Tài liệu Skkn kinh nghiệm giảng dạy bài vẽ tranh chân dung ở trường tiểu học.

Môc lôc Më ®Çu 1. 2. 3. 4. Lý do chän ®Ò bµi Môc ®Ých nghiªn cøu §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu Néi dung: Ch¬ng I: LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña tranh ch©n dung. Ch¬ng II: Thùc tr¹ng c«ng t¸c giảng dạy bài vẽ tranh chân dung ở trường tiểu học. Ch¬ng III: §Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p d¹y häc bµi vÏ tranh ch©n dung. KÕt luËn: Tµi liÖu tham kh¶o Më ®Çu 1.Lý do lùa chän ®Ò tµi Tr¶i qua hµng tr¨m thÕ kû tån t¹i vµ ph¸t triÓn tõ trong hang ®éng nguyªn thuû tíi c¸c xu híng ®¬ng ®¹i, c¸c ho¹ sÜ ®· thÓ nghiÖm rÊt nhiÒu lèi vÏ víi ®ñ chÊt liÖu thÝch hîp ®Ó lµm giµu kho tµng mÜ thuËt thÕ giíi. 1 Sù ph¸t triÓn héi ho¹ kh«ng theo ®êng th¼ng mµ th«ng qua sù l¾t lÐo ®Æc thï, kh«ng thÓ ®ång nhÊt gi÷a c¸c c¸ch nh×n kh¸c nhau vµ thêi ®¹i kh¸c nhau. Mèi “bÊt hoµ” gi÷a héi ho¹ “hiÖn thùc” vµ héi ho¹ “trõu tîng” thÞ gi¸c truyÒn thèng söng sèt tríc h×nh th¸i s¸ng t¹o nghÖ thuËt l¹ m¾t, kú quÆc. MÜ thuËt lµ mét m«n häc ®éc lËp trong ch¬ng tr×nh häc cña bËc tiÓu häc víi môc tiªu gi¸o dôc tiÓu häc lµ: Gi¸o dôc tiÓu häc nh»m gióp häc sinh h×nh thµnh nh÷ng c¬ së ban ®Çu cho sù ph¸t triÓn ®óng ®¾n vµ l©u dµi vÒ ®¹o ®øc, trÝ tuÖ, thÓ chÊt, thÈm mü vµ c¸c kü n¨ng c¬ b¶n ®Ó tiÕp tôc häc trung häc c¬ së, bëi nghÖ thuËt lu«n më ra con ®êng míi vµ lý thó cho nÒn v¨n minh nh©n lo¹i. Còng nh bao lo¹i h×nh nghÖ thuËt kh¸c, nÒn nghÖ thuËt t¹o h×nh kh«ng ngõng ban tÆng cho c¸c thÕ hÖ thëng ngo¹n, mü thuËt nhiÒu mü c¶m manh mÏ, víi häc sinh tiÓu häc khi ®îc häc mÜ thuËt sÏ cã nh÷ng c¶m nhËn riªng cña m×nh. Víi b¶n th©n t«i lµ mét gi¸o viªn trùc tiÕp d¹y bé m«n MÜ thuËt, lu«n mong muèn n©ng cao chÊt lîng d¹y vµ häc MÜ thuËt nãi chung vµ chÊt lîng häc bµi vÏ tranh ch©n dung nãi riªng, nªn t«i chän ®Ò tµi: “ Mét sè biÖn ph¸p nh»m n©ng cao chÊt lîng d¹y häc bµi vÏ tranh ch©n dung ë khèi líp 4 trêng tiÓu häc C¸t Linh, QuËn §èng §a, Thµnh Phè Hµ Néi” nh»m gióp cho c¸c em häc sinh vÏ bµi tranh ch©n dung ®îc ®Ñp h¬n vµ c¸c em thªm yªu m«n häc. 2.Môc ®Ých nghiªn cøu Gièng nh bao thÓ lo¹i tranh kh¸c, tranh ch©n dung còng cã nh÷ng nÐt riªng, ®éc ®¸o, sù ®éc ®¸o cña tranh ch©n dung lµ ë chç ngoµi viÖc biÓu ®¹t mét con ngêi cô thÓ cßn thÓ hiÖn ®îc néi t©m vµ suy nghÜ cña con ngêi ®ã b»ng sù c¶m nhËn cña ngêi vÏ vµ b»ng t×nh c¶m cña ngêi vÏ nãi chung vµ cña häc sinh nãi riªng. §Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p d¹y häc bµi vÏ tranh ch©n dung cho häc sinh líp 4. Nh»m n©ng cao chÊt lîng d¹y vµ häc mÜ thuËt nãi chung vµ chÊt lîng bµi vÏ cña häc sinh trong trêng nãi riªng. Lµ mét gi¸o viªn d¹y bé m«n mÜ thuËt ë løa tuæi tiÓu häc t«i cÇn trau dåi vµ bæ xung thªm nhiÒu kiÕn thøc vÒ tranh ch©n dung ®Ó truyÒn thô cho c¸c em 2 mét c¸ch dÔ hiÓu nhÊt. Vµ th«ng qua bµi häc c¸c em häc sinh thªm yªu mÕn víi bé m«n nghÖ thuËt t¹o h×nh. 3 3. