Tài liệu Skkn hướng dẫn học sinh viết phần kết trong bài văn nghị luận

Híng dÉn häc sinh viÕt kÕt bµi trong v¨n nghÞ luËn GV: NguyÔn ThÞ BÝch Hång H¦íNG DÉN HäC SINH VIÕT PHÇN KÕT BµI TRONG V¡N NGHÞ LUËN A. §Æt vÊn ®Ò. I. Lêi më ®Çu: Trong ch¬ng tr×nh THPT m«n Ng÷ V¨n ®îc xem lµ mét trong nh÷ng bé m«n chÝnh, cã vai trß quan träng ®èi víi cung cÊp tri thøc vµ h×nh thµnh nh©n c¸ch cho häc sinh. M«n V¨n trong nhµ trêng tùu chung l¹i nh»m vµo hai nhiÖm vô cô thÓ sau ®©y: Thø nhÊt lµ trang bÞ cho häc sinh nh÷ng tri thøc ®Ó hiÓu ®îc, hiÓu ®óng c¸c vÊn ®Ò v¨n häc bao gåm: t¸c gi¶, t¸c phÈm, giai ®o¹n v¨n häc, thêi k× v¨n häc, c¸c qu¸ tr×nh v¨n häc.v.v...Cã nghÜa lµ gãp phÇn t¹o cho häc sinh kh¶ n¨ng kh¸m ph¸ vÎ ®Ñp cña c¸c t¸c phÈm v¨n häc trong viÖc tiÕp nhËn, còng nh n¨ng lùc biÕt ®¸nh gi¸ mét c¸ch ®óng ®¾n, khoa häc c¸c vÊn ®Ò v¨n häc ®ång thêi bíc ®Çu nhËn thøc ®îc qui luËt vËn ®éng cña v¨n häc trong lÞch sö. Song song víi nhiÖm vô trªn lµ qu¸ tr×nh gióp häc sinh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kh¶ n¨ng t¹o lËp v¨n b¶n (nãi vµ viÕt ). Lµm v¨n lµ ph©n m«n híng tíi nhiÖm vô thø hai nµy. Nã gióp häc sinh h×nh thµnh nh÷ng kÜ n¨ng cÇn thiÕt ®Ó lµm ®îc bµi v¨n. V× thÕ cã thÓ nãi Ng÷ V¨n nãi chung vµ Lµm v¨n nãi riªng lµ mét ph©n m«n rÊt quan träng trong nhµ trêng THPT. Bëi v× ph©n m«n Lµm v¨n lµ h×nh thøc, lµ c¬ së chÝnh yÕu ( nÕu kh«ng muèn nãi lµ duy nhÊt) ®Ó ®¸nh gi¸ n¨ng lùc häc v¨n cña häc sinh trong nhµ trêng phæ th«ng. KiÓm tra thi cö b»ng mét bµi v¨n, môc ®Ých chÝnh lµ kiÓm tra tri thøc, n¨ng lùc cña häc sinh vÒ viÖc häc v¨n ( bao gåm: kiÕn thøc v¨n häc sö, lÝ luËn v¨n häc, t¸c phÈm v¨n häc vµ nh÷ng tri thøc vÒ ng«n ng÷ tiÕng ViÖt trong viÖc tr×nh bµy mét v¨n b¶n). HiÖn nay lßng yªu thÝch v¨n häc nãi chung vµ kh¶ n¨ng viÕt mét bµi lµm v¨n nãi riªng ë mçi häc sinh ®· suy gi¶m râ rÖt vµ kÐm chÊt lîng. ChÊt lîng m«n Lµm v¨n ë trêng THPT nãi chung cßn cha cao. Bëi lµm v¨n lµ mét ph©n m«n khã,®Æc biÖt lµ kh©u chuyÓn ho¸ lÝ thuyÕt sang thùc hµnh. §Æc trng cña m«n nµy lµ yªu cÇu häc sinh vËn dông nh÷ng vèn kiÕn thøc ®· häc ë ph©n m«n ®äc v¨n vµ tiÕng ViÖt vµo viÖc lµm v¨n. Bªn c¹nh ®ã, cßn tån t¹i t×nh tr¹ng mét sè gi¸o viªn chØ chó träng ®Õn giê ®äc v¨n mµ xem nhÑ giê lµm v¨n hoÆc chØ d¹y mét c¸ch chiÕu lÖ, hêi hît. Cha cã ý thøc rÌn luyÖn cho häc sinh kÜ n¨ng lµm v¨n ®Ó c¸c em cã thÓ vËn dông tèt vµo viÖc t¹o lËp v¨n b¶n. Trong thùc tÕ, tri thøc vµ kÜ n¨ng – hay nãi chÝnh x¸c h¬n lµ lÝ thuyÕt vµ thùc hµnh ë häc sinh THPT nãi chung vµ THPT T« HiÕn Thµnh nãi riªng cßn rÊt nhiÒu ®iÒu ph¶i quan t©m. Sù nhËn thøc vµ kÜ n¨ng thùc hµnh ë häc sinh nh×n tõ gãc ®é kh¸ch quan vµ ®¸nh gi¸ mét c¸ch c«ng b»ng th× cã thÓ nãi lµ rÊt h¹n chÕ,. T×nh tr¹ng nµy diÔn ra ë tÊt c¶ c¸c m«n häc trong trêng. Kh¶ n¨ng n¾m b¾t tri thøc ®· chËm, kh¶ n¨ng thùc hµnh cßn kÐm h¬n. §Æc biÖt lµ ®èi víi bé m«n Ng÷ v¨n. 1 Híng dÉn häc sinh viÕt kÕt bµi trong v¨n nghÞ luËn GV: NguyÔn ThÞ BÝch Hång Tríc mét ®Ò v¨n, häc sinh thêng tá ra lóng tóng ngay ë kh©u t×m hiÓu ®Ò, x¸c ®Þnh yªu cÇu ®Ò ra cho ®Õn c«ng ®o¹n vËn dông kiÕn thøc v¨n ch¬ng, lÞch sö, x· héi….vµ n¨ng lùc t duy ng«n ng÷ ®Ó triÓn khai, lËp dµn ý, viÕt bµi. H¬n n÷a, häc sinh cßn mß mÉm trong kh©u t¹o lËp mét v¨n b¶n hoµn chØnh. NhiÒu bµi viÕt cña häc sinh cßn béc lé t×nh tr¹ng lµm bµi mµ kh«ng hÒ cã ý thøc vÒ viÖc vËn dông kiÕn thøc mµ phÇn lÝ thuyÕt ph©n m«n lµm v¨n ®· cung cÊp, bá qua c«ng ®o¹n ph©n tÝch ®Ò, t×m hiÓu ®Ò, t×m ý vµ lËp dµn ý. Häc sinh thêng cã thãi quen cÈu th¶, cø ®Ò ra lµ b¾t tay vµo viÕt ngay: nghÜ sao viÕt vËy, l¾p ghÐp c©u ch÷ tuú ý, quÈn ý kh«ng lèi tho¸t, khi nµo kh«ng nghÜ ®îc g× n÷a th× kÕt bµi. §ã lµ nh÷ng bµi v¨n l¹c ®Ò, xa ®Ò, kh«ng cã kÕt cÊu bè côc râ rµng, m¹ch l¹c. Bëi thÕ hËu qu¶ chÝnh lµ nh÷ng bµi v¨n kh«ng ®Çu kh«ng kÕt thóc, c©u v¨n tèi nghÜa, tõ ng÷ thiÕu chÝnh x¸c, sai chÝnh t¶ trÇm träng,tr×nh bµy qu¸ cÈu th¶ dÉn ®Õn ®iÓm kÐm, chÊt lîng m«n v¨n thÊp vµ ®ã chÝnh lµ nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu lµm gi¶m v¬i ®i lßng yªu thÝch häc v¨n cña häc sinh. Kh©u ®Çu tiªn ®Ó t¹o lËp mét v¨n b¶n hoµn chØnh, t¹o sù hÊp dÉn cho bµi viÕt ®èi víi ngêi ®äc chÝnh lµ viÖc t¹o lËp mét ®o¹n v¨n më bµi cho bµi lµm v¨n. Tuy nhiªn ®Ó th«ng b¸o viÖc t¹o lËp v¨n b¶n ®· hoµn tÊt vµ cã kh¶ n¨ng ®¹t ®iÓm tèi ®a, ®ång thêi ®¸nh gi¸ ®óng n¨ng lùc tiÕp thu lÝ thuyÕt vËn dông vµo trong viÖc thùc hµnh th× kh©u kh«ng kÐm phÇn quan träng lµ kh©u viÕt phÇn kÕt bµi. Nhng trong thùc tÕ ®èi víi viÖc viÕt phÇn kÕt bµi kh«ng Ýt häc sinh cßn c¶m thÊy lóng tóng vµ khã kh¨n, mÊt kh«ng Ýt thêi gian cho viÖc nµy. Tõ thùc tÕ trªn t«i xin m¹nh d¹n ®Ò xuÊt mét vµi kinh nghiÖm cña c¸ nh©n qua ®Ò tµi “ Híng dÉn häc sinh viÕt phÇn kÕt bµi trong v¨n nghÞ luËn- m«n Ng÷ v¨n líp 12” . II. Thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò. ViÖc d¹y v¨n vµ häc v¨n hiÖn nay ë cÊp THPT nãi chung vµ trêng THPT T« HiÕn Thµnh nãi riªng cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Khã kh¨n thø nhÊt ph¶i kÓ ®Õn ®ã lµ ý thøc cña häc sinh. Cã mét t×nh tr¹ng chung lµ ngµy nay häc sinh kh«ng cßn thÝch häc v¨n n÷a, ®©y kh«ng chØ lµ vÊn ®Ò riªng cña trêng THPT T« HiÕn Thµnh mµ cßn lµ vÊn ®Ò chung cña bé m«n v¨n hiÖn nay trong c¸c trêng THPT. Cã thÓ cã nhiÒu lÝ do khiÕn häc sinh kh«ng thÝch häc v¨n nh :häc v¨n khã, mÊt thêi gian, gi¸o viªn d¹y thiÕu hÊp dÉn, vµ Ýt ngµnh nghÒ liªn quan ®Õn m«n v¨n v.v…, ®Æc biÖt trong kho¶ng vµi n¨m trë l¹i ®©y kh«ng chØ m×nh häc sinh mµ c¶ phô huynh cña c¸c em còng quay lng l¹i víi m«n häc kh¸ quan träng nµy .V× vËy ®Ó lµm chuyÓn biÕn ®îc ý thøc cña häc sinh vµ phô huynh vÒ gi¸ trÞ cña m«n v¨n vµ viÖc häc v¨n râ rµng kh«ng ph¶i lµ ®iÒu cã thÓ lµm trong ngµy mét, ngµy hai. Khã kh¨n thø hai lµ tõ ý thøc dÉn ®Õn thùc tr¹ng häc sinh häc v¨n. ViÖc häc lÝ thuyÕt vµ thùc hµnh bé m«n nµy ë c¸c em häc sinh cã thÓ nãi lµ ®¸ng b¸o ®éng. Cô thÓ 2 Híng dÉn häc sinh viÕt kÕt bµi trong v¨n nghÞ luËn GV: NguyÔn ThÞ BÝch Hång lµ: c¸c em hæng kiÕn thøc, thiÕu hôt vÒ kÜ n¨ng, ngoµi ra häc sinh cßn m¾c rÊt nhiÒu lçi nh hµnh v¨n, diÔn ®¹t,dïng tõ, ®Æt c©u, tr×nh bµy , c¸ch t duy cßn thiÕu khoa häc, thiÕu trong s¸ng vµ thiÕu chÆt chÏ, cßn lóng tóng khi s¾p xÕp c¸c ý vµ diÔn ®¹t ý kiÕn cña m×nh. ThËm chÝ cã nh÷ng häc sinh cßn m¬ hå khi gÆp ®Ò v¨n vµ lµm bµi cßn l¹c ®Ò, xa ®Ò, kh«ng quan t©m ®Õn yªu cÇu cña ®Ò… HiÖn nay rÊt nhiÒu häc sinh kh«ng n¾m ®îc c¸ch thøc kÕt bµi trong mét bµi v¨n nghÞ luËn. Khi b¾t gÆp bÊt k× mét ®Ò v¨n nµo, c¸c em còng rÊt lóng tóng vµ tiÕn hµnh lµm bµi mét c¸ch mß mÉm, nghÜ sao viÕt vËy, kh«ng theo mét tr×nh tù hoÆc kh«ng theo c¸c bíc mµ thÇy, c« ®· híng dÉn. §iÒu nµy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng “lÝ thuyÕt kh«ng thuéc, thùc hµnh kh«ng th«ng”. V× nh÷ng lÏ trªn, kh«ng thiÕu nh÷ng bµi v¨n, ®o¹n v¨n cña häc sinh trong c¸c k× kiÓm tra, thi häc k×, thi tèt nghiÖp…..khiÕn cho c¸c thÇy c« gi¸o, ban gi¸m kh¶o ph¶i c êi ra níc m¾t. Sau ®©y lµ mét sè ®o¹n v¨n cña mét häc sinh líp 12 - trêng THPT T« HiÕn Thµnh: §Ò ra: (1) Tuæi trÎ häc ®êng suy nghÜ vµ hµnh ®éng ®Ó gãp phÇn gi¶m thiÓu tai n¹n giao th«ng. Bµi lµm cña häc sinh cã ®o¹n: “C¸ch ®©y vµi chôc n¨m cha «ng ta ®· ph¶i ®øng lªn ®¸nh ®uæi kÎ thï x©m lîc ®Ó giµnh l¹i nÒn ®éc lËp. Vµ còng kh«ng Ýt ngêi ®· ng· xuèng v× nÒn tù do ®éc lËp Êy. Vµ ngµy nay mäi ngêi, mäi tÇng líp, nhÊt lµ häc sinh, sinh viªn chóng ta ph¶i tù gi¸c ®øng lªn ®Êu tranh chèng tai n¹n giao th«ng.” (2) Anh (chÞ ) h·y tr×nh bµy c¶m nhËn cña m×nh vÒ ®o¹n th¬ sau; “…Ta vÒ m×nh cã nhí ta Ta vÒ ta nhí nh÷ng hoa cïng ngêi Rõng xanh hoa chuèi ®á t¬i §Ìo cao n¾ng ¸nh dao gµi th¾t lng ……………… ……………… Nhí ai tiÕng h¸t ©n t×nh thuû chung…” (TrÝch “ViÖt B¾c” cña Tè H÷u) Bµi lµm cña häc sinh cã ®o¹n: “ §o¹n th¬ còng lµm cho ta liªn tëng ®Õn hai c©u th¬ trong TruyÖn KiÒu cña ®¹i thi hµo NguyÔn Du víi hai thêi ®¹i kh¸c nhau mµ hä l¹i cã cïng mét ý nghÜ: “Sen tµn cóc l¹i në hoa SÇu dµi ngµy ng¾n, ®«ng ®µ sang xu©n” Díi ®©y lµ nh÷ng phÇn kÕt bµi cña mét vµi häc sinh khèi 12 cña trêng THPT T« HiÕn Thµnh. 