Tài liệu Skkn gd kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua tổ chức các loại trò chơi

SKKN – Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua tổ chức các loại trò chơi A. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Người ta thường ví: Trẻ em như tờ giấy trắng, bạn viết gì, vẽ ra sao vào đó thì tờ giấy đó sẽ có kết quả như thế. Câu nói này quả thật không sai. Khi đứa trẻ được sinh ra và tuổi đang còn nhỏ với những tiếp cận đầu đời với cuộc sống xung quanh, các vấn đề xảy ra xung quanh mà trẻ tiếp nhận được sẽ có ảnh hưởng lớn tới sự phát triển của trẻ. Chính vì thế, mục tiêu đưa ra trong chương trình chăm sóc và giáo dục trẻ lứa tuổi mầm non là: Giúp trẻ em phát triển về thể chất, tình cảm, trí tuệ, thẩm mỹ, hình thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách, chuẩn bị cho trẻ em vào lớp một; hình thành và phát triển ở trẻ em những chức năng tâm sinh lí, năng lực và phẩm chất mang tính nền tảng, những kỹ năng sống cần thiết phù hợp với lứa tuổi, khơi dậy và phát triển tối đa những khả năng tiềm ẩn, đặt nền tảng cho việc học ở các cấp học tiếp theo và cho việc học tập suốt đời. Đối với trẻ mầm non trong quá trình phát triển, nếu được uốn nắn, giáo dục tốt các em sẽ có một nhân cách phát triển toàn diện, bền vững, có khả năng thích ứng và chống chọi với mọi biến động xã hội, biết tự khẳng định mình trong cuộc sống... Bên cạnh đó, trẻ em đang trong giai đoạn học, tiếp thu, lĩnh hội những giá trị sống để phát triển nhân cách, do đó cần giáo dục kỹ năng sống cho trẻ để trẻ có nhận thức đúng và có hành vi ứng xử phù hợp ngay từ khi còn nhỏ. Việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non nhằm giúp trẻ có kinh nghiệm trong cuộc sống, biết điều nên làm và không nên làm, giúp trẻ tự tin, chủ động và biết cách xử lý các tình huống trong cuộc sống, khơi gợi khả năng tư duy sáng tạo của trẻ, đặt nền tảng cho trẻ trở thành người có trách nhiệm và có cuộc sống hài hòa trong tương lai. Giáo dục kỹ năng sống là giáo dục cách sống tích cực cho một cá nhân trong xã hội hiện đại, nhằm tạo dựng những hành vi lành mạnh và thay đổi những hành vi, thói quen tiêu cực nhằm rèn luyện nên một cá nhân con người có nhân cách tốt. Chính vì vậy những năm gần đây mục tiêu giáo dục trẻ mầm non của Bộ giáo dục và đào tạo rất chú trọng tới việc lấy trẻ làm trung tâm, phát huy tính tích cực của trẻ, điều này được thể hiện rõ ở công tác triển khai phong trào "Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực"; và mới nhất là trong các quan điểm, giải pháp được đưa ra trong Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện về giáo dục và đào tạo. 1 SKKN – Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua tổ chức các loại trò chơi Tuy nhiên giáo dục kỹ năng sống cho trẻ như thế nào lại là một vấn đề cần đặt ra nhiều câu hỏi. Thông thường các bậc phụ huynh thường đề cao tầm quan trọng của việc học tập đối với sự khôn lớn của trẻ. Với trẻ em, học tập có ý nghĩa to lớn trong việc trang bị những kiến thức và hiểu biết căn bản nhưng bên cạnh hoạt động học tập, hoạt động vui chơi cũng đóng một vai trò không nhỏ trong sự phát triển nhân cách và các kỹ năng sống của trẻ em. Vui chơi là một hoạt động sống không thể thiếu đối với trẻ. Có thể nói, trò chơi giúp cho trẻ em thu thập những kinh nghiệm đáng giá, những hiểu biết về thế giới xung quanh nói chung, về các hoạt động của người lớn nói riêng. Trò chơi là một bài tập bước đầu, qua đó đứa trẻ làm quen với hoạt động tương lai của người lớn. Trò chơi giúp trẻ bộc lộ năng khiếu, sở trường của mình và là một phương tiện lý tưởng để tạo lòng tự tin cho trẻ em. Nó là một phương tiện giúp trẻ bộc lộ, thể hiện tâm trạng, cảm xúc thật sự của mình. Điều quan trọng là thông qua trò chơi, đứa trẻ tự rèn luyện những đức tính và kỹ năng sống một cách tự nhiên và đầy hứng thú. Nhờ vậy hiệu quả giáo dục sẽ cao hơn so với những phương thức giáo dục khác. Hiện nay, việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ trong trường mầm non ở huyện tôi chưa thực sự được chú trọng. Các nhà trường và giáo viên thường chỉ chú trọng tới việc giáo dục trong các hoạt động chung với mục đích đưa kiến thức cần đạt tới cho trẻ, chưa chú ý tới việc giáo dục các kỹ năng cần thiết cho trẻ. Mà nếu có thì cũng chỉ sơ sài, chưa chú trọng, chưa biết cách sáng tạo, đưa ra phương pháp lồng ghép các nội dung kỹ năng đó vào các hoạt động cho phù hợp nên dẫn đến hiệu quả đạt được chưa cao. Để đạt được mức độ hiệu quả như mong muốn đúng là không dễ. Đứng trước thực trạng đó, tôi nhận thấy việc nhìn nhận và đánh giá đúng thực trạng sẽ giúp chúng ta có thể đề xuất những biện pháp hữu hiệu nhằm nâng cao hiệu quả của việc giáo dục cho trẻ các kỹ năng sống thông qua các hoạt động vui chơi. Cũng chính vì vậy mà tôi quyết định chọn đề tài “Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua tổ chức các loại trò chơi” làm đề tài nghiên cứu. 2. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu Trên cơ sở tìm hiểu những vấn đề giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua việc tổ chức các loại trò chơi, tôi muốn đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục kỹ năng sống cho trẻ ở trong đơn vị và đặc biệt giáo dục kỹ năng sống thông qua các loại trò chơi. 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 2 SKKN – Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua tổ chức các loại trò chơi Giáo viên và trẻ trong trường mầm non. Nội dung, cách tổ chức giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non. 4. Giả thiết nghiên cứu Nếu đề ra được một số giải pháp phù hợp trong việc tổ chức thực hiện quá trình rèn kỹ năng sống cho trẻ thông qua tổ chức các loại trò chơi, sẽ giúp giáo viên tự tin, sáng tạo và thực hiện tốt việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ và góp phần hiệu quả vào quá trình giáo dục trẻ, giáo dục nhân cách của trẻ một cách toàn diện. 5. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp quan sát - Phương pháp điều tra - Phương pháp đàm thoại - Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động của trẻ - Phương pháp tổng hợp số liệu 6. Dự báo đóng góp mới của đề tài Giúp giáo viên nắm vững các kiến thức, kỹ năng, phương pháp giáo dục kỹ năng sống, biết các lựa chọn các biện pháp linh hoạt, phù hợp khi tổ chức thực hiện rèn kỹ năng sống cho trẻ. Giúp trẻ hứng thú, tích cực chủ động sáng tạo trong các hoạt động, hình thành được cho trẻ những thói quen về thái độ, hành vi, sự tự tin vào bản thân, bước đầu góp phần hình thành nhân cách toàn diện cho trẻ. 3 SKKN – Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua tổ chức các loại trò chơi B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. Cơ sở khoa học 1.1. Cơ sở lý luận 1.1.1. Khái niệm giáo dục kỹ năng sống Giáo dục kỹ năng sống là quá trình hoạt động có mục đích xác định, có chương trình, kế hoạch, nội dung, phương pháp nhằm hình thành cách sống tích cực trong xã hội hiện đại, là xây dựng những hành vi lành mạnh và thay đổi những hành vi, thói quen tiêu cực, trên cơ sở giúp người học có cả kiến thức, giá trị, thái độ và các kỹ năng thích hợp. 1.1.2. Khái niệm giáo dục kỹ năng sống thông qua việc tổ chức trò chơi Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non thông qua việc tổ chức trò chơi là việc hình thành cho trẻ một số kinh nghiệm, kỹ năng trong cuộc sống, biết được những điều nên làm và những điều không nên làm để có khả năng tự bảo vệ, phòng ngừa và giảm thiểu các hành vi có nguy cơ gây hại cho sức khỏe, sự phát triển thể chất và tinh thần của trẻ khi được trải nghiệm cuộc sống qua các trò chơi. 1.1.3. Ý nghĩa của việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi Trước hết, khi con người sinh ra không phải đã có thể thực hiện các công việc khác nhau trong cuộc sống. Thông qua quá trình hoạt động và lĩnh hội các tri thức của xã hội loài người, con người mới dần dần hình thành được ngôn ngữ, hoạt động, tri thức… Với kỹ năng cũng vậy, trẻ em sinh ra không tự nhiên có được những kỹ năng sống khác nhau như: kỹ năng giao tiếp, kỹ năng xử lý mâu thuẫn, kỹ năng ra quyết định… Mà muốn có được những kỹ năng đó trẻ phải qua quá trình học hỏi, trải nghiệm của bản thân dưới sự hướng dẫn của người lớn. Nếu có được các kỹ năng sống, trẻ sẽ dần hình thành được những thái độ tích cực và có được hành vi đúng đắn. Ngược lại, nếu thiếu những kỹ năng này trẻ sẽ ứng xử không lành mạnh trước các tình huống gặp phải. Thứ hai, sự thay đổi về mặt tâm, sinh lý của trẻ cũng tác động làm trẻ phải đối mặt với nhiều vấn đề mới lạ trong cuộc sống. Ở độ tuổi mầm non trẻ sẽ có những thời gian khủng hoảng trẻ lên 1, khủng hoảng trẻ lên 3, ... Vì thế cần phải sự hỗ trợ và chuẩn bị về mặt tâm lý cho trẻ thì trẻ rất dễ rơi vào trầm cảm, hoặc có những hành động liều lĩnh. Đồng thời, lúc này nếu trang bị cho trẻ những kỹ năng về giải quyết 4 SKKN – Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua tổ chức các loại trò chơi vấn đề, hay kỹ năng đương đầu với thử thách… chắc hẳn trẻ sẽ ứng phó được với sự biến đổi tâm, sinh lý của mình tốt hơn. Thứ ba, những thay đổi về mặt kinh tế - xã hội cũng có ảnh hưởng tới gia đình trẻ. Có những gia đình bố mẹ chỉ mải lo lắng làm ăn mà giữa trẻ và bố mẹ không có được sự giao lưu, trao đổi dẫn đến những hiểu lầm, căng thẳng. Trước những tình trạng này, trẻ phải đi tìm những nhân tố khác để mong có được sự chia sẻ như: bạn bè, thầy cô, họ hàng… Một số gia đình tan vỡ, bạo lực gia đình… cũng đặt ra cho trẻ những vấn đề cần phải giải quyết. Lúc này, kỹ năng sống là điều cần thiết giúp trẻ đủ mạnh để vượt qua những vấn đề mình gặp phải. Thứ tư, trong giai đoạn hiện nay, trẻ em là “nạn nhân” của những mong đợi từ người lớn. Bố mẹ muốn con giỏi giang, xuất chúng, bằng bè bằng bạn nên trẻ được học rất nhiều thứ, từ đàn, ca, múa tới vẽ, võ, nhảy… thêm vào đó là một chương trình học ở trường cũng nặng không kém. Vì vậy mà đầu óc trẻ em lúc nào cũng căng thẳng, không có thời gian thư giãn, nghỉ ngơi hay tham gia các hoạt động khác nên các kỹ năng sống của trẻ rất hạn chế, bố mẹ không biết rằng việc rèn các kỹ năng sống cần thiết cho trẻ là rất cần thiết. Vì vậy việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ là rất cần thiết giúp trẻ rèn luyện những hành vi có trách nhiệm với bản thân và cộng đồng; giúp trẻ có khả năng bảo vệ, phòng ngừa và giảm thiểu các hành vi có nguy cơ gây hại cho sức khoẻ, sự phát triển thể chất và tinh thần của trẻ. Kỹ năng sống còn giúp trẻ ứng xử phù hợp nhất với các tình huống. Nó giúp trẻ có cách thức tích cực để đối phó với những thách thức trong cuộc sống sau này. 1.1.4. Nội dung giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi Trong hệ thống giáo dục đã nêu quan điểm học để làm người, nghĩa là biết ứng xử với đời đã được coi như một trong những mục tiêu quan trọng của giáo dục. Cho nên, giáo dục đã quan tâm cung cấp cho người học những kiến thức, thái độ và kỹ năng cần thiết để chuẩn bị cho người học có khả năng gia nhập vào cuộc sống xã hội. Và các chuyên gia cũng cho rằng: Nội dung giáo dục kỹ năng sống cho trẻ phải hết sức đơn giản và gần gũi với trẻ. Chính vì thế, các nhà sư phạm phải biết lựa chọn những nội dung giáo dục kỹ năng sống sao cho phù hợp với đặc điểm tâm, sinh lý của trẻ. Có rất nhiều các kỹ năng cần giáo dục cho trẻ, tuy nhiên có thể chọn giáo dục cho trẻ những nhóm kỹ năng sống sau: 5 SKKN – Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua tổ chức các loại trò chơi + Nhóm kỹ năng giao tiếp: Bao gồm các kỹ năng như: Kỹ năng giao tiếp với ông bà, bố mẹ; kỹ năng giao tiếp với người lạ; kỹ năng giới thiệu về bản thân và gia đình trước đám đông, biết mình đang học lớp nào? Thích cái gì và địa chỉ nhà mình ở đâu? + Nhóm kỹ năng thích nghi: Đó là các kỹ năng như: Kỹ năng thích nghi với các loại thức ăn, kỹ năng thích nghi vơi môi trường, kỹ năng thích nghi với đám đông. + Nhóm