SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA
TRƯỜNG THPT4 THỌ XUÂN
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT KHÁM PHÁ SÁNG TẠO THÚ VỊ VỀ
HÌNH HỌC, TẠO SỰ HỨNG KHỞI
TÌM TÒI CHO HỌC SINH
Người thực hiện : Đặng Ngọc Thủy
Chức vụ : Giáo viên
SKKN thuộc lĩnh vực (môn): Toán
A.ĐẶT VẤN ĐỀ
I.LÝ DO VIẾT SKKN:
Năm học 2012 – 2013 tôi được giao nhiêm vụ giảng dạy môn toán tự
chọn các lớp 10A1, 10A2, 10A4, 10A7, 11A1, 11A2. Với thực trạng các
lớp không phải là lớp tự chọn nghĩa là đại bộ phận là học sinh trung bình
và còn có nhiều học sinh yếu, việc giảng dạy gặp rất nhiều khó khăn và
cũng vì vậy, việc khắc phục để nâng cao chất lượng giảng dạy là điều
không mấy khả quan. Tuy vậy giáo viên đã cố gắng nghiên cứu khảo sát
đối tượng. Đặc biệt giáo viên đã đưa một bài tập khá thú vị, tạo được sự
hứng khởi tìm tòi cho học sinh và các em cũng rất ngưỡng mộ thầy, chẳng
hạn một số em nói: “Thầy ơi! Nhà thầy ở đâu, các em sang nhà thầy nhờ
thầy dạy thêm ôn tập thi Đại học”. Tôi nói: “Nhà thầy ở khu 6 Thị Trấn
Thọ Xuân, nhưng các em không cần phải di xa để học thêm; tất cả các
thầy cô đang trực tiếp giảng dạy ỏ trường ta đều có thể dạy các em thi Đại
học được, một phần rất quan trọng là hệ thống kiến thức cơ bản và quyết
tâm của các em.”
Lý do chính viết SKKN này là: ‘Bổ trợ một phần kiến thức cơ bản làm
bản lề cho tư duy và phương pháp học tập, từ đó khơi dậy niềm tin, niêm
hứng khởi học tập của học sinh vốn không phải là học sinh khá giỏi.’
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ
1. CƠ SỞ TÂM LÝ HỌC PHÁT TRIỂN TƯ DUY
Với chất lượng và kết quả chưa cao là do các em chưa chăm chỉ học tập
(chứ chưa nói đến say mê học tập), có một số em do học yếu kém dẫn đến
sợ thầy, nhưng lúc đầu sợ thầy và với bản chất chống chế, nghịch ngợm
nên các em rất mặc cam. Nếu không được chi bảo ân cần và cảm thông
của thầy mà hơn cả là gây dược niềm tin và khơi dậy niềm say mê nghiên
cứu học tập hay nếu không được như vậy thì ít nhất là hiểu được bài
giảng, làm được bài tập, bài kiểm tra đẻ hoàn thành nhiêm vụ học tập cơ
bản là đạt được học lực loại từ trung bình hay ta gọi là đủ điểm để chấp
nhận được và đủ điều kiện lên lớp, để tiếp tục học tập phấn đấu. Rõ ràng
là thầy cô (đã được học đầy đủ giáo học pháp ở trường Sư phạm) và phụ
huynh (tuy có phụ huynh không được học đầy đủ giáo học pháp ở trường
Sư phạm) cũng hiểu rằng chỉ có chăm chỉ học tập, quyết tâm học tập, làm
sao tạo dược hứng khởi say mê học tập thì mới có thể bù đắp lỗ hổng kiến
thức và có kết quả học tập tốt.
2. CƠ SỞ LÝ LUẬN BỘ MÔN
Khái niệm véc tơ là hoàn toàn mới đối với học sinh lớp 10, chẳng hạn giả
sử có học sinh không biết quy đồng mẫu số các phân số vì lỗ hổng kiến
thức từ lớp dưới thì vẫn có thể học tốt các khái niệm véc tơ nếu giáo viên
biết cách tạo được niềm hứng khởi khi bắt đầu giảng dạy phần véc tơ này.
Rõ ràng đây là một phần cơ hội đối vói học sinh có lỗ hổng kiến thức từ
lớp dưới và tôi cố nắm bắt được cơ hội này.
II. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ CẦN NGHIÊN CỨU
Khảo sát chất lượng đầu năm lớp 10A1 mà tôi được giao nhiêm vụ giảng
dạy (tự chọn) thì chất lượng đầu vào không cao: không có học sinh giỏi,
học sinh khá rất ít, còn lại là học sinh trung bình và học sinh yếu. Mà học
sinh yếu và hổng kiến thức từ lớp dưới là rất nhiều; Cụ thể chất lượng đầu
vào (do giáo viên tự kiểm tra, khảo sát) là:
Lớp
Giỏi
Khá
Trung bình
Yếu kém
10A1
0%
4%
47%
49%
10A2
0%
4%
44%
52%
11A1
0%
6%
46%
48%
11A2
0%
5%
43%
52%
III. GIẢI PHÁP THỰC HIỆN
Từ thực trạng trên, để công việc giảng dạy đạt hiệu quả tốt hơn, tôi đã
mạnh dạn cải tiến nội dung phương pháp. Với ý tưởng thử nghiệm, tôi đã
tập trung đột phá vào một mảng bài tập cơ bản về véc tơ làm bản lề cho tư
duy và phương pháp, từ đó khơi dậy niềm tin và chăm chỉ học tập của các
em; đặc biệt khích lệ các em khá, tiến bộ; động viên các em yếu kém.
Tuy nhiên với khuôn khổ vài viết và đối tượng học trò, không thể viết hết
những gì như tôi muốn.
Tôi đã thử nghiệm giải pháp sau:
Khảo sát chất lượng và xem xét các em hổng nhất về kiến thức, kĩ năng
gì: Nói chung hầu hết các em yếu nhất là không học lý thuyết cơ bản,
chưa hiểu kiên thức cơ bản đã vội làm bài tập nên không làm được thì
chán nản. Từ đóa tôi đã tìm đọc các loại sách tham khảo và quyết định bổ
trợ kiến thức bằng hệ thống bài tập cơ bản. Bên cạnh việc khảo sát chất
lượng để tìm phương pháp bổ trợ kiến thức, giáo viên cũng đã cố gắng
truyền cho các em niềm đam mê học bài và niềm say mê nghiên cứu đào
sâu suy nghĩ tìm tòi; Đặc biệt giáo viên đưa ra một bài toán kỷ lục khá thú
vị, tạo sự hứng khởi tìm tỏi cho học sinh.
*Biện pháp cụ thể để thực hiện:
1. Khảo sát chất lượng, phân loại học sinh
Công việc này được thực hiện từ đầu năm học (tháng 8 năm 2012).
2. Tìm đọc sách tham khảo, soạn hệ thống bài tập
3. Chữa các bài tập mẫu, chỉ cho các em thấy tầm quan trọng của việc
nắm vững lí thuyết ; làm bài luyện tập và kiểm tra ngay tại lớp; ra bài tập
về nhà, bài tập tương tự .
4. Kết hợp trong từng bài giảng giúp các em hiểu bài và gợi mở niềm
hứng khởi say mê học tập. Đặc biệt giáo viên đưa ra bài toán kỉ lục khá
thú vi, tạo sự hứng khởi tìm tòi cho học sinh.
Với khuôn khổ bài viết này , trình bày một số bài tập mẫu cơ bản
trong giảng dạy và bổ trợ kiến thức sau đây :
CHUYÊN ĐỀ BÀI TẬP CƠ BẢN VỀ VECTƠ.
A/ KIẾN THỨC CẦN NHỚ
1. Định nghĩa véc tơ và các khái niệm liên quan(SGK)
2. Phép cộng và phép trừ véc tơ (sgk)
Bài tậpuutrong
chuyên đề này chỉ sử dụng công thức cộng, trừ:
ur uuur uuur
1)
= AC (1)(để rút gọn biểu thức véc tơ)
AB + BC
uuur uuu
r
uuur
2)
AB = OB - OA (2) (để chuyển tất cả các véc tơ về chung gốc O)
B/ĐỀ BÀI (BÀI TẬP MẪU VÀ BÀI TẬP TƯƠNG TỰ)
*BÀI TẬP MẪU
1) Rútuugọn
biểu thức bằng hai cách:
ur uuur uuur uuur uuur uuur
uuur uuu
r
r uur uuu
r uuuu
r uuuu
a) AB + BC + CD + DE + EF + FG + GH + HI + IK + KL + LM + MN
r uuuu
r uur uuu
r uuu
r uuur uuur uuu
r
uuur uuur uuu
r uuur uuu
