Tài liệu Skkn dạy toán có lời văn lớp 1

Kinh nghiÖm gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1 A. §Æt vÊn ®Ò I. Lêi nãi ®Çu: M«n To¸n lµ mét trong nh÷ng m«n häc gi÷ vÞ trrÝ quan träng trong ch¬ng tr×nh ®µo t¹o cña bËc tiÓu häc m«n häc nµy gãp phÇn to lín trong viÖc thùc hiÖn môc tiªu gi¸o dôc toµn diÖn. Bªn c¹nh ®ã kh¶ n¨ng gi¸o dôc cña m«n to¸n rÊt phong phó cßn gióp häc sinh ph¸t triÓn n¨ng lùc t duy, kh¶ n¨ng suy luËn trau dåi trÝ nhí, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cã c¨n cø khoa häc, chÝnh x¸c. Nã cßn gióp häc sinh ph¸t triÓn trÝ th«ng minh, t duy ®éc lËp s¸ng t¹o, kÝch thÝch ãc tß mß, tù kh¸m ph¸ vµ rÌn luyÖn mét c¸ch lµm viÖc khoa häc. Yªu cÇu ®ã rÊt cÇn thiÕt cho mäi ngêi, gãp phÇn gi¸o dôc ý trÝ, ®øc tÝnh chÞu khã, nhÉn n¹i, cÇn cï trong häc tËp. Trong d¹y to¸n ë tiÓu häc nãi chung vµ líp 1 nãi riªng, gi¶i to¸n (cã lêi v¨n) lµ mét trong néi dông d¹y häc quan träng bËc nhÊt v× nã ®îc coi lµ ho¹t ®éng nh»m hai môc tiªu: Thø nhÊt gi¶i to¸n cã lêi v¨n gióp häc sinh cñng cè vËn dông nh÷ng kiÕn thøc gi¶i to¸n, ph¸t triÓn kü n¨ng, kÜ s¶o ®· ®îc h×nh thµnh. Thø hai, gi¶i to¸n cã lêi v¨n gióp ph¸t triÓn t duy cho häc sinh. Qua nghiªn cøu ch¬ng tr×nh trùc tiÕp gi¶ng nhiÒu n¨m ë líp 1 b¶n th©n t«i nhËn thÊy "Néi dông d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n" lµ mét néi dung mµ trong qu¸ tr×nh häc tËp cßn béc lé nhiÒu h¹n chÕ vÒ ph¬ng ph¸p gi¶i to¸n còng nh kh¶ n¨ng diÔn ®¹t khi gi¶i to¸n. Muèn kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n vµ h¹n chÕ ®ã ngêi gi¸o viªn cÇn n¾m v÷ng néi dung còng nh lùa chän vËn dông c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc phï hîp nh»m gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë líp 1. §Æc biÖt lµ d¹y häc theo ®Þnh híng ®æi míi ph¬ng ph¸p nh»m ph¸t huy tÝnh tÝch cùc chñ ®éng chiÕm lÜnh kiÕn thøc cña häc sinh. V× vËy trong ph¹m vi hÑp cña ®Ò tµi nµy t«i xin ®îc m¹nh d¹n tr×nh bµy "Kinh nghiÖm cña m×nh khi d¹y gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1". II. Thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò nghiªn cøu. 1. Thùc tr¹ng §Æc ®iÓm t duy cña häc sinh líp 1 trong häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n Qua qu¸ tr×nh nhËn thøc cña häc sinh tiÓu häc ë c¸c líp ®Çu cÊp cña bËc tiÓu häc g¾n víi c¸c h×nh ¶nh trùc quan. §Æc ®iÓm t duy c¶u häc sinh tiÓu häc ë gi¶i ®o¹n ®Çu nµy mang tÝnh trùc quan cô thÓ, t duy trõu tîng cha ph¸t triÓn. Do ®ã ®Ó hç tr¬ cho viÖc d¹y häc gi¶i to¸n ngêi ta thêng sö dông c¸c ph¬ng tiÖn trùc quan ®ã lµ h×nh ¶nh thùc (cã thÓ lµ vËt thËt, tranh ¶nh m« h×nh ë d¹ng h×nh vÏ hay s¬ ®å). Nh vËy, c¸c h×nh ¶nh trùc quan lµm mét bé phËn cña ho¹t ®éng nhËn thøc , ho¹t ®éng t duy cña häc sinh khi häc to¸n nãi chung, häc gi¶i to¸n nãi riªng. §Æc biÖt lµ víi häc sinh tiÓu häc. GV: TrÇn ThÞ Oanh 1 Kinh nghiÖm gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1 Trong néi dung ch¬ng tr×nh m«n to¸n líp 1. Tríc khi "chÝnh thøc" häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n (sÏ häc ë häc kú 2) häc sinh cã giai ®äan "chuÈn bÞ" cho häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n (häc kú I) . trong giai ®o¹n "chuÈn bÞ" nµy häc sinh ®îc lµm quen víi c¸c "t×nh huèng" qua tranh vÏ tõ ®ã nªu thµnh "bµi to¸n cã lêi v¨n" (nªu miÖng bµi to¸n vµ bíc ®Çu cã híng "gi¶i quyÕt bµi to¸n" (ë møc ®é nªu phÐp tÝnh thÝch hîp) trong s¸ch gi¸o khao to¸n 1 cã rÊt nhiÒu d¹ng bµi nµy. Sang häc kú II häc sinh "chÝnh thøc" ®îc gi¶i to¸n cã lêi v¨n th«ng qua c¸c bµi häc mang tÝnh chÊt "lµm quen" ®ã lµ: "bµi to¸n cã lêi v¨n" víi gi¶i to¸n cã lêi v¨n th× bíc ®Çu h×nh thµnh ë häc sinh kü n¨ng gi¶i c¸c bµi to¸n ®¬n vÒ thªm (bít) mét sè ®¬n vÞ. Nh vËy, n¨ng lùc t duy cña häc sinh ®îc n©ng dÇn th«ng qua viÖc häc gi¶i to¸n víi møc ®é khã kh¨n t¨ng dÇn theo tõng líp. 1.2 Thùc tr¹ng cña viÖc