thực hành. C. KẾT LUẬN 1. Kết quả nghiên cứu 2. Kiến nghị, đề xuất D. TÀI LIỆU THAM KHẢO Mét sè biÖn ph¸p gióp häc sinh líp 10 ph¸t triÓn kü n¨ng nghe hiÓu A. ĐẶT VẤN ĐỀ I. LỜI MỞ ĐẦU Như chúng ta đã biết, xã hội càng tiến bộ thì nhu cầu giao tiếp càng lớn . Nó không chỉ bó hẹp giữa con người với con người ở những vùng , miền khác Created by Ngo Thi Thao- Luong Dac Bang high school 2 How to help 10th grade students develop listening skill nhau trong nước mà còn được mở rộng ra khắp thế giới. Chính vì vậy, việc học ngoại ngữ, đặc biệt là Tiếng Anh - được cho là ngôn ngữ quốc tế - ngày càng trở nên cấp thiết và quan trọng hơn bao giờ hết. Môn Tiếng Anh ở trường THPT trong những năm qua cũng đã thực hiện đổi mới và biên soạn theo quan điểm giao tiếp, coi việc hình thành và phát triển các kĩ năng giao tiếp là mục tiêu cuối cùng của quá trình dạy học. Trong các kĩ năng ngôn ngữ Nghe - Nói - Đọc - Viết thì kĩ năng nghe đối với hầu hết học sinh là kĩ năng khó cải thiện nhất. Vì vậy người thầy cần phải nắm bắt được những khó khăn, hạn chế của học sinh, từ đó có những phương pháp dạy phù hợp, gây được hứng thú đối với học sinh, giúp các em phát triển kĩ năng nghe hiểu của mình. Có như vậy thì việc dạy học mới đạt hiệu quả. Có như vậy thì chúng ta mới có thể đào tạo được lớp người năng động, sáng tạo, có tiềm năng cạnh tranh trong bối cảnh nhiều nước trên thế giới đang hướng tới nền kinh tế tri thức. Mặt khác một thực tế thường thấy ở nước ta và nhiều nước trên thế giới đó là: Học sinh PT sau khi tốt nghiệp đều cảm thấy không thể giao tiếp được bằng ngoại ngữ mình đã học và khi cần thiết thì lại phải bắt đầu lại từ đầu. Điều này chứng tỏ trong quá trình dạy học ở trường THPT những năm trước đây chúng ta gần như chỉ chú trọng vào việc dạy các kiến thức ngôn ngữ( Vocabulary, Grammar) mà sao nhãng việc dạy các kĩ năng giao tiếp cho học sinh. Từ năm 2006, bộ sách Tiếng Anh 10( chương trình mới) bắt đầu được đưa vào dạy học ở các trường THPT trong cả nước. Tiếp đó đến năm 2007 là bộ sách Tiếng Anh 11 và năm 2008 là bộ sách Tiếng Anh 12 cũng được đưa vào giảng dạy với đường hướng lấy người học làm trung tâm( the learner-centred approach) và đường hướng giao tiếp( the communicative language approach). Có thể nói cho đến nay vẫn đang là những năm đầu chúng ta thực hiện chương trình đổi mới cho nên không tránh khỏi những khó khăn đối với người dạy lẫn ngưòi học. Xuất phát từ cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn trên, là một giáo viên hiện đang trực tiếp giảng dạy môn Tiếng Anh ở trường THPT , với bao tâm huyết và nỗ lực của bản thân, tôi xin chia sẻ một số ý kiến kinh nghiệm trong giảng dạy nhằm giúp cho học sinh lớp 10( Chương trình cơ bản) phát triển kĩ năng nghe hiểu Tiếng Anh. Created by Ngo Thi Thao- Luong Dac Bang high school 3 How to help 10th grade students develop listening skill II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1. Thực trạng Ở trường tôi cũng như ở hầu hết các trường khác, thời gian đầu học sinh rất hồ hởi và mong chờ đến giờ học nghe bởi vì đây là cơ hội để các em được nghe giọng phát âm chuẩn của người bản ngữ và được nghe nhiều giọng nói khác nhau. Tuy nhiên tinh thần học tập và sự nhiệt tình của các em dần dần suy giảm, có khi còn mất hứng hoàn toàn. Không còn nữa cái háo hức, cái hồ hởi ban đầu, thay vào đó là sự trì trệ, lười biếng, không tiếp thu và không lĩnh hội được tri thức cũng như kĩ năng giao tiếp. Khi được hỏi thì nhiều em trả lời rằng các em rất thích và mong mình có thể nghe hiểu được Tiếng Anh nhưng nó quá khó khăn và gần như các em nghe chẳng hiểu được gì cả. Một số em khá hơn thì nói rằng các em cũng nghe được một số từ và thỉnh thoảng cũng hiểu được đôi chút nhưng không đáng kể. Thực trạng đáng buồn trên đã thôi thúc tôi đi tìm tòi những giải pháp khác nhau để giúp các em có được niềm tin vào bản thân và môn học, phát triển được một số kĩ năng nghe hiểu cần thiết trong chương trình Tiếng Anh 10. Để làm được điều đó, trước tiên tôi bắt tay vào tìm hiểu những khó khăn và trở ngại mà các em gặp phải trong quá trình học nghe. Có thể tóm lại bằng những nguyên nhân chính sau: Một là: Học sinh thiếu vốn từ vựng, ngữ pháp và kiến thức nền Một khó khăn lớn trong việc học Tiếng Anh nói chung và nghe hiểu Tiếng Anh nói riêng đó là học sinh thiếu vốn từ vựng, ngữ pháp. Đa phần vốn từ của các em rất nghèo nàn, ở mỗi bài học các em chỉ biết một số từ mà thầy cô dạy , còn các từ khác có liên quan đến chủ đề của bài nghe các em đều không biết hoặc biết rất ít. Hơn nữa học sinh THPT thường chưa quen khi gặp các hiện tượng ngôn ngữ như sự nối âm trong Tiếng Anh, ví dụ: " How do you like_it here?"; " For_a week" ( Listening-Unit 2) hay cách nói chần chừ, ví dụ: " Um...I'm busy on Saturday"; " Well, I guess that we just leave...Uh, wait a second,...what day are we both free Huong?" ( Listening-Unit 13). Hoặc đôi khi bài nghe nói về một chủ đề mà học sinh không hứng thú hay hiểu biết ít về nó cũng làm cho các em cảm thấy căng thẳng, nặng nề trong việc tiếp thu bài. Ví dụ, ở tiết Listening Unit 9, có quá nhiều kiến thức về cá voi như độ dài, cân nặng, hay các loại cá voi như cá voi xanh, cá voi xám, cá nhà táng, cá Created by Ngo Thi Thao- Luong Dac Bang high school 4 How to help 10th grade students develop listening skill heo, môi trường sống của chúng...vv trong khi sự hiểu biết của các em còn hạn chế. Do đó sẽ dẫn đến sự mất hứng và chán nản với giờ học nghe. Hai là: Học sinh thiếu tự tin vào bản thân Thông thường học sinh hay có tâm lý sợ sệt, coi việc nghe ngoại ngữ là một điều thách đố, không thể làm được. Các em thường không tin vào bản thân và lo lắng khi bước vào bài nghe. Do đó việc học tập của các em sẽ khó mang lại hiệu quả. Có thể nói sự thiếu tự tin cũng là một hạn chế lớn ảnh hưởng đến khả năng nghe hiểu của các em. Ba là: Học sinh có ít cơ hội để rèn luyện kĩ năng nghe. Đa phần học sinh trường tôi đều xuất thân từ nông thôn, các em không có cơ hội tiếp xúc với người nước ngoài, chưa từng nghe họ nói chuyện trực tiếp bao giờ. Vì vậy các em sẽ khó hiểu khi gặp các hiện tượng ngôn ngữ như sự nối âm, các từ đọc ở dạng rút gọn, các từ bị lược bỏ không phát âm hay đôi khi người nói sử dụng những câu không đúng ngữ pháp.... Ngoài ra các em cũng ít có điều kiện để tiếp xúc với Tiếng Anh, môi trường để giao tiếp bằng Tiếng Anh gần như không có. Mặt khác, học sinh vẫn còn chịu ảnh hưởng của cách dạy- học cũ, chưa chú trọng vào việc phát triển các kĩ năng giao tiếp. Do đó, các em không có nhiều cơ hội để rèn luyện và phát triển kĩ năng nghe hiểu. Bốn là: Học sinh không theo kịp tốc độ của băng nghe Phần lớn học sinh thường cố gắng nghe từng từ một và khi không hiểu một từ hoặc một cụm từ nào đó các em thường có thói qưen dừng lại để suy nghĩ và cố nhớ xem từ đó có nghĩa là gì. Mà băng nghe thì không dừng lại khi nguời nghe không hiểu. Vì vậy các em sẽ bị nhỡ phần tiếp theo và không bắt kịp với tốc độ nghe dẫn đến mất hứng. Năm là: Hoàn cảnh vật lý Tiếng ồn, kể cả tiếng ồn hậu cảnh trong băng do chất lượng đài, đĩa kém và tiếng ồn ở bên ngoài lớp học đều có thể làm phân tán sự tập trung của học sinh vào bài nghe. Hơn nữa, bài nghe qua băng chỉ có một kênh( thính giác), nó thiếu đi sự gợi ý về trực quan. Không nhìn thấy ngôn ngữ thân thể của người nói và những biểu hiện trên mặt họ làm học sinh khó hiểu hơn ý nghĩa của người nói. 2. Kết quả của thực trạng. Created by Ngo Thi Thao- Luong Dac Bang high school 5 How to help 10th grade students develop listening skill Thực trạng trên là một trở ngại lớn ảnh hưởng đến hiệu quả nghe của học sinh và gây không ít khó khăn cho giáo viên trong quá trình giảng dạy. Kết quả là giáo viên khó trưyền đạt tri thức và kĩ năng giao tiếp cũng như học sinh khó lĩnh hội tri thức và phát triển kĩ năng của mình. III. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Ở trường tôi hiện nay, làm thế nào để giúp học sinh cải thiện được khả năng nghe hiểu của mình vẫn đang là mối quan tâm hàng đầu của nhiều giáo viên dạy ngoại ngữ. Xuất phát từ thực tế đó, tôi đưa ra sáng kiến kinh nghiệm này không có tham vọng gì hơn ngoài mục đích giúp cho các em học sinh lớp 10 nâng cao kĩ năng nghe hiểu của mình và góp phần cùng các đồng nghiệp tháo gỡ những khó khăn trong quá trình dạy nghe. B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. CÁC GIẢI PHÁP THỰC HIỆN Trên cơ sở tìm hiểu những khó khăn mà học sinh gặp phải ở kĩ năng nghe, bản thân tôi đã vô cùng trăn trở tìm cách để cải thiện tình hình, giúp các em nâng cao được khả năng nghe hiểu Tiếng Anh. Để hình thành và phát triển kĩ năng nghe của học sinh, chúng ta cần phải đảm bảo các nguyên tắc sau: Nguyên tắc 1: Máy phát băng cũng quan trọng như băng ( The tape recorder is just as important as tape): Chúng ta cần có băng nghe và máy phát băng có chất lượng tốt. Nghe đã khó mà băng kém thì khác nào chúng ta đánh đố học sinh. Nguyên tắc 2: Chuẩn bị là cốt yếu( Preparation is vital): Khâu chuẩn bị bài là đặc biệt quan trọng và cần thiết.Chúng ta cần phải chuẩn bị cả về kiến thức lẫn khả năng sử dụng thành thạo trang thiết bị dạy học, cụ thể là việc điều khiển đài hay máy phát băng. Nguyên tắc 3: Nghe một lần là không đủ( Once will not be enough). Nguyên tắc 4: Các giai đoạn luyện nghe khác nhau phải áp dụng các hình thức luyện nghe khác nhau( Different listening stages demand different listening tasks) Nguyên tắc 5: Giáo viên tốt là giáo viên biết khai thác trọn vẹn bài luyện nghe( Good teachers exploit listening texts to the full). Giáo viên không chỉ Created by Ngo Thi Thao- Luong Dac Bang high school 6 How to help 10th grade students develop listening skill yêu cầu học sinh làm đủ các quy trình trong SGK là xong mà còn cần có những thủ thuật để chuyển hoá các quy trình thành kĩ năng thực thụ. Trong quá trình dạy học nghe, để tạo được những giờ học hiệu quả và giúp học sinh phát triển được kĩ năng nghe, tôi đã mạnh dạn áp dụng một số biện pháp sau: 1. Tạo niềm tin ban đầu cho học sinh vào bản thân và môn học. 2. Thực hiện theo quy trình 3 bước lên lớp của kĩ năng nghe. 3. Điều chỉnh, thay đổi 1 số task trong SGK cho phù hợp. 4. Đưa kĩ năng nghe vào kiểm tra, đánh giá. 5. Chuẩn bị và sử dụng tốt trang thiết bị và đồ dùng dạy học. 6. Khuyến khích học sinh thực hành. II. BIỆN PHÁP TỔ CHỨC THỰC HIỆN 1. Tạo niềm tin ban đầu cho học sinh vào bản thân và môn học. Một yếu tố tâm lý khiến học sinh thấy nghe khó hiểu hơn đó là các em thường nghĩ rằng mình sẽ không hiểu bài nghe. Nếu các em không tự tin vào bản thân, sốt ruột khi không thấy sự tiến bộ của mình thì sẽ dẫn đến sự chán nản, hoang mang và thậm chí không muốn học nghe nữa. Vì vậy, tạo được niềm tin cho các em là điều vô cùng quan trọng. Ngay ở tiết đầu tiên làm quen với môn học, tôi thường động viên học sinh của mình rằng: " Nghe vốn là một kĩ năng rất khó, đặc biệt là khi ta nghe một ngoại ngữ thì càng khó hơn. Các thầy, các cô, thậm chí các chuyên gia Tiếng Anh khi nghe một đoạn hội thoại hay một bản tin Tiếng Anh thì hầu như không phải từ nào cũng nghe được. Điều cốt yếu là ta hiểu được nội dung chính của nó. Như vậy đã là một thàmh công rồi. Ở chương trình Tiếng Anh lớp 10 này, các em cũng mới chỉ được yêu cầu nghe hiểu các văn bản ngắn khoảng 120 đến 150 từ, ở tốc độ tương đối chậm. Vì vậy các em cũng đừng nên đặt cho mình một " mức xà quá cao". Hãy tự tin vào bản thân, nếu các em chịu khó, kiên trì và biết áp dụng một số kĩ thuật nghe phù hợp thì chắc chắn các em sẽ tiến bộ dần dần. Đôi khi các em còn bất ngờ về khả năng nghe của mình và thấy nghe Tiếng Anh là một điều rất thú vị và bổ ích nữa đấy". Tôi còn phân tích và lấy cho các em một ví dụ dễ hiểu đó là: Khi chúng ta sinh ra chúng ta có hiểu tiếng mẹ đẻ không? Tất nhiên là không. Nhưng chúng ta học để hiểu bằng cách nghe, sau đó chúng ta mới học nói, đọc rồi học viết. Vì vậy các em đừng quá lo lắng khi ban đầu ta Created by Ngo Thi Thao- Luong Dac Bang high school 7 How to help 10th grade students develop listening skill nghe mà chưa hiểu Tiếng Anh, " Học Tiếng Anh cũng giống như tập đi xe đạp, ít ai có thể đi xe đạp thành thạo khi chưa ngã vài lần". Sau khi tâm sự với học sinh của mình như vậy, tôi thấy các em như trút được một gánh nặng tâm lý, cảm thấy thoải mái, tự tin, sẵn sàng cho việc tiếp thu, lĩnh hội kiến thức cũng như kĩ năng mới. 2. Thực hiện theo quy trình 3 bước lên lớp. Chúng ta cần tiến hành bài học theo đúng quy trình 3 bước lên lớp của kĩ năng nghe đó là: Pre-listening; While-listening; Post-listening nhưng