Tài liệu Skkn đề xuất hướng đọc hiểu truyện ngắn người trong bao của a.p.sê khốp theo định hướng phát triển năng lực học sinh

SỞ GD&ĐT TỈNH NINH BÌNH TRƯỜNG THPT NINH BÌNH – BẠC LIÊU SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ XUẤT HƯỚNG ĐỌC HIỂU TRUYỆN NGẮN NGƯỜI TRONG BAO CỦA A.P.SÊ - KHỐP THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH MÔN: NGỮ VĂN Nhóm tác giả: 1. Nguyễn Thị Minh Hoa 2. Nguyễn Công Minh 3. Đỗ Thị Ngọc Điệp 4. Mai Thị Yến 5. Vũ Thị Thanh Tâm Tổ chuyên môn: Ngữ văn - Lịch sử - Công dân Ninh Bình, tháng 5 năm 2019 1 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Giáo viên Học sinh Trung học phổ thông Sách giáo khoa Sách giáo viên Phương pháp dạy học Giáo dục và Đào tạo Sông Hương Phương pháp dạy học tích cực Đổi mới phương pháp dạy học Xã hội chủ nghĩa GV HS THPT SGK SGV PPDH GD & ĐT SH PPDHTC ĐMPPDH XHCN PHẦN MỤC LỤC 1. 2. a. 3. 4. NỘI DUNG TÊN SÁNG KIẾN, LĨNH VỰC ÁP DỤNG NỘI DUNG SÁNG KIẾN a. giải pháp cũ thường làm b. giải pháp mới cải tiến 3. HIỆU QUẢ KINH TẾ XÃ HỘI ĐẠT ĐƯỢC 4. ĐIỀU KIỆN VÀ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG PHỤ LỤC 2 TRANG 1 2 2 CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN Kính gửi: Hội đồng sáng kiến Sở GDĐT Ninh Bình Chúng tôi ghi tên dưới đây: STT Họ và tên Ngày Nơi công Chức vụ tháng năm tác sinh 1 2 3 4 5 Nguyễn Thị 15/9/1977 Minh Hoa THPT Ninh Bình - Bạc Liêu Nguyễn Công 10/02/1980 THPT Minh Ninh Bình - Bạc Liêu Đỗ Thị Ngọc 18/12/1977 THPT Điệp Ninh Bình - Bạc Liêu Mai Thị Yến 10/05/1981 THPT Ninh Bình - Bạc Liêu Vũ Thị Thanh 24/02/979 THPT 3 Trình độ chuyên môn Tỷ lệ (%) đóng góp vào việc tạo ra sáng kiến PHT Thạc sỹ 20% PHT Cử nhân 20% CTCĐ, Cử nhân GV Ngữ văn TPCM, Cử nhân GV Ngữ văn GV Ngữ Thạc sỹ 20% 20% 20% Tâm Ninh Bình văn - Bạc Liêu - Là nhóm tác giả đề nghị xét công nhận sáng kiến: I. TÊN SÁNG KIẾN, LĨNH VỰC ÁP DỤNG - Tên sáng kiến: Đề xuất hướng đọc - hiểu tác phẩm “Người trong bao” của Sê-khốp theo định hướng phát triển năng lực. - Lĩnh vực áp dụng: Phân môn Ngữ Văn 11 tập 2. - Đối tượng áp dụng: Học sinh lớp 11. II. NỘI DUNG 1. Giải pháp cũ thường làm: Trước đây dạy học một tác phẩm văn học, giáo viên chỉ chú trọng đến việc truyền thụ kiến thức mà chưa thật quan tâm đến việc phát triển các năng lực cho học sinh thông qua bài học. Chính vì vậy mà phương pháp đó dẫn đến chỗ học sinh thụ động tiếp thu kiến thức, giờ dạy kiến thức thiên về lý luận, ít chú ý đến các kĩ năng đọc, nghe, phản biện… của học sinh và qúa trình nhận thức mang tính chất áp đặt, một chiều. Học sinh học để đối phó với thi cử và sau khi thi xong những điều đã học thường bị bỏ quên hoặc ít dùng đến. * Ưu điểm của cách dạy truyền thống: Giáo viên truyền đạt được đầy đủ, trọng tâm nội dung kiến thức bài học. * Hạn chế của phương pháp dạy truyền thống: Do chỉ chú trọng đến việc truyền thụ tri thức nên nhược điểm của cách dạy học truyền thống là học sinh chỉ lĩnh hội được nội dung kiến thức của bài học, hạn chế trong việc hình thành các kĩ năng để phát triển năng lực nhận biết, phản biện, vận dụng ... để vận dụng vào cuộc sống. * Ưu điểm và nhược điểm của phương pháp dạy học cũ khi áp dụng vào tiết dạy truyện ngắn “Người trong bao” của Sê – khôp. - Đối với giáo viên: + Ưu điểm: Tìm hiểu sâu kiến thức về truyện ngắn “Người trong bao”, chọn ra những chi tiết hay để cắt nghĩa, bình giá, chủ động cung cấp cho HS những dẫn chứng hay có liên quan. + Hạn chế: Trong những năm gần đây do xu hướng chọn nghề, chọn ngành, cách giảng dạy áp đặt, thiếu tinh thần sáng tạo của giáo viên. Mặt khác do thời lượng cho tác phẩm hạn hẹp nên khó phân tích tác phẩm một cách thấu đáo, cụ thể ... Nhất là để nghiên cứu kĩ tác phẩm văn học nước ngoài có không gian văn hoá khác nhau, ... được dạy trong thời lượng 2 tiết như tác phẩm “Người trong bao” của Sê khốp nhằm truyền đạt cho học sinh là điều không dễ thực hiện. - Đối với học sinh 4 + Ưu điểm: Học sinh có thể tiếp cận kiến thức truyện ngắn “Người trong bao” có định hướng và khoa học. + Nhược điểm: Đa số học sinh tiếp thu kiến thức bài giảng một cách thụ động, không có nhu cầu tìm tòi tự học, thêm nữa đây lại là tác phẩm văn học nước ngoài không có trong chương trình thi định kì hay tốt nghiệp. Phân môn Ngữ văn đối với nhiều học sinh chỉ là môn học xét tốt nghiệp chính vì vậy nhiều học sinh không đầu tư thời gian, nếu có chỉ chiếu lệ. Đối với tác phẩm truyện nước ngoài học sinh lại càng lười đọc... Chính vì vậy khi thiết kế tiết dạy truyện ngắn “Người trong bao” GV thường chỉ chú trọng: + GV yêu cầu học sinh soạn bài ở nhà (theo câu hỏi SGK). + Lên lớp GV kiểm tra bài cũ, dẫn vào tác phẩm Người trong bao. + Đặt câu hỏi cho các phần có liên quan, gọi học sinh trả lời, định hướng câu trả lời và chốt kiến thức. + Học sinh trả lời theo câu hỏi, lắng nghe GV giảng và ghi lại kiến thức vào trong vở. - Minh chứng: Giáo án Người trong bao thiết kế theo phương pháp dạy học cũ (phần phụ lục 1) 2. Giải pháp mới cải tiến 2.1. Giải pháp mới * Giải pháp: Điều 2, Luật giáo dục nêu rõ: “Mục tiêu của giáo dục phổ thông là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mĩ và nghề nghiệp; trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc”. Như vậy, mục tiêu giáo dục phổ thông đã chuyển từ chủ yếu là trang bị kiến thức cho học sinh sang trang bị những năng lực cần thiết cho các em, đặc biệt là năng lực hành động, năng lực thực tiễn. Phương pháp giáo dục phổ thông cũng đã được đổi mới theo hướng "phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên" (Điều 5, Luật giáo dục). Các nhà trường là nơi hiện thực hóa mục tiêu giáo dục. Do đó, phát triển năng lực cho học sinh trong nhà trường thông qua dạy học các môn học là rất cần thiết, nhất là môn Ngữ văn. Đó là việc sử dụng các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực, tăng cường liên hệ với thực tiễn đời sống để tạo điều kiện, cơ hội cho học sinh được trải nghiệm trong quá trình học tập. Với các tác phẩm trong chương trình Ngữ văn THPT nói chung và tác phẩm “Người trong bao” của Sê – khôp nói riêng, chúng tôi 5 mong muốn thông qua tiết dạy, giáo viên sẽ tổ chức hoạt động học để qua đó học sinh phát triển các năng lực thiết yếu, tự rút ra bài học, nâng cao nhận thức và có kỹ năng giải quyết các vấn đề trong thực tiễn đời sống. Cách tiếp cận này làm cho giờ học và hoạt động giáo dục trở nên nhẹ nhàng, thiết thực và bổ ích hơn đối với học sinh. * Tính mới, tính sáng tạo của giải pháp: Phát triển năng lực cho học sinh trong các nhà trường phổ thông là xu thế chung của nhiều nước trên thế giới. Bởi cuộc sống vốn phức tạp, cuộc sống hiện đại lại càng nảy sinh những vấn đề phức tạp hơn nữa, xu thế của thời đại đòi hỏi con người phải có năng lực giải quyết các vấn đề phức tạp đó của thực tiễn. Nhà trường, giáo dục là nơi đào tạo con người theo đơn đặt hàng của thời đại. Hiện nay hầu hết nước trên thế giới đều quan tâm đến việc dạy học theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh vào nhà trường, trong đó có Việt Nam. Phát triển năng cho học sinh thông qua tiết học trên lớp là yêu cầu cấp thiết đối với thế hệ trẻ - những chủ nhân tương lai của đất nước, những người sẽ quyết định sự phát triển của đất nước. Thông qua môn học Ngữ văn, giáo viên hướng đến việc phát triển các năng lực như: năng lực nhận biết, năng lực phản biện, năng lực vận dụng, năng lực giải quyết vấn đề …. cho học sinh là rất cần thiết. Với bản chất là hình thành và phát triển cho các em khả năng làm chủ bản thân, khả năng ứng xử xã hội, khả năng nhận diện và ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống. Trong phạm vi của sáng kiến này, chúng tôi chia sẻ một số kĩ năng, kinh nghiệm giảng dạy tác phẩm“Người trong bao” của Sê – khôp nhằm giúp học sinh tiếp cận tác phẩm một các dễ dàng và hiệu quả nhất, phân tích tác phẩm một cách thành thạo, chủ động, tích cực, sáng tạo. Đặc biệt là kĩ năng biết liên hệ và ứng dụng giải quyết các vấn đề của thực tiễn. 2.2. Vận dụng giải pháp mới trong giảng dạy tác phẩm “Người trong bao” của Sê – khôp Đối với tác phẩm “Người trong bao” của Sê – khôp, chúng tôi quan tâm tới việc hình thành và phát triển năng lực của học sinh qua từng bước, từng phần khi triển khai tiết dạy. Cụ thể như qua các bước: Đọc - hiểu đặc trưng của thể loại truyện ngắn; Đọc - hiểu tác phẩm theo đặc trưng thể loại và phong cách tác giả; Tổ chức cho học sinh phát hiện được đặc điểm của truyện ngắn A.P.Sê-khốp và cống hiến của ông trong truyện ngắn Người trong bao. 2.2.1. Phát triển năng lực của học sinh thông qua hướng dẫn học sinh tìm hiểu đặc trưng thể loại truyện ngắn. - Đặc trưng bao trùm nhất, riêng biệt nhất, nổi bật nhất của thể loại truyện ngắn đã hàm chứa đầy đủ trong cái tên của nó: Truyện ngắn là ngắn gọn, cô đúc, kiệm lời dung lượng nhỏ nhưng sức chứa lớn lõi phải dầy, vỏ phải mỏng (Nguyễn Khải). Đây là thể loại có nội khí, một lời mà thiên cổ, một gợi mà trăm suy (Nguyễn Thanh Hùng). Mặc dù số lượng câu chữ ít nhưng xét về chất lượng, hiệu quả thì truyện ngắn 6 có quyền bình đẳng với tiểu thuyết,vì nói như Lỗ Tấn: Qua một mảng lông mà biết toàn con báo, qua một con mắt mà truyền được cả tinh thần. Bởi trong tác phẩm văn học giá trị bao giờ cũng ở chất lượng và chỉ ở đó mà thôi. Đặc trưng bao trùm này đã khái quát và chi phối đặc điểm cụ thể của thể loại truyện ngắn: nhân vật, cốt truyện, tình huống, ngôn ngữ. Truyện ngắn thường ít nhân vật, “nhân vật không phức tạp… nhưng nó có khía cạnh làm cho người đọc thấy cả nhân vật lẫn tác giả của nó không đơn giản”(Nguyễn Khải). Cốt truyện chỉ tập trung vào một vài biến cố nào đó của đời sống,các sự kiện tập trung trong không gian thời gian nhất định, nói như nhà văn Nguyễn Kiên: “Truyện ngắn thường chỉ phản ánh một khoảnh khắc, một mẫu nhỏ nào đó của cuộc sống”. Trong các yếu tố của cốt truyện chúng ta đặc biệt quan tâm đến vai trò của chi tiết, của đoạn mở đầu và đoạn kết thúc. Tình huống truyện có vai trò quan trọng là yếu tố quyết định sự sống còn của truyện ngắn, là hạt nhân của cấu trúc thể loại.Truyện ngắn yêu cầu cao về việc tổ chức ngôn