d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë líp 1. D¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n cã vÞ trÝ quan träng trong d¹y häc gi¶i to¸n ë tiÓu häc . Th«ng qua d¹y -häc gi¶i to¸n häc sinh ®îc cñng cè , kh¾c s©u c¸c kiÕn thøc vÒ sè häc., vÒ ®¹i lîng vµ ®o ®¹i lîng , vÒ h×nh häc... MÆt kh¸c, d¹y häc gi¶i to¸n to¸n cßn gióp rÌn luyÖn ë häc sinh c¸c kü n¨ng tÝnh to¸n víi c¸c phÐp tÝnh vÒ sè häc, quan trong h¬n c¶ lµ gióp häc sinh h×nh thµnh ph¬ng ph¸p gi¶i to¸n, rÌn luyÖn kh¶ n¨ng diÔn ®¹t khi gi¶i to¸n. §Æc biÖt khi thùc hiÖn ch¬ng tr×nh to¸n tiÓu häc míi, néi dung d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ®îc x©y dùng theo híng toµn diÖn h¬n, hoµn chØnh h¬n. Do ®ã ®ßi hái cÇn cã sù ®æi míi ph¬g ph¸p d¹y häc nh»m phï hîp víi néi dung d¹y häc míi ®ã. Gi¸o viªn tiÓu häc ®· ®îc tiÕp cËn víi ®Þnh híng ®æi míi nµy qua c¸c chuyªn ®Ò båi dìng thêng xuyªn theo chu kú, chuyªn ®Ò thay s¸ch. Tuy nhiªn, viÖc d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë líp 1 cßn cã mét sè h¹n chÕ sau ®©y: - Gi¶i to¸n cã lêi v¨n lµ mét néi dung d¹y häc thêng mÊt nhiÒu thêi gian, l¹i thêng ë cuèi giê nhng t©m lý gi¸o viªn muèn giê häc ph¶i gi¶i ®îc nhiÒu bµi to¸n. V× thÕ gi¸o viªn thêng nãi tríc c¸ch gi¶i hoÆc chØ cho häc sinh phÐp tÝnh ®Ó t×m ra kÕt qu¶ mµ cha quan t©m ®Õn viÖc khai th¸c hÕt nh÷ng tiÒm n¨ng cña bµi to¸n. - Mét thùc tÕ trong d¹y häc to¸n nãi chung vµ d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë líp 1 nãi riªng ®ã lµ Ýt chó ý ®Õn ®èi tîng häc sinh. Ngoµi ra häc sinh líp 1 cßn gÆp khã kh¨n trong vÊn ®Ò ph¬ng ph¸p gi¶i to¸n. §èi víi c¸c em bµi to¸n dÔ hay khã cßn phô thuéc vµo viÖc häc sinh ®· gi¶i bµi to¸n nµo t¬ng tù hay cha. NÕu khi gi¶i mét bµi to¸n míi häc sinh biÕt dÉn d¾t bµi to¸n ®ã vÒ mét bµi to¸n mµ c¸c em ®· biÕt th× vÊn ®Ò trë nªn dÔ dµng. Nhng nÕu gÆp c¸c bµi to¸n mµ tríc ®ã c¸c em cha gi¶i nh÷ng bµi to¸n t¬ng tù víi nã th× häc sinh thêng lóng tóng kh«ng lµm ®îc. 2. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng. GV: TrÇn ThÞ Oanh 2 Kinh nghiÖm gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1 §Ó kiÓm tra sù hiÓu biÕt cña c¸c em vÒ "gi¶i to¸n cã lêi v¨n" t«i ®· kh¶o s¸t häc sinh líp 1B lµm bµi tËp. SÜ sè häc sinh líp 1B 25 Giái Gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n vÒ thªm bít mét sè ®¬n vÞ (9-10) SL 5 TL 20% SL 6 Kh¸ TB YÕu (7-8) (5-6) (díi 5) TL 24% SL 11 TL 44% SL 3 TL 12% KÕt qu¶ trªn cho thÊy mong muèn cña gi¸o viªn ®èi víi viÖc gi¶i to¸n cã lå v¨n ë häc sinh líp 1 cha ®¹t ®îc vµ ®ã còng lµ ®éng c¬ khiÕn t«i t×m tßi nghiªn cøu vµ rót ra king nghiÖmk ®Ó gióp häc sinh gi¶i to¸n cã lêi v¨n ttèt h¬n. B. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò I. C¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn 1. N¾m v÷ng ph¬ng ph¸p d¹y häc to¸n theo híng ®æi míi 2. T×m hiÓu ®Ó n¾m v÷ng quy tr×nh chung khi gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n ë tiÓu häc vËn dông vµo viÖc "d¹y gi¶i to¸n cã lêi v¨n líp 1" 3.Nghiªn cøu néi dung d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n cô thÓ ë líp 1 ®Ó ®a ra ph¬ng ph¸p gi¶i nh»m n©ng cao chÊt lîng d¹y häc. II.C¸c biÖn ph¸p tæ chøc thùc hiÖn : §Ó d¹y "Gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1" ®¹t hiÖu qu¶ cao, tríc hÕt thÇy c« gi¸o ph¶i n¾m v÷ng ph¬ng ph¸p d¹y häc m«n to¸n m«n to¸n theo híng ®æi míi, kh¸i qu¸t vµ cô thÓ néi dung kiÕn thøc cÇn cung cÊp cho häc sinh. D¹y gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1 ®ãng mét vai trß quan trong trong d¹y to¸n ë tiÓu häc. Bëi vËy trong gi¶ng d¹y, chóng ta cã thÓ sö dông mét sè biÖn ph¸p sau ®©y. 1.N¾m v÷ng ph¬ng ph¸p d¹y häc to¸n theo híng ®æi míi Mét trong nh÷ng ph¬ng ph¸p d¹y häc to¸n ë tiÓu häc hiÖn nay ®ã lµ viÖc sö dông c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc nh»m ph¸t huy tèi ®a kh¶ n¨ng lµm viÖc mét c¸ch chñ ®éng, tÝch cùc díi sù tæ chøc, ®iÒu khiÓn cña gi¸o viªn. * Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc trong d¹y häc to¸n ë tiÓu häc: Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc lµ hÖ thèng c¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng liªn tôc cña gi¸o viªn nh»m kÝch thÝch t duy cña häc sinh, tæ chøc ho¹t ®éng nhËn thøc cña häc sinh theo quy tr×nh. Ph¬ng ph¸p nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho gi¸o viªn vµ häc sinh ®Òu tham gia tÝch cùc vµo qua tr×nh d¹y häc, häc sinh ®îc tiÕp cËn kiÕn thøc b»ng ho¹t ®éng lµm bµi tËp, häc sinh ®îc lµm viÖc c¸ nh©n hoÆc theo nhãm, trao ®æi hîp t¸c víi b¹n, víi thÇy. GV: TrÇn ThÞ Oanh 3 Kinh nghiÖm gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1 * Trong ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc: Gi¸o viªn gi÷ vai trß chñ ®¹o, tæ chøc c¸c t×nh huèng häc tËp, híng dÉn häc sinh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, kh¼ng ®Þnh kiÕn thøc míi trong vèn tri thøc cña häc sinh. V× vËy nãi chung gi¸o viªn nãi Ýt, gi¶ng Ýt nhng l¹i thêng xuyªn lµm viÖc víi tõng häc sinh hoÆc tõng nhãm häc sinh. §ßi hái gi¸o viªn ph¶i biÕt c¸ch tæ chøc c¸c ho¹t ®éng cña häc sinh, ®ång thêi ph¶i cã mét tri thøc vît ngoµi lÜnh vùc h¹n chÕ cña bé m«n m×nh d¹y ®Ó cã thÓ lµm chñ néi dung vµ nghÖ thuËt d¹y: C¸ch d¹y nh thÕ gióp häc sinh ph¸t triÓn n¨ng lùc, së trêng c¸ nh©n . Häc sinh lµ chñ thÓ nhËn thøc, ph¶i chñ ®éng, ®éc lËp suy nghÜ, lµm viÖc tÝch cùc vµ biÕt tù häc, tù chiÕm lÜnh tri thøc tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau, díi sù theo dâi híng dÉn cña gi¸o viªn. C¸ch häc nµy t¹o cho häc sinh thãi quen tù gi¸c, chñ ®éng kh«ng dËp khu«n, biÕt tù ®¸nh gi¸ vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña m×nh, cña b¹n, ®Æc biÖt lµ t¹o niÒm vui, niÒm tin trong häc tËp. Nh vËy häc sinh trë thµnh trung t©m cña qu¸ tr×nh d¹y häc nghÜa lµ häc sinh ph¶i ho¹t ®éng nhiÒu, ho¹t ®éng ®Ó ®¹t ®îc c¸c yªu cÇu cña bµi häc. Gi¸o viªn trë thµnh ngêi céng t¸c thùc sù trong cïng mét c«ng viÖc, cïng mét nhiÖm vô theo c¸ch thøc h×nh thøc kh¸c nhau. Ngoµi viÖc quan t©m tíi vai trß cña gi¸o viªn vµ häc sinh, ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc cßn quan t©m ®Õn c¶ yÕu tè m«i trêng (bao gåm c¬ së vËt chÊt, t©m t, t×nh c¶m, tÝnh c¸ch...). Bëi m«i trêng ¶nh hëng ®Õn ph¬ng ph¸p häc cña häc sinh vµ ph¬ng ph¸p s ph¹m cña gi¸o viªn vµ gi÷a chóng cã sù t¸c ®éng t¬ng hç. 2. T×m hiÓu ®Ó n¾m v÷ng quy tr×nh chung khi gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n ë tiÓu häc ®Ó vËn dông vµo viÖc "d¹y gi¶i to¸n cã lêi v¨n líp 1" Trong cuèn "gi¶i to¸n nh thÕ nµo" G.Polya ®· tæng kÕt qu¸ tr×nh gi¶i to¸nvµ nªu ra s¬ ®å 4 bíc sau:  T×m hiÓu néi dung bµi to¸n  T×m c¸ch gi¶i bµi to¸n  Thùc hiÖn c¸ch gi¶i to¸n  KiÓm tra lêi gi¶i vµ ®¸nh gi¸ c¸ch gi¶i bµi to¸n. Thùc tiÔn d¹y häc gi¶i to¸n ®· kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n cña s¬ ®å 4 bíc gi¶i to¸n nãi trªn. §èi víi häc sinh tiÓu häc, ®Æc biÖt lµ häc sinh líp 1 ®Ó h×nh thµnh thãi quen vµ kÜ n¨ng ¸p dông s¬ ®å 4 bíc ®ã cÇn gióp häc sinh n¾m v÷ng vµ hiÓu râ môc ®Ých, ý nghÜa môc ®Ých ®èi víi gi¶i to¸n cã lêi v¨n. Bíc 1: T×m hiÓu néi dung bµi to¸n Qu¸ tr×nh t×m hiÓu néi dung bµi to¸n (®Ò to¸n) thêng th«ng qua viÖc ®äc bµi to¸n. Häc sinh cÇn ®äc kü, hiÓu râ ®Ò to¸n, ph©n biÖt ®îc c¸i ®· cho vµ c¸i ph¶i t×m. Khi ®äc bµi to¸n ph¶i hiÓu râ nh÷ng tõ, nh÷ng thuËt ng÷ quan trong mµ ngêi GV: TrÇn ThÞ Oanh 4 Kinh nghiÖm gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1 ta thêng gäi lµ c¸c tõ "ch×a kho¸". Ch¼ng h¹n nh "thªm", "bít", "bay ®i" , "b¸n ®i", "lÊy ra", " nhiÒu h¬n"... Do vËy, trong d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë tiÓu häc nãi chung vµ ë líp 1 nãi riªng, cÇn chó ý víi viÖc kÕt hîp gi¶ng gi¶i tõ vµ thuËt ng÷ to¸n häc gióp häc sinh hiÓu ®îc néi