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu. 3.1 §èi tîng nghiªn cøu. - Mét sè biÖn ph¸p d¹y häc vÏ tranh ch©n dung. - Häc sinh líp 4. 3.2 Ph¹m vi nghiªn cøu. - Nghiªn cøu vÒ tranh ch©n dung cña c¸c ho¹ sÜ nãi chung ®Æc biÖt nghiªn cøu tranh ch©n dung cña häc sinh tiÓu häc vÏ. 4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu. - Thu thËp tµi liÖu. - Su tÇm tranh ch©n dung cña ho¹ sÜ vµ cña häc sinh tiÓu häc. - M« t¶, ph©n tÝch vµ tæng hîp. 4 Néi dung Ch¬ng I: LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña tranh ch©n dung 1. ThÕ nµo lµ tranh ch©n dung Kh¸i niÖm tranh ch©n dung. Tranh ch©n dung lµ tranh vÏ mét ngêi hoÆc mét mÉu ngêi nµo ®ã nh tranh ch©n dung c¸c anh hïng d©n téc, c¸c nhµ khoa häc, nhµ tri thøc cã c«ng víi ®Êt níc hoÆc lµ tranh ch©n dung cña ngêi th©n, b¹n bÌ, cã khi lµ mét mÉu ngêi m×nh thÝch, cã khi lµ tù ho¹... Tranh ch©n dung nhÊt thiÕt ph¶i miªu t¶ con ngêi cã thùc chø kh«ng ph¶i do con ngêi vÏ tëng tîng hoÆc bÞa ®Æt ra. NÕu cã sù tëng tîng víi ý nghÜa s¸ng t¹o th× tranh ch©n dung Êy còng ph¶i dùa vµo con ngêi cã thùc, con ngêi mµ ngêi vÏ ®· ®îc nh×n thÊy, biÕt tíi hoÆc ®· quen th©n. ThÓ lo¹i tranh ch©n dung: ThÓ lo¹i tranh ch©n dung rÊt ®a d¹ng cã ch©n dung tù ho¹, ch©n dung nhãm hoÆc ch©n dung cã phong c¸ch lµm nÒn... Cã thÓ chiatranh ch©n dung thµnh 3 lo¹i: Ch©n dung vÏ g¬ng mÆt con ngêi (gåm ®Çu, mÆt. cæ vµ cã thªm mét phÇn vai) thêng ®îc ®Æc t¶ rÊt chi tiÕt, ®Æc biÖt lµ ®«i m¾t vµ c¸i miÖng. Víi lo¹i tranh nµy, ngoµi nh÷ng yÕu tè nh c¸c nÐt vÏ vµ c¸ch c¾t cóp g¬ng mÆt ( chÝnh diÖn, nghiªng hoÆc quay ) ®«i m¾t vµ c¸i miÖng cã mét ý nghÜa quan träng trong viÖc thÓ hiÖn thÇn th¸i hoÆc mäi diÔn biÕn c¶m xóc t©m lý cña nh©n vËt. Ch©n dung nöa ngêi ( tõ ®Çu, mÆt ®Õn ngùc hoÆc ®Õn th¾t lung, thËm chÝ ®Õn ®Çu gèi). Lo¹i ch©n dung nµy ngoµi viÖc diÔn t¶ d¬ng mÆt nh©n vËt cßn ®îc ho¹ sÜ chó ý miªu t¶ trang phôc cña nh©n vËt ®Ó ph« diÔn vÎ ®Ñp cña c¬ thÓ. Ch©n dung toµn th©n: §èi víi lo¹i tranh nµy ngêi vÏ rÊt quan t©m ®Õn d¸ng h×nh vµ c¸c ®éng t¸c cña nh©n vËt; cö chØ, th¸i ®é øng xö qua ®éng t¸c vµ 5 d¸ng ®iÖu cßn biÓu ®¹t c¶ mèi t¬ng quan, quan hÖ t©m lý gi÷a c¸c nh©n vËt trong