b) AB + BG + GL + LM + MS + SV + VE + EJ + JK + KZ + ZU + UY
uuur uuur uuuu
r uuur uuur uuur uuu
uuur uuu
r uuur
r uur uuuu
r
c) AB + KL + GH + BC + DE + MN + EF + FG + CD + HI + IK + LM
Giải :
a)Cách
1: Theo công thức (1)
uuur uuur uuur uuur uuur uuur
uuur uuu
r
r uur uuu
r uuuu
r uuuu
AB + BC + CD + DE + EF + FG + GH + HI + IK + KL + LM + MN =
uuur uuur uuur uuur uuur uuur uuu
r
r uur uuu
r uuuu
r uuuu
= AC + CD + DE + EF + FG + GH + HI + IK + KL + LM + MN =
r
uuur uuur uuur uuur uuur uuu
r uur uuu
r uuuu
r uuuu
= AD + DE + EF + FG + GH + HI + IK + KL + LM + MN =
r
uuur uuur uuur uuur uuu
r uur uuu
r uuuu
r uuuu
= AE + EF + FG + GH + HI + IK + KL + LM + MN =
r
uuur uuur uuur uuu
r uur uuu
r uuuu
r uuuu
= AF + FG + GH + HI + IK + KL + LM + MN =
uuur uuur uuu
r
r uur uuu
r uuuu
r uuuu
= AG + GH + HI + IK + KL + LM + MN =
r
uuur uuu
r uur uuu
r uuuu
r uuuu
= AH + HI + IK + KL + LM + MN =
r
uur uur uuu
r uuuu
r uuuu
= AI + IK + KL + LM + MN =
r
uuur uuu
r uuuu
r uuuu
= AK + KL + LM + MN =
r
uuu
r uuuu
r uuuu
= AL + LM + MN =
r uuur
uuuu
r uuuu
= AM + MN = AN
Cách
2: Chuyển tất cả các véc tơ về chung gốc
O
uuur uuur uuur uuur uuur uuur uuur uuu
r uur
r
uuu
r uuuu
r uuuu
AB + BC + CD + DE + EF + FG + GH + HI + IK + KL + LM + MN =
uuur uuu
r
uuur uuur
uuur uuur
uuur uuuu
r
uuu
r uuur uuur
( OB - OA ) + ( OC - OB ) + ( OD - OC ) + . . . + ( ON - OM )=- OA + ON = AN
b)uuurCáchuuu1r : Theo
công
thức (1),rtương
tự câu
a) r
uuu
r uuuu
uur uuu
r uuu
r uuur uuu
r
uuur uuur uuu
+ BG + GL + LM + MS + SV + VE + EJ + JK + KZ + ZU + UY =
AB
uuur
AY
Cách
2 : Chuyển
tấtrcả các
véc tơ
về chungr gốcuuu
O
r uuuu
uuur uuu
r uur uuu
r uuur
uuur uuur uuu
uuur uuu
r
AB + BG + GL + LM + MS + SV + VE + EJ + JK + KZ + ZU + UY =
uuur uuu
r
uuur uuur
uuur uuur
uuu
r uuur uuur
( OB - OA ) + ( OG - OB ) + . . . + ( OY - OU )=- OA + OY = AY
c)
Cáchr 1 :uuu
Theo
công thức (1),
tương tự câu a)
r
uuur uuur uuuu
r uuur uuur uuur
uuur uuu
uuu
r uur uuuu
r
AB + KL + GH + BC + DE + MN + EF + FG + CD + HI + IK + LM =
r
uuur uuur uuur uuur uuur uuur uuur uuu
r uur uuu
r uuuu
r uuuu
AB + BC + CD + DE + EF + FG + GH + HI + IK + KL + LM + MN =
uuur
AN
Cách 2 : Chuyển tất cả các véc tơ về chung gốc O
uuur uuur uuuu
r uuur uuur uuur uuu
uuur uuu
r uuur
r uur uuuu
r
AB + KL + GH + BC + DE + MN + EF + FG + CD + HI + IK + LM =
uuur uuu
r
uuu
r uuur
uuuu
r uuu
r
uuu
r uuur uuur
( OB - OA ) + ( OL - OK ) + . . . + ( OM - OL ) = - OA + ON = AN
*bµi tËp t¬ng tù :
1)Rút gọn biểu thức bằng hai cách :
uuur uuu
r uuur uuur uuur uuur uuur uuu
r uur uuu
r uuuu
r uuur
a) AC + CB + BD + DE + EF + FG + GH + HI + IK + KL + LM + MP
r uur uuu
r uuur uuu
r uuuu
uuu
r uuu
r uuur uuur
uuur uuur uuu
r
b) AB + MS + SV + VE + UY + BG + GL + LM + EJ + JK + KZ + ZU
r uuur
uuur
uuur uuur uuur uuu
r uur uuur uuuu
uuuu
r uuu
r uuur
c) AB + FG + CD + HI + IK + DE + MN + EF + LM + KL + GH + BC
Gợi ý:
Cách 1: Theo công thức (1), có thể cần hoán vị và nhóm hạng tử.