ngữ. Ngôn ngữ truyện ngắn thường đậm đặc, chắt lọc,trong sáng dễ hiểu, làm cho người viết phải kiệm từ,cô đọng. Chính thứ ngôn ngữ này sẽ truyền đạt tư tưởng, xây dựng tính cách khiến truyện ngắn tràn đầy nhạc điệu. Ngôn ngữ truyện ngắn vừa mang đặc điểm ngôn ngữ văn xuôi (vì đặc trưng phản ánh cuộc sống theo phương thức tự sự) vừa gần với ngôn ngữ thơ ca (vì đòi hỏi ngắn gọn theo yêu cầu của thể loại). Có thể nói truyện ngắn phản ánh đời sống trong tính khách quan của nó, qua con người, hành vi, sự kiện được miêu tả và được kể lại bởi người kể chuyện (trần thuật) nào đó. Ở đây, cốt truyện với một chuỗi các tình tiết, sự kiện, biến cố xảy ra liên tiếp tạo nên sự vận động của hiện thực được phản ánh, góp phần khắc họa tính cách nhân vật, số phận từng cá nhân. Nhân vật được miêu tả chi tiết và sinh động trong mối quan hệ với hoàn cảnh, với môi trường xung quanh. Truyện không bị gò bó về không gian, thời gian, có thể đi sâu vào tâm trạng con người, những cảnh đời cụ thể. Truyện sử dụng nhiều hình thức ngôn ngữ khác nhau. Ngoài ngôn ngữ người kể chuyện còn có ngôn ngữ nhân vật. Bên cạnh lời đối đáp còn có lời độc thoại nội tâm. Lời kể khi thì ở bên ngoài khi thì nhập tâm vào nhân vật. Ngôn ngữ kể chuyện gần với ngôn ngữ đời sống. Truyện ngắn thường ít nhân vật, sự kiện, nó hướng tới mảnh nhỏ cuộc sống, có thể kể cả cuộc đời hay một đoạn đời, một chốc lát của nhân vật nhưng vẫn đặt ra được những vấn đề lớn lao, thể hiện những tư tưởng nhân sinh sâu sắc. GV tổ chức cho học sinh tự tìm tài liệu trên mạng, trong sách nghiên cứu, thảo luận đưa ra đặc trưng của truyện ngắn. Và chỉ rõ những đăc trưng đó qua một số truyện ngắn đã học, và qua truyện Người trong bao của A.P.Sê-khốp. Sau đó các nhóm chuyển sản phẩm cho GV và GV tổ chức, hướng dẫn để HS tìm được kiến thức chuẩn hóa về đặc trưng truyện ngắn ở mức độ cần thiết để đọc hiểu truyện Người trong bao của A.P.Sê-khốp nói riêng và các văn bản truyện ngắn nói chung. Qua hoạt 7 động này HS có được năng lực tự học, tự nghiên cứu, năng lực hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề (để đọc hiểu truyện ngắn cần nắm được đặc trưng của truyện ngắn; trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của mình có thể hỏi GV, bạn bè về tài liệu chuẩn, trang mạng cần thiết để thực hiện nhiệm vụ…, cần hợp tác khi làm việc… ) 2.2.2. Phát triển năng lực của học sinh thông qua đọc - hiểu tác phẩm theo đặc trưng thể loại và phong cách tác giả. Với đặc trưng vừa nêu, khi đọc hiểu truyện ngắn cần phải quan tâm các vấn đề: - Tìm hiểu bối cảnh xã hội, hoàn cảnh sáng tác để có cơ sở cảm nhận các tầng lớp nội dung và ý nghĩa của truyện. - Phân tích diễn biến của cốt truyện qua các phần mở đầu, vận động, kết thúc với các tình tiết, sự kiện, biến cố cụ thể. Làm rõ giá trị của các yếu tố đó trong việc phản ánh hiện thực cuộc sống, khắc họa bản chất, tính cách các nhân vật. Chú ý tới nghệ thuật tự sự. - Phân tích các nhân vật trong dòng lưu chuyển của cốt truyện. Tập hợp thành hệ thống và làm rõ ý nghĩa các chi tiết miêu tả nhân vật về ngoại hình, hành động, nội tâm, ngôn ngữ… Tìm hiểu mối quan hệ giữa nhân vật này với nhân vật khác. - Truyện đặt ra vấn đề gì, có ý nghĩa tư tưởng như thế nào? Xác định giá trị của truyện ở các phương diện. A.P.Sê-khốp (1860-1904) là một trong những cây đại thụ của rừng văn học Nga.Trong AP.Sê-khốp có một Sê-khốp bác sĩ với quan niệm cần chữa bệnh thể xác cho con người,có một Sê-khốp nhà văn với quan niệm cần phải chữa bệnh tinh thần cho con người. Ông đã để lại nhiều kịch bản và hơn năm trăm truyện ngắn. Tác phẩm của Sê-khốp làm hiện lên toàn cảnh xã hội nước Nga cuối thế kỉ XIX ngạt thở trong bầu không khí chuyên chế bảo thủ nặng nề dưới thời Nga hoàng.Truyện ngắn "Người trong bao" được Sê-khốp viết vào năm 1898. Qua nhân vật Bê-li-cốp, tác giả châm biếm và đả kích người trí thức Nga sống tầm thường, hủ lậu, hèn nhát và giáo điều, đê tiện và dung tục; đồng thời chỉ ra lối sống ấy đã để lại nhiều di hại đầu độc tâm hồn người, đầu độc cuộc sống, gây ảnh hưởng và hậu quả nặng nề, dai dẳng trong xã hội nước Nga. Cái bao mang hàm nghĩa về một kiếp người, một lối sống, một xã hội đen tối, tù túng, nặng nề mà không sao thoát ra được, chết rồi cũng không thoát ra được! "Người trong bao" là một truyện ngắn đầy dư vị đưa độc giả "tự đi tìm bóng mình và soi vào bóng người" để mà sống có ý nghĩa hơn như văn hào Lỗ Tấn đã nói Cống hiến cho văn học của ông được vinh danh với một số tư cách cơ bản. Ông là đại biểu kiệt xuất cuối cùng của chủ nghĩa hiện thực phê phán ở Nga, sau đó phương pháp sáng tác ở Nga chuyển dần sang phương pháp hiện thực XHCN tên tuổi như Macxim Gorki. Với tư cách là đại biểu kiệt xuất cuối cùng của chủ nghĩa hiện thực phê phán ở Nga, là nhà cách tân thiên tài về truyện ngắn, những cống hiến của A.P.Sê-khốp trên lĩnh vực truyện ngắn được nhiều nhà văn tôn vinh đặc biệt : 8 - Macxim Gorki đánh giá rất cao rằng: “Về phương diện phong cách Sê- khốp là người nghệ sĩ duy nhất của thời đại ta nắm vững tới mức