Tài liệu Skkn một số bài giảng sinh học thpt có tích hợp giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả

A. §Æt vÊn ®Ò. HiÖn nay việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả chính là sự quan tâm không chỉ của cá nhân, một tổ chức, một quốc gia nào mà là của toàn thế giới, vì năng lượng hiện nay do con người tạo ra phần lớn từ nguồn năng lượng hoá thạch của trái đất, những nguồn năng lượng đó không phải là vô tận mà còn gây ô nhiễm môi trường rất lớn làm biến đổi khí hậu toàn cầu, ảnh hưởng tới đời sống hàng triệu con người (phần lớn là người nghèo). Vì vậy mỗi một công dân phải có nhận thức đúng trách nhiệm bảo vệ môi trường, yêu thiên nhiên và khai thác, sử dụng hợp lý nguồn năng lượng trong thiên nhiên. Đi đôi với giáo dục ý thức sử dụng năng lượng tiết kiệm cho người lớn chúng ta phải tuyên truyền và giáo dục ý thức sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả cho học sinh là một bộ phận không nhỏ của xã hội.Vì giáo dục từ nhỏ để tạo thành thói quen cho các em, từ thói quen dẫn đến hành động cụ thể, qua các em về tuyên truyền về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả với gia đình và những người xung quanh.Vừa qua tôi đã được tham gia lớp tập huấn triển khai dạy tích hợp nội dung giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, với tinh thần chỉ đạo của nghành, với nhận thức về tầm quan trọng của vấn đề bảo vệ môi trường, tôi đã mạnh dạn soạn những bài giảng sinh học có nội dung tích hợp giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả để làm tư liệu dạy học trong trường THPT. B. Giải quyết vấn đề: I- Cơ sở lý luận: Tích hợp giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong môn sinh học ở trường THPT nhằm mục tiêu: - Giúp học sinh có nhận thức đúng về trách nhiệm của bản thân trong việc bảo vệ môi trường, khai thác và sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên thiên nhiên thông qua các bài học trên lớp, các bài ngoại khoá: + Các bài ngoại khoá, các bài thực hành, tin, ảnh về tình trạng người dân vào rừng chặt phá. + Hoạt động hô hấp, quang hợp của cây xanh liên quan đến chuyển đổi năng lượng trong tự nhiên. +Việc thuần hoá và nuôi dưỡng các loại động vật để phục vụ nhu cầu của con người có liên quan đến việc sử dụng năng lượng. Do vậy cần phải hiểu được đặc điểm cấu tạo thích nghi và tập tính của động vật để áp dụng vào việc chăn nuôi để sử dụng nguồn năng lượng tiết kiệm. + Hoạt động hô hấp của con người cũng liên quan đến việc sử dụng năng lượng. + Vấn đề dân số là một áp lực đối với việc sử dụng nguồn tài nguyên. 1 - Qua đó học sinh liên hệ thực tế để chống ô nhiễm môi trường: Tăng cường sử dụng nguồn năng lượng sạch : năng lượng mặt trời, năng lượng gió, năng lượng thuỷ triều…tăng cường bảo vệ rừng, bảo vệ cây xanh… II- Cơ sở thực tiễn: Gi¸o dôc sö dông NLTK & HQ trong nhµ trường lµ gãp phÇn thùc hiÖn LuËt thùc hµnh tiÕt kiÖm, chèng l·ng phÝ ngµy 09/12/2005 cña Quèc héi. Trong LuËt nµy, t¹i §iÒu 63 kho¶n 2 cã nªu: “Nhµ nước khuyÕn khÝch toµn d©n tiÕt kiÖm trong sö dông ®iÖn, nước sinh ho¹t vµ tiªu dïng hµng ngµy”. - Sö dông NLTK & HQ gãp phÇn chèng hiÖn tưîng Êm lªn toµn cÇu, ®Ó gi÷ l¹i sù tån t¹i cña nhiÒu quèc gia kh«ng bÞ nhÊn ch×m trong biÓn nước; gãp phÇn g×n gi÷ m«i trường sèng cña chóng ta. - X¸c ®Þnh viÖc gi¸o dôc sö dông NLTK & HQ cho häc sinh ph¶i b¾t ®Çu tõ viÖc gi¸o dôc ý thøc vµ thùc hµnh sö dông nguån ®iÖn, nguån nước s¹ch ®¶m b¶o tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶ ngay t¹i nhµ trưêng. - Dựa vµo nh÷ng c¨n cø cã tÝnh ph¸p lý ®Ó thùc hiÖn gi¸o dôc häc sinh sö dông n¨ng lượng tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶, như: + NghÞ ®Þnh 102/2003/N§-CP cña ChÝnh phñ vÒ “Sö dông n¨ng lượng tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶”, trong NghÞ ®Þnh nµy ®· yªu cÇu: gi¸o dôc, ®µo t¹o, phæ biÕn th«ng tin tuyªn truyÒn céng ®ång trong lÜnh vùc ph¸t triÓn, thóc ®Èy sö dông NLTK & HQ, b¶o vÖ m«i trường. + §Ò ¸n cña Chư¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia vÒ “Sö dông n¨ng lượng tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶” theo QuyÕt ®Þnh sè 79/2006/Q§ cña Thñ tướng ChÝnh phñ lµ ®ưa c¸c néi dung vÒ gi¸o dôc sö dông NLTK & HQ vµo hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n th«ng qua viÖc gi¶ng d¹y lång ghÐp c¸c kiÕn thøc vÒ sö dông NLTK & HQ vµo c¸c m«n häc ë c¸c cÊp tõ tiÓu häc ®Õn THPT. - Quan ®iÓm trong c«ng t¸c gi¸o dôc häc sinh sö dông n¨ng lượng tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶ th«ng qua d¹y lång ghÐp, tÝch