Cách 2: Theo công thức (2), chuyển tất cả các véc tơ về chung gốc O
2) Rút gọn biểu thức bằng hai cách:
uuur uuu
r uuu
uuur uur
r uuur uuu
r
uuur uuur uuuu
r uuur uuur
a) AC + KL + MP + CB + HI + BD + EF + LM + FG + DE + GH + IK
r uuu
uuur
uuur uuu
uuur uuur uuuu
r uuu
r
uur uuur uuur
r uuur
b) BD + EF + LM + CB + HI + IK + FG + DE + GH + AC + KL + MP
uuur uuur uuu
r uuu
r uuur uuu
r
uuur uuur uuuu
r uuur uur uuur
c) FG + AC + KL + MP + CB + HI + BD + EF + LM + GH + IK + DE
3) Rút gọn biểu thức bằng hai cách:
uur uuuu
uuu
r uuur uuur uuur uuur uuur uuu
r uuur
r uu
r
a) IC + LM + FG + CB + DE + MP + EF + GH + BD + HI + IL
uur uuur uuur uuur uuu
uuu
r uuur uuur
r uu
r
uuuu
r uuur
b) IC + EF + GH + BD + HI + IL + LM + FG + CB + DE + MP
uur uuuu
uuu
r uuur uuur
uuur uuur uuur uuu
r uu
r
r uuur
c) EF + GH + BD + HI + IL + IC + LM + FG + CB + DE + MP
4) Rút gọn biểu thức bằng hai cách:
uuu
r uuuu
uuur
uuu
r uuur uuur uuur
r uur uuur uuur uuu
r
a) ZC + LM + ZL + GH + BD + HI + FG + CB + DE + MP + EF
uuu
r uuu
r uuur uuur uuur uuur
r uur
uuuu
r uuur
uuur uuu
b) JC + HI + JL + LM + FG + EF + CB + DE + MP + GH + BD
r uuur uuur
uuur uuur
uuur uuuu
uuu
r uuu
uur uuu
r uuur
r
c) YF + UL + DY + MP + GH + BD + UC + LM + FG + CB + HI
5) Rút gọn biểu thức bằng hai cách:
uuu
r uuur uuur uuur uuur uuu
r uuuu
r uur uuur uuur uuu
r
a) CB + DE + MP + EF + GH + ZC + LM + ZL + FG + BD + HI
uuur uuur
uuu
r uuur uuu
r uuur uuur uuu
r uur
uuuu
r uuur
b) GH + BD + JC + EF + CB + DE + MP + HI + JL + LM + FG
uuu
r uur uuu
r
uuur uuuu
uuur uuur uuu
r uuur
uuur uuur
r
c) CB + YF + UL + UC + LM + FG + DY + MP + GH + BD + HI
6) Rút gọn biểu thức bằng hai cách:
uuu
r uuur
uuu
r uuur uuur uuur uuuu
r uur uuur uuur uuu
r
a) ZC + FG + CB + DE + MP + EF + LM + ZL + GH + BD + HI
uuu
r uuur uuu
r uuur uuur uuur uur
r uuur uuu
uuuu
r uuur
b) JC + BD + HI + EF + CB + DE + MP + GH + JL + LM + FG
r
uuur uuuu
uuu
r uuur uuur uuur uuu
uur uuu
uuur
r uuur
r
c) YF + UL + MP + UC + LM + FG + CB + DY + GH + BD + HI
7) Rút gọn biểu thức bằng hai cách:
uuu
r uuur uuur uuu
r uuuu
r uuur uuur uuur uuur uuu
r uur
a) CB + FG + BD + HI + DE + MP + EF + GH + ZC + LM + ZL
uuur uur
uuu
r uuur uuu
r uuur uuur uuu
uuuu
r uuur
uuur
r
b) GH + JL + LM + FG + BD + JC + EF + CB + DE + MP + HI
uuu
r
uuur uuur uuu
r
uuur uuuu
r uur uuu
r uuur
uuur uuur
c) CB + GH + BD + HI + YF + UL + UC + LM + FG + DY + MP
8) Rút gọn biểu thức bằng hai cách:
uuu
r uuur
uuu
r uuur uuur uuu
r uuur uuur uuur uuuu
r uur
a) ZC + FG + CB + GH + BD + HI + DE + MP + EF + LM + ZL
uuu
r uuur uuu
r uuur uuur uuur
r uur
uuuu
r uuur
uuur uuu
b) JC + BD + HI + JL + LM + FG + EF + CB + DE + MP + GH
r uuur uuur uuur uuu
uuur uuuu
uuu
r
uur uuu
r
uuur
r uuur
c) YF + UL + DY + GH + BD + HI + MP + UC + LM + FG + CB
9) Rút gọn biểu thức bằng hai cách:
uuu
r uuur uuu
uuu
r uuur
r uuur uuur uuur uuuu
r uur uuur
a) ZC + BD + HI + DE + MP + EF + LM + ZL + FG + CB + GH
r uuur uuu
r uuur
