Tài liệu Skkn dạy hội thoại trong môn tiếng việt lớp 5 ở tiểu học

Sáng kiến kinh nghiệm PHÒNG GIÁO DỤC QUẬN ĐỐNG ĐA TRƯỜNG TIỂU HỌC CÁT LINH Phßng gi¸o dôc quËn ®èng ®a TR­êng tiÓu häc c¸t linh ---------------------------  SÁNG KIẾN KINH NGHIỆMS¸ng kiÕn kinh nghiÖm Dạy hội thoại trong môn Tiếng Việt lớp 5 ở tiểu học Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Field Code Changed Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Người thực hiện : VŨ THỊ HỒNGVò thÞ hång Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Vũ Thị Hồng Trường Tiểu học Cát Linh -1- Sáng kiến kinh nghiệm Môc Lôc Trang Phần mMở đầu I. Lí do chọn đề 4 tài……………………………………………………….. II. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu ……………………………………... 5 6 III. Phương pháp nghiên cứu …………………………………………… Phần Nội dung và kết quả nghiên cứu. Chương I: Cơ sở lí luận của đề tài 7 7 I.Hội thoại ………………………………………………………………. 8 1.Hội thoại ………………………………………………………... 8 2.Hội thoại và độc thoại ………………………………………….. 9 3.Phân loại hội thoại ……………………………………………… 9 II.Bản chất của hội thoại ……………………………………………….. 10 Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt III.Các nhân tố giao tiếp và hội thoại …………………………………… 1.Ngữ 10 Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt 11 Field Code Changed Formatted: Font: 14 pt cảnh.………………………………………………………... 12 Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt 2.Ngôn ngữ ………………………………………………………. 14 Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt IV.Cấu trúc của hội thoại ………………………………………………. Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Vũ Thị Hồng Trường Tiểu học Cát Linh -2- Sáng kiến kinh nghiệm V.Các quy tắc hội thoại, thương lượng hội thoại ………………………. 15 VI.Các yếu tố kèm lời và phi lời ……………………………………….. 16 Chương II: Cơ sở thực tiễn của đề tài 16 I.Dạy hội thoại ở tiểu học để dạy giao tiếp bằng tiếng Việt ……………. 16 II.Nội dung dạy hội thoại ở tiểu học ……………………………………. 16 1.Dạy hội thoại ………………………………………………….. 17 2.Nội dung dạy hội thoại trong chương trình Tiếng Việt lớp 5 ….. 19 III.Thực trạng của dạy hội thoại trong môn Tiếng Việt lớp 5 ở tiểu học.. 23 Chương III: Dạy hội thoại cho học sinh lớp 5 23 I.Tổchức dạy hội thoại ………………………………………………….. 23 1.Dạy hội thoại theo hướng phân tích …………………………… 23 2.Dạy hội thoại theo hướng thực hành …………………………… II.Phương pháp đặc trưng dạy các bài tập hội thoại cho học sinh: Đóng 25 vai ………………………………………………………………………. 27 III.Quy trình dạy bài hội thoại …………………………………………. IV.Các kiểu bài tập về dạy hội thoại cho học sinh trong sách giáo khoa 29 Tiếng Việt 5 ……………………………………………………………. 29 1.Kiểu bài tập dạy tập thuyết trình, tranh luận …………………… 29 2.Kiểu bài tập dạy chuyển thể các câu chuyện thành cuộc thoại …. 40 Chương IV: Thực nghiệm sư phạm 48 Phần III: Kết luận 49 Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Field Code Changed Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Vũ Thị Hồng Trường Tiểu học Cát Linh -3- Sáng kiến kinh nghiệm Tài liệu tham khảo Formatted: Left PhÇn I: Nh÷ng vÊn ®Ò chung I. Lí do chọn đề tài: Trong cuốn Ngữ dụng học ( GS - TS Đỗ Hữu Châu ): Lời nói không chỉ bao gồm sản phẩm của sự nói năng ( văn bản ) mà còn cả bao gồm các cơ chế ( sinh lí, tâm lí), những quy tắc điều khiển sự sản sinh ra các sản phẩm đó. Sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp là hoạt động bình thường của mọi người. Trong giao tiếp, hội thoại chiếm tỉ lệ thời gian rất lớn, nếu thống kê, có lẽ hội thoại chiếm đến 70 - 80% thời gian con người sử dụng ngôn ngữ trong một