tranh. §èi tîng tranh ch©n dung Tranh ch©n dung lµ mét thÓ lo¹i rÊt khã vÏ v× ®èi tîng diÔn t¶ chÝnh lµ con ngêi, mµ con ngêi thêng rÊt phøc t¹p vµ tinh tÕ, ë mçi thêi kú lÞch sö sÏ t¹o ra nh÷ng bøc ch©n dung kh¸c nhau vÒ ®èi tîng. ë thêi trung cæ, ®èi tîng chñ yÕu trong tranh ch©n dung lµ th¸nh thÇn, ®øc chóa trêi, nh÷ng mÉu ngêi phï hîp víi t«n gi¸o, cã trßng m¾t më to nh võa ng¬ ng¸c võa ®¾m ch×m trong thÕ giíi thÇn linh. Mét mÉu ngêi lu«n híng tíi thÕ giíi vÜnh cöu trªn thiªn ®êng. ë thêi kú Phôc hng ®èi tîng ®îc chän lµ nh÷ng thiªn thÇn, c¸c gi¸o sÜ, chiÕn binh... Tõ thÕ kû 18-19 ®Õn nay, c¸c ®èi tîng trong tranh cã phÇn ®a d¹ng h¬n. C¸c ho¹ sÜ ®· khai th¸c triÖt ®Ó s¾c th¸i. Néi t©m vµ hoµn c¶nh sèng cña nh©n vËt, tõ nh÷ng ngêi quyÒn quý trong x· héi, nh÷ng nhµ tri thøc, c«ng nh©n, n«ng d©n, cho ®Õn nh÷ng kÎ sèng díi ®¸y bïn x· héi nh g¸i ®iÕm, kÎ ¨n xin, nh÷ng kÎ lang thang c¬ nhì... Mét bøc ch©n dung ®Ñp ph¶i ®¹t ®îc 2 yÕu tè: ®Ñp vÒ ngo¹i h×nh vµ ®Ñp c¶ vÒ néi t©m nh©n vËt. Cã ý nghÜa lµ vÒ mÆt h×nh thøc ph¶i gièng ®èi tîng, mÆt kh¸c nh©n vËt Êy tr«ng sinh ®éng, cã hån ph¶n ¸nh ®îc nÐt ®Æc trng nhÊt cña tÝnh c¸ch vµ t©m tr¹ng. Ngoµi nh÷ng phÈm chÊt trªn, t¸c phÈm ch©n dung cßn ph¶n ¸nh ®îc c¶ tÝnh giai cÊp, tÝnh x· héi vµ tÝnh thêi ®¹i cña nh©n vËt. 2. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña tranh ch©n dung. Trong lÞch sö nghÖ thuËt thÕ giíi, thÓ lo¹i tranh ch©n dung cã tõ l©u ®êi vµ ph¸t triÓn m¹nh. ViÖc vÏ tranh vµ lµm tîng ch©n dung lµ mét nhu cÇu lín cña c¸c thêi ®¹i, c¸c tÇng líp vµ c¸ nh©n nhÊt lµ tÇng líp giµu cã. NÕu chóng ta biÕt r»ng c¸c thî chôp ¶nh ch©n dung ngµy nay bËn rén nh thÕ nµo th× chóng ta còng kh«ng thÓ ng¹c nhiªn khi thÊy sè lîng nh÷ng bøc tranh ch©n dung nhiÒu kh«ng 6 kÓ xݪt cña c¸c ho¹ sÜ ®· vÏ vµo thêi tríc. Do ®ã, tríc khi ph¸t minh ra m¸y chôp h×nh, vÏ ch©n dung lµ c«ng viÖc cña mçi ho¹ sÜ ®Òu ph¶i lµm ®îc. Cã thÓ nãi tõ thêi phôc hng trë ®i tranh ch©n dung ®· ph¸t triÓn m¹nh. §ã lµ cã thêi kú giai cÊp t s¶n ngµy cµng lín m¹nh, nh©n c¸ch con ngêi ®îc t«n träng. Con ngêi cã thÓ tù do ph¸t triÓn trong mäi lÜnh vùc. Cã rÊt nhiÒu nhµ bu«n, häc gi¶ vµ nh÷ng ngêi giµu lµm cho nhu cÇu tranh ch©n dung ngµy cµng lín. §· xuÊt hiÖn nh÷ng ho¹ sÜ chuyªn vÏ ch©n dung nh Holbein, Moroni, Drues... Nh÷ng bøc ch©n dung næi tiÕng ®· ®i vµo lÞch sö mÜ thuËt thÕ giíi nh t¸c phÈm “laJoconde” cña leonar de Vinci. Ca ngîi vÎ ®Ñp vµ nô cêi bÝ hiÓm cña ngêi thiÕu phô trong tranh, bøc tranh “ §øc mÑ Maria vµ chña hµi ®ån” cña Raphaen ca ngîi vÎ ®Ñp vÒ sù th¸nh thiÖn