kỹ năng khám phá khoa học: Bao gồm các kỹ năng như: Kỹ năng khám phá không gian; kỹ năng khám phá sự vật; kỹ năng khám phá chất liệu; kỹ năng khám phá thiên nhiên. + Nhóm kỹ năng chăm sóc, bảo vệ bản thân và phòng tránh tai nạn thương tích: Bao gồm các kỹ năng như: kỹ năng tự xúc ăn; kỹ năng tự mặc quần áo; kỹ năng chăm lo vệ sinh cá nhân; kỹ năng chọn quần áo; kỹ năng tránh xâm hại; kỹ năng tránh tai nạn giao thông; kỹ năng tránh tai nạn đuối nước; kỹ năng tránh tai nạn thương tích do ngã; kỹ năng tránh tai nạn thương tích do ngộ độc. + Nhóm kỹ năng nhận thức bản thân: Cần hình thành cho trẻ những kỹ năng như: kỹ năng nhận thức bản thân: “Tôi là ai?”; kỹ năng nhận diện điểm mạnh, điểm yếu của bản thân; kỹ năng tư duy tích cực; kỹ năng tư duy sáng tạo; kỹ năng phân tích; kỹ năng tổng hợp; kỹ năng tư duy phê phán; kỹ năng nhận diện cảm xúc; kỹ năng tự tin; kỹ năng tự trọng; kỹ năng biết chia sẻ hòa đồng và có thói quen lễ phép. + Nhóm kỹ năng làm việc đội - nhóm: Gồm có các kỹ năng cần hình thành cho trẻ như: Kỹ năng làm việc cùng các bạn trong lớp và tập thể; kỹ năng học cách có được những mối liên hệ mật thiết với các bạn khác trong lớp, biết chia sẻ, chăm sóc, lắng nghe, trình bày và diễn đạt được ý của mình trong nhóm bạn; kỹ năng hợp tác tự kiểm tra; kỹ năng đánh giá khả năng và sự đóng góp của riêng một người nào đó trong nhóm; kỹ năng gây ảnh hưởng; kỹ năng thuyết phục; kỹ năng ra quyết định. + Nhóm kỹ năng quản lý bản thân: Gồm có các kỹ năng như: Kỹ năng quản lý thời gian của bản thân; kỹ năng biết trung thực; kỹ năng tự quyết định; kỹ năng biết kiềm chế; kỹ năng biết nghe lời; kỹ năng biết từ chối; kỹ năng ứng phó với sự mệt mỏi, xâm phạm và tổn thương; kỹ năng tự tạo niềm vui; kỹ năng tư duy tích cực lạc quan; kỹ năng can trường; kỹ năng biết tự chủ. + Nhóm kỹ năng giải quyết vấn đề: Là các kỹ năng như: Kỹ năng kiểm soát hành vi; kỹ năng ngăn ngừa tình huống xấu có thể xảy ra, kỹ năng tư duy tích cực, 6 SKKN – Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua tổ chức các loại trò chơi giải quyết nhanh vần đề; kỹ năng giao tiếp có hiệu quả; kỹ năng giải quyết mâu thuẫn; kỹ năng thương lượng. 1.2. Cơ sở thực tiễn Cũng không nên hiểu kỹ năng sống là một điều gì đó cao siêu, mà chỉ cần hiểu nó hết sức đơn giản, bình dị: nó là cách một con người hành xử (bằng hành động hoặc bằng ngôn ngữ, bằng tư duy hoặc ý nghĩ thái độ, ...) trong một ngữ cảnh xã hội nhất định. Cách hành xử này có thể được quy định bởi các phong tục tập quán (lễ phép, chào hỏi, ...), đạo đức xã hội... Vì thế nên khi sinh ra con người đã bắt đầu học kỹ năng sống, khi tuổi càng lớn dần trẻ càng cần biết và nắm thêm nhiều kỹ năng khác. Chính vì vậy, hiện nay việc giáo dục kỹ năng sống trẻ đang được các bậc phụ huynh và nhà trường quan tâm đầu tư. Ở trường mầm non trẻ được rèn luyện kỹ năng sống qua các hoạt động vui chơi, học tập. Các hình thức giáo dục trong trường được tổ chức linh hoạt trong việc tổ chức cho trẻ chơi trò chơi, trò chơi được tổ chức mọi lúc mọi nơi: khi đón trẻ, giờ hoạt động chung, hoạt động ngoài trời và những hoạt động khác. Buổi sáng, sau giờ thể dục sáng, cô thường tổ chức trò chuyện với trẻ, cho trẻ tự giới thiệu về những việc đã làm từ lúc thức dậy cho tới khi được bố mẹ đưa đến trường. Nếu là ngày đầu tuần thì cho trẻ kể lại những việc đã làm vào những ngày cuối tuần, nhằm rèn luyện cho trẻ những kỹ năng giao tiếp, nói chuyện trước đám đông, rèn luyện sự tự tin, mạnh dạn cho trẻ... Hoặc trong giờ sinh hoạt chiều, giáo viên tổ chức cho trẻ chơi các trò chơi như: Thi đua ai xếp áo đẹp, để rèn luyện cho trẻ kỹ năng gọn gàng, ngăn nắp, biết tự chăm sóc mình. Ngoài việc tổ chức các loại trò chơi để giáo dục kỹ năng sống cho trẻ giáo viên còn tích hợp việc giáo dục kỹ năng sống vào các giờ hoạt động khác như: giờ ăn trưa cho trẻ tự lên bưng cơm về bàn ăn, tự lấy khăn ăn... Nhằm qua đó rèn luyện cho trẻ tính tự lập, khả năng tự phục vụ cho bản thân. Tuy nhiên, để trẻ có thể càng ngày một có những kỹ năng cần thiết và rèn luyện tốt các kỹ năng sống đó thì giáo viên không thể chỉ dạy suông trên hình thức lý thuyết hay qua các hoạt động chung vì trẻ nhỏ chưa có ghi nhớ chủ định cao. Vì thế cần phải có kế hoạch và phương pháp rèn kỹ năng thích hợp, lồng ghép vào các loại trò chơi để trẻ có thể linh hội kiến thức kỹ năng nhẹ nhàng và sâu sắc nhất. Điều đó không phải giáo viên nào cũng thực sự quan tâm và muốn thực hiện. Trên thực tế, có rất nhiều giáo viên chưa nắm vững được những kiến thức, nội dung và các phương pháp giáo dục về kỹ năng sống cho trẻ. Một số giáo viên còn 7 SKKN – Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua tổ chức các loại trò chơi nhiều hạn chế trong việc sáng tạo để thực hiện phương pháp giáo dục kỹ năng cho trẻ cho phù hợp, linh hoạt. Chính vì thế mà có những điều, những kỹ năng rất cần thiết trẻ có thể học tập, rèn luyện được trong quá trình chơi các trò chơi mà trẻ đã không có cơ hội trải nghiệm, rèn luyện. 2. Đánh giá thực trạng Năm học 2013 - 2014, tôi được nhà trường phân công giảng dạy lớp mẫu giáo 5 tuổi với tổng số cháu 25. Tôi thấy trong hoạt động rèn kỹ năng sống cho trẻ thông qua tổ chức các loại trò chơi gặp một số thuận lợi và khó khăn như sau: 2.1. Thuận lợi - Trường có 1 điểm trường, cơ sở vật chất, điều kiện dạy học tốt. Nhà trường hưởng ứng cuộc vận động “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”, nhà trường đặc biệt quan tâm đến vấn đề giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi nói riêng và trẻ trong trường nói chung. - Được sự quan tâm của địa phương, sự hỗ trợ của các cơ quan ban ngành, đoàn thể, sự quan tâm của Ban đại diện cha mẹ học sinh. - Bản thân tôi thường xuyên được Ban giám hiệu dự giờ, góp ý trong các hoạt động lên lớp để nâng cao chất lượng giờ dạy và đã được trực tiếp học tập chuyên đề về nội dung giáo dục mầm non ở Phòng Giáo dục tổ chức, được dự nhiều tiết dạy chuyên đề, tiết dạy