3 Híng dÉn häc sinh viÕt kÕt bµi trong v¨n nghÞ luËn GV: NguyÔn ThÞ BÝch Hång §Ò bµi nh sau: Ph©n tÝch diÔn biÕn t©m lÝ cña MÞ trong ®ªm t×nh mïa xu©n ( trÝch “Vî chång A Phñ” cña nhµ v¨n T« Hoµi. Mét häc sinh nam cña líp 12 ®· viÕt phÇn kÕt bµi trong bµi lµm cña m×nh nh sau: “T¸c gi¶ ®i s©u vµo t©m lÝ nh©n vËt mét c¸ch thùc tÕ víi h×nh tîng nh©n vËt. ®· ®îc t¸c gi¶ kh¾c ho¹ thµnh c«ng. víi c¸ch vËn dông ®i tõ bãng tèi ra ¸nh s¸ng. vÎ ®Ñp rùc rì thu hót m¹nh mÏ cña nh©n vËt ®èi víi ngêi ®äc xa nay chÝnh lµ ë phÈm chÊt cao quý, ®Æc biÖt lµ søc sèng tiÒm tµng “Vî chång A Phñ” víi mçi ®éc gi¶ chóng ta ai còng nhí còng th¬ng.” (trÝch nguyªn v¨n bµi viÕt cña häc sinh, kÓ c¶ dÊu c©u) Mét bµi viÕt kh¸c. §Ò bµi yªu cÇu : Nhµ th¬ A.M .Saadi(ngêi Bat) viÕt: Anh gÆp ai dï ngêi tèt hay tåi §õng bao giê nãi xÊu, h·y nghe t«i V× nãi xÊu ngêi ngay lµ téi lçi Víi ngêi gian thµnh kÎ gian gÊp béi Mét khi anh nãi xÊu l¸ng giÒng m×nh Th× dï ®óng vÉn lµ ®iÒu ®¸ng khinh. Suy nghÜ cña anh(chÞ) vÒ bµi häc ®¹o ®øc ®îc rót ra tõ bµi th¬. Häc sinh ®· viÕt kÕt bµi nh sau: “Nh vËy nãi xÊu ngêi kh¸c lµ mét tËt xÊu trong x· héi . Mçi chóng ta ai còng nªn tr¸nh vµ h¹n chÕ tíi møc tèi ®a. v× nãi xÊu ngêi kh¸c tøc lµ m×nh ®· tù lõa dèi m×nh, nh÷ng lêi nãi xÊu kia khiÕn m×nh trë nªn ngêi cã téi, nã khiÕn m×nh thµnh kÎ gian vµ biÕn m×nh thµnh ngêi ®¸ng khinh. Dï lêi nãi xÊu ®ã tèt cho mét sè ngêi th× còng kh«ng nªn v× cha ch¾c ngêi ®ã ®· hiÓu lêi cña m×nh. Kh«ng cã lêi nãi xÊu x· héi sÏ æn ®Þnh.” Trªn ®©y chØ lµ vµi trong sè rÊt nhiÒu vÝ dô thùc tÕ trong viÖc viÕt v¨n cña häc sinh trêng THPT T« HiÕn Thµnh. §ã lµ nh÷ng bµi v¨n, ®o¹n v¨n cho thÊy râ kiÕn thøc v¨n häc vµ kÜ n¨ng lµm v¨n cña häc sinh cßn rÊt kÐm. Häc sinh kh«ng chØ m¾c rÊt nhiÒu lçi trong c¸ch diÔn ®¹t, dïng tõ, ®Æt c©u, sö dông dÊu c©u sao cho thÝch hîp mµ cßn kh«ng hÒ n¾m ®îc yªu cÇu vµ nguyªn t¾c cña viÖc viÕt phÇn kÕt bµi trong mét bµi lµm v¨n cô thÓ. VËy lµm thÕ nµo ®Ó häc sinh nãi chung, ®Æc biÖt lµ häc sinh trong trêng trung häc phæ th«ng nãi riªng cã nh÷ng bµi v¨n nghÞ luËn víi hµnh v¨n trong s¸ng, diÔn ®¹t tr«i ch¶y, bè côc râ rµng, m¹ch l¹c, c¸ch lËp luËn chÆt chÏ, l«gic, sö dông dÊu c©u thÝch hîp ? §ã lµ mét c©u hái cña rÊt nhiÒu gi¸o viªn d¹y bé m«n v¨n. §Ó ®iÒu ®ã trë thµnh hiÖn thùc ®ßi hái ngêi gi¸o viªn ph¶i tèn nhiÒu thêi gian, c«ng søc ®Ó t×m nh÷ng ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y phï hîp víi n¨ng lùc tõng ®èi tîng häc sinh. Mét nhµ phª b×nh v¨n häc cã uy tÝn nãi r»ng : gi¶i mét bµi to¸n, t×m ®îc ®¸p sè lµ xong, nhng lµm mét bµi v¨n, t×m ®îc “ ®¸p sè ” c«ng viÖc xem nh míi ®îc mét nöa. Bµi 4 Híng dÉn häc sinh viÕt kÕt bµi trong v¨n nghÞ luËn GV: NguyÔn ThÞ BÝch Hång v¨n hay lµ bµi v¨n biÕt diÔn ®¹t ®îc tèt “ ®¸p sè” ( nhËn thøc vµ c¶m thô chÝnh x¸c ch©n lÝ v¨n häc) th× kÕt qu¶ vÉn chØ lµ mét c¸i g× cßn Èn kÝn trong ®Çu ngêi viÕt mµ th«i. §äc mét bµi th¬, mét ®o¹n v¨n, mét cuèn s¸ch nhiÒu khi ai còng nãi thÊy hay. Nhng hay chç nµo? v× sao l¹i hay nh thÕ? Nãi cho ra nhÏ ®· khã, ®Æt bót xuèng viÕt, diÔn t¶ cho hÕt c¶m nghÜ cña m×nh ®Ó ngêi ®äc còng thÊy hay thËt xem chõng cßn khã h¬n n÷a. Trong qu¸ tr×nh lµm v¨n ch¾c ch¾n cã rÊt nhiÒu häc sinh gÆp ph¶i trêng hîp nµy: ý ®· cã råi, ®· nghÜ ®îc råi mµ v¨n cø t¾c l¹i. NhiÒu khi cè viÕt còng ®îc nhng ®äc l¹i thÊy ý rêi r¹c, lêi nh¹t nhÏo. PhÇn më bµi ®· khã, th©n bµi thêng rÊt vÊt v¶ trong viÖc x¸c ®Þnh c¸c luËn ®iÓm, th× phÇn kÕt bµi còng kh«ng hÒ dÔ víi bÊt k× häc sinh nµo. §«i khi cßn cã rÊt nhiÒu häc sinh do kh«ng n¾m ®îc vai trß cña phÇn nµy nªn ®· tá ra xem thêng nã, kh«ng cÇn ®Çu t thêi gian, tri thøc vµo viÖc häc lÝ thuyÕt vµ thùc hµnh phÇn nµy. DÉn ®Õn mét thùc tÕ: Cã nh÷ng bµi v¨n viÕt kh¸ tèt hai phÇn ®Çu nhng ®Õn phÇn cuèi cña bµi viÕt l¹i béc lé nh÷ng mÆt h¹n chÕ rÊt ®¸ng tiÕc. NÕu coi phÇn më bµi lµ mét lêi giíi thiÖu hÊp dÉn, th× phÇn kÕt bµi ph¶i lµ nh÷ng lêi tæng kÕt cã søc nÆng víi mét mong muèn lÇn gÆp sau ngêi ta vÉn cßn nh÷ng Ên tîng tèt vÒ viÖc ®· lµm tríc ®ã. Qua thùc tÕ gi¶ng d¹y t«i ®· rót ra ®îc mét sè ph¬ng ph¸p gióp häc sinh lµm tèt (®èi víi häc sinh cã häc lùc kh¸, giái), lµm ®óng (®èi víi häc sinh cã häc lùc yÕu, trung b×nh) mét bµi v¨n nghÞ luËn. Do ®iÒu kiÖn kh¸ch quan, ph¹m vi cña mét bµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm nªn t«i chØ chän mét phÇn cña bµi v¨n nghÞ luËn lµm ®Ò tµi nghiªn cøu: Híng dÉn häc sinh c¸ch viÕt kÕt bµi trong v¨n nghÞ luËn - ®©y lµ phÇn phô trong bµi v¨n nhng ®ã còng lµ linh hån cña toµn bµi vµ ®©y còng lµ phÇn mµ rÊt nhiÒu häc sinh, l¬ lµ, xem nhÑ, hay gÆp khã kh¨n, lóng tóng khi viÕt bµi. B. gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. I. C¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn: 1. N©ng cao ý thøc häc V¨n nãi chung vµ häc lµm v¨n nãi riªng: Trong xu thÕ ngµy nay cã rÊt nhiÒu ngêi quay lng l¹i víi m«n V¨n. Theo ®iÒu tra cña ngµnh gi¸o dôc, trong 400 phiÕu ®iÒu tra ®îc viÕt ra víi c©u hái “ Th¸i ®é cña häc sinh ®èi víi m«n V¨n hiÖn nay nh thÕ nµo?” Sè häc sinh tr¶ lêi “rÊt thÝch” m«n häc chiÕm 14%, “thÝch” chiÕm 23%, “b×nh thêng” 45%, “thê ¬” 22%. “ghÐt” 14%. Tríc thùc tr¹ng ®ã th× viÖc ®Ó häc sinh nh×n nhËn l¹i vai trß cña bé m«n nµy lµ mét viÖc v« cïng quan träng. Mac- xim Gorki tõng nãi “V¨n häc lµ nh©n häc”, tøc häc v¨n lµ häc c¸ch lµm ngêi, kh«ng nh÷ng thÕ, m«n v¨n cßn cã mét t¸c dông ®Æc biÖt lµm cho t©m hån con ngêi thªm phong phó, trong s¸ng, më réng tÇm m¾t, t¹o ®iÒu kiÖn cho trÝ tëng tîng thªm bay bæng, khiÕn con ngêi cã kh¸t väng h¬n ®Ó v¬n tíi c¸i ®Ñp ®Ï, cao thîng. Do ®ã nÕu thiÕu m«n v¨n th× cuéc sèng tinh thÇn cña mçi ngêi sÏ khã tr¸nh khái sù tÎ nh¹t, cçi c»n. 5 Híng dÉn häc sinh viÕt kÕt bµi trong v¨n nghÞ luËn GV: NguyÔn ThÞ BÝch Hång H¬n n÷a, m«n V¨n cßn gãp phÇn cung cÊp cho häc sinh c«ng cô hÕt søc quan träng vµ c¸ch thøc ®Ó t duy. Qua mçi giê V¨n, dï lµ v¨n häc níc ngoµi hay v¨n häc trong níc, giê lµm v¨n vèn tõ vùng cña häc sinh ngµy cµng thªm giµu cã, vµ c¸ch sö dông còng hiÖu qu¶ h¬n. Vèn tõ vùng cµng dåi dµo phong phó, c¸ch sö dông cµng linh ho¹t khoa häc th× n¨ng lùc t duy cµng s¾c bÐn. Lµm bÊt kÓ nghÒ g× còng cÇn ph¶i t duy. Trong thêi ®¹i ngµy nay, viÖc “ ®æi míi t duy”, “ n©ng cao chÊt lîng t duy” ®· lu«n ®îc ®Æt ra mét c¸ch cÊp thiÕt. V× thÕ m«n V¨n cµng cÇn cho mäi ngêi. Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ m«n häc nµy tõ l©u ®· ®îc coi lµ mét trong hai m«n c«ng cô vµ chiÕm sè tiÕt vµo lo¹i nhiÒu nhÊt trong nhµ trêng phæ th«ng. §Æc biÖt h¬n trong ch¬ng tr×nh SGK míi, lo¹i v¨n b¶n nhËt dông ®îc ®a vµo nhiÒu vµ yªu cÇu häc sinh chó träng, ®Ó Ýt nhÊt sau khi tèt nghiÖp THPT, häc sinh sÏ tù t¹o lËp ®îc nh÷ng v¨n b¶n khi c«ng viÖc yªu cÇu. V× vËy viÖc n©ng cao kÜ n¨ng lµm v¨n cho häc sinh cµng cÇn ®îc coi träng. §èi víi mçi gi¸o viªn ngoµi viÖc d¹y theo ch¬ng tr×nh qui ®Þnh , mçi chóng ta cßn cã tr¸ch nhiÖm kh¬i dËy lßng yªu häc v¨n ë häc sinh vµ rÌn luyÖn cho c¸c em kÜ n¨ng thùc hµnh viÕt v¨n mét c¸ch thµnh th¹o. §ã lµ l¬ng t©m nghÒ nghiÖp cÇn cã ë mçi ngêi thÇy. 2. Gióp häc sinh n¾m kiÕn thøc vÒ viÖc viÕt kÕt bµi. a. Vai trß cña kÕt bµi Vai trß cña phÇn kÕt bµi kh«ng ph¶i bÊt cø mét häc sinh nµo còng n¾m v÷ng, rÊt Ýt häc sinh n¾m ®îc r»ng b¶n chÊt cña phÇn kÕt bµi lµ: Th«ng b¸o viÖc tr×nh bµy vÊn ®Ò ®· hoµn thµnh, nªu ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t vµ gîi nh÷ng liªn tëng réng h¬n, s©u s¾c h¬n. RÊt nhiÒu häc sinh m¬ hå víi phÇn nµy, mét sè th× cho r»ng ®©y chØ ®¬n thuÇn lµ viÖc tãm t¾t l¹i toµn bé nh÷ng néi dung ®· tr×nh bµy trªn phÇn th©n bµi; mét sè kh¸c l¹i cho r»ng phÇn nµy nªn ®a ra nh÷ng ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t vµ béc lé c¶m xóc cña ngêi viÕt vÒ khÝa c¹nh næi bËt nhÊt cña vÊn ®Ò. ThËm chÝ cã nh÷ng häc sinh cßn nhËn ®Þnh r»ng kÕt bµi chØ lµ tãm t¾t l¹i toµn bé néi dung ®· tr×nh bµy vµ béc lé c¶m xóc cña ngêi viÕt. V× thÕ cho nªn, tr¸ch nhiÖm cña mçi mét thÇy c« gi¸o d¹y v¨n lµ ph¶i híng häc sinh n¾m v÷ng ®îc vai trß lÉn c¸ch thøc cña viÖc viÕt