cña t×nh mÉu tö, cßn t¸c phÈm “ Ngêi ®µn bµ xa l¹” cña Kramska ho¹ sÜ Nga miªu t¶ vÎ ®Ñp kiªu sa cña ngêi thiÕu phô Nga. ë Hµ Lan ®· xuÊt hiÖn hµng lo¹t tªn tuæi c¸c ho¹ sÜ nh Rubens. Rembrandt ch©n dung næi tiÕng nh Reoir víi “ch©n dung n÷ diÔn viªn Janxamarri” hay “ ThiÕu n÷ víi chiÕc qu¹t”, Van Gogh víi nhiÒu ch©n dung tù ho¹’’, CÐzanne víi “ngêi thiÕu n÷ ®éi chiÕc mò len” hay “Lucie vµ b¹n cïng héi viªn”... §Æc biÖt Picasso víi bøc ch©n dung tuyÖt ®Ñp “Gertrude Stein” Picasso vÏ rÊt nhiÒu tranh ch©n dung. N¨m 1996, viÖn b¶o tµng MÜ thuËt hiÖn ®¹i NewYork ®· më mét triÓn l·m mang tªn “Picasso vµ tranh ch©n dung” ®ã lµ t¸c phÈm chuyªn vÏ vÒ ch©n dung cña «ng trong suèt b¶y thËp niªn. ë ViÖt Nam, trong kho tµng nghÖ thuËt truyÒn thèng, sè lîng tranh ch©n dung hÇu nh rÊt Ýt, c¨n b¶n lµ ch©n dung thê cóng. VÝ dô ch©n dung NguyÔn Tr·i (lôa). N¨m 1952, Trêng Cao ®¼ng MÜ thuËt §«ng D¬ng ra ®êi, chÊm døt nÒn nghÖ thuËt khuyÕt danh th× lo¹i tranh ch©n dung míi ph¸t triÓn vµ ngµy cµng phæ biÕn. Chóng ta cã rÊt nhiÒu t¸c phÈm ®Ñp nh: “ThiÕu n÷ bªn hoa huÖ” cña ho¹ sÜ T« Ngäc V©n; “Em Thuý” cña ho¹ sÜ TrÇn V¨n CÈn, “ThiÕu n÷ bªn hoa sen” cña ho¹ sÜ NguyÔn S¸ng, “Em Liªn” cña ho¹ sÜ Huúnh V¨n GÊm, “Tù ho¹” cña ho¹ sÜ Bïi Xu©n Ph¸i... 7 VËy lµ tr¶i qua mét qu¸ tr×nh l©u dµi g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i tranh ch©n dung ®· xuÊt hiÖn theo nhu cÇu cuéc sèng cña con ngêi, ®¸p øng nhu cÇu thùc tÕ vµ nhu cÇu tinh thÇn cña con ngêi nã ®· tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®Õn ngµy nµy, gãp phÇn kh«ng nhá vµo nÒn MÜ ThuËt cña ThÕ Giíi còng nh cña ViÖt Nam. 8 Ch¬ng II: Thùc tr¹ng c«ng t¸c gi¶ng d¹y bµi vÏ tranh ch©n dung ë trêng tiÓu häc 1. C¸ch suy nghÜ, sù nh×n nhËn cña häc sinh ®èi víi tranh ch©n dung. Tr¸i ngîc víi c¸ch suy nghÜ, nh×n nhËn cña ngêi lín. NÕu tranh cña ngêi lín thêng mang tÝnh thÞ gi¸c: Bøc tranh thu l¹i thÕ giíi bªn ngoµi nh m¾t mµ ngêi lín nh×n thÊy kÝch thíc, tØ lÖ, mµu s¾c, h×nh thÓ... Th× ®èi víi c¸c em häc sinh c¶m nhËn vÒ thÕ giíi cña nh÷ng ph¶n øng hÖ thÇn kinh vËn ®éng, rÊt gièng thÕ giíi cña ngêi mï. Mäi thø c¸c em vÏ ®Òu thÓ hiÖn b»ng nh÷ng biÓu tîng thuéc vÒ xóc gi¸c nh thÓ c¸c em ®ang sê thÊy thø ®ã hay ®Õm ®îc thø ®ã b»ng nh÷ng ®Çu ngãn tay. C¸c em kh«ng vÏ mét vËt gièng nh vËt ®ã xuÊt hiÖn tríc m¾t thay vµo ®ã c¸c em sÏ tù håi tëng l¹i c¶m gi¸c khi nhËn biÕt l¹i h×nh d¸ng, sè lîng, chç u lªn hay lâm xuèng vµ sù vËn ®éng cña vËt thÓ b»ng xóc gi¸c. C¸c em vÏ mét bøc tranh ch©n dung víi ®«i m¾t vßng trßn v× trßng m¾t h×nh cÇu, víi