dung bµi to¸n ®Ó kiÓm tra viÖc häc sinh hiÓu néi dung bµi to¸n nh thÕ nµo ? Gi¸o viªn yªu cÇu cÇu häc sinh nh¾c l¹i yªu cÇu bµi to¸n kh«ng ph¶i b»ng h×nh thøc ®äc thuéc lßng mµ b»ng c¸ch diÔn ®¹t cña m×nh. Sau khi ®äc bµi to¸n häc sinh cÇn x¸c ®Þnh ®îc 3 yÕu tè c¬ b¶n cña bµi to¸n:  Nh÷ng d÷ kiÖn cña bµi to¸n: §ã lµ nh÷nh c¸i ®· cho vµ nh÷ng c¸i ®· biÕt cña bµi to¸n  Nh÷nh Èn sè: Lµ c¸i cha biÕt, c¸i cÇn t×m lµ bµi to¸n yªu cÇu  Nh÷ng ®iÒu kiÖn cña bµi to¸n ®ã lµ mèi liªn hÖ gi÷a c¸c d÷ kiÖn vµ c¸c Èn sè. Bíc 2: T×m c¸ch gi¶i to¸n: Ho¹t ®äng t×m tßi c¸ch gi¶i cña bµi to¸n g¾n liÒn víi viÖc ph©n tÝch c¸c d÷ kiÖn, Èn sè vµ ®iÒu kiÖn cña bµi to¸n nh»m x¸c lËp mèi qua hÖ gi÷a chóng . Tõ ®ã lùa chän phÐp tÝnh sè häc thÝch hîp. Ho¹t ®éng nµy thêng diÔn ra nh sau: Minh ho¹ bµi to¸n th«ng qua tãm t¾t ®Ò to¸n LËp kÕt ho¹ch gi¶i to¸n nh»m x¸c lËp tr×nh tù gi¶i quyÕt, thù hiÖn c¸c phÐp tÝnh sè häc  VÒ tãm t¾t ®Ò to¸n: ViÖc nµy sÏ gióp häc sinh bít ®îc mét sè c©u, ch÷ lµm cho bµi to¸n gän l¹i, nhê ®ã mèi quan hÖ gi÷a c¸c sè ®· cho vµ sè ph¶i t×m hiÖn ra râ h¬n. Mét sè c¸ch tãm t¾t ®Ò to¸n: a. C¸ch tãm t¾t b»ng ch÷, (b»ng lêi) b. C¸ch tãm t¾t b»ng ch÷ vµ dÊu c. C¸ch tãm t¾t b»ng s¬ ®å ®o¹n th¼ng d. C¸ch tãm t¾t b»ng h×nh tîng trng C¸ch h×nh tîng trng cã thÓ lµ h×nh vu«ng, h×nh trßn, h×nh tam gi¸c, h×nh ch÷ nhËt, dÊu g¹ch chÐo. e. C¸ch tãm t¾t b»ng lu ®å Trong d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë líp 1 thêng thÊy c¸c c¸ch tãm t¾t b»ng lêi vµ b»ng s¬ ®å ®o¹n th¼ng.  Cã hai h×nh thøc thÓ hiÖn t¬ng øng víi hai ph¬ng ph¸p t×m c¸ch gi¶i cho mét bµi to¸n. Thø nhÊt: PhÐp ph©n tÝch ®i lªn GV: TrÇn ThÞ Oanh 5 Kinh nghiÖm gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1 Lµ ph¬ng ph¸p ®i tõ c©u hái cña bµi to¸n ®Õn dù kiÖn cña bµi to¸n. Tøc lµ ph¶i tËp chung vµo c©u hái cña bµi to¸n vµ suy nghÜ xem muèn tr¶ lêi ®îc c©u hái ®ã th× ph¶i biÕt nh÷ng g× vµ ph¶i lµm phÐp tÝnh g×? Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ph¶i biÕt ®ã th× c¸i nµo lµ c¸i cã s½n, c¸i nµo ph¶i t×m vµ t×m nh thÕ nµo? Cø nh thÕ ta suy nghÜ ngîc lªn: Tõ c©u hái cña bµi to¸n trë vÒ c¸c ®iÒu kiÖn cña bµi to¸n . §©y lµ ph¬ng ph¸p t×m c¸ch gi¶i th«ng dung nhÊt. Thø 2: PhÐp tæng hîp. Lµ ph¬ng ph¸p t×m c¸ch gi¶i ®i tõ d÷ kiÖn cña bµi to¸n ®Õn c©u hái cña bµi to¸n. Tõ nh÷ng c¸i ®· cho (®· cã) suy ra hoÆc tÝnh ®îc ®iÒu g× gióp Ých cho viÖc gi¶i to¸n kh«ng? Cø nh thÕ ta suy luËn ®Ó t×m ra c¸ch gi¶i to¸n. Tuy nhiªn, c¸ch nµy kh«ng phæ biÕn v× víi mçi phÐp tÝnh thùc hiÖn, häc sinh cha hiÓu ®îc môc ®Ých cña viÖc lµm ®ã vµ v× sao ph¶i lµm nh vËy. Th«ng thêng ngêi ta chØ sö dông phÐp nµy ®Ó tr×nh bÇy c¸ch gi¶i cña bµi to¸n. Bíc 3: Thùc hiÖn c¸ch gi¶i bµi to¸n. Khi ®· hoµn thµnh bíc 2, ta thùc hiÖn c¸ch gi¶i theo c¸ch ®· nªu ta ë bíc 2 Ho¹t ®éng nµy bao gåm viÖc thùc hiÖn phÐp tÝnh ®· ®îc nªu trong bíc t×m c¸ch gi¶i bµi to¸n nªu trªn vµ tr×nh bÇy bµi gi¶i C¸ch tr×nh bµy bµi gi¶i: + Ph¶i ghi lêi gi¶i t¬ng øng víi mçi phÐp tÝnh trong bµi gi¶i. trong ®ã cÇn lu ý: C¸c phÐp tÝnh gi¶i ®îc ghi víi h sè vµ ghi kÌm víi ®¬n vÞ sau mçi kÕt qu¶ cña phÐp tÝnh vµo trong ngoÆc ®¬n. C©u lêi gi¶i cÇn ph¶i ghi ng¾n gän, ®ñ ý ®îc mÖnh ®Ò kh¼ng ®Þnh + CÇn cã ®¸p sè cuèi lêi gi¶i (bµi to¸n cã bao nhiªu c©u hái th× cã bÊy nhiªu ®¸p sè, chØ ghi ®¸p sè) + NÕu bµi to¸n cã nhiÒu c¸ch gi¶i th× chØ ghi ®¸p sè sau c¸ch gi¶i cuèi cïng. + Yªu cÇu c¸c phÐp tÝnh hµng ngµy, kh«ng viÕt theo hµng däc. Bíc 4: KiÓm tra c¸ch gi¶i bµi to¸n. - ViÖc kiÓm tra nh»m ph©n tÝch xem c¸ch gi¶i phÐp tÝnh vµ kÕt qu¶ lµ ®óng hay sai, cã c¸c h×nh thøc thùc hiÖn sau: + ThiÕt lËp t¬ng øng c¸c phÐp tÝnh gi÷a c¸c sè ®· t×m ®îc trong qu¸ tr×nh gi¶i víi c¸c sè ®· cho. + T¹o ra bµi to¸n ngîc víi bµi to¸n ®· cho råi gi¶i nã + Gi¶i bµi to¸n b»ng c¸ch kh¸c råi so s¸nh ®¸p sè. + XÐt tÝnh hîp lý cña ®¸p sè. ViÖc kiÓm tra c¸ch gi¶i vµ ®¸p sè cña