biết kết hợp và sử dụng nhiều hoạt động khác nhau phù hợp với từng phần, từng bài nhằm tạo hứng thú học tập và nâng cao tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Ở phần này tôi xin được trình bày một số hoạt động mà tôi sử dụng có hiệu quả trong quá trình dạy học nghe. Giai đoạn 1: Trước khi nghe( Pre-listening) Ở giai đoạn này giáo viên cần tạo tâm thế nghe cho học sinh vào nội dung hoặc chủ đề của bài nghe, gây hứng thú cho học sinh đối với bài sắp nghe, gợi mở để huy động kiến thức có sẵn của học sinh về chủ đề , giúp học sinh có thể sử dụng kiến thức đó để nghe hiểu dễ dàng hơn. Công việc quan trọng của giai đoạn trước khi nghe đó là cung cấp ngữ liệu và giới thiệu chủ đề của bài nghe. Tuỳ vào nội dung và mức độ của từng bài mà tôi sẽ cung cấp cho học sinh về kiến thức văn hoá nền, về ngôn ngữ như từ vựng, cấu trúc ngữ pháp, âm khó... Trong tiết dạy nghe, việc dạy từ vựng, cấu trúc ngữ pháp không xuất hiện chính thức như trong tiết dạy đọc. Vì vậy, không phải lúc nào giáo viên cũng cứng nhắc tuân theo quy trình dạy PPP( Presentation- PracticeProduction) mà phải " tuỳ cơ ứng biến" cho phù hợp. Cũng như từ vựng và cấu trúc ngữ pháp, việc dạy ngữ âm chỉ có chức năng thứ yếu. Rèn luyện và phát triển kĩ năng nghe mới là mục đích cuối cùng của chúng ta. Vì vậy, dạy ngữ âm trong tiết nghe chỉ nên dừng lại ở mức độ rèn luyện tức thì và sửa lỗi. Tôi chỉ cung cấp cho học sinh những từ và cấu trúc được cho là mới đối với các em và các em có thể sẽ không hiểu bài nghe nếu các em không biết nghĩa và không phát âm đúng những từ này. Ví dụ, khi dạy Listening Unit 14, tôi cung cấp cho học sinh các từ sau: + goal-scorer(n): ( dùng tranh): người ghi bàn Created by Ngo Thi Thao- Luong Dac Bang high school 8 How to help 10th grade students develop listening skill + hero (n): (lấy ví dụ): Nguyên Hue is a national hero: anh hùng + ambassador(n): ( dịch nghĩa): Đại sứ + kicking (n): (diễn tả hành động- miming): cú đá, cú sút + retirement (n): (lấy ví dụ): He retỉred at the age of 60 after 35 years working as a teacher: sự nghỉ hưu + promote (v): = to encourage, to excite: thúc đẩy Khi giới thiệu chủ đề bài nghe, để tạo không khí sôi nổi tôi thường cho học sinh làm việc theo cặp/ nhóm, dùng hoạt động " động não"- brainstorming với cả lớp, dùng tranh ảnh hoặc cho học sinh nghe nhạc nếu có liên quan đến nội dung của bài nghe. Ví dụ, ở Unit 11, trước khi nghe về vườn quốc gia Cúc Phương, tôi cho các em " brainstorm" những thông tin mà các em biết về vườn quốc gia này. Cuc Phuong national park Hoạt động này giúp các em hướng vào chủ đề của bài nghe và có được những thông tin bổ ích trước khi nghe. Do vậy, việc nghe băng sẽ dễ dàng hơn đối với các em. Hoặc để giới thiệu chủ đề Unit 12, tôi cho học sinh nghe bài hát" Tiến Quân Ca", sau đó hỏi các em tên bài hát là gì, tác giả của bài hát này là ai, em biết gì về ông và nhạc của ông. Từ đó dẫn dắt các em vào nội dung của bài nghe về nhạc sĩ Văn Cao. Với cách làm trên tôi thấy học sinh của mình rất hứng thú, giảm bớt căng thẳng cho các em từ những tiết học trước, giúp các em đi vào bài học một cách nhẹ nhàng. Ngoài ra, tuỳ vào nội dung của từng bài mà tôi còn sử dụng một số các hoạt động khác như: - Hoạt động tiên đoán( open prediction) : Tôi nêu chủ đề của bài nghe và cho học sinh cả lớp tự do đoán nội dung của bài nghe. - Đoán xem các nhận định về bài nghe đúng hay sai( True/False statements prediction): Tôi đưa ra một số nhận định về nội dung chính của bài, trong đó Created by Ngo Thi Thao- Luong Dac Bang high school 9 How to help 10th grade students develop listening skill có một số câu đúng một số câu sai. Học sinh đoán xem câu nào đúng, câu nào sai. . - Sắp đặt trật tự câu, ý hoặc tranh vẽ( ordering): Tôi cho học sinh xem một số bức tranh hoặc đọc một số câu và yêu cầu các em sắp xếp theo trật tự đúng. - Trả lời câu hỏi( pre-questions): Tôi đặt một số câu hỏi về chủ đề bài nghe, học sinh vận dụng những kiến thức có sẵn của mình để trả lời. - Bài tập từ vựng( wordstorm): Tôi gợi ý cho học sinh nhớ lại những từ các em đã học có liên quan đến chủ đề sắp nghe. Gợi mở để giúp học sinh xây dựng "mạng lưới" từ vựng