hîp vµo c¸c m«n häc còng như c¸c ho¹t ®éng Gi¸o dôc NGLL nh»m: + Trang bÞ cho häc sinh nh÷ng kiÕn thøc tèi thiÓu vÒ n¨ng lượng vµ vai trß cña n¨ng lượng trong ®êi sèng con người; cho c¸c em thÊy ®ược sù c¹n kiÖt cña nguån tµi nguyªn ho¸ th¹ch trªn toµn cÇu, tr¸ch nhiÖm x©y dùng vµ b¶o vÖ m«i trường cña con người ®Ó gi¶m hiÓm häa thiên tai, ý thøc ®ược tÇm quan träng cña viÖc sö dông NLTK & HQ, do ®ã tõng người ph¶i sö dông NLTK & HQ. + Trang bÞ cho c¸c em kiÕn thøc khoa häc vÒ nh÷ng biÖn ph¸p th«ng thường ®Ó sö dông mét c¸ch tiÕt kiÖm vµ cã hiÖu qu¶ c¸c nguån n¨ng lượng hiÖn cã, tõ ®ã c¸c em cã thÓ tuyªn truyÒn, gi¶i thÝch, thuyÕt phôc vµ phæ biÕn cho người kh¸c vÒ sö dông NLTK & HQ ®ång thêi b¶n th©n häc sinh gư¬ng mÉu thùc hiÖn sö dông tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶ n¨ng lượng (cô thÓ lµ nguån ®iÖn, nguån nước s¹ch) trong gia ®×nh, n¬i häc tËp vµ trong céng ®ång. 2 + Th«ng qua c¸c ho¹t ®éng tËp thÓ cña nhµ trường vµ cña tæ chøc §oµn thanh niªn, kh¬i dËy cho c¸c em ý tưởng t×m kiÕm nguån n¨ng lượng xanh (v× nguån n¨ng lưîng ho¸ th¹ch ®· ngµy cµng c¹n kiÖt) còng như nh÷ng biÖn ph¸p cã tÝnh kü thuËt, c¸ch thøc phæ biÕn sö dông NLTK & HQ. 3 III- Các bài giảng có nội dung tích hợp giáo dục sử dụng năng lượng hiệu quả, tiết kiệm: Phần 1: Sinh học lớp 10. Bài 1: CÁC CẤP TỔ CHỨC CỦA THẾ GIỚI SỐNG I.Mục tiêu: 1. Kiến thức: HS giải thích được tổ chức và nguyên tắc thứ bậc trong thế giới sống, đặc điểm chung của các cấp độ tổ chức sống. 2. Kĩ năng: Rèn luyện tư duy hệ thống và rèn luyện phương pháp tự học. 3. Giáo dục cho học sinh về cơ sở khoa học về các cấp độ tổ chức sống trong sinh giới. Liên hệ thực tế ý thức bảo vệ môi trường, đảm bảo hệ sinh thái đạt hiệu suất cao,khai thác nguồn sống hiệu quả nhất II.Chuẩn bị: Hình vẽ các cấp độ tổ chức của thế giới sống. III.Phương pháp dạy học: Vấn đáp + trực quan, hoạt động nhóm. IV. Tæ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y vµ häc: 1. æn định lớp: 2. Bài mới: Hoạt động thầy trò Hoạt động 1: Các cấp tổ chức sống: (?) Sinh vật khác vật vô sinh ở những điểm nào ? HS (?) Học thuyết tế bào cho biết những điều gì ? HS: SV có những biểu hiện sống như: TĐC, sinh trưởng,... ? Hãy quan sát hình vẽ sgk và nhận xét c¸ch thøc tæ chøc cña thÕ giíi sèng? HS: quan h×nh vÏ th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi c©u hái. GV: nhËn xÐt vµ bæ sung Hoạt động 2: Đặc điểm các cấp tổ chức sống: (?) Hãy cho biết các cấp độ tổ chức cơ bản của thế giới sống ? HS: 4 Nội dung I. Các cấp tổ chức của thế sống: - Thế giới sinh vật được tổ chức theo thứ bậc chặt chẽ. - Tế bào là đơn vị cơ bản cấu tạo nên mọi cơ thể sinh vật. Mọi hoạt động sống đều diễn ra ở tế bào. - Các cấp tổ chức cơ bản của tổ chức sống bao gồm: Tế bào, cơ thể, quần thể, quần xã và hệ sinh thái. II. Đặc điểm chung của các cấp tổ chức sống: 1. Tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc: - Nguyên tắc thứ bậc: là tổ chức sống cấp dưới làm nền tảng để xây dựng nên tổ chức (?) Tại sao nói tế bào là đơn vị cơ bản cấu tạo nên mọi cơ thể sinh vật ? HS: (?) Nguyên tắc thứ bậc là gì ? HS: (?) Thế nào là đặc điểm nổi trội ? Cho ví dụ ? HS: (?) Đặc điểm nổi trội đặc trưng cho cơ thể sống là gì ? HS: (?) Hệ thống mở là gì ? Sinh vật và môi trường có mối quan hệ như thế nào ? HS: (?) Làm thế nào để SV có thể sinh trưởng, phát triển tốt nhất trong môi trường ? (?) Tại sao ăn uống không hợp lí sẽ bị bệnh ? (?) Vì sao sự sống tiếp diễn liên tục từ thê hệ này sang thế hệ khác? HS: (?) Vì sao cây xương rồng khi sống trên sa mạc có nhiều gai dài và nhọn? HS: th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi c©u hái. GV: nhËn xÐt vµ bæ sung - - - - - sống cấp trên. Đặc điểm nổi bậc là đặc điểm của một cấp tổ chức nào đó được hình thành do sự tương tác của các bộ phận cấu tạo nên chúng. Đặc diểm này không thể có được ở cấp tổ chức nhỏ hơn. Đặc điểm nổi trội đặc trưng cho thế giới sống là: TĐC và NL, sinh trưởng, phát triển, sinh sản, cảm ứng, khả năng tự điều chỉnh cân bằng nội môi, tiến hoá thích nghi với môi trường. 2. Hệ thống mở và tự điều chỉnh: Hệ thống mở: SV ở mọi cấp độ tổ chức đều không ngừng trao đổi chất và năng lượng với môi trường. Sinh vật không chỉ chịu sự tác động của môi trường mà còn góp phần làm biến đổi môi trường. Khả năng tự điều chỉnh của hệ thống sống nhằm đảm bảo duy trì và điều hoà cân bằng động trong hệ thống để tồn tại và phát triển. 3. Thế giới sống liên tục phát triển: Sự sống tiếp diễn liên tục nhờ sự truyền thông tin trên AND từ thế hệ này sang thế hệ khác. Các sinh vật trên trái đất có chung nguồn gốc. Sinh vật có cơ chế phát sinh biến dị di truyền được tự nhiên chọn lọc nên thích nghi với môi trường và tạo nên một thế giới sống đa dạng và phong phú -> Sinh vật không ngừng tiến hoá. BÀI 2: CACBONHIDRAT VÀ LIPIT I. Môc tiªu : Giíi thiÖu sö dông nguån n¨ng lîng tõ hîp chÊt Cacbonhi®rat thay thÕ nguån n¨ng lîng kh¸c. CÇn ph¶i thêng xuyªn cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c chÊt cho c¬ thÓ ®Ó ®¶m b¶o ®Çy ®ñ 5 n¨ng lîng cho c¸c ho¹t ®éng sèng. Kh«ng ¨n d thõa c¸c chÊt => cã thÓ g©y bÖnh l·ng phÝ n¨ng lîng. 1. KiÕn thøc Sau khi häc xong bµi nµy HS cã thÓ: - LiÖt kª ®îc tªn c¸c lo¹i ®êng ®¬n, ®êng ®«i, vµ ®êng ®· cã trong c¬ thÓ sinh vËt. - Tr×nh bµy ®îc chøc n¨ng cña mét sè lo¹i ®êng trong c¬ thÓ sinh vËt. - LiÖt kª c¸c lo¹i lipit cã trong c¬ thÓ sinh vËt. - Tr×nh bµy chøc n¨ng cña c¸c lo¹i lipit. 2. Kü n¨ng - Ph©n biÖt ®îc saccarit vµ lipit vÒ cÊu t¹o, tÝnh chÊt, vai trß. 3. Th¸i ®é, hµnh vi - RÌn kü n¨ng ph©n tÝch, so s¸nh ®Ó ph©n biÖt c¸c chÊt. II. ThiÕt BÞ D¹y Häc CÇn ThiÕt - H×nh 4.1; 4.2 trong SGK. - Tranh ¶nh (hay mÉu vËt thËt) c¸c lo¹i thùc phÈm, hoa qu¶ cã nhiÒu ®êng vµ lipit, ®êng gluc«z¬ vµ fruct«z¬ tinh khiÕt. III. TiÕn Tr×nh Tæ Chøc Bµi Häc 1. Bµi cò a. C¸c nguyªn tè vi lîng cã vai trß nh thÕ nµo ®èi víi sù sèng? Cho mét vµi vÝ dô vÒ nguyªn tè vi lîng ë ngêi. b. T¹i sao khi t×m kiÕm sù sèng trªn hµnh tinh kh¸c trong vò trô c¸c nhµ khoa häc tríc hÕt l¹i t×m xem ë ®ã cã níc hay kh«ng? 2. PhÇn më bµi - ThÕ nµo lµ hîp chÊt h÷u c¬? - ChÊt h÷u c¬ kh¸c víi chÊt v« c¬ nh thÕ nµo? - Trong tÕ bµo cã nh÷ng lo¹i ®¹i ph©n tö h÷u c¬ nµo? - T¹i sao ngêi ta gäi lµ ®¹i ph©n tö? 3. Néi dung bµi häc Môc ®Ých vµ néi dung d¹y häc Cã 4 lo¹i ®¹i ph©n tö h÷u c¬ quan träng cÊu t¹o nªn mäi tÕ bµo cña c¬ thÓ lµ cacbohidrat, lipit, pr«tªin vµ c¸c axit nuclªic. 6 Ho¹t ®éng cña GV vµ HS - GV cho HS ®äc SGK vµ ph¸t vÊn: C¸c hîp chÊt h÷u c¬ quan träng cÊu t¹o nªn mäi lo¹i tÕ bµo cña c¬ thÓ lµ g×? - §Æc ®iÓm chung cña nhãm c¸c hîp chÊt h÷u c¬? (§îc cÊu t¹o theo nguyªn t¾c ®a ph©n do nhiÒu ®¬n ph©n kÕt hîp l¹i) GV: yªu cÇu HS ®äc lÖnh trong phÇn I I. CACBOHIDRAT (Gluxit) 1. CÊu tróc hãa häc Lµ hîp chÊt h÷u c¬ ®¬n gi¶n chØ chøa 3 lo¹i nguyªn tè lµ C, H, O ®îc cÊu t¹o theo nguyªn t¾c ®a ph©n. C¸c d¹ng ®êng ®¬n (6C) glu«z¬, fruct«z¬, galact«z¬. §êng ®«i: Gåm 2 ph©n tö ®êng ®¬n cïng lo¹i hay kh¸c lo¹i. Cã vÞ ngät vµ tan trong níc. Gluc«z¬ + Fruct«z¬  Saccar«z¬ + H2O C¸c d¹ng ®êng ®«i: saccar«z¬ (®êng mÝa), lact«z¬ (®êng s÷a), mant«z¬ (®êng m¹ch nha) §êng ®a: gåm nhiÒu ph©n tö ®êng liªn kÕt víi nhau (glic«gen, tinh bét, xenlul«z¬, kitin) 2. Chøc n¨ng cña cacbohidrat - Lµ nguån n¨ng lîng dù tr÷ cña tÕ bµo vµ c¬ thÓ - CÊu t¹o nªn tÕ bµo vµ c¸c bé 7 SGK vµ tr¶ lêi lÖnh - Lµ hîp chÊt h÷u c¬ ®îc cÊu thµnh tõ C, H, vµ O theo c«ng thøc chung (CH2O)n, trong ®ã tØ lÖ gi÷a H vµ O gièng nh H2O. VD: C6H12O6 §êng ®¬n cã nh÷ng d¹ng nµo? KÓ tªn c¸c d¹ng ®êng ®¬n? Vai trß cña nã? GV bæ sung: Gluc«z¬ (®êng nho) cã ë thùc vËt vµ ®éng vËt; Fruct«z¬ (®êng qu¶) cã ë nhiÒu thùc vËt; Galact«z¬ (cã trong ®êng s÷a) cã nhiÒu trong s÷a cña ®éng vËt. GV: HS h·y kÓ tªn c¸c lo¹i ®êng ®«i? HS tr¶ lêi; GV bæ sung cñng cè thªm. + §êng saccar«z¬ (®êng mÝa) cã nhiÒu trong th©n c©y mÝa, cñ c¶i ®êng, cñ cµ rèt + §êng lact«z¬ (®êng s÷a) cã trong s÷a ®éng vËt. CÊu t¹o gåm 1 ptö gluc«z¬ vµ 1 ptö galact«z¬. + §êng mant«z¬ (®êng m¹ch nha) gåm 2 ph©n tö gluc«z¬. Cã thÓ chÕ biÕn b»ng c¸ch lªn men tinh bét. HS quan s¸t h×nh 4.1 nhËn xÐt cÊu tróc cña ph©n tö xenlul«z¬ GV nªu c©u hái ph¸t vÊn: - §êng ®a cã nh÷ng lo¹i nµo? TÝnh chÊt chung cña chóng? - Tinh bét tån t¹i ë ®©u? Con ngêi dïng tinh bét ë d¹ng nµo? - Gi¶i thÝch t¹i sao khi ta ¨n c¬m cµng nhai nhiÒu cµng thÊy cã vÞ ngät? GV nªu c©u hái ph¸t vÊn: - C¬ thÓ chóng ta cã tiªu hãa ®îc xenlul«z¬ kh«ng? Vai trß cña chóng trong c¬ thÓ con ngêi? - Tr©u bß tiªu hãa ®îc xenlul«z¬ lµ nhê vµo ®©u? GV cho HS xem tranh mét sè lo¹i ®êng HS ®äc môc 2 SGK th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi chøc n¨ng cña cacbohidrat. Nªu vÝ dô vÒ vai trß. phËn c¬ thÓ II. LIPIT Lµ nhãm chÊt h÷u c¬ kh«ng tan trong níc, chØ tan trong c¸c dung m«i h÷u c¬ nh benzen, ªte, clorofooc.  DÇu vµ mì - Gåm glizªrol (mét lo¹i rîu 3 C) liªn kÕt víi 3 axit bÐo. - Chøc n¨ng: dù tr÷ n¨ng lîng cho tÕ bµo vµ c¬ thÓ.  C¸c ph«tpholipit - Ph«tpholipit cã cÊu tróc gåm hai ph©n tö axit bÐo liªn kÕt víi mét ph©n tö glixªrol, vÞ trÝ thø ba cña ph©n tö glixerol ®îc liªn kÕt víi nhãm photphat - CÊu t¹o nªn c¸c lo¹i mµng cña tÕ bµo  Hoocm«n: - Cã b¶n chÊt lµ ster«it nh testostªr«n hay estr«gen. Colestªr«n tham gia vµo cÊu t¹o mµng tÕ bµo.  