bµi to¸n lµ yªu cÇu kh«ng thÓ thiÕu khi gi¶i to¸n Thùc tÕ quan s¸t häc sinh tiÓu häc khi gi¶i to¸n chóng t«i nhËn thÊy r»ng: C¸c em thêng coi bµi to¸n ®· ®îc gi¶i song khi cã ®¸p sè. Nhng khi gi¸o GV: TrÇn ThÞ Oanh 6 Kinh nghiÖm gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1 viªn hái: "Em cã ch¾c ch¾n ®ã lµ kÕt qu¶ ®óng kh«ng?" th× ®a sè c¸c em ®· lóng tóng vµ cha tr¶ lêi ®îc ngµy. KiÓm tra c¸ch gi¶i vµ ®¸p sè cña bµi to¸n lµ c¸c viÖc nh kiÓm tra vÒ: + C¸ch sö dông dông d÷ kiÖn + Lùa chän vµ thùc hiÖn phÐp tÝnh + C¸ch tr×nh bµy bµi gi¶i (diÔn ®¹t c©u v¨n , thø tù thùc hiÖn) + KiÓm tra l¹i ph¬ng ph¸p vµ thñ thuËt ®· sö dông khi gi¶i to¸n. ®©y lµ bíc kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh gi¶i to¸n ë tiÓu häc, ®iÒu ®ã gióp c¸c em ®¶m b¶o ®îc tÝnh chÝnh x¸c cao khi gi¶i to¸n vµ ®Æc biÖt gióp ph¸t triÓn ë c¸c em n¨ng lùc s¸ng t¹o, tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng vµ ®äc lËp g¶i to¸n. §èi víi häc sinh giái viÖc t×m ra nhiÒu c¸ch gi¶i to¸n kh¸c nhau cho cïng mét bµi to¸n ®ã lµ biÖn ph¸p tèt nhÊt ®Ó t×m ra c¸ch gi¶i vµ ®¸p sè cña bµi to¸n ®ã. H¬n thÕ n÷a, nã t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn t duy linh ho¹t, n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña häc sinh. Ngîc l¹i, viÖc gióp häc sinh biÕt c¸ch ®¸nh gi¸ c¸ch gi¶i lµ mét ®éng lùc thóc ®Èy sù cè g¾ng t×m ra c¸ch gi¶i kh¸c nhau ®Ó gi¶i bµi to¸n. 3.Nghiªn cøu néi dung d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n cô thÓ ë líp 1 ®Ó ® a ra ph¬ng ph¸p gi¶i nh»m n©ng cao chÊt lîng d¹y häc. 3.1. Néi dung d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n cô thÓ ë líp 1 Sau ®©y t«i xin thèng kª néi dung d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë líp 1 nh sau: Néi dung d¹y häc Lµm quen víi "bµi to¸n cã lêi v¨n" D¹ng bµi tËp VÝ dô - ViÕt sè thÝch hîp vµo chç chÊm ®Ó cã bµi to¸n - ViÕt tiÕp c©u hái ®Ó cã bµi to¸n - Nh×n tranh vÏ ®Ó viÕt tiÕp vÒ chç chÊm ®Ó cã bµi to¸n. Gi¶i bµi - ViÕt sè thÝch hîp to¸n cã vµo chç chÊm lêi v¨n vÒ thªm, bít mét sè ®¬n vÞ Bµi to¸n: Cã....con thá. Cã thªm...con thá ®ang ch¹y tíi. Hái tÊt c¶ cã bao nhiªu con thá? Bµi to¸n: Cã 1 gµ mÑ vµ 7 gµ con. Hái...? Bµi to¸n: Cã... con chim ®©u trªn cµnh cã thªm...con chim bay ®Õn. Hái....? An cã 4 qua bãng, B×nh cã 3 qu¶ bãng. Hái c¶ hai b¹n cã mÊy qu¶ bãng? Tãm t¾t: An cã ...qu¶ bãng B×nh cã...qu¶ bãng C¶ 2 b¹n cã ...qu¶ bãng? Bµi gi¶i: C¶ hai b¹n cã: ... =...(qu¶ bãng) GV: TrÇn ThÞ Oanh Bµi Trang 2 - 115 3 - 116 4 - 116 1 - 117 7 Kinh nghiÖm gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1 ®¸p sè...qu¶ bãng ViÕt sè thÝch hîp vµo §µn vÞt cã 5 con díi ao vµ 4 con ë tãm t¾t vµ gi¶i bµi trªn bê. §µn vÞt cã tÊt c¶ mÊy con? to¸n Tãm t¾t: Díi ao:...con vÞt Trªn bê:...con vÞt Cã tÊt c¶: con vÞt? Bµi gi¶i: .................. ................... Gi¶i bµi to¸n theo Tãm t¾t: tãm t¾t Cã : 2 gµ trèng Cã 5 gµ m¸i Cã tÊt c¶:...con gµ? Bµi to¸n cã liªn quan §o¹n th¼ng AB dµi 3cm vµ ®o¹ th¼ng ®Õn sè ®o ®é dµi BC dµi 6 cm. Hái ®o¹n th¼ng AC dµi mÊy x¨ng ti mÐt? Bµi to¸n vÒ "thªm" An cã 30 c¸i kÑo, chÞ cho An thªm 10 mét sè ®¬n vÞ c¸i n÷a. Hái An cã bao nhiªu c¸i kÑo? Mét thanh gç dµi 97cm bè em c¾t bít 2 cm. Hái thanh cßn l¹i dµi bao nhiªu cm? 3 - 118 3 - 122 4 - 131 3 - 131 2 - 169 Nh÷ng yªu cÇu ®îc thÓ hiÖn mét c¸ch ®a d¹ng, phong phó vµ h×nh thµnh ë häc sinh c¸c thao t¸c trªn. Cã thÓ coi d¹y häc gi¶i to¸n lµ "hßn ®¸ thö vµng" cña d¹y häc to¸n. Nhê viÖc d¹y häc gi¶i to¸n mµ häc sinh biÕt c¸ch gi¶i bµi to¸n theo ®óng ph¬ng ph¸p vµ yªu cÇu. Qua ®ã c¸c em ®îc rÌn luyÖn vÒ ph¬ng ph¸p suy luËn, rÌn luyÖn vµ ph¸t triÓn n¨ng lùc t duy, ®ßi hái c¸c em ph¶i t duy mét c¸ch tÝch cùc, linh ho¹t, huy ®éng thÝch hîp c¸c kiÕn thøc vµ kh¶ n¨ng ®· cã vµo c¸c t×nh huèng kh¸c nhau. Trong nhiÒu trêng hîp ph¶i biÕt ph¸t hiÖn d÷ kiÖn, nh÷ng ®iÒu kiÖn cha ®îc nªu