điêu luyện cái nghệ thuật viết làm sao cho lời chật mà ý rộng nghĩa là ý ở ngoài lời” - Leptônxtôi ca ngợi : “Sê- khốp đã sáng tạo ra một hình thái văn học hoàn toàn mới, theo tôi đối với cả thế giới tôi chưa thấy ở đâu. Sê- khốp chính là Puskin ở trong văn xuôi ” - Sê-khốp khẳng định: “Ngắn gọn là bà chị tài năng” Những điều đó đã cho thấy nét cơ bản của truyện ngắn A.P.Sê-khôp (phong cách tác giả): Từ cốt truyện giản dị để đặt ra những vấn đề có ý nghĩa xã hội to lớn, ý nghĩa nhân bản sâu xa. Với những đặc trưng thể loại truyện ngắn và đặc điểm truyện ngắn A.P.Sê-khốp như vậy, chúng tôi đề xuất hướng khai thác và giảng dạy với tác phẩm như sau: Tổ chức cho học sinh tìm hiểu, phát hiện ra đặc điểm bối cảnh tác phẩm ra đời để hiểu chính xác nội dung tư tưởng của tác phẩm. Đó là thời kì xã hội Nga đang ngạt thở trong bầu không khí chuyên chế nặng nề của chế độ Nga Hoàng thối nát cuối thế kỉ XIX.Môi trường xã hội đã đẻ ra nhiều kiểu người kì quái mà “người trong bao” Bêli-cốp chính là một quái thai của xã hội đó, đồng thời là một phát hiện nghệ thuật độc đáo, đặc sắc của nhà văn A.P.Sê-khốp. Phát hiện và đánh giá được giá trị nội dung,nghệ thuật của truyện ngắn Người trong bao.Câu chuyện cười ra nước mắt này nói về cuộc đời của những con người mắc chứng bệnh sợ hãi, sống hay chết đều rất thảm hại. Vì vậy, truyện không chỉ phản ánh hiện thực mà còn mang ý nghĩa triết lí sâu sắc,nói như Nguyễn Tuân là “Truyện Bê-li-cốp là một áng văn đả kích đến tuyệt đỉnh: hình thù, tên họ nhân vật đã thành một cái sự, đã thành một hình dung từ ngày nay vẫn còn tác dụng lớn”. Cần lưu ý rằng, toàn bộ câu chuyện về cuộc đời Bê-li-cốp được tái hiện qua lời kể chủ yếu của Bu-rơ-kin - là nhân vật người kể chuyện xưng tôi, một giáo viên trung học, người từng sống và làm việc cùng Bê-li-cốp - đi săn cùng một bác sĩ nông thôn là I-va-nứt trong một đêm đi săn về muộn và phải nghỉ đêm tại một nhà kho. Do đó hình tượng nhân vật Bê-li-cốp cũng là một trong những điển hình đặc sắc để tác giả khái quát về lối sống của một bộ phận trí thức Nga trong xã hội đương thời. Từ đó nhà văn cất lên câu triết lí ở phần cuối cùng ở tác phẩm: “Không thể sống mãi như thế được”, mà cần phải có một lối sống mới. Câu nói ấy đã thể hiện dứt khoát thái độ phê phán của tác giả đối với lối sống mà Bê-li-cốp là đại diện. Qúa trình đọc hiểu, tập trung vào tính cách trong bao của nhân vật Bê-li-cốp, thái độ của nhân vật của tác giả với tính cách đó, sự hủy diệt và thảm hại của tính cách ấy… Từ đó khước từ sự thảm hại, bệ rạc của nó và xây dựng những lối sống, những giá trị sống cao đẹp… 9 2.2.3. Phát triển năng của học sinh thông qua việc tổ chức cho học sinh phát hiện được đặc điểm của truyện ngắn A.P.Sê-khốp và cống hiến của ông trong truyện ngắn Người trong bao. (phụ lục 2) 2.2.3.1. Chúng tôi tích hợp kiến thức của môn Ngữ Văn các bộ môn khác như lịch sử, văn hóa, thực tế xã hội: Dùng kiến thức Lịch sử, văn hóa để lí giải kiến thức văn học. Ví dụ dùng kiến thức lịch sử để lí giải những vấn đề về tác giả, tác phẩm, đặc biệt để lí giải được vấn đề tại sao kiểu con người trong bao xuất hiện ở thời đại Nga Hoàng… Tích hợp giáo dục các giá trị sống cho học sinh trong quá trình đọc hiểu văn bản này. Ví dụ, phải phân tích rõ được tính cách trong bao của Bê-li-cốp, biểu hiện và ảnh hưởng hủy diệt của nó với con người,cuộc sống, từ đó cần có thái độ như thế nào để khước từ lối sống ấy, xây dựng những giá trị sống tốt đẹp, nhân bản… Tích hợp gắn với đời sống xã hội, rèn kỹ năng sống cho HS. Từ đó phát triển năng lực xử lí, năng lực tự học, sáng tạo và phát huy vai trò chủ động của học sinh trong quá trình tiếp nhận tác phẩm, quá trình chiếm lĩnh kiến thức, vận dụng kiến thức để giải quyết vấn đề của bài học và vấn đề của thực tiễn. Tích hợp trong kiểm tra bài cũ (Những vấn đề tác giả, tác phẩm HS nghiên cứu sau đó GV kiểm tra trong khi dạy bài mới…), tích hợp trong câu hỏi, tích hợp trong bài tập củng cố… 2.2.3.2. Với quan điểm trên, chúng tôi sử dụng các phương pháp, kĩ thuật sau đây trong thiết kế bài học và tiến hành dạy học: Nêu vấn đề: Đây là một phương pháp dạy học khó nhưng nếu thực hiện được sẽ mang lại hiệu quả dạy học hay, đặc biệt rất đắc dụng trong việc phát triển tư duy biện chứng và hình thành năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh.Mấu chốt của phương pháp này là phát hiện được vấn đề, tạo tình huống có vấn đề và vật chất hóa thành câu hỏi nêu vấn đề để học sinh phải động não tư duy lựa chọn, giải thích, phản biện.Và, từ đó khám phá được tầng lớp ý nghĩa ngầm ẩn của tác phẩm cũng như hình thành được nhiều năng lực tư duy tương ứng, cụ thể hóa thành năng lực đọc văn và hướng tới hình thành kĩ năng giải quyết vấn đề, kĩ năng sống. Dạy học hợp tác theo nhóm: Nhóm phương pháp này cũng trực tiếp hướng tới mục tiêu tích hợp kiến thức và kĩ năng. Để sử dụng thành công phương pháp này, chúng tôi chú ý khâu lựa chọn vấn đề “có vấn đề” để tìm hiểu, thảo luận cũng như tổ chức học sinh làm việc chặt chẽ, đảm bảo mọi thành