C¸c lo¹i s¾c tè nh diÖp lôc, s¾c tè cña vâng m¹c ë m¾t ngêi vµ mét sè lo¹i vitamin A, D, E vµ K GV nªu c©u hái ph¸t vÊn: TÝnh chÊt cña lipit? C¸c d¹ng lipit thêng gÆp ë trong tù nhiªn lµ g×? H·y cho biÕt mì vµ dÇu kh¸c nhau ë ®Æc ®iÓm nµo? T¹i sao? GV sö dông h×nh cÊu tróc cña photpholipit cho HS quan s¸t th¶o luËn nhãm vµ m« t¶ cÊu tróc cña ph©n tö photpholipit - Trong c¬ thÓ cã c«lestªr«n lµ chÊt tham gia vµo thµnh phÇn cÊu t¹o cña mµng tÕ bµo. NÕu hµm lîng colestªr«n qu¸ nhiÒu sÏ tÝch ®äng trong m¹ch m¸u g©y bÖnh x¬ cøng m¹ch  ®ét quþ tim. - T¹i sao khi ¨n nhiÒu mì ®éng vËt th× sÏ bÞ thõa colestªr«n trong m¸u? - C¸c hoom«n sinh dôc nh test«stªr«n (ë nam) vµ ¬str«gen (ë n÷), còng nh mét sè vitamin A, D, E vµ K ®Òu thuéc chÊt lip«it. Khi bÞ bÖnh ®¸i ®êng lµ do d thõa gluc«z¬ trong m¸u nªn kiªng ¨n nhiÒu chÊt ngät, ngêi giµ bÞ bÖnh tim m¹ch kh«ng thÓ ¨n nhiÒu mì ®éng vËt, nhiÒu thøc ¨n giµu colesteron mµ nªn ¨n thay thÕ b»ng dÇu thùc vËt ®Ó ®Ò phßng tÝch lòy qu¸ nhiÒu colesteron g©y x¬ v÷a m¹ch m¸u. Nªn ¨n nhiÒu rau kh«ng chØ ®Ó cã nhiÒu vitamin mµ cßn cã chÊt x¬ trong ruét giµ phßng ung th ruét giµ. - T¹i sao c¸c ®éng vËt ngñ ®«ng nh gÊu thêng cã líp mì rÊt dµy? (dù tr÷ n¨ng lîng). 4. Cñng cè - Sö dông c¸c c©u hái trong SGK. 5. Bµi vÒ nhµ HS tr¶ lêi c¸c c©u hái cuèi bµi vµo vë vµ GV ®Æt thªm c¸c c©u hái. 8 Bµi 13: Khái quát về năng lượng và chuyển hóa vật chất I. Mục tiêu: HS trao ®æi ®Ó thÊy ®îc r»ng n¨ng lîng trong thÕ giíi sèng ®îc b¾t ®Çu tõ ¸nh s¸ng mÆt trêi, chuyÓn tíi c©y xanh. vµ qua chuçi thøc ¨n ®i vµo ®éng vËt råi cuèi cïng chuyÓn thµnh nhiÖt ph¸t t¸n vµo m«i trêng. Qua mçi bËc dinh dìng n¨ng lîng bÞ mÊt díi d¹ng nhiÖt -> h¹n chÕ tiªu hao n¨ng lîng. - M« t¶ ®îc cÊu tróc vµ nªu ®îc chøc n¨ng cña ATP - Ph©n biÖt ®îc thÕ n¨ng vµ ®éng n¨ng - Gi¶i thÝch ®îc qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi vËt chÊt diÔn ra nh thÕ nµo II. ThiÕt BÞ D¹y Häc - Tranh vÏ minh häa cho kh¸i niÖm thÕ n¨ng vµ ®éng n¨ng - H×nh 13.1 SGK (cÊu tróc ATP) - H×nh 13.2 SGK (qu¸ tr×nh tæng hîp vµ ph©n gi¶i ATP) III. Gîi ý TiÕn Tr×nh Tæ Chøc Bµi Häc 1. Bµi cò a. ThÕ nµo lµ vËn chuyÓn thô ®éng? b. Ph©n biÖt vËn chuyÓn thô ®éng víi vËn chuyÓn chñ ®éng? c. T¹i sao muèn gi÷ rau t¬i, ta ph¶i thêng xuyªn v¶y níc vµo rau? d. Tèc ®é khuyÕch t¸n cña c¸c chÊt qua mµng tÕ bµo phô thuéc vµo nh÷ng yÕu tè nµo? 2. PhÇn më bµi Mçi c¬ thÓ sèng ®Òu dïng n¨ng lîng ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh sèng. sù sinh trëng cña tÕ bµo, sù vËn ®éng vµ dÉn truyÒn ph©n tö vËt chÊt qua mµng, tÊt c¶ c¸c Ho¹t ®éng cña tÕ bµo ®Òu cÇn n¨ng lîng. VËy n¨ng lîng lµ g×? Cã nh÷ng d¹ng n¨ng lîng nµo trong tÕ bµo sèng? Chóng chuyÓn hãa ra sao? 3. Néi dung bµi míi Kh¸i qu¸t vÒ n¨ng lîng vµ chuyÓn hãa vËt chÊt Môc ®Ých néi dung bµi häc Ho¹t ®éng cña GV vµ HS I. N¨ng lîng vµ c¸c d¹ng n¨ng lîng trong thÕ giíi sèng 1. Kh¸i niÖm vÒ n¨ng lîng - N¨ng lîng lµ kh¶ n¨ng sinh GV gäi mét vµi HS nªu c¸c d¹ng n¨ng lc«ng hay kh¶ n¨ng mang l¹i îng trong tù nhiªn. nh÷ng thay ®æi (thay ®æi vÒ Híng dÉn HS ®äc néi dung SGK: c¸c liªn kÕt hãa häc) - N¨ng lîng lµ g×? - Cã hai lo¹i n¨ng lîng: ®éng - Cã mÊy d¹ng n¨ng lîng? n¨ng vµ thÕ n¨ng. §éng n¨ng - §éng n¨ng lµ g×? ThÕ n¨ng lµ g×? lµ d¹ng n¨ng lîng s½n sµng - Nh÷ng d¹ng n¨ng lîng cã trong tÕ bµo? sinh ra c«ng. ThÕ n¨ng lµ lo¹i - N¨ng lîng chñ yÕu cã trong tÕ bµo lµ 9 n¨ng lîng dù tr÷, cã tiÒm n¨ng sinh c«ng. - Trong tÕ bµo tån t¹i díi nhiÒu d¹ng kh¸c nhau: hãa n¨ng, nhiÖt n¨ng, ®iÖn n¨ng trong ®ã n¨ng lîng chñ yÕu cña tÕ bµo lµ d¹ng hãa n¨ng (n¨ng lîng tiÒm Èn trong c¸c liªn kÕt hãa häc) 2. ATP - ®ång tiÒn n¨ng lîng cña tÕ bµo - ATP lµ hîp chÊt hãa häc ®îc cÊu t¹o tõ 3 thµnh phÇn: a®ªnin, ®êng rib«z¬ vµ 3 nhãm phètphat. - ATP truyÒn n¨ng lîng cho c¸c hîp chÊt kh¸c th«ng qua chuyÓn nhãm photphat cuèi cïng ®Ó trë thµnh ADP (a®ªnozin ®iph«tphat) råi ngay lËp tøc l¹i ®îc g¸n thªm nhãm photphat ®Ó trë thµnh ATP - Trong qu¸ tr×nh chuyÓn hãa vËt chÊt ATP liªn tôc ®îc t¹o ra vµ gÇn nh ngay lËp tøc ®îc sö dông cho c¸c Ho¹t ®éng kh¸c nhau cña tÕ bµo mµ kh«ng ®îc tÝch tr÷ l¹i. V× thÕ mµ ngêi ta gäi ATP lµ ®ång tiÒn n¨ng lîng cña tÕ bµo. - Ho¹t ®éng cÇn n¨ng lîng cña tÕ bµo chia thµnh 3 lo¹i: • Tæng hîp nªn c¸c chÊt hãa häc míi cÇn thiÕt cho tÕ bµo: • VËn chuyÓn c¸c chÊt qua mµng • Sinh c«ng c¬ häc II. ChuyÓn hãa vËt chÊt - ChuyÓn hãa vËt chÊt lµ tËp hîp c¸c ph¶n øng hãa sinh x¶y