uuur uuur uuu
r uur
uuuu
r uuur
uuur uuu
b) DE + MP + JC + BD + HI + JL + LM + FG + EF + CB + GH
r uuu
r uuur uuur uuur uuu
uuur uuuu
uur uuu
r
uuur
r uuur
c) YF + UL + CB + DY + GH + BD + HI + MP + UC + LM + FG
BÀI TOÁN ĐẶC BIỆT :
( ĐÂY LÀ ĐẦU BÀI MÀ GIÁO VIÊN CHẮC CHẮN RẰNG NÓ
CÓ ĐỘ DÀI KỶ LỤC THẾ GIỚI; VÌ KHUÔN KHỔ BÀI VIẾT CÓ
GIỚI HẠN NÊN TÔI GHI MỘT PHẦN CỦA BÀI TOÁN; ĐẶC
BIỆT ĐIỀU THÚ VỊ KHÔNG THỂ HIỆN HẾT TRÊN MẤY TRANG
GIẤY CỦA BÀI VIẾT NÀY, CHẮC CHẮN RẰNG ĐỘC GIẢ CHƯA
NGHĨ RA NGAY ĐIỀU THÚ VỊ, ĐÂY CŨNG LÀ ĐIỀU GỢI MỞ CỦA
GIÁO VIÊN CHO HỌC SINH SUY NGHĨ TÌM TÒI, KHÁM PHÁ;
GIÁO VIÊN COI SỰ TÌM TÒI ĐÓ CŨNG LÀ MỘT NHIỆM VỤ
HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRUNG BÌNH KHÁ VÀ GIỎI, NẾU
KHÔNG COI LÀ SỰ THÁCH ĐỐ HỌC SINH KHÁ GIỎI )
Đầu bài đặc biệt như sau: 1) Chứng minh rằng vế trái bằng vế phải
uuur
uuur
uuur
uur
uuur
uuur
uuur
uuur
uur
uuur
[ 2 IR + 3 MF + 4 EF +2 DB + 2 CN + 2 AO + 3 HK + 2 QF + TL + XB + 2
uuu
r uuur
uuuu
r uuu
r uuu
r uuur
uuu
r
uuur
uuu
r
uuur
uu
r
uuur
VN + QF + 2 MG + VK + ES + XP + XF + 2 TV + IL +3 EN + CS + 2 DR
uuur
uuur
uuur
uuuu
r
uuu
r
uuu
r
uu
r
uuuu
r
uuu
r
uuur
+ QF + MV + 2 ER + 3 AK + 4 QB +2 CR + 2 TN + 2 QK + 3 IS + 2 MO +
uuur
uuu
r
r uur
r uuu
uuur uur
uuuu
r uuu
r uuu
uuur uuu
r
uuu
r
CK + 2 UR + 3 MK + EB + US + TS + 2 KF + UB + AL + 2 TF + 4 OR + IK
uuur
uuur
uuur uuuu
r uuur
uuur
uuu
r uuuu
r uuu
r
uuur
+ AP + 2 HS + 2 QG + 2 DN + MN + QR + UV ] = [ VG + MN + TN +
r uuur uuur uuur uur uuur
uuur
uuu
r uuur uuur uuur uuu
uuur
EV + ER + DN + MR + ON + QS + HR + UN + DV + IF + MR + MP +
uuur
uuur uuu
r
uuur
uuur
uuu
r
uuur
uuur
uuur
uur
uuur
uuu
r
EF + EB + DP + EN + CP + AK + HO + HF + QK + IB + XR + TF +
uur
uuur uuur uuu
r uuuu
r uuur uuur uuur uuur
uuur
uuur uuur
ML + EF + QP + VB + DN + CK + VN + MO + AG + HP + XK + EF +
uuu
r uuur uuur uuur uur uur uuu
r uur uuur
r uuur uuu
r uuur uuu
QS + XK + AF + EV + TR + IR + CL + QN + EB + CK + QS + TR + DN
uuur uuur uur uuur
uuu
r uuur
uuur
uuur
uuur uuur uuur
uur
+ QO + MF + IV + MS + EK + AR + AB + QK + QR + CB + QN + TB
uuu
r uur uur uuur uuu
r uuur uuur uuur uuur uuur uuur uuur
+ QS + IK + IO + MS + CR + UK + UK + MR + MB + EK + MS + UK +
r uuur uuur uuur uur uur uuur uuur uur uuur uuur uuur
uuu
r uuu
TF + KS + KB + UF + AF + TL + TR + OF + OK + IR + OP + AR + HG
uuu
r uuur uuur
+ QS + QN + DG ]
Giải: Chuyển tất cả véc tơ về chung gốc O:
uuur
uur
uuur
uuuu
r
uuur
uuur
uuur
uuur
uuur
Vế trái: [ 2 OR - 2 OI + 3 OF - 3 OM + 4 OP - 4 OE + 2 OB - 2 OD + 2 ON - 2
uuur
uuur
uuur
uuu
r
uuur
uuur
uuur
uuu
r uuur
uuur uuur
OC + 2 OO -2 OA + 3 OK - 3 OH + 2 OF -2 OQ + OL - OT + OB - OX + 2
uuur
uuur uuur uuur
uuur
uuuu
r uuur uuur uuu
r uuur uuur uuur
ON - 2 OV + OF - OQ + 2 OG - 2 OM + OK - OV + OS - OE + OP - OX +
uuur uuur
uuur uuur uuu
r uur
uuur
uuur uuu
r uuur
uuur
uuur
OF - OX + 2 OV -2 OT + OL - OI + 3 ON - 3 OE + OS - OC + 2 OR - 2 OD
uuur
uuur uuur uuur uuuu
r
uuur