viên đều tham gia giải quyết vấn đề được giao.Có như vậy, học sinh không những tự thu nhận được kiến thức phong phú mà còn hình thành được nhiều kĩ năng tương ứng như kĩ năng giải quyết vấn đề, trình bày vấn đề, giao tiếp, hợp tác. Chúng tôi xây dựng một hệ thống bài tập, câu hỏi thảo luận. HS được chia thành 4 nhóm, mỗi nhóm thảo luận các câu hỏi đã được sắp xếp theo hệ thống nhất định. Thảo luận xong hệ thống câu hỏi đó có nghĩa là kiến thức cần đạt được hình thành, được chiếm lĩnh trong vai trò tổ chức, định hướng của GV. 10 Vấn đáp: Là phương pháp mà sự tương tác giữa học sinh - học sinh, giáo viên - học sinh được thực hiện thông qua hệ thống câu hỏi. Để có thể sử dụng hệ thống câu hỏi theo định hướng năng lực trong giờ dạy học Ngữ văn, chúng tôi quan tâm đặc biệt xây dựng hệ thống câu hỏi theo hướng phát triển từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp, chú ý tính logic, tính hệ thống, tính liên tục; đa dạng hóa các dạng câu hỏi từ câu hỏi tái hiện kiến thức, câu hỏi liên hệ, so sánh, câu hỏi vận dụng giải quyết vấn đề, câu hỏi sáng tạo, câu hỏi gợi mở. Có sử dụng dạy học theo dự án, phương pháp trò chơi, kĩ thuật ô bể cá, khăn trải bàn. 2.2.3.3. Những vấn đề đặc biệt trong thiết kế và kế hoạch thực hiện: Trong quá trình thiết kế chúng tôi quan tâm đặc biệt tới khâu xây dựng hệ thống câu hỏi: Từ dễ tới khó, câu hỏi chứa đựng vấn đề then chốt, câu hỏi để tái hiện đến phát hiện câu hỏi gợi mở, câu hỏi tích hợp, đề cao tính logic, tính hệ thống, tính liên tục. Tuy nhiên câu hỏi phải đẩy học sinh vào tình huống, nhưng cũng phải năng động phải phù hợp với đối tượng học sinh, mặt khác cũng dự tính những phương án có thể xảy ra. Vấn đề này đòi hỏi trình độ xử lí của giáo viên tổ chức giờ học. Để xử lí vấn đề này, người dạy phải đảm bảo kiến thức vững vàng, nắm chắc vấn đề. Chúng tôi quan tâm đặc biệt tới dạy học theo đặc trưng bộ môn. Tiếp cận tác phẩm không tách rời thể loại và phong cách tác giả. Tập trung khai thác tính cách trong bao của nhân vật Bê-li-cốp, thái độ của nhân vật của tác giả với tính cách đó, sự hủy diệt và thảm hại của tính cách ấy… Từ đó khước từ sự thảm hại, bệ rạc của nó và xây dựng những lối sống, những giá trị sống cao đẹp…, qua đó thấy được phong cách truyện ngắn A.P.Sê-khốp và tấm lòng của nhà văn đối với cuộc đời, con người, những giá trị nhân bản… Nghĩa là làm rõ giá trị tác phẩm và phong cách tác giả . Bám chặt, làm việc triệt để với văn bản và đi theo hướng quy nạp là cách thức người thiết kế và giảng dạy lựa chọn. Để thực hiện ý tưởng trên chúng tôi tiến hành giờ học chủ yếu bằng hình thức thảo luận kết hợp với dạy học nêu vấn đề, tạo tình huống. HS hợp tác giải quyết xong các câu hỏi, bài tập thảo luận theo một trật tự, hệ thống (đã được tổ chức và sắp đặt theo trình tự) là tự nó đã chiếm lĩnh được kiến thức cần đạt ở mức độ nhất định nào đó. Khi HS báo cáo lại kết quả thảo luận, GV điều chỉnh, tổng hợp trên cơ sở nêu vấn đề, trao đối với các nhóm khác, để kết quả cần đạt hoàn hảo hơn. Khi đó mục tiêu bài học được thực hiện. Việc đánh giá dựa trên các tiêu chí là kết quả, sản phẩm của nhóm và thái độ làm việc, sự hợp tác của các thành viên trong nhóm. 2.2.3.4. Kế hoạch thực hiện thảo luận trong tiết học: a. Bài tập cho học sinh chuẩn bị trước ở nhà (Dùng phương pháp dạy học dự án và kĩ thuật ô bể cá) Nhóm 1 - Nêu những nét cơ bản về tác giả Sê – khốp? 11 Nhóm 2 - Nêu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm Người trong bao? Nhóm 3 - Tóm tắt truyện Người trong bao? (yêu cầu có sơ đồ hóa) Nhóm 4 - Sưu tầm những đánh giá, tôn vinh về văn Sê khốp. - Phản biện (nếu có), đặt ra một số vấn đề để trao đổi sâu hơn về tác giả (cuộc đời, con người thời đại, xuất thân đã ảnh hưởng như thế nào đến sáng tác của Sê – khốp?) tác phẩm (Thời điểm tác phẩm ra đời xã hội Nga có đặc điểm gì?Liên quan, ảnh hưởng ra sao đối với tác phẩm). b. Bài tập cho học sinh thảo luận tại lớp b.1. Bài tập thảo luận cho mỗi nhóm * Bài tập của nhóm 1 : - Người kể câu chuyện về Bê - li - cốp là ai và có quan hệ như thế nào với Bê li cốp? Điều đó có ý nghĩa gì? * Bài tập của nhóm 2 : - Chân dung, cách sinh hoạt của Bê li cốp được khắc họa qua những chi tiết nào? Những chi tiết ấy có ý nghĩa gì? * Bài tập của nhóm 3: - Những suy nghĩ, tư tưởng của Bê - li - cốp được khắc họa qua những chi tiết nào? Những chi tiết ấy nói lên điều gì ở con người Bê-li-cốp? * Bài tập của nhóm 4: - Thái độ của nhà văn như thế nào đối với Bê-li-cốp? Thái độ đó được thể hiện qua điều gì và những chi tiết nào? ` b.2. Bài tập phát vấn cá nhân (hoặc cặp đôi), (thực hiện vào thời điểm sau khi chữa bài nhóm 3 và trước khi chữa bài nhóm 4): - Tại sao Bê-li-cốp lại có một lối sống kì quái, trái khoáy, lập dị đặc biệt trong khi anh ta đang sống giữa xã hôi, giữa mọi người, lại trong môi trường trường học? - Tìm chi tiết miêu tả trực tiếp tính cách của Bê-li-cốp? Đó là tính cách như thế nào? - Thái độ của mọi người như thế nào đối với lối sống của Bê-li-cốp? Qua câu chuyện của Bê-li-cốp với