mẫu, ... - Đa số các bậc phụ huynh nhận thức được tầm quan trọng về việc học tập của con em, trẻ được bố mẹ đưa đến trường lớp thường xuyên, và cùng phối hợp với giáo viên để chăm sóc giáo dục trẻ được tốt. 2.2. Khó khăn - Mặc dù các phòng học được xây dựng theo công trình khép kín, có nhà vệ sinh cho trẻ đảm bảo an toàn, sạch sẽ, các thiết bị vệ sinh phù hợp với trẻ. Tuy nhiên do chưa có đủ điều kiện để xây dựng khuôn viên khoa học, đầy đủ, vẫn chưa có sân chơi giao thông, vườn cổ tích, ... - Tài liệu phục vụ cho việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ dành cho giáo viên như sách hướng dẫn tổ chức giáo dục kỹ năng sống còn thiếu vì vậy việc tổ chức của các cô còn gặp nhiều khó khăn. - Là địa bàn thuộc khu vực nông thôn, trẻ chủ yếu thuộc gia đình làm nông nghiệp nên kinh tế còn khó khăn, vì thế nhiều gia đình thường không cho trẻ đến 8 SKKN – Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua tổ chức các loại trò chơi trường từ nhỏ. Vì vậy trẻ ít được tiếp xúc với bạn bè xung quanh nên chưa mạnh dạn, tự tin trong giao tiếp. Chưa có kỹ năng lao động tự phục vụ, kỹ năng hoạt động nhóm, chưa được rèn luyện các kỹ năng sống cơ bản. - Các bậc phụ huynh thường có quan điểm chú trọng tới việc chuẩn bị cho con mình vào lớp một. Họ chưa thực sự quan tâm đến việc giáo dục và rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ. - Do số lượng trẻ đến trường khá đông nên vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu về đồ dùng, đồ chơi cho trẻ nên đã ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho trẻ thông qua tổ chức các loại trò chơi. 2.3. Điều tra khảo sát đầu năm Để biết rõ thực trạng và có kế hoạch chăm sóc - giáo dục trẻ được tốt trong các hoạt động chăm sóc - giáo dục nói chung và rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ thông qua tổ chức các loại trò chơi nói riêng, tôi đã tìm hiểu, kiểm tra thực tế chất lượng 45 trẻ mẫu giáo 5 tuổi ở 2 lớp trong trường với các tiêu chí sau: Mức độ STT Đạt Nội dung kỹ năng sống Tỷ lệ Chưa Tỷ lệ (%) đạt (%) 1 Nhóm kỹ năng giao tiếp 20/45 44 25/45 56 2 Nhóm kỹ năng thích nghi 18/45 40 27/45 60 3 Nhóm kỹ năng khám phá khoa học 20/45 44 25/45 56 19/45 42 26/45 58 4 Nhóm kỹ năng tự chăm sóc, bảo vệ bản thân và phòng tránh tai nạn thương tích 5 Nhóm kỹ năng nhận thức bản thân 18/45 40 27/45 60 6 Nhóm kỹ năng quản lý bản thân 17/45 38 28/45 62 7 Nhóm kỹ năng làm việc đội nhóm 18/45 40 27/45 60 8 Nhóm kỹ năng giải quyết vấn đề 17/45 38 28/45 62 Nguyên nhân của thực trạng: Bên cạnh những thuận lợi trên, còn có một số nguyên nhân đã gây khó khăn, cản trở cho trong quá trình tổ chức các loại trò chơi để rèn kỹ năng sống cho trẻ đó là: Thứ nhất, do khái niệm giáo dục kỹ năng sống cho trẻ là một khái niệm còn khá mới cho nên có ít tài liệu để tham khảo, phục vụ cho việc lồng ghép giáo dục của giáo viên. 9 SKKN – Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua tổ chức các loại trò chơi Thứ hai, có rất nhiều nội dung kỹ năng sống cần giáo dục cho trẻ cho nên rất khó trong việc sáng tạo ra các loại trò chơi mới có nội dung giáo dục kỹ năng sống phù hợp đối với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ. Mặc dù trẻ năng động, hoạt bát song đôi khi trẻ gây khó khăn cho giáo viên trong việc quản lý và bao quát trẻ trong quá trình tổ chức chơi bởi tính hiếu động của mình. Trong khi chơi có lúc vì quá thích thú nên trẻ thường giành vai của nhau gây mất trật tự, mất thời gian và ảnh hưởng đến chất lượng của trò chơi. Bên cạnh đó, giáo viên chưa mạnh dạn trong việc áp dụng các phương pháp mới vào việc tổ chức các loại trò chơi để giáo dục kỹ năng sống cho trẻ. Hầu như thường áp dụng những hình thức, phương pháp truyền thống mà từ trước đến nay vẫn hay sử dụng để tổ chức. Thứ tư, mặc dù nhà trường đã có sự đầu tư về trang thiết bị, cơ sở vật chất đồ dùng đồ chơi song vẫn còn thiếu, trẻ phải dùng chung đồ dùng, đồ chơi của nhau. Nhà trường với phụ huynh mặc dù đã trao đổi với nhau tuy nhiên vẫn chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa ban giám hiệu với giáo viên chủ nhiệm và phụ huynh trong việc thống nhất quan điểm, phương pháp để hỗ trợ nhau trong việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ. Chính vì những nguyên nhân trên đã làm ảnh hưởng, giảm sút chất lượng, hiệu quả của việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua tổ chức các loại trò chơi của trường. 3. Một số biện pháp trong việc tổ chức rèn kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua tổ chức các loại trò chơi. 3.1. Giáo viên nhận thức sâu sắc về việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ; cần nắm vững các kiến thức và nội dung, phương pháp rèn kỹ năng sống cho trẻ Đối với trẻ mầm non khả năng ghi nhớ có chủ định chưa cao, nhưng khả năng bắt chước tái tạo lại các hoạt động của người lớn rất nhanh. Trẻ học, lĩnh hội các kinh nghiệm sống chủ yếu là nhờ bắt chước hành động thực của người lớn diễn ra trong cuộc sống hằng ngày. Vì thế mà việc giáo dục kỹ năng cho trẻ theo lý thuyết là chưa đủ, cần phải cho trẻ vận dụng thực hành, vừa chơi vừa học qua các trò chơi khác nhau để có kết quả tốt. Chính vì thế tôi đã nghiên cứu để nắm rõ các nội dung, kiến thức cũng như phương pháp rèn kỹ năng cho trẻ để có thể vận dụng vào quá trình giáo dục trẻ của mình linh hoạt, thu lại kết quả tốt trên trẻ. Nếu cùng tổ chức một trò chơi để rèn kỹ năng sống cho trẻ nhưng với cô giáo có hiểu biết về kỹ năng sống thì sẽ biết 10 SKKN – Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua tổ chức các loại trò chơi cách lựa chọn, tiến hành trò chơi để giúp tất cả các trẻ cùng rèn được kỹ năng đó, còn với những giáo viên chưa hiểu, nắm vững về kiến thức giáo dục kỹ năng sống cho trẻ thì chỉ tổ chức được trò chơi, sẽ chưa lồng ghép được các nội dung rèn kỹ năng cho trẻ trong đó, lúc đó hiệu quả trò chơi mang lại cho trẻ sẽ chưa cao, chưa tối ưu. Khi nắm được rõ các kiến thức đó, giáo viên