uuur
uuur
uuu
r
uuur
uuur
+ OF - OQ + OV - OM + 2 OR - 2 OE + 3 OK - 3 OA + 4 OB - 4 OQ +2 OR
uuur
uuur
uuur
uuur
uuur
uuu
r
uur
uuur
uuuu
r uuur uuur
- 2 OC + 2 ON - 2 OT + 2 OK - 2 OQ + 3 OS - 3 OI +2 OO - 2 OM + OK - OC
uuur
uuur
uuur
uuuu
r uuur uuur
uuu
r uuur
uuu
r uuur
uuur
+2 OR - 2 OU + 3 OK - 3 OM + OB - OE + OS - OU + OS - OT + 2 OF - 2
uuur uuur uuur uuu
r uuu
r
uuur
uuur
uuur
uuur uuur uur uuur
OK + OB - OU + OL - OA + 2 OF - 2 OT + 4 OR - 4 OO + OK - OI + OP uuur
uuu
r
uuu
r
uuur
uuur
uuur
uuur
uuur uuuu
r
uuur uuur
OA +2 OS - 2 OH + 2 OG - 2 OQ +2 ON - 2 OD + ON - OM + OR - OQ +
uuur
uuur
uuur
uur
uuur
uuuu
r
uuur
uuur
uuur
OV - OU ] = [ 15 OR - 7 OI + 12 OF - 12 OM + 6 OP - 11 OE + 9 OB - 6
uuur
uuur
uuur
uuur
uuu
r
uuur
uuur
uuu
r
uuur
uuur
OD + 12 ON - 6 OC - 7 OA + 12 OK - 5 OH - 13 OQ + 3 OL - 8 OT - 3 OX +
uuur
uuur
uuu
r
uuur
OV + 4 OG + 9 OS - 5 OU ] (*)
uuur uuur uuur uuuu
r uuur uuur uuur uuur uuur uuur uuur
Vế phải: [ OG - OV + ON - OM + ON - OT + OV - OE + OR - OE + ON
uuur
uuur uuuu
r
uuur uuur
uuu
r uuur
uuur uuur
uuur uuur
uuur
- OD + OR - OM + ON - OO + OS - OQ + OR - OH + ON - OU + OV uuur uuu
r uur uuur uuuu
r uuur uuuu
r uuu
r uuur uuur uuur uuur uuur
OD + OF - OI + OR - OM + OP - OM + OF - OE + OB - OE + OP - OD
uuur uuur uuur uuur
uuur uuu
r uuur uuur uuu
r uuur uuur uuur
+ ON - OE + OP - OC + OK - OA + OO - OH + OF - OH + OK - OQ +
uuur uur
uuur uuur uuu
r uuur uuu
r uuuu
r uuu
r uuur uuur uuur uuur
OB - OI + OR - OX + OF - OT + OL - OM + OF - OE + OP - OQ + OB
uuur uuur uuur
uuur uuur uuur uuur
uuur uuuu
r uuur uuu
r
uuur
- OV + ON - OD + OK - OC + ON - OV + OO - OM + OG - OA + OP uuur uuur uuur uuu
r uuur uuu
r uuur uuur uuur uuu
r uuu
r uuur uuur
OH + OK - OX + OF - OE + OS - OQ + OK - OX + OF - OA + OV - OE
uuur uuur
uuur uur
uuu
r uuur
uuur uuur uuur uuur
uuur uuur
+ OR - OT + OR - OI + OL - OC + ON - OQ + OB - OE + OK - OC +
uuu
r uuur
uuur
uuur
uuur uuur
uuur uuur
uuu
r uuuu
r
uuur uur
OS - OQ + OR - OT + ON - OD + OO - OQ + OF - OM + OV - OI +
uuu
r uuuu
r uuur uuur uuur uuu
r uuur uuu
r uuur
uuur uuur uuur
OS - OM + OK - OE + OR - OA + OB - OA + OK - OQ + OR - OQ + OB
uuur
uuur uuur
uuur uuur
uuu
r uuur
uuur uur
uuur uur
uuu
r
- OC + ON - OQ + OB - OT + OS - OQ + OK - OI + OO - OI + OS uuuu
r uuur uuur
uuur uuur uuur uuur uuur uuuu
r uuur uuuu
r uuur
OM + OR - OC + OK - OU + OK - OU + OR - OM + OB - OM + OK uuur
uuu
r uuuu
r
uuur
uuu
r uuur
uuu
r uuur uuur uuur
uuu
r
OE + OS - OM + OK - OU + OF - OT + OS - OK + OB - OK + OF uuur uuu
r uuu
r uuu
r uuur uuur uuur uuu
r uuur uuur uuur uuur uur
OU + OF - OA + OL - OT + OR - OT + OF - OO + OK - OO + OR - OI
uuur uuur uuur uuu
r uuur uuur uuu
r uuur uuur uuur uuur uuur
+ OP - OO + OR - OA + OG - OH + OS - OQ + ON - OQ + OG - OD ] =
uuur
uur
uuur
uuuu
r
uuur
uuur
uuur
uuur
uuur
[ 15 OR - 7 OI + 12 OF - 12 OM + 6 OP - 11 OE + 9 OB - 6 OD + 12 ON - 6
uuur
uuur
uuu
r
uuur
uuur
uuu
r
uuur