liên quan đến chủ đề bài nghe., trong đó có những từ mới và khó mà các em sẽ gặp trong bài nghe. Tuy nhiên trong tất cả các hoạt động trước nghe , tôi chỉ khuyến khích, gợi mở cho học sinh suy đoán và thực hiện yêu cầu bài tập chứ không đưa ra câu trả lời đúng. Học sinh sẽ phải đưa ra câu trả lời đúng sau khi nghe bài. Giai đoạn 2: Trong khi nghe( While-listening) Ở giai đoạn này, học sinh nghe và thực hiện một số yêu cầu bài tập nhằm luyện tập những kĩ năng nghe nhất định như bài tập đúng/sai, lựa chọn, điền vào chỗ trống, bảng biểu, hoàn thành câu, tìm ý chính... Để giúp các em thực hiện các yêu cầu bài tập có hiệu quả, trước tiên tôi hướng dẫn cho các em biết nhiệm vụ của bài, cho các em một lí do để nghe. Tôi yêu cầu các em đọc kĩ bài tập và đảm bảo các em hiểu đúng yêu cầu của bài. Có thể cung cấp cho các em từ và cấu trúc mới nếu có và hướng dẫn từng task một, hết task này mới chuyển sang task kia. Khi học Listening, tôi luôn yêu cầu học sinh của mình sử dụng bút chì và đặc biệt không xem sách " Để học tốt Tiếng Anh 10" bởi vì tôi không cần đáp án mà tôi cần các em được rèn luyện để phát triển kĩ năng nghe hiểu Tiếng Anh. Việc khuyến khích các hoạt động học tập tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh là hết sức cần thiết bởi vì không ai có thể thay thế người học trong việc nắm bắt phương tiện ngoại ngữ và sử dụng ngoại ngữ trong hoạt động giao tiếp bằng chính năng lực giao tiếp của mình. Thông thường tôi bật băng cho học sinh nghe ba lần. Lần thứ nhất nghe toàn bộ văn bản để học sinh nắm được nội dung chính. Lần thứ hai nghe và thực hiện các yêu cầu của bài tập, ở lần này tôi có thể dừng lại ở những chỗ cần thiết và nếu có kết quả đúng tôi lấy luôn. Lần thứ ba nghe kiểm tra lại câu Created by Ngo Thi Thao- Luong Dac Bang high school 10 How to help 10th grade students develop listening skill trả lời và cho kết quả cuối cùng. Tuy nhiên cũng tuỳ vào tình huống mà tôi cho học sinh nghe nhiều hay ít. Nếu thấy đa số các em trả lời đúng thì tôi chuyển sang câu tiếp theo. Nếu đa số chưa trả lời được thì tôi hướng dẫn các em nghe lại, tập trung vào những đoạn hoặc câu có chứa câu trả lời. Để việc nghe hiểu của học sinh đạt hiệu quả cao, tôi cung cấp cho các em các cách nghe khác nhau đối với từng loại bài tập khác nhau. Ví dụ, đối với loại bài tập đúng/ sai; điền vào chỗ trống; lựa chọn và trả lời câu hỏi thì tôi cho học sinh đọc bài tập, đoán câu trả lời trước rồi mới cho nghe băng. Tôi lưu ý học sinh là trong khi nghe chỉ cần ghi câu trả lòi vắn tắt để không bị mất thời gian và bị nhỡ phần tiếp theo. Hoặc đối với loại bài tập nghe chọn tiêu đề từng đoạn thì tôi cho các em nghe từng đoạn một, bài tập nghe tìm ý chính của cả bài thì tôi cho học sinh nghe toàn bộ văn bản. Giai đoạn 3: Sau khi nghe( Post-listening) Đây là giai đoạn học sinh sử dụng những thông tin đã nghe để làm một việc gì đó có nghĩa với thông tin đó. Ở phần này tôi thường phối kết hợp với các kĩ năng khác để giúp học sinh củng cố và phát triển bài nghe. Tất nhiên trong một tiết dạy nghe thì trọng tâm được đặt vào việc rèn luyện kĩ năng nghe cho học sinh nhưng giáo viên vẫn có thể cho các em sử dụng các kĩ năng khác như nói- đọc- viết như là những bước chưyển tiếp để phục vụ cho mục đích cuối cùng là nghe. Ví dụ, sau khi nghe băng Unit 1, tôi cho học sinh làm việc theo cặp hỏi và trả lời về các hoạt động hàng ngày của Mr Lam. Sau đó yêu cầu các em viết một đoạn văn tóm tắt các hoạt động đó. Để các em dễ thực hiện nhiệm vụ hơn, tôi đưa ra một số từ gợi ý sau: name start work lunch occupation passengers rest Hoặc ở Unit 6, tôi đưa ra một tình huống và yêu cầu các em thảo luận theo nhóm 4 người như sau: " If your class could go for a picnic this weekend, what would your plan be?" Tóm lại, ở phần củng cố và phát triển bài nghe, tôi thường tổ chức các hoạt động nói hoặc viết về các chủ đề có liên quan hoặc tương tự với bài nghe, gần gũi với đời sống sinh hoạt hàng ngày và phù hợp với sở thích của các em. Như vậy các em sẽ nhớ bài lâu hơn và phát triển các kĩ năng một cách Created by Ngo Thi Thao- Luong Dac Bang high school 11 How to help 10th grade students develop listening