sẽ vận dụng, tùy vào tình hình thực tế của trường mình để đưa ra cho mình kế hoạch rèn kỹ năng sống cho trẻ được tốt. Ví dụ: Trong tập thể trẻ của tôi có những trẻ rất hiếu động nhưng cũng có những trẻ nhút nhát, để rèn kỹ năng tự tin cho bản thân cho trẻ, khi tổ chức trò chơi vận động thì tôi tổ chức các trò chơi lúc đầu mang tính tập thể như trò "Mèo đuổi chuột",... để tất cả các trẻ cùng hứng thú tham gia, kể cả trẻ nhút nhát cũng mạnh dạn đứng tham gia cùng các bạn. Sau đó, sẽ nâng dần lên và chọn các trò chơi mang tính phối hợp giữa các thành viên như trò "Kéo co", ... đến trò chơi mang tính thực hiện cá nhân thực hiện như trò: "Chuyền trứng", ... Như vậy, khi giáo viên có nhận thức sâu sắc về kỹ năng sống, nắm vững các kiến thức về kỹ năng sống, phương pháp thực hiện thì giáo viên sẽ tổ chức được các loại trò chơi phù hợp, lồng ghép giáo dục trẻ về các kỹ năng được tốt hơn, để làm tốt điều đó tôi thấy cần: - Nắm được khái niệm kỹ năng sống, những nội dung dạy kỹ năng sống trong trường mầm non, xác định những kỹ năng sống cơ bản cần dạy trẻ ở lứa tuổi mầm non. - Cần nhận thức sâu sắc về việc dạy trẻ kỹ năng sống. Tầm quan trọng của việc dạy kỹ năng sống cho trẻ mầm non. Hoạt động vui chơi, các loại trò chơi đóng vai trò quan trọng thế nào trong việc giáo dục, rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ. - Xác định nhiệm vụ cơ bản đối với từng đối tượng giáo dục trong việc dạy trẻ kỹ năng sống. - Đề ra được những biện pháp hướng dẫn, những nội dung tuyên truyền giúp các bậc cha mẹ thực hiện dạy trẻ các kỹ năng sống cơ bản. Biện pháp giúp trẻ phát triển các kỹ năng sống qua việc tổ chức các loại trò chơi trong nhà trường và gia đình. 3.2. Linh hoạt lựa chọn trò chơi và tích hợp các nội dung giáo dục kỹ năng sống vào nội dung của các trò chơi Việc vận dụng tích hợp, lồng ghép trò chơi vào các hoạt động ở trường mầm non khá phổ biến. Mà cụ thể là hiện nay các trường đang thực hiện việc tích hợp các 11 SKKN – Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua tổ chức các loại trò chơi nội dung giáo dục kỹ năng sống vào các trò chơi, các hoạt động học, hoạt động sinh hoạt hàng ngày để giáo dục cho trẻ. Tuy nhiên, hiện nay hầu như các giáo viên chưa biết cách lồng ghép, tích hợp rèn kỹ năng sống vào các trò chơi, mà nếu có cũng chỉ tích hợp một số ít các nội dung giáo dục kỹ năng sống vào nội dung của trò chơi để giáo dục cho trẻ. Bởi tâm lý các cô thường sợ khả năng tiếp thu của trẻ còn hạn chế, cho nên trẻ sẽ không tiếp thu được. Nhưng thực chất, nếu giáo viên biết lồng ghép các nội dung giáo dục lỹ năng sống vào nội dung các trò chơi một cách hợp lý, khoa học thì không những góp phần giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mà còn góp phần kích thích sự hứng thú tích cực hoạt động của trẻ đem đến cho trẻ sự thoải mái, tác động đến sự phát triển toàn diện về mặt nhân cách cho trẻ. Ví dụ: Tổ chức trò chơi vận động: "Người tài xế giỏi" cho trẻ chơi vào các chủ đề Giao thông, Nghề nghiệp, tôi lồng ghép giáo dục cho trẻ kỹ năng làm việc với nhóm, kỹ năng bảo vệ bản thân, kỹ năng tự tin, kỹ năng khám phá, trải nghiệm. Chính nhờ sự lựa chọn các nội dung lồng ghép rèn kỹ năng sống hợp lý nên tôi quan sát thấy trẻ chơi rất hứng thú vui vẻ, rèn luyện các kỹ năng vận động, sức khỏe. Không những thế, khi trẻ tham gia chơi tôi tạo các tình huống cho trẻ giải quyết như xe gặp chướng ngại vật thì làm gì? Khi lái xe phải như thế nào? Cho trẻ tư duy và giải quyết, tôi gợi ý cần tránh các ngại vật không đi nhanh để tránh tại nạn, không uống rượu bia, ... trẻ sẽ biết cách giải quyết vấn đề; và linh hội được các kiến thức vào cuộc sống, khi đi ra đường nhắc bố mẹ đội mũ bảo hiểm cho mình, nói bố không lái xe nhanh, ... Điều quan trọng không phải là lồng ghép ít hay quá nhiều kỹ năng vào một trò chơi, mà quan trọng là trẻ lĩnh hội các kiến thức đó như thế nào, vì thế tôi luôn nghiên cứu để chọn các trò chơi phù hợp cho trẻ chơi. Ví dụ: Để ôn kiến thức đã học trong hoạt động chung tôi tổ chức các trò chơi học tập mang tính vận động để trẻ không bị nhàm chán, hứng thú tham gia. Tuy nhiên, để đạt được kết quả như trên thì tôi đã tìm hiểu để nắm vững các nội dung kỹ năng sống cần giáo dục cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi để tích hợp vào nội dung của các trò chơi. Không chỉ có tích hợp nội dung giáo dục kỹ năng sống vào nội dung của các trò chơi mà bên cạnh đó tôi còn lồng ghép vào các hoạt động khác trong ngày của trẻ, có như thế kết quả mới cao hơn. Bởi vì thông qua chơi trẻ sẽ cảm thấy thoải mái, nhẹ nhàng trong việc tiếp thu lĩnh hội các kiến thức, kỹ 12 SKKN – Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua tổ chức các loại trò chơi năng mà trong hoạt động chung đã được cung cấp. Tôi đã dựa vào tình hình trẻ và đơn vị để đưa các loại trò chơi phù hợp vào từng thời điểm. Ví dụ: Sau tiết hoạt động căng thẳng như Làm quen chữ cái, Khám phá khoa học, tôi tổ chức các trò chơi vui nhộn, sôi động để thay đổi không khí cho trẻ tạo hứng thú tham gia và phù hợp giữa hai hoạt động tĩnh - động, đồng thời cũng rèn được các kỹ năng vận động và kỹ năng trẻ vừa tiếp thu được qua hoạt động chung như trò chơi: "Vườn hoa mùa xuân" sau khi khám về các loại hoa, chia trẻ làm 2 đội, mỗi đội sẽ chạy theo đường dích dắc chọn hoa về tạo dựng vườn hoa với nhiều luống hoa. Sau khi kết thúc đội nào, sắp xếp được vườn hoa đẹp, nhiều loại hoa, nhận biết, phân biệt được các loài hoa, bố cục đẹp mắt thì đội đó chiến thắng. Như vậy, qua trò chơi học tập mang tính vận động này, trẻ sẽ phát triển được các kỹ năng về vận động đồng thời rèn kỹ năng hoạt động nhóm, kỹ năng khám phá, ... Tóm lại, tôi thấy giáo viên cần phải khéo léo linh hoạt lựa chọn các loại trò chơi và tích hợp nhiều nội dung giáo dục kỹ năng sống vào nội dung của trò chơi để đạt kết quả cao trong việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ thông qua tổ chức các loại trò chơi. 