phÇn kÕt bµi trong bµi lµm v¨n nghÞ luËn. b. H×nh thøc cña mét kÕt bµi H×nh thøc cña kÕt bµi còng ®îc xem lµ mét ®o¹n v¨n hoµn chØnh ( ®o¹n kÕt bµi). §o¹n v¨n Êy còng cã ba phÇn: më ®Çu ®o¹n, phÇn gi÷a ®o¹n vµ phÇn kÕt ®o¹n. + Më ®Çu ®o¹n: ViÕt nh÷ng c©u tãm l¹i , hoÆc nh÷ng c©u kh¼ng ®Þnh, nh÷ng c©u nhËn ®Þnh. Nh÷ng c©u nh thÕ nhÊt thiÕt ph¶i cã ph¬ng tiÖn liªn kÕt víi phÇn th©n bµi tríc ®ã. Cô thÓ sÏ lµ nh÷ng tõ, côm tõ, c©u v¨n cã kh¶ n¨ng liªn kÕt. VÝ dô: §Õn ®©y cã thÓ kh¼ng ®Þnh, nh vËy cã thÓ nhËn thÊy, nh ®· ®Ò cËp trªn kia, tãm l¹i… 6 Híng dÉn häc sinh viÕt kÕt bµi trong v¨n nghÞ luËn GV: NguyÔn ThÞ BÝch Hång + PhÇn gi÷a ®o¹n: Kh¸i qu¸t l¹i vÊn ®Ò ®· nghÞ luËn,®a ra nh÷ng lêi nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ cña ngêi viÕt vÒ ®iÒu ®· bµn ë th©n bµi. Tuú thuéc vµo tõng kiÓu bµi mµ cã c¸ch viÕt cho phï hîp. Víi kiÓu bµi nghÞ luËn vÒ mét t tëng, ®¹o lÝ th× phÇn nµy lµ lêi nhËn ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n cña t tëng, ®¹o lÝ ®îc bµn. Víi kiÓu bµi nghÞ luËn vÒ mét hiÖn tîng ®êi sèng th× phÇn nµy sÏ lµ lêi ®¸nh gi¸, nhËn xÐt vÒ hiÖn t¬ng võa ®îc bµn luËn. Víi kiÓu bµi nghÞ luËn vÒ mét bµi th¬, ®o¹n th¬ th× ë ®©y ph¶i lµ nh÷ng lêi ®¸nh gi¸ vÒ néi dung, t tëng còng nh nghÖ thuËt thÓ hiÖn cña t¸c gi¶ bµi th¬ ®ã. Víi kiÓu bµi nghÞ luËn vÒ mét ý kiÕn bµn vÒ v¨n häc th× ë ®©y, ngêi viÕt ph¶i ®¸nh gi¸ vÒ viÖc ®óng hoÆc sai cña ý kiÕn. Vµ cuèi cïng lµ kiÓu bµi nghÞ luËn vÒ mét t¸c phÈm, mét ®o¹n trÝch v¨n xu«i, phÇn gi÷a ®o¹n kÕt bµi sÏ lµ nh÷ng tæng kÕt, ®¸nh gi¸ vÒ néi dung, nghÖ thuËt cña vÊn ®Ò ®îc ®a ra nghÞ luËn. + PhÇn kÕt ®o¹n: viÕt c©u kÕt. §ã cã thÓ lµ sù më réng liªn hÖ, mét lêi khen, mét lêi c¸m ¬n, kÓ c¶ lµ mét c©u hái. c. Yªu cÇu cña mét kÕt bµi Mét kÕt bµi hay cÇn ph¶i: - Ng¾n gän - §Çy ®ñ c¸c ý cÇn khÐp l¹i - §éc ®¸o, lµm thÕ nµo ®ã mµ ngêi ®äc sÏ cßn nhí m·i vÒ nh÷ng Ên tîng tèt ®Ñp trong phÇn kÕt bµi cña m×nh. - Tù nhiªn: viÕt v¨n nãi chung cÇn sù gi¶n dÞ, tù nhiªn. KÕt bµi vµ nhÊt lµ c©u cuèi ph¶i t¹o ®îc c¶m xóc ng©n nga nh khi ®îc nghe xong nh÷ng giai ®iÖu cuèi cïng cña mét b¶n nh¹c hay. V× thÕ kÕt bµi cÇn ®éc ®¸o, kh¸c l¹ nhng ph¶i tù nhiªn. Tr¸nh lµm v¨n mét c¸ch vông vÒ, gîng Ðp g©y c¶m gi¸c khã chÞu bëi sù khiªn cìng, m¸y mãc. d. C¸c c¸ch kÕt bµi thêng gÆp Trªn thùc tÕ nghiªn cøu c¸c tµi liÖu híng dÉn häc tËp, chóng ta nhËn thÊy cã rÊt nhiÒu c¸ch viÕt phÇn kÕt bµi. Chóng ta cã thÓ híng dÉn häc sinh thùc hµnh theo bèn c¸ch sau: Thø nhÊt: kÕt bµi theo lèi tãm lîc (tãm t¾t quan ®iÓm, néi dung ®· nªu ë th©n bµi) Thø hai: ph¸t triÓn (më réng thªm vÊn ®Ò ®Æt ra trong ®Ò bµi) Thø ba: VËn dông (nªu ph¬ng híng bµi häc ¸p dông ph¸t huy hay kh¾c phôc vÊn ®Ò ®· nªu trong bµi v¨n) Thø t: liªn tëng (mîn ý kiÕn t¬ng tù – nh÷ng ý kiÕn cã uy tÝn - ®Ó thay cho lêi tãm t¾t cña toµn bµi) Ngoµi ra cßn cã c¸c c¸ch kÕt bµi dµnh cho ®èi tîng häc sinh kh¸ giái C¸ch 1: KÕt theo lèi “®iÓm nh·n”. C¸ch 2: KÕt bµi theo lèi b×nh luËn më réng vµ n©ng cao. 7 Híng dÉn häc sinh viÕt kÕt bµi trong v¨n nghÞ luËn GV: NguyÔn ThÞ BÝch Hång C¸ch 3: KÕt bµi theo lèi “®Çu cuèi t¬ng øng”- KÕt bµi øng víi më bµi. C¸ch 4: KÕt bµi mµ nh kh«ng kÕt. Trªn ®©y lµ nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ kÕt bµi trong v¨n nghÞ luËn. RÊt cÇn thiÕt cho viÖc thùc hµnh lµm v¨n cña häc sinh nªn ®Ó cã thÓ thùc hµnh tèt th× yªu cÇu mçi häc sinh ph¶i n¾m v÷ng nh÷ng lÝ thuyÕt nµy. 3. Híng dÉn häc sinh thùc hµnh viÕt kÕt bµi. Nh ®· tr×nh bµy ë trªn, ë môc nµy t«i xin cô thÓ ho¸ c¸ch viÕt kÕt bµi cho v¨n nghÞ luËn nh sau: * Víi ®èi tîng häc sinh cã lùc häc trung b×nh, yÕu chóng ta cã thÓ híng dÉn häc sinh thùc hµnh theo bèn c¸ch ®· nªu ë trªn. §èi chiÕu c¸c c¸ch kÕt bµi nµy víi c¸c kiÓu v¨n b¶n mµ häc sinh khèi 12 ®îc häc trong ch¬ng tr×nh, t«i ®· híng c¸c em vËn dông viÕt kÕt bµi phï hîp víi tõng kiÓu lo¹i v¨n b¶n nh sau: + C¸ch kÕt bµi theo lèi tãm lîc phï hîp víi kiÓu bµi nghÞ luËn vÒ mét bµi th¬, ®o¹n th¬, kÓ c¶ kiÓu bµi nghÞ luËn vÒ mét t¸c phÈm hoÆc ®o¹n trÝch v¨n xu«i ( thêng lµ c¶m nhËn vÒ mét nh©n vËt v¨n häc, kh¸m ph¸ mét khÝa c¹nh néi dung, hay nghÖ thuËt cña mét t¸c phÈm nµo ®ã). + C¸ch kÕt bµi theo lèi ph¸t triÓn phï hîp víi kiÓu bµi nghÞ luËn vÒ mét t tëng, ®¹o lÝ . VÝ dô: §Ò bµi: + C¸ch kÕt bµi theo lèi vËn dông cã thÓ dïng riªng cho kiÓu bµi nghÞ luËn vÒ mét hiÖn t îng ®êi sèng vµ nghÞ luËn vÒ mét t tëng, ®¹o lÝ. + C¸ch kÕt bµi liªn tëng cã thÓ dïng cho kiÓu bµi nghÞ luËn vÒ mét ý kiÕn bµn vÒ v¨n häc. * Víi ®èi tîng häc sinh kh¸ giái ngoµi nhu cÇu viÕt ®îc kÕt bµi ®óng, c¸c em cßn cã ham muèn viÕt ®îc nh÷ng kÕt bµi hay. Vµ ®Ó ®¸p øng yªu cÇu nµy t«i ®· giíi thiÖu cho c¸c em mét sè c¸ch viÕt sau, mçi c¸ch t«i xin ®a kÌm theo mét vÝ dô cô thÓ ®Ó c¸c em tham kh¶o, häc tËp. C¸ch 1: KÕt theo lèi “®iÓm nh·n”. VÝ dô : Khi ®Ò bµi yªu cÇu c¶m nhËn vÒ mét ®o¹n th¬ trong bµi th¬ T©y TiÕn cña nhµ th¬ Quang Dòng, phÇn kÕt bµi cã thÓ sÏ viÕt nh sau ®Ó cã thÓ ®¸p øng ®îc lèi kÕt bµi “®iÓm nh·n” : “T©y TiÕn cña nhµ th¬ Quang Dòng ®îc xem nh lµ mét giät níc trong biÓn c¶, lµ mét nÐt ®¬n s¬ nhá bÐ tríc bao nhiªu thµnh tùu lín lao cña v¨n häc thÕ giíi vµ v¨n häc níc nhµ. Nhng dÉu hoµ trong mét biÓn, “giät níc” cña nhµ th¬ Quang Dòng vÉn mÆn mµ nång th¾m, vÉn ©m vang nhÞp ®Ëp thuû triÒu, mµ ®Æc s¾c h¬n c¶ vÉn lµ ®oan th¬ viÕt vÒ ch©n dung ngêi lÝnh T©y TiÕn. §o¹n th¬ nãi riªng vµ c¶ bµi th¬ nãi chung nh¾c nhë ta trong cuéc sèng víi mu«n vµn ®æi thay hiÖn nay h·y lu«n nhí vÒ nh÷ng g× mµ ngêi lÝnh T©y TiÕn nãi riªng, ngêi lÝnh ViÖt Nam nãi 8 Híng dÉn häc sinh viÕt kÕt bµi trong v¨n nghÞ luËn GV: NguyÔn ThÞ BÝch Hång chung ®· lµm ®Ó chóng ta cã tù do ngµy nay. Vµ còng nh nhµ th¬ Quang Dòng, h·y lu«n n©ng niu nh÷ng kØ niÖm cña mét thêi g¾n bã.” C¸ch 2: KÕt bµi theo lèi b×nh luËn më réng vµ n©ng cao. VÝ dô: khi viÕt kÕt bµi cho ®Ò: suy nghÜ cña anh(chÞ) vÒ truyÒn thèng “t«n s träng ®¹o”, cã thÓ vËn dông theo c¸ch ®· nªu ra nh sau: “D©n téc ViÖt Nam tõ xa cho ®Õn nay vÉn lu«n lu gi÷ nh÷ng truyÒn thèng ®¹o lÝ tèt ®Ñp. TruyÒn thèng t«n s träng ®¹o kh«ng chØ gióp cho chóng ta ý thøc ®îc nh÷ng ®iÒu m×nh cÇn vµ nªn lµm mµ nã vÉn lu«n lµ bµi häc ®¹o ®øc cho c¸c thÕ hÖ sau trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ tu dìng ®¹o ®øc. Vµ ®©y còng lµ mét nÐt ®Ñp trong v¨n ho¸ ®¹o ®øc cña ngêi ViÖt Nam ®· khiÕn ngêi níc ngoµi coi träng.” C¸ch 3: KÕt bµi theo lèi “®Çu cuèi t¬ng øng”- KÕt bµi øng víi më bµi. VÝ dô khi viÕt kÕt bµi cho ®Ò tÝnh hiÖn ®¹i vµ truyÒn thèng trong bµi th¬ ViÖt B¾c cña Tè H÷u. VËn dông theo c¸ch ®· nªu ra sÏ cã kÕt qu¶ nh sau: “Th¬ hay lµ thø th¬ lµm cho ngêi ta nghÜ ®Õn t×nh ngêi, nghÜ ®Õn sù sèng… Th¬ nãi riªng, còng nh v¨n häc nãi chung cÇn thiÕt cho con ngêi lµ v× vËy. Do ®ã ngêi ®äc nãi chung vµ b¹n yªu th¬ nãi riªng lµm sao cã thÓ kh«ng nhí kh«ng yªu bµi th¬ ViÖt B¾c.” C¸ch 4: KÕt bµi mµ nh kh«ng kÕt. §©y cã thÓ nãi lµ mét c¸ch rÊt ®Æc biÖt, nã ch¼ng gièng víi bÊt k× mét c¸ch nµo mµ c¸c em ®· tõng biÕt. T«i xin phÐp ®îc mîn lêi cña nhµ phª b×nh Quang Huy khi anh viÕt lêi giíi thiÖu tËp th¬ Ma ThuËn Thµnh cña nhµ th¬ Hoµng CÇm cho c¸c em tham kh¶o: “Xin cã lêi mõng «ng nh©n dÞp ®îc ra m¾t mét tËp th¬ mµ «ng kh¾c kho¶i chê mong l©u ®Õn thÕ nµy”. §äc c©u kÕt ®ã chóng ta cã thÓ nhËn thÊy nã hÕt søc ®¬n gi¶n, vµ ®Æc biÖt còng kh¸ dÔ trong viÖc vËn dông nã vµo bµi viÕt cña c¸c em. Mét c¸ch kÕt bµi gi¶n dÞ mµ thÊm thÝa. II. C¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn. 1. Kh¬i dËy trong häc sinh lßng yªu thÝch m«n Ng÷ V¨n Nh ®· nãi ë trªn, ®Ó viÖc d¹y vµ häc v¨n thùc sù cã hiÖu qu¶ th× tríc hÕt ph¶i biÕt c¸ch kh¬i dËy lßng yªu thÝch v¨n häc b»ng chÝnh sù nhiÖt t×nh cña mçi gi¸o viªn khi ®øng trªn bôc gi¶ng. Song song víi viÖc kh¬i dËy trong häc sinh lßng yªu thÝch m«n Ng÷ V¨n th× gi¸o viªn nªn qua nh÷ng bµi häc cô thÓ, chØ ra gi¸ trÞ gi¸o dôc, gi¸ trÞ nhËn thøc cña tõng t¸c phÈm. Gióp häc sinh nhËn thøc râ tÇm quan träng cña m«n V¨n nãi chung vµ ph©n m«n lµm v¨n nãi riªng. Vµ lµm sao ®ã ®Ó cã thÓ chuyÓn ho¸ tõ lßng yªu thÝch sang hµnh ®éng