ra bªn trong tÕ bµo nh»m duy tr× c¸c Ho¹t ®éng sèng cña tÕ bµo. Gåm ®ång hãa vµ dÞ hãa. - §ång hãa: tæng hîp c¸c vËt 10 lo¹i n¨ng lîng nµo? HS ®äc SGK theo híng dÉn vµ rót ra kh¸i niÖm n¨ng lîng. GV híng dÉn HS ®äc néi dung SGK: vµ sö dông h×nh 13.1 - CÊu t¹o cña ATP? - T¹i sao gäi lµ hîp chÊt cao n¨ng? (yªu cÇu HS ®äc h×nh vÏ ®Æc biÖt lµ vÞ trÝ hai nhãm photphat cuèi cïng) - ATP truyÒn n¨ng lîng cho c¸c hîp chÊt kh¸c b»ng c¸ch nµo? HS Quan s¸t h×nh 13.1 kÕt hîp víi ®äc SGK theo híng dÉn. GV híng dÉn HS ®äc tiÕp néi dung: - T¹i sao ATP ®îc gäi lµ ®ång tiÒn n¨ng lîng? - Ho¹t ®éng cña tÕ bµo cÇn sö dông ATP cã mÊy lo¹i, ®ã lµ nh÷ng lo¹i nµo? HS ®äc SGK theo híng dÉn ®Ó rót ra néi dung. GV diÔn gi¶i thªm: gièng nh trong c¸c Ho¹t ®éng cña kinh doanh, Ho¹t ®éng nµo còng cÇn ®Õn tiÒn, tÕ bµo còng vËy, Ho¹t ®éng nµo còng cÇn n¨ng lîng. Tuy nhiªn n¨ng lîng tiÒm Èn nhiÒu d¹ng kh¸c nhau kh«ng ph¶i lóc nµo còng s½n sµng ®Ó sö dông. ChØ cã ATP mét lo¹i n¨ng lîng ®îc tÕ bµo s¶n sinh ra lµ cã thÓ dïng cho mäi ph¶n øng cña tÕ bµo. V× vËy nã ®îc xem nh mét lo¹i ®ång tiÒn n¨ng lîng cña tÕ bµo. GV híng dÉn HS ®äc néi dung môc II: - ChuyÓn hãa vËt chÊt lµ g×? - Bao gåm nh÷ng lo¹i nµo? - ThÕ nµo lµ ®ång hãa? - ChuyÓn hãa vËt chÊt cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh g×? chÊt vµ tÝch lòy n¨ng lîng. HS ®äc môc II rót ra néi dung theo híng - DÞ hãa: gåm ph©n hñy c¸c dÉn. hîp chÊt phøc t¹p thµnh chÊt GV: híng dÉn HS quan s¸t h×nh 13.2 ®Ó ®¬n gi¶n ®ång thêi gi¶i phãng thÊy qu¸ tr×nh tæng hîp vµ ph©n gi¶i ATP. n¨ng lîng. - Với con người xây dựng khấu phần ăn - ChuyÓn hãa vËt chÊt lu«n hợp lý đối với từng đối tượng lao động. kÌm theo chuyÓn hãa n¨ng lVì sao? îng. 4. Cñng cè - GV cho HS ®äc néi dung tæng kÕt trong khung ®Ó tæng kÕt bµi. - Híng dÉn HS tr¶ lêi c©u hái cuèi bµi. - GV rót ra kÕt luËn: nh÷ng ngêi ho¹t ®éng c¬ b¾p nhiÒu sÏ cÇn ph¶i ¨n mét khÈu phÇn ¨n dåi dµo n¨ng lîng v× nh÷ng ho¹t ®éng liªn quan ®Õn c¬ b¾p cÇn tiªu tèn nhiÒu ATP. Nh÷ng ngêi ho¹t ®éng Ýt nÕu ¨n qu¸ nhiÒu thøc ¨n giµu n¨ng lîng mµ kh«ng ®îc sö dông sÏ dÔ dÉn ®Õn bÖnh bÐo ph× Phần 2: Sinh học lớp 11. Bài 2: QUÁ TRÌNH VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT TRONG CÂY I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức: - Mô tả được cấu tạo của cơ quan vận chuyển. - Thành phần của dịch vận chuyển. - Động lực đẩy dòng vật chất di chuyển. 2. Kĩ năng: Rèn luyện kĩ năng quan sát, phân tích, so sánh. 3. Thái độ: Tích cực học tập, bảo vệ và chăm sóc cây xanh. II. CHUẨN BỊ 1. Giáo viên: Tranh vẽ hình 2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.5 SGK,Máy chiếu. 2. Học sinh: SGK, đọc trước bài học. III. TRỌNG TÂM BÀI HỌC: Sự phù hợp giữa cấu tạo và chức năng vậ chuyển của mạch gỗ và mạch gây. IV. TIẾN HÀNH TỔ CHỨC DẠY HỌC. 1. Ổn định tổ chức lớp: Ổn định lớp, kiểm tra sĩ số. 2. Kiểm tra bài cũ: 3. Bài mới: Hoạt động của thầy - trò Nội dung kiến thức cơ bản * Hoạt động 1: Tìm hiểu dòng mạch I. DÒNG MẠCH GỖ gỗ. 1. Cấu tạo của mạch gỗ. GV: Yêu cầu HS quan sát hình 2.1, 2.2 - Mạch gỗ gồm các tế bào chết được trả lời câu hỏi: chia thành 2 loại: quản bào và mạch ống. - Hãy mô tả con đường vận chuyển của - Các tế bào cùng loại không có màng và 11 Hoạt động của thầy - trò dòng mạch gỗ trong cây? - Hãy cho biết quản bào và mạch ống khác nhau ở điểm nào? - Vì sao mạch gỗ rất bền chắc? HS: Quan sát hình 2.1, nghiên cứu thông tin SGK → trả lời câu hỏi. GV: Nhận xét, bổ sung → kết luận. GV: Yêu cầu HS nghiên cứu mục 2, trả lời câu hỏi: - Hãy nêu thành phần của dịch mạch gỗ? HS: Nghiên cứu mục 2 → trả lời câu hỏi. GV: Cho HS quan sát hình 2.3, 2.4, trả lời câu hỏi: - Hãy cho biết nước và các ion khoáng được vận chuyển trong mạch gỗ nhờ những động lực nào? HS: nghiên cứu mục 3 → trả lời câu hỏi. GV: Nhận xét, bổ sung → kết luận. * Hoạt động 2: Tìm hiểu dòng mạch dây. GV: Yêu cầu HS quan sát hình 2.2, 2.3, đọc SGK, trả lời câu hỏi. - Mô tả cấu tạo của mạch dây? - Vai trò của tế bào ống rây và tế bào kèm? - So sánh cấu tạo của mạch rây và mạch gỗ? HS: Quan sát hình 2.2, 2.3 và thông tin SGK để trả lời. GV: Thành phần của dịch mạch dây? HS: Nghiên cứu thông tin SGK → trả lời câu hỏi. GV: Động lực vận chuyển? HS: Nghiên cứu thông tin SGK → trả lời câu hỏi. 12 Nội dung kiến thức cơ bản các bào quan tạo nên ống rỗng dài từ rễ đến lá- Dòng vận chuyển dọc. - Các tế bào xếp sát vào nhau theo cách lỗ ben của tế bào này khớp với lỗ bên của tế bào kia-Dòng vận chuyển ngang. - Thành mạch gỗ được linhin hóa tạo mạch gỗ bền chắc. 2. Thành phần của dịch