3.3. Tạo môi trường học tập đảm bảo an toàn, mang tính tích cực Cách thức học tập của trẻ mầm non là “học mà chơi, chơi mà học”. Chính vì vậy, trong không gian lớp học, môi trường hoạt động dành cho trẻ cần phải được bố trí phù hợp, để trẻ phát huy tính tích cực của mình không chỉ trong hoạt động học mà cả trong các hoạt động với nhiều loại trò chơi khác. Giáo viên cần phải thiết lập và bố trí phòng học cho trẻ sao cho chúng có khả năng tự định hướng trong các hoạt động đặc biệt là hoạt động với các loại trò chơi. Khi các đồ dùng đồ chơi phong phú, phù hợp thì trẻ sẽ phát huy được hết sức sáng tạo của mình với các đồ dùng, đồ chơi đó để lĩnh hội được các kiến thức mới và rèn luyện được các kiến thức được cô giáo truyền đạt trong hoạt động học. Việc phân bổ các góc hợp lý và thay đổi các góc và bổ sung các tư liệu mới kịp thời để hỗ trợ theo từng chủ đề học tập sẽ tạo điều kiện cho trẻ hoạt động tích cực hơn, các kỹ năng của trẻ sẽ được hình thành, gọt giũa thành thạo. Ví dụ: Ở góc học tập cho trẻ chơi trò chơi học tập với trò chơi: “Cùng học cùng chơi”, trẻ có thể tái hiện lại các kiến thức đã học và ôn luyện các chữ số đã học bằng việc đếm số lượng, thêm hoặc bớt để có số lượng theo yêu cầu. Cũng theo từng chủ để, tôi làm những đồ dùng phù hợp để trẻ chơi trò chơi này, như chủ đề “Thực vật” tôi 13 SKKN – Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua tổ chức các loại trò chơi cắt các loại hoa, quả, còn với chủ đề “Động vật” có thể cắt các hình con vật. Chính vì thế, cũng là một trò chơi học tập nhưng với những chủ đề khác nhau thì có các đồ dùng, vật liệu khác nhau nên trẻ sẽ không nhàm chán mà trẻ còn hứng thú, tích cực tham gia. Trong một năm học, khi không gian phòng học luôn được tái tạo thay đổi phù hợp theo từng chủ đề, có các đồ dùng, đồ chơi ở các góc đa dạng, có nhiều thử thách mới thì trẻ sẽ rất hứng thú với các hoạt động, tham gia chơi với các trò chơi vận động, trò chơi học tập, trò chơi xây dựng, ... trẻ sẽ tích cực tham gia. Cũng là những góc chơi với những trò chơi đó nhưng trong năm học trẻ sẽ luôn khám phá, rèn luyện được những kỹ năng mới theo từng chủ đề mà không bị nhàm chán vì môi trường hoạt động, các đồ dùng luôn được thay đổi phù hợp. Môi trường chơi của trẻ luôn luôn phải ở trong trạng thái “mở” thay đổi phù hợp với từng chủ đề, chủ điểm, từng góc chơi, có nhiều góc mở kích thích sự tò mò, ham học hỏi khám phá của trẻ. Môi trường hoạt động mang tính phát triển chính là việc chuẩn bị môi trường chơi nhằm đáp ứng khả năng chơi của trẻ hiện tại và trong tương lai phát triển hoạt động chơi của chúng. Nhờ có sự bổ sung, thay đổi đồ chơi, vật liệu chơi cho trẻ một cách thường xuyên phù hợp giúp cho trẻ có điều kiện tiếp xúc, làm quen với thế giới đồ chơi kỳ diệu tạo cho trẻ có cơ hội được chơi, được biến đổi những vật liệu chơi thành sản phẩm chơi của mình… Điều đó, khuyến khích trẻ tích cực chủ động và có sáng kiến khi chơi, giúp trẻ được tự trải nghiệm tự cảm nhận và học được cách sống cùng nhau ( nhường nhịn, thoả thuận …) 3.4. Sưu tầm, thiết kế các trò chơi có nội dung phù hợp với các nội dung giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi. Giáo viên cần nắm được kiến thức, nội dung về giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi để từ đó sưu tầm và thiết kế ra các loại trò chơi mới có nội dung phù hợp với các nội dung giáo dục kỹ năng sống nhằm tạo sự phong phú và đa dạng về các loại trò chơi để tổ chức cho trẻ hoạt động. Trong quá trình sưu tầm, thiết kế các trò chơi tôi nghiên cứu kỹ về những kỹ năng cơ bản cần giáo dục trẻ, nghiên cứu tìm tòi các trò chơi sáng tạo, thiết kế trò chơi mới theo quan điểm tích hợp và để có nhiều loại trò chơi khác nhau theo từng chủ đề dạy để thực hiện cho dễ dàng, phù hợp. Bên cạnh đó, trong quá trình nghiên cứu, tôi dựa vào tình hình thực tế, cở sở vật chất, đồ dùng đồ chơi của lớp để thiết kế các trò chơi có nội dung phù hợp. 14 SKKN – Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua tổ chức các loại trò chơi Ví dụ: Để rèn luyện kỹ năng tự tin cho trẻ có thể tổ chức lồng ghép trong rất nhiều loại trò chơi. Nhưng để tạo sự mới lạ, hấp dẫn cho trẻ tránh sự nhàm chán không hứng thú tham gia trò chơi của trẻ thì tôi đã chọn trò chơi vận động, để vừa lồng ghép các kỹ năng vận động và kỹ năng tự tin trong trẻ. Theo từng chủ đề tôi sẽ chọn trò chơi phù hợp để tạo tình huống chơi cho trẻ hấp dẫn, như ở chủ đề động vật, tôi cho trẻ chơi trò chơi “Chuyền trứng” với nội dung chơi: bác nông dân làm trang trại đi thu hoạch trứng về kho bằng cách ngậm thìa đầu miệng cho trứng nằm trên thìa và chuyển trứng về kho không để bị rơi. Với mục đích rèn kỹ năng vận động đi vững vàng và sự tự tin của trẻ khi vận động. Ngoài ra, cũng là một trò chơi, nhưng tôi suy nghĩ và cải tiến, sáng tạo để có thêm sự mới lạ, hấp dẫn cho trẻ trong quá trình chơi. Ví dụ: Cùng là rèn kỹ năng vận động đi vững vàng và khả năng tự tin khi hoạt động cho trẻ, với trò chơi vận động “Chuyền trứng” tôi cải tiến ở chủ đề Thực vật thành trò chơi “Chuyền quả” với nội dung chơi: bác nông dân thu hoạch vườn trái cây và vận chuyển bằng cách: Đầu đội rổ đựng quả, cho quả lên rổ trên đầu và vận chuyển về nhà bằng cách bước đi qua cầu (chiếc ghế thể dục). 