cô thÓ ®èi víi häc sinh ®Ó nh÷ng giê d¹y lµm v¨n vµ viÕt v¨n kh«ng cßn lµ nghÜa vô hay nh mét viÖc lµm b¾t buéc mµ nh lµ mét nhu cÇu ®îc viÕt, ®îc thÓ hiÖn sù hiÓu biÕt, c¶m thô cña m×nh vÒ v¨n häc còng nh cuéc sèng. 9 Híng dÉn häc sinh viÕt kÕt bµi trong v¨n nghÞ luËn GV: NguyÔn ThÞ BÝch Hång Cã thÓ tæ chøc cho c¸c em nh÷ng buæi ngo¹i kho¸ vÒ v¨n häc d©n gian, v¨n häc trung ®¹i, v¨n häc c¸ch m¹ng,… t¹o ra mét s©n ch¬i lµnh m¹nh vµ bæ Ých theo c¸ch võa vui – võa häc, t¹o høng thó cho c¸c em víi bé m«n V¨n. Tæ chøc c©u l¹c bé th¬ v¨n, thi viÕt b¸o têng, s¸ng t¸c th¬ v¨n...qua ®ã c¸c em sÏ nhËn ra vai trß cña v¨n häc vµ ch¾c ch¾n r»ng t×nh c¶m cña c¸c em víi m«n v¨n sÏ ®îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. §iÒu quan träng h¬n n÷a ®Ó cã thÓ kh¬i dËy lßng yªu thÝch V¨n häc ë c¸c em häc sinh th× mçi gi¸o viªn gi¶ng d¹y bé m«n ph¶i ®em hÕt lßng nhiÖt t×nh say mª cña m×nh ®Ó truyÒn thô nh÷ng c¸i hay, c¸i ®Ñp cña t¸c phÈm v¨n ch¬ng. Kh«ng thÓ b¾t häc sinh yªu v¨n häc cßn b¶n th©n gi¸o viªn l¹i kh«ng cã lßng nhiÖt t×nh vµ yªu mÕn v¨n ch¬ng. Mçi ngêi cÇn ph¶i nç lùc, cè g¾ng kh«ng ngõng trong viÖc rÌn luyÖn chuyªn m«n nghiÖp vô ®Ó n©ng cao tay nghÒ, hÊp dÉn häc sinh b»ng nh÷ng bµi d¹y cña m×nh. §ã lµ mét c¸ch tèt nhÊt ®Ó kh¬i dËy sù ham mª, häc hái ë häc sinh theo kiÓu ph¶n øng d©y chuyÒn. 2. Gióp häc sinh n¾m ch¾c phÇn lÝ thuyÕt. §Ó häc sinh n¾m v÷ng lÝ thuyÕt lµm v¨n ®· tr×nh bµy ë trªn, t«i d· tiÕn hµnh theo c¸c c¸ch sau: + §Çu tiªn ®a ra nh÷ng vÝ dô cô thÓ vÒ mét kÕt bµi hay, sau ®ã yªu cÇu häc sinh nhËn xÐt chi tiÕt vÒ kÕt bµi ®ã vÒ c¸ch kÕt bµi, h×nh thøc, yªu cÇu cña mét kÕt bµi ®· ®¹t ®îc hay cha.v.v..Tõ ®ã häc sinh tù rót ra nh÷ng kiÕn thøc cÇn thiÕt cña mét kÕt bµi ®óng vµ hay. V× nh÷ng kiÕn thøc nµy trong thùc tÕ c¸c em ®· ®îc häc tõ c¸c líp tríc, môc ®Ých cña t«i lµ gióp c¸c em «n tËp vµ n¾m v÷ng l¹i kiÕn thøc mµ th«i. + ë nh÷ng buæi häc sau cÇn ph¶i liªn tôc kiÓm tra l¹i kiÕn thøc lÝ thuyÕt ®· häc b»ng c¸ch kiÓm tra bµi cò. V× häc sinh cã “bÖnh” nh¸c häc nªn nÕu kh«ng kiÓm tra thêng xuyªn th× l©u dÇn c¸c em sÏ quªn hÕt nh÷ng c¸i ®· häc. + KiÓm tra lÝ thuyÕt th«ng qua nh÷ng bµi viÕt thùc hµnh cô thÓ cña häc sinh. §©y lµ mét c¸ch ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c nhÊt kh¶ n¨ng n¨ng n¾m b¾t kiÕn thøc cña c¸c em, tr¸nh t×nh tr¹ng häc vÑt lÝ thuyÕt. Häc ph¶i lu«n ®i ®«i víi hµnh. Nªn t¨ng cêng c¸c buæi luyÖn viÕt kÕt bµi nãi riªng vµ lµm v¨n nãi chung cho häc sinh. + Ra bµi tËp vÒ nhµ vµ kiÓm tra viÖc lµm bµi tËp cña häc sinh. 3. Híng dÉn häc sinh thùc hµnh viÕt kÕt bµi. a. Chia nhãm häc sinh: Trong giê luyÖn tËp t«i tiÕn hµnh chia líp häc thµnh 4 nhãm. Sau ®ã, giao c«ng viÖc cô thÓ cho c¸c nhãm: mçi nhãm lµm mét ®Ò bµi ( chØ viÕt phÇn kÕt bµi ) theo ®óng yªu cÇu cña mét më bµi. VÝ dô: ViÕt kÕt bµi cho ®Ò sau: + Nhãm 1: §Ò bµi 1: Anh/ chÞ h·y b×nh luËn c©u nãi sau: 10 Híng dÉn häc sinh viÕt kÕt bµi trong v¨n nghÞ luËn GV: NguyÔn ThÞ BÝch Hång “ Trong m¾t ngêi kh¸c, b¹n cã thÓ thÊt b¹i vµi ba lÇn, nhng víi b¶n th©n, b¹n kh«ng ®îc phÐp yÕu mÒm, v× ®ã lµ thÊt b¹i th¶m h¹i nhÊt.” ( TrÝch Lêi cá c©y- bµn vÒ th©n phËn con ngêi trong cuéc ®êi – Marai Sador) + Nhãm 2: §Ò bµi 2: Suy nghÜ cña anh/ chÞ vÒ hai ch÷ “sµnh ®iÖu’ +Nhãm 3: §Ò bµi 3: Cuéc ®êi, sè phËn vµ vÎ ®Ñp t©m hån cña ngêi d©n lao ®éng ViÖt Nam qua truyÖn ng¾n “ Vî nhÆt” cña nhµ v¨n Kim L©n. +Nhãm 4: §Ò bµi 4: Suy nghÜ cña anh/ chÞ vÒ c¨n bÖnh “ v« c¶m” trong x· héi hiÖn nay? b. §äc bµi lµm vµ nhËn xÐt: - §¹i diÖn c¸c nhãm ®äc bµi cña nhãm m×nh lµm, c¸c nhãm kh¸c l¾ng nghe vµ chuÈn bÞ ý kiÕn ®Ó nhËn xÐt, ®¸nh gi¸, bæ sung. - Häc sinh tù nhËn xÐt bµi lµm cña b¹n theo yªu cÇu cña mét kÕt bµi. NÕu cha ®óng yªu cÇu th× yªu cÇu häc sinh ph¶i viÕt l¹i . - Cuèi cïng, gi¸o viªn nhËn xÐt vµ chØ ra nh÷ng u ®iÓm vµ nhîc ®iÓm trong bµi lµm cña häc sinh ®Ó c¸c em rót kinh nghiÖm cho nh÷ng bµi lµm tiÕp theo. Trªn ®©y lµ mét sè ph¬ng ph¸p t«i ®· vËn dông vµo thùc tÕ gi¶ng d¹y trong n¨m häc nµy víi c¸c líp 12C5, 12C7, 