mạch gỗ. Thành phần chủ yếu gồm: Nước, các ion khoáng, ngoài ra còn có các chất hữu cơ được tổng hợp ở rễ. 3. Động lực đẩy dòng mạch gỗ - Lực đẩy(Áp suất rễ). - Lực hút do thoát hơi nước ở lá. - Lực liên kết giữa các phân tử nước với nhau và với thành mạch gỗ. II. DÒNG MẠCH RÂY 1. Cấu tạo của mạch rây - Mạch rây gồm các tế bào sống, không rỗng được chia thành 2 loại: Tb ống rây và tb kèm. - Tế bào ống rây là loại tế bào chuyên hóa cao cho sự vận chuyển. - Tế bào kèm nằm cạnh tế bào ống rây, cung cấp năng lượng cho tế bào ống rây. 2. Thành phần của dịch mạch rây. Dịch mạch rây gồm: - Đường saccarozo( 95%), các aa, vitamin, hoocmon thực vật, ATP… - Một số ion khoáng sử dụng lại, nhiều kali làm cho mạch rây có pH từ 8.0-8.5. 3. Động lực của dòng mạch rây. - Là sự chênh lệch áp suất thẩm thấu giữa cơ quan nguồn (lá: nơi tổng hợp saccarôzơ)có áp suất thẩm thấu cao và các cơ quan chứa( rễ, hạt: nơi saccarôzơ được sử dụng, dự trữ) có áp suất tháp Hoạt động của thầy - trò Nội dung kiến thức cơ bản GV: nhận xét, bổ sung → kết luận. hơn. GV: Từ đó nêu điểm khác nhau giữa dòng mạch gỗ và dòng mạch dây? HS: Thảo luận nhóm để trả lời. GV: Nhận xét, bổ sung → kết luận. GV:? Kế hoạch bảo vệ và chăm sóc cây xanh? HS: Xây dựng kế hoạch chăm sóc tưới tiêu hợp lý. 4. Củng cố: - Vì sao khi ta bóc vỏ quanh cành cây hay thân cây thì một thời gian sau ở chỗ bị bóc phình to ra? Sự hút nước từ rễ lên lá qua những giai đoạn nào? Bài 9+10: ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC YẾU TỐ NGOẠI CẢNH ĐẾN QUANG HỢP VÀ QUANG HỢP VỚI NĂNG SUẤT CÂY TRỒNG I. MỤC TIÊU BÀI HỌC. 1. Kiến thức: - Nêu được ảnh hưởng của cường độ ánh sáng và quang phổ đến cường độ quang hợp. - Mô tả được mối phụ thuộc của cường độ quang hợp vào nồng độ CO2 - Nêu được vai trò của nước đối với quang hợp. - Trình bày được ảnh hưởng của nhiệt độ đến cường độ quang hợp. 2. Kĩ năng: - Rèn luyện kĩ năng quan sát, phân tích, so sánh. 3. Thái độ : Vận dụng kiến thức về quang hợp đề ra các biện pháp nâng cao năng suất cây trồng thong qua quang hợp. II. CHUẨN BỊ. 1. Giáo viên: Giáo án, SGK, tranh vẽ hình 10.1, 10.2, 10.3, 10.4 và 10.5 SGK. 2. Học sinh: SGK, đọc trước bài học. III. TRỌNG TÂM BÀI HỌC: Ảnh hưởng của ánh sáng và nồng độ CO 2 đến quan hợp, biện pháp tăng năng suất cây trồng. IV. TIẾN HÀNH TỔ CHỨC DẠY HỌC. 1. Ổn định lớp: Ổn định lớp, kiểm tra sĩ số. 2. Kiểm tra bài cũ : So sánh quang hợp ở thực vật C4 và CAM? 3. Bài mới: Hoạt động của thầy - trò Nội dung kiến thức * Hoạt động 1: Tìm hiểu ảnh hưởng I. ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ của các nhân tố ngoại cảnh đến NGOẠI CẢNH ĐẾN QUANG HỢP. quang hợp. 1. Ánh sáng: 13 Hoạt động của thầy - trò GV : Cho quan sát hình 10.1, mục I.1, trả lời câu hỏi: - Cường độ ánh sáng ảnh hưởng quang hợp ntn? HS : Quan sát hình, nghiên cứu SGK → trả lời câu hỏi. GV : Nhận xét, bổ sung → kết luận. GV : Cho HS nghiên cứu mục I.2, quan sát hình 9.2, 9.3, 9.4 trả lời câu hỏi : - Pha tối ở thực vật C3 diễn ra ở đâu, chỉ rõ nguyên liệu, sản phẩm của pha tối ? HS : Nghiên cứu mục I.2, quan sát hình → trả lời câu hỏi. GV : Nhận xét, bổ sung → kết luận. GV : Yêu cầu HS nghiên cứu mục II, quan sát hình 10.3 → trả lời câu hỏi : - Em có nhận xét gì về quan hệ giữa nồng độ CO2 và cường độ QH. HS: Nghiên cứu mục II, quan sát hình → trả lời câu hỏi. GV: Nhận xét, bổ sung → kết luận. GV: Yêu cầu HS nghiên cứu mục III, trả lời câu hỏi: - Vai trò của nước đối với QH? HS: Nghiên cứu mục III → trả lời câu hỏi. GV: Nhận xét, bổ sung → kết luận. GV: yêu cầu HS nghiên cứu mục IV, V, trả lời câu hỏi: - Phân tích hình 10.4và rút ra nhận xét về ảnh hưởng của nhiệt độ đến QH ở thực vật? - Nêu được vai trò của muối khoáng ảnh hưởng ntn đến QH? Cho vd? HS: Nghiên cứu mục IV, V → trả lời câu hỏi. GV: Yêu cầu HS nghiên cứu mục VI, 14 Nội dung kiến thức a. Cường độ ánh sáng - Điểm bù áng sáng: Cường độ AS tối thiểu để (QH) = cường độ hô hấp (HH). - Điểm bảo hòa ánh sáng: Cường độ AS tối đa để cường độ quang hợp đạt cực đại. - Khi nồng độ CO2 tăng, cường độ ánh sáng tăng → thì cường độ quang hợp cũng tăng. b. Quang phổ ánh sáng: - QH diễn ra mạnh ở vùng tia đỏ và tia xanh tím. + Tia xanh tím kích thích sự tổng hợp các aa, prôtêin +Tia đỏ xúc tiến quá trình hình thành cacbohidrat. 