skill toàn diện hơn. 3. Điều chỉnh, thay đổi 1 số task trong SGK cho phù hợp. Trong quá trình dạy học, để nâng cao hiệu quả học tập và giúp học sinh dễ hiểu bài hơn, tôi đã mạnh dạn điều chỉnh một số phần còn hạn chế trong SGK Tiếng Anh 10 để phù hợp với năng lực và trình độ của học sinh. Ví dụ, tôi thấy hoạt động phần Before you listen Unit 4 yêu cầu học sinh điền các từ vào chỗ trống là dài và hơi thừa bởi vì nó không liên quan mấy đến nội dung bài nghe. Hơn nữa nó lại còn gây mâu thuẫn bởi vì ở hoạt động này dùng photographic club trong khi ở Task 1, Task 2 và After you listen lại dùng photography club. Vì vậy, khi dạy tôi không sử dụng hoạt động này mà thay thế bằng hoạt động sau: Tôi đặt một số câu hỏi gợi mở để giới thiệu chủ đề bài nghe về Vang Trang Khuyet club như: Have you ever visited a special club? Who are the club's members? What are their works? How do they do their works? Hoặc ở phần Listening Unit 16, Task 2 , yêu cầu học sinh nghe và trả lời 8 câu hỏi là quá nặng đối với khả năng của các em. Vì vậy, để giảm tải và làm dễ hơn cho học sinh ở các lớp yếu kém mà vẫn đảm bảo được những thông tin cần thiết của bài nghe, tôi cắt bớt câu 3 và câu 7. Sở dĩ tôi bỏ câu 3 là vì nội dung câu trả lời đã được thể hiện một phần ở câu 3 Task 1; cắt bớt câu 7 vì thông tin về Tan Ky House cũng đã được hỏi ở câu 6 và chỉ nên dừng ở đó. Ngoài ra, để giờ học sôi nổi và thú vị hơn, tôi thường biến tướng các bài tập thành các trò chơi. Ví dụ, Task 2 Listening Unit 9 tôi thiết kế thành trò chơi " Lucky number" . Tôi thực hiện trên power point vừa có hình thức đẹp, sinh động lại có thể tách bài nghe thành các đoạn ngắn có chứa câu trả lời để có thể nhanh chóng cho các em nghe lại kiểm tra đáp án( thông thường khi chuyển thành trò chơi thì học sinh phải trả lời bất kì câu hỏi nào các em chọn chứ không tuần tự như trong SGK theo trình tự nội dung của bài nghe). Nhờ vậy mà học sinh không cảm thấy giờ học buồn chán, học mà chơi, chơi mà học. 4. Đưa kĩ năng nghe vào kiểm tra, đánh giá. Kiểm tra và thi có tác dụng định hướng cho việc dạy và học nói chung. Có thể nói rằng đối với học sinh THPT , những gì các em học đều hướng tới Created by Ngo Thi Thao- Luong Dac Bang high school 12 How to help 10th grade students develop listening skill kiểm tra và thi. Tuy nhiên, nếu nghiên cứu những bài kiểm tra 15 phút, 1 tiết, học kì và những bài thi tốt nghiệp, thi đại học, thậm chí các bài thi học sinh giỏi thì có thể cho phép ta khẳng định rằng, có một sự không ăn khớp giữa những gì học sinh được học và những gì học sinh được kiểm tra. Các bài kiểm tra chỉ tập trung chủ yếu vào ngữ pháp, từ vựng, đọc hiểu và viết bao gồm viết lại câu và viết đoạn. Còn các kĩ năng nghe và nói thường vắng bóng. Kĩ năng nghe chưa bao giờ được đưa vào kiểm tra chính thức như là một kĩ năng cần kiểm tra. Hậu quả của việc không ăn khớp này đó là giáo viên chỉ tập trung vào dạy những gì thường được đem ra kiểm tra, còn những nội dung khác do không bao giờ được đưa vào bài kiểm tra, đều bị cả thầy và trò lãng quên. Từ thực tế đó, để học sinh có ý thức rèn luyện và phát triển kĩ năng nghe hiểu, tôi đã mạnh dạn đưa kĩ năng này vào các bài kiểm tra nhằm tạo động cơ học tập cho các em. Tuy nhiên có thể thấy rằng việc thiết kế các bài kiểm tra có kĩ năng nghe vẫn đang còn gặp nhiều khó khăn. Thứ nhất, học sinh chưa quen với cách làm này và thường mất hứng khi bị điểm kém( kết quả của các bài kiểm tra thường không cao do nghe vốn là một kĩ năng khó). Thứ hai, giáo viên thiếu các tư liệu ( băng, đĩa) để thiết kế bài kiểm tra cho phù hợp với trình độ của học sinh và các chủ đề mà các em được học. Để khắc phục điều này, khi thiết kế bài kiểm tra, phần kiểm tra Listening tôi có thể đọc cho học sinh nghe hoặc tận dụng bộ băng đĩa mà chúng ta đang có( gồm có phần Reading, Listening và Language Focus trong SGK). Ví dụ, ở bài kiểm tra 1 tiết , phần kiểm tra Listening tôi có thể cho học sinh nghe một số câu ở phần Language Focus và yêu cầu các em điền một số từ còn thiếu. Hoặc ở bài kiểm tra nghe 15 phút, tôi cho học sinh nghe một đoạn trong bài đọc phần Reading và thiết kế các dạng bài tập như trả lời câu hỏi, lựa