ngày. Nhiều việc đạt kết quả hay thất bại phụ thuộc vào kinh nghiệm tham gia hội thoại của từng người. Ngôn ngữ được sử dụng chủ yếu trong hội thoại. Giáo sư Đỗ Hữu Châu khẳng định: “ Hội thoại là hình thức giao tiếp thường xuyên, phổ biến của ngôn ngữ, nó cũng là hình thức cơ sở của mọi hoạt động ngôn ngữ khác…” ( Đỗ Hữu Châu. Đại cương ngôn ngữ học - tập2, NXB Giáo dục-H.2003, Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt tr201 ). Formatted: Font: 14 pt Trong văn chương, hội thoại cũng chiếm vị trí quan trọng. Các nhân vật trò chuện, trao đổi với nhau tạo nên nhiều cuộc hội thoại khác nhau trong dòng diễn biến của cốt truyện. Các cuộc hội thoại góp phần bộc lộ tính cách nhân vật, bộc lộ mâu thuẫn, thúc đẩy sự phát triển của tình tiết truyện, của các tính cách nhận vật. Hội thoại có vị trí quan trọng như thế trong đời sống và trong văn học nhưng Formatted: Font: 14 pt Field Code Changed Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt một thời gian dài nó không được quan tâm nghiện cứu, không được đưa vào giảng Vũ Thị Hồng Trường Tiểu học Cát Linh -4- Formatted: Font: 14 pt Sáng kiến kinh nghiệm dạy trong nhà trường; mhười ta cứ nghĩ rằng, trẻ dùng được tiếng mẹ đẻ thì đương nhiên đã biết nói và nghe, đã biết hội thoại. Đây là một quan niệm phiến diện. Việc đưa hội thoại vào nhà trường đã tạo ra những thay đổi quan trọng trong nội dung cũng như trong phương pháp dạy tiếng mẹ đẻ và dạy ngoại ngữ. Việc chú ý đến dạy hội thoại trong nhà trường giúp học sinh giao tiếp ngày càng linh hoạt sinh động. Chương trình môn tiếng Việt ở tiểu học năm 2000 đặt mục tiêu “ hình thành và phát triển ở học sinh các kĩ năng sử dụng tiếng Việt (đọc, nói, nghe, viết ) để học tập giao tiếp trong môi trường hoạt động của lứa tuổi”. Xuất phát từ mục tiêu trên mà nội dung dạy tiếng Việt ở tiểu học đã chú trọng đến dạy phát triển lời nói cho học sinh thông qua nội dung dạy hội thoại. Lần đầu tiên, chương trình môn tiếng Việt ở tiểu học đưa hội thoại thành một nội dung học tập. Các chương trình này quy định các kĩ năng cần rèn luyện trong phần nội dung chương trình và mức độ cần đạt được trong phần chuẩn kiến thức và kĩ năng. Mặc dù hội thoại đã được đưa thành một nội dung học tập trong chương trình môn Tiếng Việt ở tiểu học, chương trình tiểu học 2000 đã triển khai được gần 10 năm, nhưng để hiểu rõ hơn về hội thoại và thực hiện giảng dạy các bài học có nội dung hội thoại còn là một khó khăn đối với giáo viên. Qua thực tế giảng dạy và học hỏi kinh nghiệm, tôi chọn nghiên cứu và tìm hiểu về đề tài: “ Dạy hội thoại trong Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt môn Tiếng Việt lớp 5 ở tiểu học ”. Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt II. Mục đích nghiên cứu: Formatted: Font: 14 pt Field Code Changed Nghiên cứu đề tài nhằm: Formatted: Font: 14 pt 1.Tìm hiểu nội dung dạy hội thoại và việc dạy hội thoại trong môn tiếng Việt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt ở Tiểu học. Formatted: Font: 14 pt 2. Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy nội dung hội thoại Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt ở tiểu học. Vũ Thị Hồng Trường Tiểu học Cát Linh Formatted: Font: 14 pt -5- Sáng kiến kinh nghiệm III. Nhiệm vụ nghiên cứu: 1/ T×m hiÓu nội dung dạy hội thoại trong môn tiếng Việt lớp 5 2/ T×m hiÓu thùc tr¹ng dạy hội thoại trong m«n tiếng Việt líp 5 ë Tr­êng TiÓu häc C¸t Linh. Formatted: Indent: First line: 0" 3/ T×m hiÓu nguyªn nh©n cña thùc tr¹ng. 