ra mét c¸ch têng minh vµ trong chõng mùc nµo ®ã, ph¶i biÕt suy nghÜ n¨ng ®éng, s¸ng t¹o ®Ó t×m ra c¸ch gi¶i vµ kÕt qu¶ ®óng mµ bµi to¸n yªu cÇu. Ph¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n chÝnh lµ c¸ch thøc gióp häc sinh h×nh thµnh ®îc c¸c thao t¸c ®Ó gi¶i ®îc mét bµi to¸n theo ®óng yªu cÇu víi nh÷ng d¹ng kh¸c. Nãi c¸ch kh¸c trong d¹y häc gi¶i to¸n ph¶i gi¶i quyÕt 2 vÊn ®Ò then chèt lµ. - Lµm cho häc sinh n¾m ®îc c¸c bíc cÇn thiÕt cña qu¸ tr×nh gi¶i to¸n vµ rÌn luyÖn kü n¨ng thùc hiÖn c¸c bíc ®ã mét c¸ch thµnh th¹o. GV: TrÇn ThÞ Oanh 8 Kinh nghiÖm gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1 - Lµm cho häc sinh n¾m ®îc vµ cã kh¶ n¨ng vËn dông c¸c ph¬ng ph¸p chung còng nh thñ thËt thÝch hîp víi tõng d¹ng to¸n thêng gÆp ë tiÓu häc ®Ó ®i ®Õn kÕt qu¶ ®óng theo yªu cÇu cña bµi to¸n. * §Ó thùc hiÖn ®îc yªu cÇu ®ã, ngêi ta x¸c ®Þnh cã 3 møc ®é sau: Møc ®é 1: Ho¹t ®éng chuÈn bÞ cho viÖc gi¶i to¸n Ho¹t ®éng nµy rÊt cÇn thiÕt d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n víi häc sinh tiÓu häc, ®Æc biÖt lµ ®èi víi häc sinh líp 1. Häc sinh cÇn rÌn luyÖn c¸c thao t¸c trªn tËp hîp c¸c nhãm ®å vËt, trªn m« h×nh, s¬ ®å. HÇu hÕt c¸c bµi to¸n cã chñ ®Ò liªn quan tíi c¸c ®¹i lîng vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c ®¹i lîng trong bµi to¸n. V× thÕ, viÖc rÌn luyÖn c¶ kü n¨ng thao t¸c vÒ viÖc häc qua phÐp ®o ®¹i lîng lµ rÊt cÇn thiÕt cho viÖc gi¶i to¸n. ViÖc gi¶i bµi to¸n thùc chÊt lµ gi¶i hÖ thèng c¸c bµi to¸n ®¬n. ChÝnh v× vËy, viÖc häc kü c¸c bµi to¸n ®¬n lµ mét c«ng viÖc chuÈn bÞ cã ý nghÜa cho gi¶i c¸c bµi to¸n hîp. Møc ®é 2: Ho¹t ®éng lµm quen víi gi¶i to¸n Bao gåm 4 bíc: T×m hiÓu néi dung bµi to¸n T×m c¸ch gi¶i bµi to¸n Thùc hiÖn c¸ch gi¶i bµi to¸n KiÓm tra c¸ch gi¶i bµi to¸n C¸c bíc nµy còng chÝnh lµ quy tr×nh chung ®Ó gi¶i mét bµi to¸n cã lêi v¨n ë tiÓu häc. Chóng t«i xin tr×nh bµy c¸c bíc nµy ë phÇn sau. Møc ®é 3: Ho¹t ®éng h×nh thµnh kÜ n¨ng gi¶i to¸n. Môc tiªu cña møc ®é nµy mµ gi¶i to¸n cÇn ®¹t tíi ®ã lµ h×nh thµnh ®îc ë häc sinh n¨ng lùc kh¸i qu¸t vµ kü n¨ng gi¶i to¸n, rÌn luyÖn n¨ng lùc s¸ng t¹o trong häc tËp, cã thÓ tiÕn hµnh theo mét sè gi¶i ph¸p sau: + Gi¶i bµi to¸n víi nhiÒu c¸ch kh¸c nhau. Gi¶i ph¸p nµy ®îc ¸p dông khi gi¶i c¸c bµi to¸n hîp thêng gÆp ë líp 3, 4, 5. + TiÕp xóc víi bµi to¸n thõa d÷ kiÖn hoÆc thiÕu d÷ kiÖn. + Gi¶i c¸c bµi to¸n trong ®ã ph¶i xÐt ®Õn nhiÒu kh¶ n¨ng x¶y ra ®Ó lùa chän mét kh¶ n¨ng tho¶ m·n ®iÒu kiÖn cña bµi to¸n. + LËp vµ biÕn ®æi bµi to¸n. Ho¹t ®éng nµy cã thÓ tiÕn hµnh theo c¸c h×nh thøc sau ®©y:  §Æt c©u hái cho bµi to¸n míi chØ biÕt sè liÖu hoÆc d÷ kiÖn  §Æt ®iÒu kiÖn cho bµi to¸n  Chän sè hoÆc sè ®o ®¹i lîng cho bµi to¸n cßn thiÕu sè liÖu.  LËp bµi to¸n t¬ng tù bµi to¸n ®· gi¶i GV: TrÇn ThÞ Oanh 9 Kinh nghiÖm gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1  LËp bµi to¸n theo tãm t¾t hoÆc theo s¬ ®å minh ho¹  LËp bµi to¸n theo c¸ch gi¶i cho s½n T«i nhËn thÊy r»ng h×nh thøc nµy ®· ®îc ¸p dông trong d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë líp 1. 3.2. Ph¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë líp 1: D¹y häc gi¶i to¸n chÝnh lµ c¸ch thøc gióp häc sinh h×nh thµnh ®îc c¸c thao t¸c ®Ó gi¶i mét bµi to¸n theo ®óng yªu cÇu víi nh÷ng d¹ng to¸n kh¸c nhau. Trong d¹y häc gi¶i to¸n ë tiÓu häc nãi chung, ë líp 1 nãi riªng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó mét mÆt gióp häc sinh gi¶i ®îc tõng bµi to¸n cô thÓ víi chÊt lîng cao. MÆt kh¸c c¸c em ph¶i biÕt m×nh ®ang lµm d¹ng to¸n nµo, thuéc thÓ lo¹i nµo trong d¹ng to¸n ®ã vµ v× sao l¹i lµm nh vËy. V× vËy, ®Ó n©ng cao chÊt lîng d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë líp 1 nãi riªng, d¹y häc gi¶i to¸n ë tiÓu häc nãi chung th× ®iÒu cÇn thiÕt lµ gi¸o viªn ph¶i biÕt hÖ thèng ho¸ vµ ph©n d¹ng bµi tËp, còng nh c¸ch gi¶i cho d¹ng bµi tËp ®ã. §Æc biÖt cÇn gióp häc sinh