chọn, bài tập đúng/sai... Với cách làm trên, tôi thấy học sinh của mình đã chú trọng hơn đến việc học tập và rèn luyện kĩ năng nghe, các em cũng học nghe có hiệu quả hơn. 5. Chuẩn bị và sử dụng tốt trang thiết bị và đồ dùng dạy học. Để có một tiết học nghe đạt hiệu quả thì khâu chuẩn bị và sử dụng trang thiết bị, đồ dùng dạy học của giáo viên là rất quan trọng. Hiện nay, ở nhiều trường cũng đã quan tâm đầu tư đài, đĩa phục vụ cho tiết Listening của bộ Created by Ngo Thi Thao- Luong Dac Bang high school 13 How to help 10th grade students develop listening skill môn Tiếng Anh. Tuy nhiên không phải cứ đến giờ là ta chỉ việc bật băng cho học sinh nghe và yêu cầu các em làm các bài tập( task) trong SGK. Đó là kiểm tra nghe chứ chưa phải dạy nghe. Bản thân tôi trong quá trình dạy học nghe thấy rằng muốn giờ học đạt hiệu quả thì trước khi lên lớp, chúng ta cần phải nghe trước bài, xem chỗ nào là khó đối với học sinh, cần lưu ý từ ngữ, cấu trúc nào, cần dừng ở đâu, chất lượng đài, đĩa đã đảm bảo chưa...vv. Làm được như vậy thì khi lên lớp chúng ta sẽ không bị động, học sinh sẽ không phải bực bội, chán nản vì những lí do như đĩa vấp, loa rè, sự lúng túng, vụng về của giáo viên trong việc điều khiển thiết bị dạy học. Có như vậy thì chúng ta mới tận dụng được tối đa thời gian ở trên lớp, tránh được tình trạng" cháy giáo án" và giúp học sinh có nhiều cơ hội để rèn luyện và phát triển kĩ năng nghe. Ngoài ra tuỳ vào nội dung của từng bài học mà chúng ta có thể chuẩn bị thêm các dụng cụ dạy học khác để góp phần làm cho giờ học trở nên sinh động và hấp dẫn hơn. Ví dụ, khi dạy Unit 9 thì tôi lên mạng để tìm kiếm các hình ảnh về loài cá voi. Hoặc ở Unit 12 thì tôi lại sưu tầm đĩa nhạc có bài hát " Tiến Quân Ca" của nhạc sĩ Văn Cao. 6. Khuyến khích học sinh thực hành. Chúng ta cần nhớ rằng học ngoại ngữ phải thông qua thực hành, thực hành và thực hành nhiều hơn. Tôi thường động viên học sinh của mình ngoài việc thực hành trong các tiết Listening ở trên lớp thì các em nên mua thêm băng đĩa để luyện nghe ở nhà nếu có điều kiện. Tuy nhiên điều này là hơi khó nhưng chúng ta vẫn cố gắng khuyến khích các em, giúp các em có thêm niềm tin yêu vào môn học. Hoặc trong thời đại công nghệ thông tin hiện nay, các em có thể rèn luyện kĩ năng nghe hiểu thông qua mạng Internet, nghe các bản tin Tiếng Anh trên đài, trên truyền hình.... Như vậy các em sẽ có nhiều cơ hội để tiếp xúc với Tiếng Anh, kĩ năng nghe hiểu của các em nhờ đó cũng sẽ được cải thiện. Chắc chắn các em sẽ thích học Listening ở trên lớp và học có hiệu quả hơn. Mặt khác để tăng thêm cơ hội cho học sinh được thực hành, thỉnh thoảng vào đầu hoặc cuối các tiết học ở trên lớp( nếu thời gian cho phép), đặc biệt là những buổi học bồi dưỡng, phụ đạo( ở trường tôi hầu như tất cả các lớp đều có những buổi học bồi dưỡng, phụ đạo trong tuần), tôi thường cho các em nghe một đoạn bài hát nổi tiếng, quen thuộc với các em và yêu cầu điến một Created by Ngo Thi Thao- Luong Dac Bang high school 14 How to help 10th grade students develop listening skill số từ còn thiếu. Ví dụ, tôi cho các em nghe một đoạn bài hát " My heart will go on" trong phim" Titanic" như sau: Every night in my....(1).... I see you, I ...(2)...you. That...(3)...how I know you go on. Far across the...(4)...and spaces...(5)...us.You have come to... (6)...you go on. Near,...(7)...wherever you are. I believe...(8)...the heart does go on. ...(9)...more you open the door. And you're here in my...(10).... and my heart will go on and on. Kết quả là các em thấy rất thích thú,vừa được thực hành lại vừa được thư giãn. Ngoài ra tôi còn khuyến khích học sinh của mình nghe nhạc Tiếng Anh lúc các em thư giãn ở nhà. Đây là một phương pháp hiệu quả để học Tiếng Anh, là cách để nâng cao khả năng nhớ từ lâu hơn, giúp các em cảm nhận và hiểu những từ hoa mỹ, trữ tình trong lời bài hát. Chúng ta cần khuyến khích học sinh thực hành bởi vì" Practice makes perfect" ( Thực hành làm cho hoàn thiện). Tuy nhiên việc thực hành cần phải được tiến hành một cách thường xuyên và đều đặn thì mới có hiệu quả, little + often( ít mà thường xuyên) tốt hơn lot + sometimes( nhiều nhưng chỉ thỉnh thoảng). C. KẾT