mét mí nh÷ng ®êng th¼ng bï xï lµ tãc v× c¸c em thÊy tãc nh nh÷ng ®êng th¼ng m¶nh. Mòi lµ h×nh tam gi¸c hay h×nh mãc c©u víi hai lç ë bªn díi. §ã lµ c¶m nhËn b»ng nh÷ng ngãn tay. MiÖng cã r¨ng vµ tai th× ch×a ra. C¸c em vÏ bµn tay víi 5 c¸i mãc nghÐo v× em ®Õm ®îc 5 ngãn tay vµ ®Ó vÏ bµn ch©n c¸c em vÏ cuèi c¸i ch©n lµ nh÷ng ngãn ch©n nhá. C¸i quan träng nhÊt khi vÏ quÇn ¸o c¸c em cho lµ nh÷ng c¸i cóc (nót) v× chóng cøng, ®Ñp hoÆc v× nhí khi c¸c em mÆc vµo hoÆc cëi ra... Nh÷ng g× mµ c¸c em vÏ kh«ng ph¶i thÕ giíi mµ c¸c em thÊy nhng thÕ giíi mµ c¸c em biÕt lµ ®©y. 2. Thùc tr¹ng c«ng t¸c gi¶ng d¹y bµi vÏ tranh ch©n dung cho häc sinh tiÓu häc Ch¬ng tr×nh mÜ thuËt bËc tiÓu häclµ ch¬ng tr×nh ®ång t©m, nghÜa lµ bµi vÏ tranh ch©n dung c¸c em ®îc häc tõ líp 1 ®Õn líp 4 ®Òu cã nhng víi mçi líp yªu cÇu cña b×a kh¸c nhau. 9 VÝ dô víi líp 1, 2 chØ yªu cÇu häc sinh ®Æt ®îc h×nh vÏ c©n ®èi trong trang giÊy. §Õn líp 3 ngoµi viÖc ®Æt h×nh vÏ c©n ®èi trong trang giÊy c¸c em vÏ ®îc ®ñ c¸c bé phËn trªn khu«n mÆt t¬ng ®èi víi khu«n mÆt. Líp 4 th× c¸c em vÏ ®îc mét khu«n mÆt ®ñ chi tiÕt, c©n ®èi, vÏ mµu kÝn khu«n mÆt... Nhng thùc tÕ bªn c¹nh nh÷ng em häc sinh vÏ ®îc h×nh khu«n mÆt c©n ®èi, ®Ñp trong trang giÊy ngay tõ líp 1,2 th× vÉn cßn rÊt nhiÒu em häc sinh cha hiÓu hÕt vÒ tranh ch©n dung, vÒ c¸ch vÏ tranh ch©n dung...nªn ®Õn líp 3,4 mµ bµi vÏ vÉn cßn nhá so víi trang giÊy hoÆc rÊt vÊt v¶ khi vÏ c¸c bé phËn trªn khu«n mÆt. Nguyªn nh©n: - C¸c em cha hiÓu hÕt vÒ tranh ch©n dung. - C¸c em cha hiÓu vµ cha n¾m râ c¸ch vÏ tranh ch©n dung. - C¸c em Ýt ®îc xem tranh ch©n dung. - C¸c em Ýt ®îc vÏ tranh ch©n dung. - C¸c em cã suy nghÜ m«n MÜ ThuËt chØ lµ m«n phô kh«ng quan träng nªn kh«ng cÇn chó t©m. - C¸c em kh«ng thÝch vÏ. 3. §Ò xuÊt biÖn ph¸p. Tríc thùc tr¹ng nh vËy víi c¬ng vÞ lµ mét gi¸o viªn d¹y m«n MÜ thuËt t«i m¹nh d¹n ®Ò ra mét sè biÖn ph¸p cô thÓ nh»m n©ng cao chÊt lîng d¹y häc bµi vÏ tranh ch©n dung. T«i thùc hiÖn trong c¸c bµi d¹y vÏ tranh ch©n dung t¹i c¸c líp khèi 4. 10 Ch¬ng III: §Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p d¹y häc bµi vÏ tranh ch©n dung BiÖn ph¸p 1: Sö dông t¸c phÈm ch©n dung cña c¸c ho¹ sÜ trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ tèt. Môc tiªu: - Gióp häc sinh hiÓu thÕ nµo lµ tranh ch©n dung. - C¸c em hiÓu h¬n vÒ c¸ch s¾p xÕp h×nh vÏ trong trang giÊy. - Gióp c¸c em thÊy ®îc vÎ ®Ñp cña tranh ch©n dung. Néi dung: - Giíi thiÖu cho c¸c em hiÓu thÕ nµo lµ tranh ch©n dung? - Cho c¸c em xem tranh ch©n dung do c¸c ho¹ sÜ vÏ. C¸ch tiÕn hµnh: Nh trªn ®· nãi, chóng