uuur uuur
uuur
uuu
r
OC - 7 OA +12 OK - 5 OH - 13 OQ + 3 OL - 8 OT - 3 OX + OV + 4 OG + 9 OS
uuur
- 5 OU ] (**)
Từ (*)&(**) ta có vế trái bằng vế phải được chứng minh
IV/ KIỂM NGHIỆM
(Bài luyện tập, củng cố và kiểm tra 10’ làm vào giấy cuối tiết học)
Đề bài :
1) Rút gọn biểu thức :
uuur uuur uuur uuu
r uuur uuur uuur uuur uur uuu
r
AB + CD + GH + HI + DE + EF + FG + BC + IK + KL
2) Chứng minh :
uuur uuu
uuur
uuu
r uuur uuu
r
uuur
r
2 BC + 2 RS + BQ + RA + 3 DF + 2 PQ + RE =
uuur uuu
r
uuur uuur uuur uuur uuur uuur uuu
r uuu
r uuur
BF + PF + DC + DQ + DS + RF + BS + 2 RQ + PE + BA + RC
Kết quả đạt được ( giáo viên tự kiểm tra khảo sát):
Lớp
Giỏi
Khá
Trung bình
Yếu, Kém
10A1
10A2
11A1
11A2
0%
0%
0%
0%
21%
19%
20%
22%
71%
70%
70%
68%
8%
11%
9%
9%
C.KẾT LUẬN
Với việc giảng dạy như trên, các lớp tôi phụ trách giảm được tỷ lệ yếu
kém ( mặc dù không thể khắc phục hết được tỷ lệ yếu kém ). Có nhiều
em từ điểm trung bình đã vươn lên đạt điểm khá. Đặc biệt có một số
em từ điểm yếu đã tiến bộ vượt bậc lên khá. Hơn thế nữa, từ sự hiểu
bài các em đã có được niềm say mê học tập là điều không lấy gì làm
lạ. (Một số em đã có yêu cầu thầy giảng thêm bài tập nâng cao).
Bài toán đặc biệt nêu trên không phải là bài tập có lời giải khó, chỉ cần
uuur
uuur
uuu
r
học sinh với học lực trung bình theo công thức AB = OB - OA (2) là
giải được.
Bài toán đặc biệt nêu trên có tính chất kỷ lục thế giới về độ dài dĩ
nhiên cũng là một điều thú vị cần tìm tòi vì làm thế nào để nghĩ ra được
đầu bài rất dài như thế mà không giản đơn; tuy vậy điều thú vị vừa nêu
không phải là điều thú vị nhất; giáo viên có thể ghi nhớ được đầu bài ấy
mà không cần ghi sẵn trước vào giấy. Trong một giờ dạy tôi đã nói với
học sinh như thế này: “ Các em chú ý trên tay thầy chỉ cầm có một cục
phấn và không có giấy tờ hay tài liệu gì, thầy có thể ghi được một đầu bài
dài kín bảng ” ; tất cả các em đều rất ngạc nhiên và ngưỡng mộ tài ghi
nhớ đầu bài kỷ lục của thầy mà không giản đơn; nhân cơ hội ấy tôi nói về
lịch sử học giỏi của thầy cho các em nghe, tôi nói : “Thầy học giỏi từ nhỏ,
giỏi từ lớp lên trường, giỏi từ trường lên huyện, giỏi từ huyện lên tỉnh,
giỏi từ tỉnh ra bộ, suýt nữa thì giỏi từ bộ ra thế giới (cười-vui vẻ); đặc biệt
môn hình học phẳng Ơcơlít thầy học giỏi gần như thần đồng , được thầy
cô và bạn bè tôn vinh là vua hình học; thầy vốn là một cựu học sinh
Chuyên của Bộ Giáo Dục cũng như giáo sư Ngô Bảo Châu, chỉ tiếc thầy
không tiếp tục giỏi được như GS Ngô Bảo Châu ” ; tất cả các em đều tròn
xoe mắt nghe thầy nói cứ như ở trên mây; các em đều cười vui vẻ vì giọng
thầy chân tình và pha giọng dóm hài, tạo được không khí cởi mở và vui
tươi; tôi cảm ơn các em đã lắng nghe và ngưỡng mộ thầy, một giờ học
thật sự thú vị và hiệu quả không chỉ cho riêng tôi; đặc biệt tôi gọi một học
uuur
uuur
uuu
r
sinh yếu lên bảng và với gợi ý vận dụng công thức AB = OB - OA (2) thì
em giải được bài tập luyện tập tương tự khá nhanh và chính xác.