LUẬN 1. Kết quả nghiên cứu Sau một năm áp dụng các phương pháp( như phần trình bày ở trên), tôi đã thu được những kết quả đáng khích lệ. Đa số học sinh đã dần dần phát triển và nâng cao được kĩ năng nghe hiểu của mình. Kết quả cụ thể mà tôi tiến hành khảo sát 100 em học sinh ở 3 lớp tôi dạy là 10A1, 10A2 và 10A14 như sau: ĐẦU NĂM HỌC Mức độ nghe hiểu Nghe hiểu hết nội dung và làm được tất cả bài tập Nghe hiểu được nội dung chính và làm được 50% bài tập Chỉ nghe được một số câu, từ và làm được 20% bài tập Không nghe được gì Số lượng 1 10 Phần trăm 1% 10% 56 56% 33 33% CUỐI NĂM HỌC Mức độ nghe hiểu Số Phần trăm so Created by Ngo Thi Thao- Luong Dac Bang high school 15 How to help 10th grade students develop listening skill lượng 10 31 với đầu năm Tăng 9% Nghe hiểu hết nội dung và làm được tất cả bài tập Nghe hiểu được nội dung chính và làm được 50% Tăng 21% bài tập Chỉ nghe được một số câu, từ và làm được 20% 40 Giảm 16% bài tập Không nghe được gì 19 Giảm 14% 2. Kiến nghị, đề xuất. Nhìn chung ở trường tôi cơ sở vật chất và các phương tiện nghe nhìn để phục vụ cho việc dạy- học ngoại ngữ trong những năm gần đây đã được nhà trường quan tâm nhưng vẫn chưa thực sự đầy đủ.Vì vậy tôi mong rằng nhà trường sẽ quan tâm nhiều hơn nữa đến bộ môn Tiếng Anh, đầu tư thêm cho chúng tôi nhiều loại băng,đĩa có chất lượng cao. Thực chất, chúng tôi mới chỉ có bộ đĩa về phần Reading,Listening và Language Focus trong SGK còn các loại đĩa khác để tham khảo, dùng làm tài liệu thiết kế bài kiểm tra nghe thì chưa có. Ngoài ra, do đặc thù của việc dạy và học kĩ năng Listening, chúng tôi cần nhà trườngđầu tư phòng học tiếng dành riêng cho bộ môn để học sinh không bị phân tán bởi tiếng ồn bên ngoài lớp học. Mặt khác, các chủ đề phong phú,đa dạng trong SGK với nhiều kiến thức xã hội ở nhiều lĩnh vực khác nhau cũng là một khó khăn cho giáo viên trong quá trình giảng dạy. Không phải giáo viên nào cũng có thể cung cấp cho học sinh những thông tin mà các em cần hoặc giải đáp những thắc mắc của các em một cách thoả đáng. Ví dụ, ở tiết Listening Unit 11, Task 1 có một địa danh viết bằng Tiếng Việt không dấu" Quen Voi". Hẳn là nhiều giáo viên và học sinh sẽ không biết thực chất tên đầy đủ Tiếng Việt của nó là gì. Trong sách giáo viên cũng không thấy nói đến. Vì vậy, khi dạy phần này tôi phải lên mạng tìm kiếm thông tin và mới biết tên là " Quèn Voi". Như vậy sẽ rất vất vả cho giáo viên khi phải thu thập đầy đủ thông tin, số liệu liên quan đến chủ đề bài học mà trong SGK lẫn sách giáo viên đều không có. Vì vậy, tôi có một đề xuất là Bộ Giáo Dục nên biên soạn thêm một cuốn sách để hỗ trợ cho giáo viên thêm những tư liệu đối với từng bài học. Trên đây chỉ là một vài ý kiến kinh nghiệm nhỏ của bản thân tôi, chắc chắn sẽ không tránh khỏi sai sót hoặc nhầm lẫn. Vì vậy tôi rất mong được sự góp ý của các đồng nghiệp để sáng kiến của tôi được áp dụng có hiệu quả hơn Created by Ngo Thi Thao- Luong Dac Bang high school 16 How to help 10th grade students develop listening skill trong những năm tiếp theo. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hoằng Hoá, ngày 10 tháng 06 năm 2011 Người viết: Ngô Thị Thảo D. TÀI LIỆU THAM KHẢO 3. Sách giáo khoa Tiếng Anh 10( Xuất bản năm 2006- Nhà xuất bản Giáo Dục) 4. Sách giáo viên Tiếng Anh 10( Xuất bản năm 2006- Nhà xuất bản Giáo Dục) 5. Tài liệu bồi dưỡng giáo viên lớp 10( Xuất bản năm 2006- Nhà xuất bản Giáo Dục) 6. Đổi mới phương pháp dạy Tiếng Anh ở THPT Việt Nam( Tác giả Hoàng Văn Vân- Nguyễn Thị Chi- Hoàng Thị Xuân Hoa- Nhà xuất bản Giáo Dục) 7. Thiết kế bài giảng Tiếng Anh 10( Tác giả Chu Quang Bình- Nhà xuất bản Hà Nội) 6. English language teaching methodology ( Teacher 's work book) Created by Ngo Thi Thao- Luong Dac Bang high school 17 How to help 10th grade students develop listening skill ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................ ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. Sáng kiến xếp loại........ ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CẤP TỈNH ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. Sáng kiến xếp loại........ Created by Ngo Thi Thao- Luong Dac Bang high school 18