3.5. Chú ý tạo hứng thú cho trẻ trong quá trình tổ chức trò chơi Việc tạo hứng thú cho trẻ trong quá trình chơi là cực kỳ quan trọng, nó ảnh hưởng lớn đến sự hưởng ứng và hợp tác của trẻ đối với trò chơi. Để tạo được hứng thú cho trẻ trong qua trình chơi, tôi nhận thấy rằng: - Nên lựa chọn vị trí, địa điểm chơi linh hoạt. Tùy vào mỗi trò chơi mà lựa chọn địa điểm cho phù hợp. Không nhất thiết phải chơi ở trong lớp mà có thể cho trẻ chơi ở hành lang, sân trường, vườn trường. Ngoài việc lựa chọn địa điểm chơi thì khi tổ chức tôi thường lưu ý về thời lượng chơi của trẻ, bởi sức tập trung, chú ý của trẻ có hạn cho nên có thể cho trẻ chơi 3 - 4 lượt chơi để tránh nhàm chán. - Trong quá trình tổ chức trò chơi để trẻ dễ dàng nắm bắt tôi thường sử dụng cách giải thích luật chơi rõ ràng, đơn giản, dễ hiểu nhất cho trẻ, hoặc với các trò chơi trẻ đã quen thuộc, đã chơi thì tôi thường cho trẻ tự nhắc lại luật chơi hoặc có thể cho trẻ sáng tạo cách chơi mới để cho trẻ hứng thú hơn. Ví dụ: Đầu năm với trò chơi học tập “Chiếc túi kỳ lạ”, khi tổ chức vài lần đầu tôi nêu luật chơi, cách chơi rõ ràng và có làm mẫu cho trẻ hiểu, nhưng về sau tôi đố xem trẻ nào có thể nêu được cách chơi để trẻ hứng thú tham gia trò chơi. Dần dần vào 15 SKKN – Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua tổ chức các loại trò chơi cuối năm tôi thay đổi cách chơi hoặc cho trẻ suy nghĩ để trẻ sáng tạo ra cách chơi mới theo sở thích như: cho trẻ thò tay sờ năm và nêu đặc điểm quả đó để bạn khác gọi tên quả. Không những thế, tôi cũng chú ý tới việc giải thích luật chơi và hướng dẫn cho trẻ chơi với nét mặt vui tươi, phấn khởi, giọng điệu dễ nghe, thu hút sẽ góp phần làm tăng hứng thú cho trẻ. Đối với những trò chơi có dụng cụ chơi, tôi tìm cách trang trí đồ dùng đồ chơi thật bắt mắt, có hình dạng, màu sắc phù hợp giúp trẻ tham gia trò chơi một cách hứng thú hơn. Mặt khác, tôi tổ chức cho trẻ chơi theo từng cặp, từng nhóm không cho trẻ chơi với số lượng đông ở một trò chơi để tránh sự khó quan sát và điều khiển trò chơi. Thay vì cho cả lớp chơi thì có thể để từng nhóm, từng cặp chơi lần lượt, số còn lại làm khán giả cổ vũ cho bạn chơi. Trong khi trẻ chơi cho khích lệ tinh thần của trẻ, chú ý, quan sát, giúp đỡ cho những trẻ yếu để đảm bảo mọi trẻ đều được tham gia trò chơi. 3.6. Giáo viên cần tạo mối liên hệ mật thiết với phụ huynh và các Ban ngành đoàn thể trong việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ Trẻ em hôm nay - Thế giới ngày mai, cha mẹ nào cũng mong muốn những điều tốt đẹp nhất cho con em của mình. Và một trong những mong muốn đó là con mình được vui vẻ, hòa đồng, tích cực tham gia vào các hoạt động ở trường, ở lớp, cùng với bạn bè và sau này trở thành người tài, người tốt. Tuy nhiên, với cuộc sống hiện đại tất bật, không ít các bậc cha mẹ bận rộn với công việc nên thường cảm thấy khó khăn trong việc cân bằng công việc gia đình với công việc xã hội. Do đó, cha mẹ ít có thời gian quan tâm tới vấn đề trường, lớp của con. Hoặc cũng có những cha mẹ chưa hiểu rõ được tầm quan trọng của việc rèn kỹ năng sống cho trẻ, họ chỉ chú trọng tới những kiến thức, quan tâm con em mình đã biết những chữ cái, chữ số gì, ... Chính vì vậy cần có sự phối kết hợp chặt chẽ giữa gia đình nhà trường và xã hội trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ. Để làm tốt công tác này, đầu tiên, tôi đã lên kế hoạch tuyên truyền, phổ biến với các bậc phụ huynh về tầm quan trọng, nội dung dạy kỹ năng sống và các kỹ năng sống cần thiết dạy trẻ cho phụ huynh. Thường xuyên trao đổi với phụ huynh về tình hình sức khỏe, học tập của cháu ở trường. Thống nhất về nội dung, phương pháp giáo dục trẻ và bồi dưỡng phổ biến kiến thức chăm sóc giáo dục trẻ cho các bậc phụ huynh. 16 SKKN – Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua tổ chức các loại trò chơi Ví dụ: Trao đổi về những việc trẻ làm được trong ngày, thái độ khi trẻ tham gia các trò chơi, hoặc tôi cho phụ huynh xem trẻ chơi trò chơi, cách trẻ giải quyết vấn đề để từ đó trao đổi về các hình thức rèn luyện cho trẻ với phụ huynh. Ngoài ra, tôi còn phổ biến tuyên truyền với phụ huynh qua các buổi đón, trả trẻ về các vấn đề rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ bằng các trò chơi ở nhà với cha mẹ, anh chị. Tuyên truyền để các bậc phụ huynh hiểu rằng: Giáo dục kỹ năng sống là giúp trẻ nâng cao năng lực để tự lựa chọn giữa những giải pháp khác nhau trong các tình huống thực tế mà trẻ gặp. Nội dung giáo dục phải xuất phát từ chính nhu cầu và kinh nghiệm của trẻ. Trẻ cần có điều kiện để cọ sát các ý kiến khác nhau, trao đổi kinh nghiệm, thực hành và áp dụng bằng các trò chơi như trốn tìm, đá bóng, đóng vai mẹ con, ... Ngoài ra, tôi còn sưu tầm, tìm các hình ảnh, bài viết về giáo dục kỹ năng sống ở gia đình cho trẻ để tại góc tuyên truyền của lớp cho phụ huynh tham khảo, đôi lúc tôi phát các bài viết cho phụ huynh về tham khảo để họ có thể giáo dục kỹ năng cần thiết cho trẻ ở nhà được tốt hơn. Bên cạnh đó, tôi con yêu cầu, phân tích cho phụ huynh phối hợp cùng cô giáo trong việc thống nhất phương pháp giáo dục trẻ: - Tin tưởng vào trẻ và năng lực của trẻ. - Tôn trọng ý kiến của trẻ, không áp đặt ý kiến của mình . - Không nói dài và nói nhiều, không đưa lời giải đáp có sẵn mà hãy đưa câu hỏi để trẻ tự tìm tòi. - Không vội vàng phê phán đúng - sai mà kiên trì giúp trẻ biết tranh luận và có thể đưa ra kết luận của mình. Bên cạnh đó, tôi cũng phối hợp với đồng nghiệp, nhà trường tham mưu với nhà trường, các ban ngành tổ chức các cuộc thi, hội thi, các hoạt động vui chơi với các trò chơi để trẻ có dịp tham gia nhằm giúp trẻ phát triển tốt về các kỹ năng sống và hoàn thiện nhân cách một cách toàn diện. 4. Những kết quả đạt được Kỹ năng sống thể hiện ở “khả năng huy động những kiến thức hiểu biết để hành động một cách hữu hiệu trong những hoàn cảnh cụ thể”, cho nên mục tiêu quan trọng nhất của việc dạy kỹ năng sống chính là dạy suy nghĩ chứ không phải là dạy những khuôn mẫu có sẵn. Qua việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ sẽ giúp cho trẻ tiếp thu, lĩnh hội những giá trị sống để phát triển nhân cách, giúp trẻ có kinh nghiệm trong 17 SKKN – Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua tổ chức các loại trò chơi cuộc sống, khơi gợi khả năng tư duy sáng tạo của trẻ, đặt nền tảng cho trẻ trở thành người có trách nhiệm và có cuộc sống hài hòa trong tương lai. Dựa vào những nhận thức của trẻ, tình hình thực tế của lớp, tôi đã cải tiến, đổi mới phương pháp giáo dục kỹ năng sống, chú trọng tới việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ thông qua tổ chức các loại trò chơi để