ta thÊy r»ng c¸ch suy nghÜ, c¸ch nh×n nhËn cña c¸c em vÒ thÕ giíi bªn ngoµi rÊt kh¸c víi ngêi lín. VËy lµm thÕ nµo ®Ó ®a c¸c bøc tranh ch©n dung do c¸c ho¹ sÜ vÏ vµo lµm t liÖu, ®å dïng d¹y häc cho häc sinh ®¹t hiÖu qu¶ tèt. §ã lµ c«ng viÖc vµ c¸ch xö lý cña tõng gi¸o viªn d¹y mÜ thuËt. ë ch¬ng tr×nh häc mÜ thuËt tiÓu häc c¸c em ®îc häc c¸c bµi vÏ ch©n dung nh “ ch©n dung b¹n”, “ch©n dung ngêi th©n trong gia ®×nh”, “ ch©n dung chó bé ®éi” ...ë nh÷ng bµi häc nµy muèn l«i cuèn häc sinh vµo bµi vÏ, gi¸o viªn ph¶i kÕt hîp ®a ra cho häc sinh xem mét sè t¸c phÈm tranh ch©n dung cña c¸c ho¹ sÜ tiªu biÓu. Víi t¸c phÈm ®ã gi¸o viªn cÇn ph©n tÝch ®îc c¸i hay, c¸i ®Ñp, cÇn nªu lªn ®îc vai trß cña t¸c phÈm ®ã ®èi víi nÒn mÜ thuËt nãi riªng vµ trong cuéc sèng nãi chung. ViÖc giíi thiÖu víi c¸c em häc sinh vÒ c¸c t¸c phÈm tranh ch©n dung cña c¸c ho¹ sÜ næi tiÕng nµy gióp cho gi¸o viªn tù thÊy m×nh lu«n ph¶i häc hái, su tÇm tµi liÖu, tranh ch©n dung còng nh ngêi gi¸o viªn ph¶i cã sù hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh vÒ cuéc ®êi, th©n thÕ, sù nghiÖp cña t¸c gi¶, nh÷ng ho¹ sÜ næi tiÕng trong 11 lÜnh vùc vÏ tranh ch©n dung vµ biÕt vÒ hoµn c¶nh ra ®êi mét sè t¸c phÈm cña nh÷ng ho¹ sÜ ®ã, ®Ó ®Õn khi ®øng tríc c¸c em häc sinh ngêi gi¸o viªn sÏ cho c¸c em xem vµ hiÓu h¬n mét sè kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ tranh ch©n dung cña c¸c ho¹ sÜ lín. ViÖc cho c¸c em häc sinh xem nh÷ng t¸c phÈm næi tiÕng cña c¸c ho¹ sÜ kh«ng ph¶i ®Ó yªu cÇu c¸c em ph¶i vÏ ®Ñp, vÏ gièng nh tranh cña c¸c ho¹ sÜ mµ ®¬n thuÇn chØ phÇn nµo gióp c¸c em hiÓu h¬n vÒ nghÖ thuËt vÏ tranh ch©n dung, phÇn nµo c¶m nhËn ®îc vÎ ®Ñp cña bøc tranh ®Ó tõ ®ã c¸c em sÏ thÝch thó khi vÏ tranh lµ thµnh c«ng ban ®Çu cña ngêi gi¸o viªn. ViÖc thµnh c«ng h¬n n÷a lµ c¸c em vÏ ra ®îc nh÷ng bøc tranh ®Ñp theo suy nghÜ vµ c¶m nhËn cña c¸c em, ®Ñp vÒ c¸ch tr×nh bµy bµi trong trang giÊy, ®©y chÝnh lµ nh÷ng bíc ®Çu tiªn ®Ó h×nh thµnh trong c¸c em vÒ viÖc s¾p xÕp h×nh vÏ trªn tranh. KÕt qu¶: Qua qu¸ tr×nh t×m tßi, thu thËp tµi liÖu, gi¸o viªn ®· cã thªm nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ nghÖ thuËt vÏ tranh ch©n dung, cã thªm nh÷ng bøc tranh ch©n dung ®Ñp cña c¸c ho¹ sÜ næi tiÕng trong bé su tËp, thªm nh÷ng bµi b¸o, bµi viÕt hay vÒ c¸c t¸c gi¶ còng nh c¸c t¸c phÈm ®ã. - Bµi vÏ cña häc sinh ®· cã sù s¾p ®Æt vÒ h×nh vÏ trong trang giÊy. - C¸c em ®· hiÓu tranh ch©n dung lµ tranh vÏ vÒ c¸i g× vµ c¸c em thÊy ®îc vÎ ®Ñp cña tranh ch©n dung. BiÖn ph¸p 2: - Minh ho¹ c¸ch s¾p xÕp h×nh vÏ trong trang giÊy ®Ó