Cô-va-len-cô em hãy cho biết thái độ,quan điểm của Bê-licốp với lối sống của chính mình? Qua đó ta thấy Bê-li-cốp là một người như thế nào? 2.3. Ưu điểm của cách dạy học tích hợp kĩ năng sống vào đọc hiểu tác phẩm “Người trong bao” của Sê – khôp so với cách dạy truyền thống Có thể so sánh thông qua bảng thống kê đặc trưng sau: “Người trong Cách dạy truyền thống Cách dạy Theo định hướng phát triển năng lực học sinh 12 bao” của Sê – khôp - HS chỉ đơn thuần đọc văn bản trong SGK * Chuẩn bị - Học sinh chỉ bài ở nhà trả lời câu hỏi hướng dẫn học bài - Học sinh chủ động tham khảo,nghiên cứu tài liệu trên mạng, sách báo tham khảo và soạn bài theo câu hỏi sách giáo khoa. - Học sinh không chỉ trả lời câu hỏi hướng dẫn học bài mà nếu có khả năng hội hoạ thì có thể đọc đoạn đầu của tác phẩm “Người trong bao” của Sê – khôp và vẽ tranh minh hoạ về chân dung Bê-li-cốp, quang cảnh nước Nga cuối thế kỷ XIX… nhằm phát huy khả năng hội hoạ của những em có năng khiếu. * Đọc - Học sinh đọc + Học sinh tìm đọc các tác phẩm truyện ngắn khác của Sê hiểu tác và tóm tắt – khốp để có cái nhìn tổng quát hơn về văn bản. phẩm đoạn trích - Đọc văn bản - Tìm hiểu HS chú trọng + Từ những thông tin về tác giả, học sinh có thể thấy tác giả tìm hiểu tiểu được ý thức trách nhiệm của nhà văn đối với những vấn sử, sự nghiệp đề của đời sống hiện thực và trăn trở trước những vấn đề của tác giả nóng bỏng của hiện thực đời sống. - Tìm hiểu Chỉ chú trọng + Tác phẩm ra đời trong hoàn cảnh lịch sử xã hội Nga xuất xứ, tìm hiểu vị trí hoàng cuối thế kỷ XIX thối nát, đẻ ra nhiều loại người kì hoàn cảnh đoạn trích quái, …., ra đời của trong tác + Thấy được sự liên quan sâu sắc giữa bối cảnh xã hội và tác phẩm phẩm, năm tác phẩm. Từ đó thấy được lí do tác phẩm ra đời, sứ mệnh sáng tác. của tác phẩm, giá trị của tư tưởng nội dung tác phẩm - Tìm hiểu Chân dung Bê-li-cốp - Tìm hiểu nội dung và nghệ + Chỉ chú trọng đặc điểm tình huống truyện + Chỉ tuân thủ theo điểm nhìn có sẵn trong tác phẩm + Chỉ chú trọng nội dung kiến thức tác + Thông qua tìm hiểu tình huống truyện học sinh hình thành kĩ năng nhìn nhận, đánh giá sự việc, con người phải đa chiều và khách quan. + Để nhận diện được bản chất đích thực của đời sống, mỗi người cần thâm nhập mạch ngầm ẩn sâu để không chỉ ở vẻ bề ngoài. + Phát triển năng của học sinh thông qua + Qua nội dung tư tưởng của tác phẩm, học sinh nhận thức và biết phê phán, lên án, khước từ lối sống ích kỉ, 13 thuật phẩm tác phẩm. hèn nhát, bạc nhược… và xây dựng, tôn vinh lối sống có trách nhiệm, dũng cảm, giải quyết những vấn đề thực tiễn... + Qua giá trị nghệ thuật các em có tình yêu với văn chương,với tác phẩm Người trong bao, với tác giả Sêkhốp... + Biết cách tiếp cận một truyện ngắn, giải quyết những tình huống khi tiếp cận tác phẩm cùng thể loại... * Sau quá trình tìm tòi, nghiên cứu để tìm ra hướng tiếp cận văn bản theo hướng phát triển năng lực cho học sinh trong thực tế giảng dạy, chúng tôi nhận thấy hiệu quả của vấn đề như sau: - Cung cấp kiến thức đầy đủ, chính xác, lồng ghép giáo dục các kĩ năng nhận biết, phản biện, giải quyết vấn đề, vận dụng kĩ năng sống cho học sinh nhẹ nhàng nhưng hiệu quả, không áp đặt. - Phát huy được sự tích cực chủ động, tạo hứng thú cho học sinh. - Góp phần hoàn thiện nhân cách của học sinh và thấy được môn Văn rất cần thiết và hữu ích với các em trong cuộc sống. - Rèn luyện cho học sinh năng lực làm việc theo nhóm, vận dụng kiến thức lí thuyết, năng lực thiết kế, khả năng tổ chức, năng lực tư duy sáng tạo, năng lực giải quyết những vấn đề phức hợp, năng lực đánh giá, kĩ năng ứng dụng CNTT, … Đồng thời còn rèn luyện tính bền bỉ, kiên nhẫn, … cho các em. 3. Hiệu quả kinh tế, xã hội dự kiến đạt được - Hiệu quả kinh tế: + Kiến thức về các nội dung cần triển khai bài đọc hiểu “Người trong bao” của Sê-khốp cũng như kiến thức về phương pháp nằm rải rác ở nhiều cuốn sách và tài liệu khác nhau. Do đó để giáo viên và học sinh nắm được một hệ thống, đầy đủ thường phải đọc, do nhiều tài liệu có liên quan, giá thành cao (khoảng 200.000 đồng – 500.000 đồng) + Sáng kiến này là tài liệu cho việc triển khai tiết đọc hiểu “Người trong bao” của Sê-khốp, từ tác giả đến các vấn đề cần khai thác của tác phẩm, với hệ thống kiến thức đầy đủ, sâu sắc và phương pháp phù hợp. Giúp tiết k iệm được nhiều chi phí, giảm thiểu thời gian tìm tòi, giúp học sinh nâng cao kiến thức bài học, hình thành và phát triển kĩ năng sống, …mà không tài liệu cụ thể nào có. + Sang kiến tương đương với một cuốn sách tham khảo. Gía tương ứng với sách tham khảo thị trường là 25.000 VNĐ. Nếu sử dụng sáng kiến, số tiền làm lợi (chính là số tiền tiết kiệm) dự tính là: * Bình quân học sinh lớp 11 của một trường THPT (mỗi năm) là 250 học sinh, số tiền tiết kiệm được: 250 x 25.000 = 6.250.000 VNĐ. 14 * Nếu áp dụng trong toàn tỉnh Ninh Bình với số học sinh lớp 11 khoảng 8.500 thì số tiền tiết kiệm là: 8.500 x 25.000 = 212.500.000 VNĐ. - Hiệu quả xã hội: Trước đây khi dạy tác phẩm “Người trong bao” của Sê – khôp, do chưa