n¾m ®îc bµi to¸n thuéc d¹ng nµo vµ ph¬ng ph¸p gi¶i c¸c bµi to¸n ®ã. 3.2.1. C¸c bµi to¸n ®¬n gi¶n b»ng phÐp céng Bao gåm c¸c bµi to¸n vÒ "t×m tæng 2 sè", " thªm mét sè ®¬n vÞ" - hai d¹ng bµi to¸n ®îc häc ngay ë líp 1. §Ó häc tèt c¸c bµi to¸n d¹ng nµy gi¸o viªn cÇn chó ý: + Trang bÞ cho häc sinh c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ céng hai sè tù nhiªn + Gióp häc sinh n¾m ®îc quy tr×nh gi¶i to¸n gåm 4 bíc cô thÓ lµ:  B¬c 1: T×m hiÓu néi dung bµi to¸n Häc sinh ph©n tÝch ®Ò bµi to¸n ®Ó biÕt bµi to¸n cho biÕt g×, hái g×. thªm bao nhiªu ®¬n vÞ. Häc sinh cÇn hiÓu ý nghi¨ cña c¸c tõ ch×a kho¸ "thªm", " TÊt c¶". Khi gÆp bÊt cø bµi to¸n nµo cã chøa c¸c tõ nªu trªn th× phÐp tÝnh gi¶i lµ phÐp tÝnh céng.  Bíc 2: T×m c¸ch gi¶i bµi to¸n - Gi¸o viªn cÇn híng dÉn cho häc sinh tãm t¾t ®Ò to¸n tríc khi gi¶i to¸n. §ã cã thÓ lµ tãm t¾t b»ng lêi hoÆc tãm t¾t s¬ ®å ®o¹n th¼ng tuú thuéc vµo tõng d¹ng to¸n. §èi víi bµi to¸n "t×m tæng", " thªm mét ®¬n vÞ" thêng lµ tãm t¾t b»ng lêi. - Häc sinh tù lËp kÕ ho¹ch gi¶i khi ®· n¾m ®îc néi dung ®Ò to¸n vµ ®Þnh híng c¸ch gi¶i qua c¸c tõ ch×a kho¸ vµ qua tãm t¾t.  Bíc 3: Tr×nh bµy c¸ch gi¶i bµi to¸n - Trong bíc nµy gi¸o viªn nªn ®Ó häc sinh tù nªu c©u lêi gi¶i, sau ®ã gióp häc sinh chän c©u lêi gi¶i thÝch hîp nhÊt. Th«ng qua viÖc tù nªu c©u lêi gi¶i gióp c¸c em rÌn luyÖn kh¶ n¨ng nãi ®ñ ý, ®Æc biÖt lµ ®èi víi häc sinh líp 1. GV: TrÇn ThÞ Oanh 10 Kinh nghiÖm gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1 - Gi¸o viªn híng dÉn häc sinh ®Ó häc sinh n¾m v÷ng ®îc c¸c viÖc cÇn thiÕt khi tr×nh bµy bµi gi¶i, bao gåm: Ghi c©u lêi gi¶i , phÐp tÝnh vµ ghi ®¸p sè.  Bíc 4: kiÓm tra kÕt qu¶ bµi to¸n . - C¸c biÖn ph¸p d¹y häc gi¶i c¸c bµi to¸n vÒ "T×m tæng", "Thªm mét sè ®¬n vÞ", nh»m tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng nhËn thøc cña häc sinh: + RÌn n¨ng lùc gi¶i c¸c bµi to¸n nªn th«ng qua viÖc gi¶i bµi tËp trong SGK. + Trong c¸c giê luyÖn tËp gi¶i c¸c bµi to¸n n©ng cao vÒ c¸c d¹ng "T×m tæng", "Thªm" nh : Gi¶i to¸n theo tãm t¾t , tù ®Æt bµi to¸n vµ tù gi¶i c¸c bµi to¸n ®ã. + Khi d¹y gi¸o viªn nªn ®Ó häc sinh tù t×m ra c¸ch gi¶i trªn c¬ së ®· hiÓu néi dung bµi to¸n, kh«ng nªn lµm thay hay chØ râ ®Ó häc sinh t×m ra kÕt qu¶. + §èi víi viÖc gi¶i c¸c bµi to¸n ®¬n viÖc thùc hiÖn phÐp tÝnh gi¶i vµ t×m ra kÕt qu¶ phÐp tÝnh nhiÒu khi dÔ dµng h¬n nhiÒu so víi viÖc ®Æt lêi gi¶i cho bµi to¸n. Do vËy; gi¸o viªn cÇn híng dÉn ®Ó häc sinh tù ®Æt ra lêi gi¶i vµ chän ra c©u lêi gi¶i phï hîp nhÊt khi gi¶i tõng bµi to¸n. VÝ dô 1: Thïng thø nhÊt ®ùng 20 gãi b¸nh, thïng thø 2 ®ùng 30 gãi b¸nh. Hái c¶ hai thïng ®ùng bao nhiªu gãi b¸nh? (bµi 3 - trng 129 SGK to¸n 1) + Häc sinh nhËn d¹ng bµi to¸n: §©y lµ bµi to¸n vÒ "t×m tæng" do trong c©u hái cña bµi to¸n cã tõ "c¶ hai". Khi ®ã häc sinh còng biÕt bµi to¸n ph¶i thùc hiÖn b»ng phÐp tÝnh céng. Bíc 1: Häc sinh t×m hiÓu néi dung ®Ò to¸n. + Bµi to¸n cho biÕt g×? ( Thïng thø nhÊt ®ùng 20 gãi b¸nh, thïng thø hai ®ùng 30 gãi b¸nh) + Bµi to¸n hái gi? (c¶ hai thïng ®ùng ®îc bao nhiªu gãi b¸nh) Bíc 2: T×m c¸ch gi¶i bµi to¸n: Muèn biÕt c¶ hai thïng ®ùng bao nhiªu gãi b¸nh ta lµm thÕ nµo? (LÊy sè gãi b¸nh thïng thø nhÊt + sè b¸nh thïng thø hai). Bíc 3: häc sinh tr×nh bµy bµi gi¶i: C¶ hai thïng ®ùng sè gãi b¸nh lµ: 20 + 30 = 50 ( gãi b¸nh ) §¸p sè: 50 gãi b¸nh Bíc 4: Yªu cÇu häc sinh kiÓm tra cach gi¶i ( bao gåm c©u lêi gi¶i, phÐp tÝnh, ®¸p sè ®· ®óng hay cha) 3.2.2. C¸c bµi to¸n gi¶i b»ng phÐp trõ: Gióp häc sinh nhËn d¹ng bµi to¸n qua c¸c tõ ch×a kho¸ "bít", "bít ®i", "lÊy ®i", "b¸n ®i",... Gi¶i bµi to¸n theo quy tr×nh 4 bíc RÌn luyÖn n¨ng lùc gi¶i to¸n qua viÖc gi¶i c¸c bµi tËp trong SGK vµ c¸c bµi tËp n©ng cao. GV: TrÇn ThÞ Oanh 11 Kinh nghiÖm gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1 RÌn luyÖn kh¶ n¨ng diÔn ®¹t (nãi vµ viÕt) trong gi¶i to¸n: Nãi trong ph©n tÝch ®Ò to¸n