häc sinh dÔ nhËn thÊy bè côc ®Ñp vµ cha ®Ñp. Môc tiªu: - Häc sinh n¾m v÷ng c¸ch s¾p xÕp bè côc h×nh vÏ trong trang giÊy; - vÏ ®îc bµi cã h×nh vÏ s¾p xÕp c©n ®èi trong trang giÊy. Néi dung: - Häc sinh quan s¸t vµ t×m chän nh÷ng bøc tranh cã bè côc (h×nh vÏ) c©n ®èi trong trang giÊy. 12 - Trß ch¬i “§i t×m b¸u vËt”. C¸ch tiÕn hµnh: Sau phÇn giíi thiÖu bµi vµ phÇn xem mét sè t¸c phÈm ®Ñp, vµo phÇn híng dÉn c¸ch vÏ gi¸o viªn cho häc sinh xem mét lo¹t nh÷ng tranh vÏ ch©n dung víi nh÷ng c¸ch s¾p xÕp kh¸c nhau vµ cho häc sinh chän theo c©u hái “Em thÝch nh÷ng bøc tranh nµo? V× sao? Häc sinh sÏ lùa chän vµ tr¶ lêi theo c¶m nhËn riªng cña m×nh. Khi häc sinh tr¶ lêi, gi¸o viªn sÏ híng vµo phÇn ®Ñp vÒ h×nh vÏ, ®Ñp vÒ mµu s¾c, ®Ñp vÒ c¸ch s¾p xÕp h×nh vÏ trong bøc tranh (bè côc) vµ ®Ñp theo ý thÝch cña häc sinh. Tuyªn d¬ng nh÷ng bµi vÏ cã bè côc ®Ñp ®Ó nhÊn m¹nh cho häc sinh thÊy ý nghÜa cña viÖc s¾p xÕp h×nh ¶nh trong tranh. Sau khi häc sinh vÏ bµi xong, gi¸o viªn thu tranh vµ bæ sung thªm mét sè bøc tranh ®· su tÇm, chia thµnh 2-3 tËp tranh. Líp chia thµnh 2,3 nhãm cho häc sinh ch¬i trß ch¬i “ ®i t×m vËt b¸u” yªu cÇu ‘vËt b¸u” ë ®©y lµ nh÷ng bøc tranh ch©n dung ®Ñp c¶ vÒ h×nh ¶nh, mµu s¾c vµ bè côc. Tuyªn d¬ng nhãm nµo chän ®îc nhiÒu tranh ch©n dung ®Ñp. 13 KÕt qu¶: - Häc sinh chän ®îc nh÷ng bµi vÏ ®Ñp vÒ c¸ch s¾p xÕp bè côc - Häc sinh vÏ ®îc bøc tranh ch©n dung cã bè côc ®Ñp. - Häc sinh thÝch tham gia trß ch¬i, thÝch vÏ tranh ch©n dung. BiÖn ph¸p 3: Su tÇm vµ cho häc sinh xem nh÷ng tranh ch©n dung cña häc sinh (bµi cña häc sinh n¨m tríc), tranh vÏ cña thiÕu nhi. Môc tiªu: - Häc sinh thÊy ®îc vÎ ®Ñp cña tranh thiÕu nhi. - Häc sinh thÝch vÏ vµ vÏ ®îc tranh ch©n dung theo s¸ng t¹o vµ c¸ch nh×n cña chÝnh c¸c em. Néi dung: - Cho häc sinh xem tranh ch©n dung cña thiÕu nhi vµ giíi thiÖu vÒ vÎ ®Ñp cña nh÷ng bøc tranh ®ã. - gîi më trÝ nhí còng nh sù s¸ng t¹o cña häc sinh khi vÏ tranh ch©n dung. C¸ch tiÕn hµnh: - Sau phÇn híng dÉn c¸ch vÏ, gi¸o viªn cho häc sinh xem tranh ch©n dung cña thiÕu nhi. Ph©n tÝch cho c¸c em tù nhËn thÊy cïng mét ®Ò tµi mçi ngêi sÏ c¶m nhËn vµ vÏ mét c¸ch kh¸c nhau. VÝ dô nh tranh “ch©n dung b¹n em” mçi b¹n mét kh¸c, tranh ch©n dung “bµ em” còng vËy... Cho häc sinh tù nhËn thÊy ngoµi kh¸c nhau vÒ khu«n mÆt, c¸c ®Æc ®iÓm cña khu«n mÆt, c¸c tranh ch©n dung cßn kh¸c nhau vÒ c¸ch vÏ, kh¸c nhau vÒ mµu s¾c, kh¸c nhau vÒ bè côc... - Sau khi quan s¸t c¸c bøc tranh gi¸o viªn híng dÉn c¸c em vµo bµi häc b»ng nh÷ng c©u hái gîi më trÝ nhí còng nh søc s¸ng t¹o nh “H«m nay em sÏ vÏ ch©n dung