trẻ có thể “học mà chơi, chơi mà học”. Tôi luôn sáng tạo tìm tòi, thiết kế các trò chơi và bằng cách tạo sự hứng thú cho trẻ tích cực tham gia, đồng thời phối hợp với phụ huynh để cùng nhau thống nhất và giáo dục kỹ năng sống cho trẻ để có kết quả cao nhất. Vì thế, sau một thời gian tôi nhận thấy trẻ rất hứng thú và tích cực tham gia các loại trò chơi có lồng ghép nội dung giáo dục các kỹ năng cần thiết. Kết quả khảo sát cuối năm về chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho trẻ như sau: Trước thực nghiệm Mức độ STT Nội dung kỹ năng sống 1 2 3 Đạt Tỷ lệ Chưa Tỷ lệ (%) đạt (%) Sau thực nghiệm Đạt Tỷ lệ Chưa Tỷ lệ (%) đạt (%) Nhóm kỹ năng giao tiếp 20/45 44 25/45 56 44/45 98 1/45 2 Nhóm kỹ năng thích nghi 18/45 40 27/45 60 43/45 96 2/45 4 20/45 44 25/45 56 43/45 96 2/45 4 19/45 42 26/45 58 45/45 100 0 0 18/45 40 27/45 60 45/45 100 0 0 17/45 38 28/45 62 44/45 98 1/45 2 18/45 40 27/45 60 43/45 96 2/45 4 17/45 38 28/45 62 42/45 93 3/45 7 Nhóm kỹ năng khám phá khoa học Nhóm kỹ năng tự chăm 4 sóc, bảo vệ bản thân và phòng tránh tai nạn thương tích 5 6 7 8 Nhóm kỹ năng nhận thức bản thân Nhóm kỹ năng quản lý bản thân Nhóm kỹ năng làm việc đội nhóm Nhóm kỹ năng giải quyết vấn đề C. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 1. Kết luận 18 SKKN – Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua tổ chức các loại trò chơi Trò chơi là một hoạt động không thể thiếu đối với trẻ mầm non nói chung và trẻ mẫu giáo 5 tuổi nói riêng. Trò chơi giúp trẻ thu thập những kinh nghiệm đáng giá, những hiểu biết về thế giới xung quanh nói chung và về các hoạt động của người lớn nói riêng. Thông qua trò chơi, trẻ bộc lộ những năng khiếu của mình, tự rèn luyện những đức tính và kỹ năng sống một cách tự nhiên và đầy hứng thú. Nhờ vậy hiệu quả giáo dục kỹ năng sống thông qua các loại trò chơi sẽ cao hơn những phương thức giáo dục khác. Nếu không chú trọng cho trẻ được chơi các trò chơi sẽ làm hạn chế sự tiến bộ của trẻ. Như nhà giáo dục người Nga A.X.Makarenkô đã cho rằng: “Trẻ em trong vui chơi như thế nào thì phần lớn nó sẽ như vậy trong công việc khi lớn lên”. Đề tài: “Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua tổ chức các loại trò chơi” đã tìm hiểu những vấn đề lý luận về giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo; điều tra thực trạng và đã đưa ra được một số biện pháp nhằm giúp cho quá trình giáo dục kỹ năng sống cho trẻ của giáo viên có kết quả tốt hơn. Tôi đã đầu tư nghiên cứu ngay tại lớp mẫu giáo 5 tuổi của trường mình về chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho trẻ thông qua tổ chức các loại trò chơi. Qua đó tôi linh hoạt, lựa chọn và tìm cách cải tiến trong việc lựa chọn các nội dung lồng ghép rèn kỹ năng, tạo hứng thú bằng nhiều cách để trẻ nhập vào các trò chơi một cách tích cực. Sau một thời gian áp dụng các biện pháp trên vào hoạt động tổ chức giáo dục kỹ năng sống cho trẻ thông qua tổ chức các loại trò chơi, bản thân tôi đã rút ra được một số kinh nghiệm như sau: * Đối với bản thân: - Luôn phải nghiên cứu, tìm hiểu để nắm chắc các nội dung, ý nghĩa, cách thức tổ chức giáo dục kỹ năng sống cho trẻ thông qua các hoạt động đặc biệt là các trò chơi. Nâng cao trình độ chuyên môn, nắm rõ những đặc điểm tâm sinh lý của trẻ để có hướng tổ chức các loại trò chơi nhằm giáo dục kỹ năng sống cho trẻ nói chung và trẻ mẫu giáo 5 tuổi nói riêng phù hợp hơn, hiệu quả hơn. - Biết cách thiết kế các trò chơi mới sáng tạo, phù hợp để tổ chức cho trẻ vừa chơi vừa học. Tích cực, sáng tạo hơn trong việc tạo ngân hàng đồ chơi phục vụ cho việc tổ chức các loại trò chơi của lớp cũng như của trường. - Khuyến khích trẻ tự tổ chức trò chơi cho các bạn cùng chơi để qua đó giúp trẻ học hỏi nhanh hơn. 19 SKKN – Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi thông qua tổ chức các loại trò chơi - Trưởng thành hơn, tự tin hơn trong công tác trao đổi, phối hợp với phụ huynh về các vấn đề chăm sóc giáo dục trẻ. Phối hợp với phụ huynh để tạo môi trường sống lành mạnh trong gia đình để tạo điều kiện cho trẻ phát triển bình thường và toàn diện về mặt nhân cách. * Đối với trẻ - Trẻ rất hứng thú tham gia các loại trò chơi có lồng ghép giáo dục kỹ năng sống của giáo viên. - Trẻ có khă năng độc lập cao hơn, mạnh dạn, tự tin, năng động, tích cực hơn, biết cách giao tiếp và biểu đạt bằng ngôn ngữ, có thói quen lao động tự phục vụ. Hành động của trẻ ngày càng có chuẩn mực. - Trẻ tiếp thu và lĩnh hội được các kiến thức vững vàng hơn qua các trò chơi. Trẻ có khả năng thực hiện tốt các kỹ năng giao tiếp với người thân, người lạ, có khả năng thích nghi trong các tình huống thường gặp. - Trẻ có kiến thức và kỹ năng tìm hiểu về các sự vật, hiện tượng, có ý thức nhận thức về bản thân và phòng tránh các tai nạn thương tích trong các trò chơi và trong cuộc sống, có tinh thần làm việc nhóm, cách giải quyết các vấn đề nhanh gọn, hợp lý trong vai chơi, trò chơi của mình. * Đối với các bậc phụ huynh - Hiểu được tầm quan trọng của việc giáo dục kỹ năng cần thiết cho trẻ - Phối kết hợp với giáo viên để nắm bắt được kịp thời các sự phát triển của trẻ, đồng thời thống nhất các quan điểm giáo dục nói chung và rèn kỹ năng sống nói riêng. 2. Kiến nghị Mong nhà trường, Ngành cũng như các cơ quan cấp trên hỗ trợ thêm kinh phí để nhà trường tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, đồ dùng để phục vụ cho hoạt động của trẻ nói chung và hoạt động tổ chức các loại trò chơi nói riêng. Cần tổ chức các chuyên đề, hội thảo về chương trình giáo dục kỹ năng sống cho trẻ để giúp cho giáo viên nắm vững hơn về các kiến thức, nội dung rèn kỹ năng sống cho trẻ. Trên đây là một số kinh nghiệm của tôi trong việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ thông qua tổ chức các loại trò chơi đã được thực hiện và đã đạt được nhiều kết quả tốt trong lớp, trong trường. Kính mong nhận được sự góp ý của các cấp lãnh đạo bổ sung để bản sáng kiến được hoàn chỉnh hơn. 20