vµ tr×nh bÇy c¸ch gi¶i, viÕt trong tãm t¾t vµ tr×nh bµy bµi gi¶i. VÝ dô 1: Mét cöa hµng cã 88 qu¶ trøng, ®· b¸n ®îc 35 qu¶ trøng. Hái cöa hµnh cßn l¹i bao nhiªu qu¶ trøng. NhËn d¹ng bµi to¸n: ®©y lµ bµi to¸n vÒ " bít 1 sè ®¬n vÞ". Bíc 1: T×m hiÓu néi dung ®Ò to¸n. + Bµi to¸n cho biÕt g×? (cöa hµng cã bao nhiªu qu¶ trøng) Bíc 2: T×m c¸ch gi¶i bµi to¸n Häc sinh tãm t¾t: Cã: 88 qu¶ trøng B¸n: 35 qu¶ trøng Cßn:.... qu¶ trøng? LËp kÕ ho¹ch gi¶i: Muèn biÕt cöa hµng cßn l¹i bao nhiªu qu¶ trøng ta lµm thÕ nµo? ( LÊy sè qu¶ trøng hiÖn cã trõ ®i sè trøng ®· b¸n) Bíc 3: Thùc hiÖn c¸ch gi¶i bµi to¸n: + C©u lêi gi¶i cña bµi to¸n nµy nh thÕ n¸o?( häc sinh tù nªu) + Häc sinh tr×nh bµy bµi gi¶i: Bµi gi¶i Sè qu¶ trøng cßn l¹i lµ: 88 - 35 = 53 ( qu¶ trøng) §¸p sè: 53 qu¶ trøng Khi d¹y bµi to¸n d¹ng nµy, sau khi häc sinh tr×nh bµy bµi gi¶i, gi¸o viªn cïng c¶ líp kiÓm tra ®Ó chèt bµi gi¶i ®óng. C. KÕt luËn: 1. KÕt qu¶ nghiªn cøu: Qua thùc tÕ gi¶ng d¹y t«i nhËn thÊy r»ng gi¶i to¸n cã lêi v¨n lµ mét néi dung d¹y häc quan träng trong ch¬ng tr×nh tiÓu häc nãi chung vµ líp 1 nãi riªng. Néi dung nµy lµ sù tÝch hîp c¸c kiÕn thøc sè häc, ®¹i lîng vµ h×nh häc. HÇu nh trong tÊt c¶ c¸c tiÕt häc ®Òu cã c¸c bµi tËp vÒ gi¶i to¸n cã lêi v¨n, hÖ thèng c¸c bµi tËp ®ã rÊt ®a d¹ng vµ phong phó. Trong c¸c bµi to¸n ®¬n cã liªn quan chÆt chÏ víi c¸c kiÕn thøc vÒ sè häc, ®¹i lîng. Mét ®iÒu chóng ta nhËn thÊy rÊt râ ®ã lµ néi dung c¸c bµi to¸n g¾n liÒn víi thùc tiÔn cña häc sinh. ChÝnh v× vËy mµ viÖc gi¶i to¸n cã lêi v¨n chÝnh lµ gióp häc sinh gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò trong thùc tiÔn cuéc sèng. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, trªn c¬ së t×m hiÓu, ph©n tÝch thùc tr¹ng d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n líp 1, hÖ thèng néi dung d¹y häc còng nh ®Ò xuÊt c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc c¸c d¹ng bµi to¸n. GV: TrÇn ThÞ Oanh 12 Kinh nghiÖm gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1 Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y b¶n th©n t«i cã ¸p dông c¸c biÖn ph¸p nµy vµo viÖc d¹y gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1B. T«i ®· trùc tiÕp kh¶o s¸t th«ng qua viÖc cho c¸c em lµm bµi tËp, kÕt qu¶ cô thÓ thu ®îc nh sau: sÜ sè HS líp 1B 25 Gi¶i bµi gi¶i to¸n cã lêi v¨n vÒ "thªm", "bít" mét sè ®¬n vÞ Giái Kh¸ Tb (9 - 10) (7 - 8) (5 - 6) 10 12 3 YÕu ( díi 5) 0 2. KiÕn nghÞ ®Ò xuÊt: Qua thêi gian nghiªn cøu t×m hiÓu vµ vËn dông, b¶n th©n t«i cã mét sè ý kiÕn nh sau: - §Ó d¹y tèt néi dung nµy gi¸o viªn cÇn n¾m v÷ng hÖ thèng c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n trong ch¬ng tr×nh gåm nh÷ng d¹ng bµi to¸n nµo, c¸ch gi¶i ra sao. - Trong c¸c giê häc cÇn quan t©m ®Õn tÊt c¶ c¸c ®èi tîng häc sinh, kÓ c¶ häc sinh yÕu kÐm. Ph©n c«ng nhiÖm vô phï hîp víi tr×nh ®é nhËn thøc cña tõng ®èi tîng häc sinh, cho häc sinh tiÕp cËn víi c¸c bµi to¸n n©ng cao th«ng qua c¸c tiÕt luyÖn tËp, «n tËp nhê ®ã gióp c¸c em n©ng cao n¨ng lùc gi¶i to¸n. - Gi¸o viªn cÇn vËn dông c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh d¹y häc b»ng viÖc tæ chøc, híng dÉn cho c¸c em tù ho¹t ®éng, thao t¸c víi c¸c ph¬ng tiÖn trùc quan ®Ó chiÕm lÜnh kiÕn thøc díi c¸c h×nh thøc häc tËp kh¸c nhau. - Quan träng h¬n c¶ trong d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n lµ h×nh thµnh cho häc sinh ph¬ng ph¸p gi¶i to¸n, rÌn luyÖn kh¶ n¨ng diÔn ®¹t khi gi¶i to¸n. - Trªn ®©y lµ kinh nghiÖm cña b¶n th©n t«i vÒ "gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1". MÆc dï cã nhiÒu cè g¾ng song s¸ng kiÕn nµy cña t«i kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. kÝnh mong nhËn ®îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña Héi ®ång khoa häc ®Ó s¸ng kiÕn kinh nghiÖm cña t«i ®îc hoµn thiÖn h¬n. Thèng NhÊt, ngµy 10 th¸ng 3 n¨m 2009 Ngêi viÕt TrÇn ThÞ Oanh GV: TrÇn ThÞ Oanh 13