ai?”, “Ngêi em ®Þnh vÏ khu«n mÆt nh thÕ nµo, ngêi ®ã cã ®Æc ®iÓm g× em nhí nhÊt? Ngêi ®ã hay mÆc ¸o mµu g×?” ChÝnh trong qu¸ tr×nh tr¶ lêi c©u hái cña gi¸o viªn c¸c em ®· phÇn nµo h×nh dung ®îc h×nh vÏ trong bøc tranh cña m×nh. KÕt qu¶: 14 - Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y gi¸o viªn kh«ng kh¾t khe ¸p ®Æt cho häc sinh ph¶i vÏ mét bøc ch©n dung gièng hÖt ngêi thùc ë tØ lÖ, mµu s¾c... mµ ®Ó c¸c em tho¶i m¸i s¸ng t¹o theo c¸i nh×n cña c¸c em. - C¸c em ®· tù nhí l¹i, tù vÏ ®îc cho m×nh nh÷ng bøc tranh ch©n dung theo s¸ng t¹o cña m×nh. KÕt luËn Tranh ch©n dung ra ®êi tõ rÊt sím vµ ph¸t triÓn qua nhiÒu thêi kú ®Õn nay. §ång hµnh cïng sù ph¸t triÓn ®ã lµ c¸c ho¹ sÜ, hä kh«ng ngõng s¸ng t¹o, vøt bá nh÷ng c¸i cò, m¹o hiÓm ®i t×m nh÷ng c¸i míi ®Ó t¹o ra ®îc nh÷ng t¸c phÈm cã gi¸ trÞ sèng m·i víi thêi gian. Tranh ch©n dung thÓ hiÖn ®îc t©m t, t×nh c¶m cña con ngêi, tiÕng nãi cña häc sÜ vµ nhÊt lµ nã ®· g©y ®îc sù ñng hé, th¸i ®é yªu mÕn cña ngêi thëng thøc. X· héi cµng ph¸t triÓn, sù biÓu hiÖn c¸c tÝnh cña mçi ngêi ngµy cµng phong phó ®a d¹ng nªn tranh ch©n dung cµng cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t huy nh÷ng phÈm chÊt u viÖt cña nã. Ngµy nay, cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi, nhu cÇu thëng thøc c¸i ®Ñp cña ngêi d©n ngµy cµng cao th× thÓ lo¹i tranh ch©n dung cµng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn. Cuéc sèng cña mçi gia ®×nh sÏ trë nªn thi vÞ, Êm cóng h¬n nÕu cã nh÷ng bøc tranh ch©n dung treo têng. Víi m«n mü thuËt nãi chung vµ bµi vÏ tranh ch©n dung nãi riªng còng yªu cÇu ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi, trªn c¬ng vÞ cña gi¸o viªn d¹y mÜ thuËt t¹i trêng tiÓu häc, qua nh÷ng n¨m gi¶ng d¹y t«i tù nhËn thÊy cßn mét vµi vãng m¾c khi d¹y bµi vÏ tranh ch©n dung, nªn qua thùc tÕ t«i m¹nh d¹n ®a ra mét vµi biÖn ph¸p nh»m n©ng cao chÊt lîng d¹y häc trong bµi vÏ ch©n dung. T«i biÕt bµi tiÓu luËn sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng giíi h¹n mong c¸c b¹n ®ång nghiÖp, c¸c thÇy c« gi¸o gãp ý ®Ó t«i ®îc hoµn thiÖn h¬n n÷a khi ®øng trªn bôc gi¶ng, gióp c¸c em häc sinh t¹o ra nhiÒu bµi vÏ ®Ñp vµ thªm yªu m«n häc. 15 Hµ néi, th¸ng..12. n¨m 2008 Nh÷ ThÞ Thu HuyÒn 16 Tµi liÖu tham kh¶o 1. 2. 3. 4. 5. 6. LÞch sö mü thuËt vµ mü thuËt häc – NXB gi¸o dôc, 1998 §Ó thëng ngo¹n mét t¸c phÈm héi ho¹ - NXB mÜ thuËt, 2002 LÞch sö mü thuËt thÕ giê – NXB v¨n ho¸ th«ng tin. S¸ch nghÖ thuËt líp 1,2,3,4,5 S¸ch gi¸o viªn nghÖ thuËt líp 1,2,3,4,5 Tµi liÖu båi dìng thêng xuyªn m«n mü thuËt – NXB Gi¸o dôc 17