12C3 vµ ®· cã nh÷ng hiÖu qu¶ vµ chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ trong chÊt lîng häc vµ lµm v¨n ë häc sinh c¸c líp nãi trªn.. Sè häc sinh yÕu, kÐm vÒ m«n ng÷ v¨n ®· gi¶m râ rÖt so víi n¨m häc tríc vµ so víi tõ ®Çu n¨m häc ®Õn hÕt n¨m. Cßn nh÷ng häc sinh kh«ng thÝch häc v¨n ®· b¾t ®Çu cã høng thó víi viÖc t×m hiÓu vµ kh¸m ph¸ c¸c t¸c phÈm v¨n ch¬ng. §a sè häc sinh c¸c líp t«i d¹y tríc mçi giê lµm v¨n kh«ng cßn thÊy lóng tóng khi viÕt mét kÕt bµi. KÕt bµi trong c¸c bµi viÕt cña häc sinh ®· ®¹t ®îc nh÷ng yªu cÇu cÇn thiÕt. §©y cã thÓ ®îc xem nh lµ thµnh c«ng bíc ®Çu trong viÖc gi¶ng d¹y m«n V¨n nãi chung vµ ph©n m«n Lµm v¨n nãi riªng. C. KÕt qu¶ nghiªn cøu Qua thùc tÕ gi¶ng d¹y, víi ph¬ng ph¸p nh trªn häc sinh ®· cã mét bíc tiÕn bé râ rÖt. Nh÷ng häc sinh trung b×nh cã kh¶ n¨ng viÕt v¨n tèt h¬n, nh÷ng häc sinh yÕu cã thÓ viÕt ®îc phÇn kÕt bµi ®óng, hay, cã søc thuyÕt phôc vµ t¹o Ên tîng. Sau ®©y lµ mét sè kÕt bµi cña häc sinh trong qu¸ tr×nh thùc hµnh viÕt kÕt bµi: §Ò bµi 1: Anh/ chÞ h·y b×nh luËn c©u nãi sau: “ Trong m¾t ngêi kh¸c, b¹n cã thÓ thÊt b¹i vµi ba lÇn, nhng víi b¶n th©n, b¹n kh«ng ®îc phÐp yÕu mÒm, v× ®ã lµ thÊt b¹i th¶m h¹i nhÊt.” ( TrÝch Lêi cá c©y- bµn vÒ th©n phËn con ngêi trong cuéc ®êi – Marai Sador) 11 Híng dÉn häc sinh viÕt kÕt bµi trong v¨n nghÞ luËn GV: NguyÔn ThÞ BÝch Hång KÕt bµi 1: C©u nãi cña Marai Sador rÊt s©u s¾c vµ ý nghÜa! c©u nãi nh¾c nhë chóng ta vÒ viÖc ph¶i lu«n lu«n biÕt thÓ hiÖn b¶n lÜnh c¸ nh©n trong nh÷ng hoµn c¶nh thö th¸ch khã kh¨n nhÊt cña cuéc sèng, nhÊt lµ trong bèi c¶nh cuéc sèng ngµy nay cµng trë nªn hiÖn ®¹i, nh÷ng c¸m dç, ham muèn ngµy cµng nguy hiÓm vµ khã lêng. Ph¶i gi÷ g×n nh©n c¸ch thËt tèt vµ kh«ng ngõng cè g¾ng, phÊn ®Êu trong mäi viÖc ®Ó v¬n tíi thµnh c«ng mét c¸ch xøng ®¸ng, ®ã lµ ®iÒu mµ t«i rót ra ®îc tõ c©u nãi cña Marai Sador. §Ò bµi 2: Suy nghÜ cña anh/ chÞ vÒ hai ch÷ “sµnh ®iÖu’ KÕt bµi: T«i kh«ng ph¶n ®èi quan niÖm cña nh÷ng ngêi trÎ tuæi vÒ c¸ch sèng sµnh ®iÖu thêi trang, nhng còng kh«ng hoµn toµn ®ång t×nh. ý nghÜa thùc sù cña sµnh ®iÖu thiÕt nghÜ lµ ®Ó mçi chóng ta biÕt nhËn thøc ®îc ®©u lµ gi¸ trÞ bÒn v÷ng vµ ®©u lµ con ®êng ®i ®Õn sµnh ®iÖu kh«n ngoan nhÊt. Ngêi kh«n ngoan sÏ lµ ngêi lùa chän con ®êng ®i b»ng tinh thÇn h¬n lµ con ®êng thÓ hiÖn m×nh theo kiÓu “ tèt níc s¬n”. B¹n th× sao? b¹n sÏ chän con ®êng nµo ®Ó chøng tá m×nh trong cuéc sèng? KÕt qu¶ cô thÓ ®èi víi 3 líp d¹y cña n¨m häc 2012-2013 qua ba b¶ng nh sau: Líp SÜ sè 12A2 12A3 12A5 55 50 49 Líp SÜ sè SL 1 0 0 Giái Giái % 1.8 0 0 KÕt qu¶ ®Çu n¨m Kh¸ TB SL % SL % 22 40.0 30 54.6 15 30.0 25 50.0 14 28.6 26 53.0 SL 2 10 9 % 5.4 KÕt qu¶ häc k× I Kh¸ TB SL % SL % 30 54.6 22 40.0 SL 0 YÕu % 3.6 20.0 18.4 YÕu 55 SL 3 12A2 12A3 50 1 2.0 20 40.0 23 46.0 6 12.0 12A5 49 1 2.0 19 38.8 24 49.0 5 10.2 Líp SØ sè % 9.1 KÕt qu¶ häc k× II Kh¸ TB SL % SL % 35 63.6 15 27.3 55 SL 5 Giái 12A2 12 SL 0 YÕu % 0 % 0 Híng dÉn häc sinh viÕt kÕt bµi trong v¨n nghÞ luËn GV: NguyÔn ThÞ BÝch Hång 12A3 50 2 4.0 28 56.0 19 38.0 1 2.0 12A5 49 2 4.1 29 59.6 18 36.7 0 0 Trªn ®©y lµ kÕt qu¶ thùc tÕ vµ lµ kinh nghiÖm nhá mµ t«i ®· ¸p dông thµnh c«ng trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y trong n¨m häc võa qua. §Ó häc sinh viÕt tèt phÇn kÕt bµi nãi riªng vµ bµi v¨n nghÞ luËn nãi chung kh«ng chØ ®ßi hái ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cña ngêi gi¸o viªn mµ n¨ng khiÕu vµ lßng yªu thÝch v¨n häc cña häc sinh còng lµ yÕu tè rÊt quan träng. Tuy nhiªn, ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y khoa häc, phï hîp cña gi¸o viªn sÏ gãp phÇn kh«ng nhá trong viÖc n©ng cao kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh, nhÊt lµ ®èi víi m«n Ng÷ v¨n. T«i hy väng ph¬ng ph¸p nµy sÏ ®îc phæ biÕn vµ ¸p dông thµnh c«ng trong t¬ng lai ë nhiÒu gi¸o viªn kh¸c. RÊt mong nhËn ®îc sù quan t©m, gãp ý ch©n t×nh cña b¹n bÌ, ®ång nghiÖp. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! Thanh Hãa, ngµy 12/5/2013 Ngêi thùc hiÖn: NguyÔn ThÞ BÝch Hång 13