2. Nồng độ CO2 : - Nồng độ CO2 thấp nhất mà cây quang hợp được: 0.008-0.01%. - Nồng độ CO2, lúc đầu cường độ quang hợp tăng tỉ lệ thuận sau đó tăng chậm chó đến trị số bảo hòa CO2, vượt qua trị số đó cường độ quang hợp giảm. 3. Nước. - Cây thiếu nước đến 40-60% quang hợp giảm mạnh hoặc ngừng trệ. - Khi thiếu nước cây chịu hạn có thể duy trì quang hợp ổn định hơn cây trung sinh và cây ưa ẩm. 4.. Nhiệt độ. - Nhiệt độ ảnh hưởng đến các phản ứng enzim trong quang hợp. - Nhiệt độ cực đại hay cực tiểu đèu làm ngừng quang hợp. 5. Nguyên tố khoáng. - Tham gia cấu thành enzim và diệplục. - Điều tiết độ mở của khí khổng. - Liên quan đến quang phân li nước. 6. Trồng cây dưới ánh sáng nhân tạo. - Khắc phục điều kiện bất lợi của môi Hoạt động của thầy - trò trả lời câu hỏi: - Ý nghĩa của việc trồng cây dưới ánh sáng nhân tạo? HS: Nghiên cứu mục VI → trả lời câu hỏi. * Hoạt động 2: Tìm hiểu quang hợp và năng suất cây trồng. GV: Vì sao quang hợp quyết định năng suất cây trồng? Làm thế nào để tăng năng suất cây trồng? HS: Nghiên cứu thông tin SGK và kiến thức thực tế để trả lời. GV: Nhận xét, bổ sung → kết luận. 4. Củng cố: Biện pháp Đặc điểm Nguyên nhân biện pháp Cách tiến hành 15 Nội dung kiến thức trường. - Sản xuất rau sạch, nhân giống cây trồng. II. QUANG HỢP VÀ NĂNG SUẤT CÂY TRỒNG. 1. Quang hợp quyết định năng suất cây trồng. - Quang hợp quyết định 90-95% năng suất cây trồng. - Năng suất sinh học. - Năng suất kinh tế. 2. Tăng năng suất cây trồng thông qua sự điều khiển quang hợp. - Tăng diện tích lá. - Tăng cường độ quang hợp. - Tăng hệ số kinh tế. Tăng diện tích lá - Lá là cơ quan quang hợp: chứa hệ sắc tố, enzim, chứa các chất. Tăng cường độ quang hợp - Cường độ quang hợp là chỉ số thể hiện hiệu suất hoạt động của bộ máy quang hợp. Chỉ số đó ảnh hưởng quyết định đến sự tích luỹ chất khô và năng suất cây trồng. - Bón phân, tưới nước hợp lý. - Thực hiện biện pháp kỹ thuật phù hợp với loài cây. - Tuyển chọn giống mới. - Thực hiện các biện pháp kĩ thuật: cung cấp đủ nước, phân bón, chăm sóc .... Tăng hệ số kinh tế - Giúp các chát tích tụ được nằm nhiều trong bộ phận có giá trị, đỡ lãng phí. - Chọn giống cây có sự phân bố sản phẩm quang hợp vào các bộ phận có giá trị kinh tế. - Có biện pháp nông sinh hợp lý: Bón phân.... Ý nghĩa - Giúp tăng trị - Tăng năng suất số lá đạt tới giá cây trồng, tiết trị cực đại. kiệm các chất cần thiết. - Ngoại cảnh ảnh hưởng ntn đến quá trình QH? - Vì sao thực vật thủy sinh lại có nhiều màu sắc? Bài 11: HÔ HẤP Ở THỰC VẬT I. MỤC TIÊU BÀI HỌC. 1. Kiến thức: - Nêu được bản chất của hô hấp ở thực vật, viết được pttq và vai trò của hô hấp đối với cơ thể thực vật. Phân biệt được các con đường hô hấp ở thực vật liên quan với điều kiện có hay không có oxi. Mô tả được mối quan hệ giữa hô hấp và quang hợp. - Nêu được ví dụ về ảnh hưởng của nhân tố môi trường đối với hô hấp 2. Kĩ năng: Rèn luyện kĩ năng quan sát, phân tích, so sánh. 3. Thái độ : Áp dụng kiến thức vào thực tiễn bảo quản nông sản. II. CHUẨN BỊ 1. Giáo viên: Giáo án, SGK, tranh vẽ hình 12.1, 12.2, 12.3,SGK. 2. Học sinh: SGK, đọc trước bài học. III. TRỌNG TÂM BÀI HỌC: Vai trò của hô hấp và các con đường hô hấp ở thực vật. IV. TIẾN HÀNH TỔCHỨC DẠY HỌC. 1. Ổn định lớp: Ổn định lớp, kiểm tra sĩ số. 2. Kiểm tra bài cũ : - Nêu các biện pháp tăng năng suất cây trồng thông qua sự điều khiển quang hợp? 3. Bài mới: Hoạt động của thầy - trò Nội dung kiến thức I. KHÁI QUÁT VỀ HÔ HẤP Ở THỰC VẬT. * Hoạt động 1: Tìm hiểu khái quát 1. Hô hấp ở thực vật là gì ? về HH ở thực vật. GV : yêu cầu HS quan sát hình 12.1 - Hô hấp ở thực vật là quá trình chuyển đổi năng lượng của tế bào sống. Trong đó, SGK, trả lời câu hỏi : - Hãy mô tả TN. Các TN a, b, c nhằm các phân tử cacbohidrat bị phân giải đến CO2 và H2O, đồng thời năng lượng được chứng minh điều gì ? - HH là gì ? Bản chất của hiện tượng giải phóng và một phần năng lượng đó được tích lũy trong ATP. HH ? - Phương trình hô hấp tổng quát : - Viết pttq của quá trình HH ? HS : Nghiên cứu quan sát hình → trả C6H12O6 +6O2 → 6 CO2 + 6 H2O + 16 Hoạt động của thầy - trò lời câu hỏi. GV : Nhận xét, bổ sung → kết luận. GV : Yêu cầu HS nghiên cứu mục I.3 → trả lời câu hỏi : - Hãy cho biết HH có vai trò gì đối với cơ thể thực vật? HS : Nghiên cứu mục I.3 → trả lời câu hỏi. GV : nhận xét, bổ sung → kết luận. *Hoạt động 2 : Tìm hiểu con đường HH ở thực vật. GV : yêu cầu HS quan sát hình 12.2 SGK, trả lời câu hỏi : - Hãy cho biết ở cơ thể thực vật có thể xảy ra con đường HH nào? - Hoàn thành PHT Điểm phân biệt Ôxi Nơi xảy ra Sản phẩm Năng lượng HH kị khí HH hiếu khí HS : Nghiên cứu quan sát hình → trả lời câu hỏi, hoàn thành PHT. GV : Nhận xét, bổ sung → kết luận. *Hoạt động 3 : Tìm hiểu về hô háp sáng. GV : Yêu cầu HS nghiên cứu mục III, trả lời câu hỏi : - HH sáng là gì?Hậu quả của