*Đề xuất : Giáo viên, tác giả bài viết SKKN này chân thành cảm ơn
độc giả và Ban Giám khảo góp ý xây dựng để giáo viên có thêm kinh
nghiệm viết SKKN. Riêng đầu bài kỷ lục nêu trên đã góp phần cho
sinh hoạt chuyên môn thêm sôi nổi. Tại hội nghị SKKN trường
THPT4 Thọ Xuân ngày 20/5/2013, nhiều giáo viên muốn biết vì sao có
đầu bài đặc biệt đó; anh Trịnh Duy Văn (tổ trưởng) nói “Thầy nói cho
giáo viên hiểu đầu bài đặc biệt và áp dụng vào thực tiễn giảng dạy, học
tập”. Tôi giải thích “ Ví dụ các giáo viên văn trường ta như anh Thiện,
cô Lương, cô Huyền, cô Vượng thuộc lòng được cả truyện Kiều dày
hàng trăm trang thì hiển nhiên là rất thú vị và cũng hiển nhiên có hiệu
quả giảng dạy học tập”. Tuy vậy, anh Văn và nhiều người vẫn thắc
mắc là chưa hiểu tôi nói gì. Tôi nói “ tôi cũng không hiểu vì sao các
chữ cái, các dấu cộng dấu trừ cứ hiển hiện sáng rực trong đầu tôi và tôi
cứ thế ghi ra bảng hay ra giấy đầu bài dài ngoạn mục mà không hề
giản đơn; nếu ghi ra giấy đầu bài ngoạn mục của tôi có thể dài tới gấp
nghìn lần quyển truyện Kiều, thế mà tôi thuộc được, thế mới tài (cả
hội nghị cười vui vẻ)”. Đến giờ thì anh Văn và mọi người tham dự hội
nghị đã tạm hiểu. Giờ giải lao, anh Văn gặp riêng tôi phân vân “ Thầy
vẫn chưa giải thích hết, em vẫn chưa thật sự thông hiểu đầu bài đặc
biệt ấy”.
Cuộc đối thoại sôi nổi nêu trên tại Hội nghị SKKN trường THPT4
Thọ Xuân thực sự tạo được hứng khởi cho tôi và nhiều người. Vì vậy
tôi có một đề xuất (dù SKKN này xét trên toàn diện các tiêu chí có đạt
chuẩn và được giải hay không được giải); với tư cách là một giáo viên
có nhiều thâm niên và kinh nghiệm giảng dạy tôi coi việc khám phá
tìm tòi đầu bài đặc biệt nêu trên là một nhiệm vụ học tập của học sinh
khá giỏi (kể cả học sinh khá giỏi các trường điểm như trường Chuyên
Lam Sơn, trường THPT Lê Lợi Thọ Xuân, trường được đăng trên TiVi
như trường THPT Quảng Xương I (Hiệu trưởng Chu Anh Tuấn- xin
phép nếu tôi không nhớ nhầm tên); trường THPT Trần Phú – Nga Sơn
(Được thưởng Huân Chương Lao động của Chủ tịch nước cách đây
khoảng 4 năm tôi xem trên tivi nếu không nhớ nhầm; Hiệu trưởng
Nguyễn Chí Cường ) v.v....; cuối cùng tác giả đề xuất mong được sự
nhiệt tình trao đổi góp ý và cảm thông của độc giả là giáo viên, đặc
biệt là giáo viên cùng bộ môn Toán ( tôi mong rằng có giáo viên , học
sinh khá giỏi đồng điệu cùng tôi khám phá ghi nhớ được đầu bài ngoạn
mục và thú vị ấy), nếu cần trao đổi riêng xin theo gmeo trường THPT4
Thọ Xuân hoặc gmeo cá nhân
[email protected]
XÁC NHẬN CỦA THỦ
TRƯỞNG ĐƠN VỊ
.
`
Thanh hóa ngày 28 tháng 4 năm 2013
Tôi xin cam đoan đây là SKKNcủa
tôi viết, không sao chép nội dung
của người khác.
(ký và ghi rõ họ tên)
Đặng Ngọc Thủy
.DOC 
13 
66823 
127 