chú trọng đến việc dạy học theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh, nên khi đưa ra các tình huống ứng xử liên quan đến bài học, hầu hết các em rất lúng túng, thụ động. Hiện nay, khi đã sử dụng phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh vào bài học, học sinh đã chủ động và linh hoạt hơn khi ứng xử các tình huống cuộc sống. Cụ thể, sau khi học xong tác phẩm “Người trong bao” của Sê – khôp chúng tôi đã tiến hành làm bài tập khảo sát năng lực cảm nhận ... tại các lớp 11A, 11B, 11C, 11D, 11E, 11G, 11H theo mẫu ( phụ lục 3) - Kết quả khảo sát thu được ( phụ lục 2 – minh chứng khảo sát tại 01/ 07 lớp khảo sát là 11D) - Từ kết quả khảo sát thu được cho thấy hiệu quả rõ rệt từ hình thức dạy học: đọc - hiểu tác phẩm “Người trong bao” của Sê - khốp theo định hướng phát năng lực. + Bước đầu ở các em đã hình thành những hành vi ứng xử có văn hoá, đúng với thuần phong mĩ tục. + Các em đã mạnh dạn nói lên suy nghĩ và giải pháp của bản thân trước một tình huống cuộc sống. + Các em đã cùng nhau trao đổi quan điểm, suy nghĩ cá nhân để cùng tìm ra giải pháp chung, hướng giải quyết tốt nhất trước một tình huống cuộc sống. …. Có thể nói hiệu quả xã hội to lớn nhất từ việc dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh trong môn học Ngữ văn nói chung và tác phẩm đọc - hiểu tác phẩm “Người trong bao” của Sê-khốp nói riêng. Đặc biệt là chúng tôi đã góp phần giáo dục các em biết trân trọng cuộc sống, hiểu hơn về cuộc sống, có cái nhìn đa chiều để phát hiện được chiều sâu của cuộc sống, có thể tự nhận thức và giải quyết một số vấn đề mà thực tiễn đòi hỏi... Rèn cho các em tinh thần tự giác, các kỹ năng cần thiết trong cuộc sống. IV. ĐIỀU KIỆN VÀ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG - Điều kiện áp dụng: Lớp học, có máy chiếu và hệ thống loa đài. - Khả năng áp dụng: Áp dụng trong giảng dạy môn Ngữ văn đối với học sinh lớp 11 của trường THPT Ninh Bình - Bạc Liêu và các trường THPT nói chung. - Danh sách những người đã tham gia áp dụng sáng kiến lần đầu: STT Họ và tên Ngày tháng Chức vụ Trình độ năm sinh chuyên môn 15 Nội dung công việc hỗ trợ Lên kế hoạch chương trình, thống nhất nội dung, phương pháp làm việc. Triển khai công việc cho GV và học sinh thực hiện 2 Nguyễn Công 10/02/1980 PHT Cử nhân Triển khai, đôn đốc việc Minh thực hiện của học sinh. Đánh giá sản phẩm của học sinh 3 Đỗ Thị Ngọc 18/12/1977 CTCĐ, Cử nhân Triển khai, đôn đốc việc Điệp GV Ngữ thực hiện của học sinh. văn Đánh giá sản phẩm của học sinh 4 Mai Thị Yến 10/05/1981 TPCM, Cử nhân Triển khai, đôn đốc việc GV Ngữ thực hiện của học sinh. văn Đánh giá sản phẩm của học sinh 5 Vũ Thị Thanh 22/04/1979 GV Ngữ Thạc sỹ Triển khai, đôn đốc việc Tâm văn thực hiện của học sinh. Đánh giá sản phẩm của học sinh Chúng tôi xin cam đoan mọi thông tin nêu trong đơn là trung thực, đúng sự thật và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật. 1 Nguyễn Thị 15/9/1977 Minh Hoa PHT XÁC NHẬN CỦA LÃNH ĐẠO ĐƠN VỊ CƠ SỞ Thạc sỹ Ninh Bình, ngày15 tháng 05 năm 2019 NGƯỜI NỘP ĐƠN Nguyễn Thị Minh Hoa Nguyễn Công Minh Đỗ Thị Ngọc Điệp Mai Thị Yến Vũ Thị Thanh Tâm 16 PHỤ LỤC Phụ lục 1: GIÁO ÁN MINH HOẠ PHẦN GIẢI PHÁP CŨ Tiết theo PPCT: 97 Ngày soạn: …../…./……. Ngày dạy : …../…./……. NGƯỜI TRONG BAO Sê-khốp A. Mục tiêu bài học: 1. Kiến thức: - Hiểu được giá trị tư tưởng của truyện ngắn “Người trong bao” - Hiểu được nghệ thuật xây dựng nhân vật điển hình 2. Kĩ năng: - Đọc hiểu thơ theo đặc trưng thể loại. - Phân tích tâm lí, tính cách nhân vật. 3. Thái độ: -Có thái độ căm ghét và đấu tranh với lối sống ích kỷ, hèn nhát, bạc nhược. B. Chuẩn bị bài học: 1. Giáo viên: 1.1 Dự kiến bp tổ chức hs hoạt động dạy học: - Phương pháp đọc hiểu. Phân tích, tổng hợp, trao đổi thảo luận nhóm. - Tích hợp phân môn Làm văn. Tiếng Việt. Đọc văn. 1.2. Phương tiện: Sgk, giáo án, đọc tài liệu tham khảo. 2. Học sinh: - Hs chủ động tìm hiểu bài qua hệ thống câu hỏi sgk. C. Hoạt động dạy và học: 1. Ổn định tổ chức: 2. Kiểm tra bài cũ: không. 3. Bài mới. Thế kỉ XIX là thời kì hoàng kim của văn học Nga với các tên tuổi như Puskin, Gôgôn, Tuốc-ghê-ni-ép, Lép-tôn-xtôi, sê-khốp,..Chúng ta đã biết một nhà thơ Pusikn trong sáng, giản dị với tình yêu chân thành, cao thượng qua bài thơ : “tôi yêu em”. Hôm nay, ta sẽ làm quen với “một Puskin trong văn xuôi”. Đó là Sê-khốp với tác phẩm “người trong bao”. Hoạt động của Gv và Hs Nội dung cần đạt Hoạt động 1: I.Tìm hiểu chung: GV cho hs đọc tiểu dẫn và hệ thống 1/Tác giả: lại những ý chính về tác giả,tác phẩm -Tên An-tôn Páp-lô-vích Sêkhốp (18601904)sinh ra và lớn lên ở trong một gia đình 17 GV giới thiệu nội dung và nghệ thuật trong sáng tác của Sê-khốp Tác phẩm được sáng tác trong hoàn cảnh nào? Truyện thiên về chủ đề nào trong những sáng tác của ông? Hs tìm hiểu phần tiểu dẫn và trả lời GV giới thiệu hai cách chia bố cục: -Cách 1:Theo c/đ nhân vật -Cách 2:Mở truyện,thân truyện,kết truyện Gv hướng dẫn hs đọc theo đúng tinh thần của t/p Hoạt động 2: Gv hướng dẫn hs tìm hiểu chi tiết. Chân dung