HH 17 Nội dung kiến thức NL(nhiệt +ATP) 2. Vai trò của hô hấp đối với cơ thể thực vật. - Duy trì nhiệt độ thuận lợi cho các hoạt động sống của cây. - Cung cấp năng lượng dưới dạng ATP cho các hoạt động sống của cây. - Tạo ra các sản phẩm trung gian cho các quá trình tổng hợp các chất hữu cơ khác trong cơ thể. II. CON ĐƯỜNG HÔ HẤP Ở THỰC VẬT. 1. Phân giải kị khí(Đường phân và lên men) - Điều kiện : Xảy ra trong rễ cây khi bị nghập úng hay trong hạt khi ngâm vào nước hoặc trong các trường hợp cây ở điều kiện thiếu oxi. - Gồm 2 giai đoạn: + Đường phân : Là quá trình phân giải Glucozo đến axit piruvic (xảy ra trong tbc). + Lên men: chuyển hóa axit pyruvic thành rưựo êtilic và CO2 hoặc thành axit lactic. 2. Phân giải hiếu khí(Đường phân và hô hấp hiếu khí) - Hô hấp hiếu khí gồm chu trình Crep và chuỗi chuyền electron.. + Chu trình Crep diễn ra trong chất nền của ti thể. Khi có oxi, axit piruvic đi từ tbc vào ti thể. Tại đây axit piruvic chuyển hóa theo chu trình Crep và bị oxi hoá hoàn toàn. + Chuỗi chuyền electron diễn ra ở màng trong ti thể. Hiđrô tách ra từ axit piruvic trong chu trình Crep được chuyền đến chuỗi chuyền electron đến oxi để tạo ra nước và giải phóng năng lượng ATP. Từ 2 phân tử axit piruvic, qua hô hấp giải Hoạt động của thầy - trò sáng? HS : Nghiên cứu SGK → trả lời câu hỏi. GV : Nhận xét : Cần hạn chế hô hấp sáng vì nó làm tiêu tốn sản phẩm của quang hợp, gây lãng phí ảnh hưởng tới năng suất cây trồng. *Hoạt động 4 : Tìm hiểu quan hệ giữa HH với QH và môi trường. GV : - Hãy cho biết QH và HH có mqh với nhau ntn? - Hãy khái quát về ảnh hưởng của môi trường đối với HH của thực vật ? HS : nghiên cứu SGK→ trả lời câu hỏi. GV : Nhận xét, bổ sung → kết luận. GV : Vận dụng kiến thức hô hấp để nêu cách bảo quản nông sản ? Nội dung kiến thức phóng ra 6 CO2, 6 H2O và 36 ATP. III. HÔ HẤP SÁNG. - Là quá trình hấp thụ O2 và giải phóng CO2 ở ngoài sáng. - Điều kiện: cường độ quang hợp cao, CO2 ở lục lạp cạn kiệt, O2 tích lũy nhiều. - Ảnh hưởng: Gay lãng phí sản phẩm của quang hợp. IV. MỐI QUAN HỆ GIỮA HÔ HẤP VỚI QUANG HỢP VÀ MÔI TRƯỜNG - Mối quan hệ giữa hô hấp và quang hợp. - Mối quan hệ giữa hô hấp và môi trường. IV. Kiểm nghiệm: Qua thực tế giảng dạy khi sử dụng những giáo án tích hợp trên, t«i thÊy r»ng cã thÓ gióp häc sinh chñ ®éng h¬n trong qu¸ tr×nh lÜnh héi nh÷ng kiÕn thøc liªn quan ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò vÒ năng lượng và ý thức sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, nh»m trang bÞ cho c¸c em nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n, cÇn thiÕt . §Ó thùc hiÖn tèt vai trß ®ã, Gi¸o viªn cÇn: - Chän läc nh÷ng néi dung ®ưîc xem lµ quan träng, cÇn thiÕt , phù hợp làm địa chỉ tích hợp. - ChuÈn bÞ tèt hÖ thèng c©u hái, gi¸o ¸n, phư¬ng ph¸p , mức độ tích hợp phù hợp. - Sö dông phư¬ng ph¸p phï hîp, gióp häc sinh ph¸t huy tèi ®a kh¶ n¨ng tù häc, tù nghiªn cøu cña m×nh th«ng qua lµm viÖc, th¶o luËn theo nhãm, tõ ®ã gióp häc sinh tù m×nh t×m hiÓu vµ lÜnh héi c¸c kiÕn thøc vÒ năng lượng. - T¹o kh«ng khÝ häc tËp s«i næi, gióp häc sinh có hứng thú với bài học. C. Đề xuất: Giáo dục sử dụng NLTK & HQ trong phạm vi trường THPT là một quá trình tạo dựng cho học sinh những nhận thức và mối quan tâm đối với các nguồn năng lượng sao cho các em đủ kiến thức, thái độ, động cơ, kỹ năng để sử dụng NLTK & HQ trong hiện tại và tương lai. Hiện nay, nội dung về NLTK & HQ đã được triển khai nhưng giáo viên còn lúng túng khi dạy học do chưa có tài liệu hướng dẫn dạy học 18 tích hợp.Trên đây là kinh nghiệm nhỏ khi soạn : “MỘT SỐ BÀI GIẢNG SINH HỌC THPT CÓ TÍCH HỢP GIÁO DỤC SỬ DỤNG NĂNG LƯỢNG TIẾT KIỆM VÀ HIỆU QUẢ” Sáng kiến chỉ khai thác một số vấn đề nhỏ trong các nội dung liên quan đến vấn đề sử dụng NLTK & HQ cho HS, hy vọng với sự đóng góp của các đồng nghiệp để đề tài hoàn thiện hơn. Xác nhận của Hiệu Trưởng Thanh Hóa, ngày 25 tháng 3 năm 2013. Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép của người khác Người viết: Nguyễn Hoàng Yến 19 tµi liÖu tam kh¶o 1.Tài liệu: Giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả thông qua một số môn học và hoạt động giáo dụ ngoài giờ lên lớp ở trường THPT( Bộ GD và ĐTnăm 2012). 2. Chuẩn kiến thức kĩ năng sinh học 11 ( NXB Đại học sư phạm- 2011). 3. S¸ch gi¸o khoa sinh häc 11 c¬ b¶n - Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc n¨m 2008. 4. Chuẩn kiến thức kĩ năng sinh học 10 ( NXB Đại học sư phạm- 2011). 5. S¸ch gi¸o khoa sinh häc 10 c¬ b¶n - Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc n¨m 2008. . 20