nhân vật được hiện lên ntn?Lấy d/c cụ thể? Nhận xét của em về cách sống của n/v:trong sinh hoạt hằng ngày,trong quan hệ đồng nghiệp,trong tình cảm,trong suy nghĩ với mọi hiện tượng xung quanh? Điểm tính cách nào ở n/v khiến em ghê sợ nhất và điểm nào trong cách buôn bán nhỏ ở thị trấn Tan-ga-rốc,bên bờ biển A-dốp,nước Nga - Ông vừa là nhà văn vừa tham gia nhiều hoạt động xã hội,văn hóa,giáo dục -Là nhà văn Nga kiệt xuất, được giải thưởng Puskin của viện hàn lâm Nga, là viện sĩ danh dự của viện hàn lâm khoa học Nga 2. Sự nghiệp sáng tác: (Sgk ) - Nội dung: Tác phẩm của ông lên án xã hội bất công thói cường bạo và c/s ăn hại của giai cấp cầm quyền đương thời, phê phán sự bất lực của giới trí thức và sự sa đoạ về tinh thần của một bộ phận không nhỏ trong họ đồng thời biểu hiện sự đồng cảm sâu sắc sự trân trọng đối với những lao động nghèo, tình yêu thắm thiết và niềm tin mạnh mẽ vào tương lai của nước Nga. - Nghệ thuật: Thâm trầm, kín đáo, sâu sắc. Thái độ thể hiện khi thì gửi gắm vào nhân vật, khi thì tỏ ra lạnh lùng, khách quan 3.Tác phẩm -Hoàn cảnh sáng tác: Sáng tác trong thời gian nhà văn dưỡng bệnh ở thành phố I-an-ta, trên bán đảo Crưm, biển Đen -Đây là một trong 3 truyện ngắn có chung chủ đề phê phán lối sống tầm thường dung tục tiểu tư sản-lối sống của kiểu người trí thức Nga những năm cuối thế kỉ XIX - Bố cục: 2 cách II. Đọc,hiểu A. nội dung: 1.Nhân vật Bê-li-cốp a)Chân dung Bê-li-cốp - Cách ăn mặc: đi giày cao su, cầm ô khi trời đẹp, mặc áo bành tô, đeo kính râm, lỗ tai nhét bông... -Đặc điểm: Tất cả đều đề trong bao  kì quái, khác người, lập dị 18 sống của ông khiến em buồn cười nhất? Hs thảo luận và trả lời,gv định hướng và cho ghi ý chính,riêng câu hỏi thứ 3 gv có thể hỏi trực tiếp hs mà không cần thảo luận Nêu những kết luận của em về nhân vật? Lối sống đó ảnh hưởng như thế nào đến con người và xã hội nước Nga thời bấy giờ? Giá trị tư tưởng của tác phẩm “Người trong bao”? Gv cần làm rõ cho hs thấy: - Giá trị hiện thực: Chân dung của Bê-li-khốp là chân dung của một bộ phận không nhỏ trí thức Nga, lối sống đó ảnh hưởng dai dẳng và nặng nề trong XH Nga - Giá trị nhân đạo: Con người phải tìm cách thoát ra khỏi lối sống đó để vươn tới những điều tốt đẹp, lành mạnh, có ý nghĩa hơn. b)Tính cách Bê-li-cốp - Có khát vọng kì dị, mãnh liệt: Thu mình vào một cái vỏ,tạo ra cho mình một thứ bao để ngăn cách.... - Nhút nhát, ghê sợ hiện tại nhưng lại ca ngợi tôn sùng quá khứ: say mê và ca ngợi tiếng Hi lạp - Máy móc, giáo điều, rập khuôn: phản ứng việc đi xe đạp của 2 chị em Va-ren-ca, thói quen trong quan hệ đồng nghiệp - Cô độc, luôn lo lắng và sợ hãi -Luôn luôn thoả mãn và hài lòng với lối sống cổ lỗ, hủ lậu, kì quái của mình  Hèn nhác, cô độc, máy móc, giáo điều, thu mình trong bao và cảm thấy an tâm sung sướng , mãn nguyện * Lối sống ảnh hưởng dai dẳng, mạnh mẽ đến lối sống và tinh thần của mọi người * Bê-li-cốp là điển hình cho một kiểu người, một hiện tượng xã hội đã và đang tồn tại trong cuộc sống của một bộ phận tri thức Nga cuối thế kỉ XIX. Hắn không phải là một cá nhân quái đản mà là con đẻ của chế độ phong kiến chuyên chế đanh phát triển mạnh trên con đường tư bản hóa ở nước Nga cuối t/k XIX * Một tính cách điển hình,một nhân vật độc đáo,một sản phẩm nghệ thuật của thiên tài Sê-khốp 4.Củng cố: - Chân dung Bê - li - cốp. - Nghệ thuật xây dựng chân dung Bê - li - cốp. 5.Dặn dò: Soạn bài: HS soạn bài theo phân phối chương trình. D. Rút kinh nghiệm: Phụ lục 2: GIÁO ÁN MINH HỌA PHẦN GIẢI PHÁP MỚI 19 Tiết theo PPCT: 97 Ngày soạn: …../…./……. Ngày dạy : …../…./……. NGƯỜI TRONG BAO A.P.Sê khốp A. Mục tiêu bài học: Giúp học sinh: 1. Về kiến thức: - Hiểu được giá trị tư tưởng của truyện ngắn “Người trong bao”: phê phán sâu sắc lối sống “trong bao” hèn nhát, cá nhân, ích kỉ và hủ lậu của một bộ phận tri thức Nga cuối thế kỉ XIX. - Hiểu được nghệ thuật xây dựng nhân vật điển hình, sáng tạo biểu tượng, cách kể chuyện độc đáo: giọng điệu vừa mỉa mai, châm biếm, vừa trầm buồn. 2. Về kĩ năng a. Kĩ năng chuyên môn - Có kĩ năng phân tích nhân vật và khái quát chủ đề của truyện. b. Kĩ năng sống - Có kĩ năng giao tiếp: trình bày ý tưởng, cảm nhận về giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm. 3. Về thái độ, phẩm chất a. Về thái độ - Có thái độ căm ghét và đấu tranh với lối sống thu mình trong bao: háo danh, xu nịnh, giáo điều, sợ hãi, hèn hạ trước quyền lực. Từ đó, góp phần xây dựng đạo đức và lối sống trung thực, tự tin, lành mạnh, chan hòa với mọi người vì lí tưởng cao đẹp. b. Về phẩm chất - Sống yêu thương, sống tự chủ, sống trách nhiệm. 4. Về năng lực a. Phát triển năng lực chung -Năng lực tự học, năng lực sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực thẩm mĩ, năng lực hợp tác, khai thác công nghệ thông tin và truyền thông. b. Năng lực riêng - Năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác, năng lực sáng tạo. B. Phương tiên thực hiện - Sách giáo viên, sách giáo khoa Ngữ văn 11, tập 2. - Thiết kế bài giảng. C. Tiến trình dạy học I. Ổn định tổ chức 20