4/ §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy nội dung hội thoại trong môn tiếng Việt. IV. Phương pháp nghiên cứu: 1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu. 2. Phương pháp điều tra. 3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Field Code Changed Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Vũ Thị Hồng Trường Tiểu học Cát Linh -6- Sáng kiến kinh nghiệm Formatted: Left PhÇn II: Néi dung vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu Ch­¬ng I: C¬ së lÝ luËn cña ®Ò tµi I. Hội thoại: Formatted ... [3] Formatted: Font: 14 pt 1.“ Hội thoại là hoạt động giao tiếp bằng lời ở dạng nói giữa các nhân vật Formatted ... [4] giao tiếp nhằm trao đổi các nội dung miêu tả và liên các nhân theo đích được đặt Formatted: Font: 14 pt ra”. Formatted ( Đỗ Hữu Châu - Bùi Minh Toán. Đại cương ngôn ngữ học, tập 1. NXB Giáo Formatted dục - Hà Nội ). ... [6] Formatted: Font: 14 pt “ Hội thoại là cuộc giao tiếp bằng lời (ở dạng nói hay dạng viết ) tối thiểu giữa hai nhân vật về một vấn đề nhằm đạt đích đã đặt ra”. Formatted ... [7] Formatted: Font: 14 pt Formatted ( Nguyễn Trí. Một số vấn đề dạy hội thoại cho học sinh tiểu học. NXB Giáo ... [8] Formatted: Font: 14 pt Formatted ... [9] Formatted: Font: 14 pt dục 2008 ) Formatted Ví dụ: Đoạn truyện sau trong câu chuyện “ Chuỗi ngọc Lam” ( tiếng Việt 5, ... [10] Formatted: Font: 14 pt Formatted tập 1) là một cuộc hội thoại: ... [11] Formatted: Font: 14 pt Chiều hôm ấy có một em gái nhỏ đứng áp trán vào tủ kính cửa hàng của Pi-e, Formatted ... [1] Formatted: Font: 14 pt nhìn từng đồ vật như muốn kiếm thứ gì. Bỗng em ngửng đầu lên: Field Code Changed Formatted: Font: 14 pt - Cháu có thể xem chuối ngọc lam này không ạ? Formatted Pi-e lấy chuỗi ngọc, đưa cho cô bé. Cô bé thốt lên: Vũ Thị Hồng Trường Tiểu học Cát Linh ... [5] Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt -7- ... [2] Sáng kiến kinh nghiệm - Đẹp quá! Xin chú gói lại cho cháu! Formatted ... [14] Formatted: Font: 14 pt Pi-e ngạc nhiên: Formatted ... [15] Formatted: Font: 14 pt - Ai sai cháu đi mua? Formatted: Font: 14 pt - Cháu mua tặng chị cháu nhân lễ Nô - en. Chị đã nuôi cháu từ khi mẹ cháu Formatted: Font: 14 pt Formatted mất. ... [16] Formatted: Font: 14 pt - Cháu có bao nhiêu tiền? Formatted ... [17] Formatted: Font: 14 pt Cô bé mở khăn tay, đổ lên bàn một nắm xu: Formatted ... [18] Formatted: Font: 14 pt - Cháu đã đập con lợn đất đấy! Formatted Pi-e trầm ngâm nhìn cô bé. Rồi vừa lúi húi gỡ mảnh giấy ghi giá tiền, anh vừa Formatted hỏi: ... [19] Formatted: Font: 14 pt ... [20] Formatted: Font: 14 pt - Cháu tên gì? Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt - Cháu là Gioan Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Anh đưa Gioan chuỗi ngọc gói trong bao lụa đỏ: Formatted - Đừng đánh rơi nhé! ... [21] Formatted: Font: 14 pt Cô bé mỉm cười rạng rỡ, chạy vụt đi. Cô đau biết chuỗi ngọc này Pi-e dành để Formatted tặng vợ chưa cưới của mình, nhưng rồi một tai nạn giao thông đã cướp mất người Formatted anh yêu quý. Formatted: Font: 14 pt Formatted Cuộc hội thoại này có những đặc điểm chính: ... [22] Formatted: Font: 14 pt ... [23] ... [24] Formatted: Font: 14 pt * Nhân vật tham gia hội thoại: Gioan (cô bé mồ côi, người mua hàng ) và Pi-e Formatted ... [25] Formatted: Font: 14 pt ( chủ cửa hàng, người bán hàng ). Formatted * Nội dung chính của cuộc thoại: là cuộc trao đổi, thoả thuận xung quanh việc Formatted mua, bán chuỗi ngọc lam. ... [26] Formatted: Font: 14 pt ... [27] Formatted: Font: 14 pt * Đích của cuộc hội thoại: Gioan muốn tìm mua một kỉ vật để tặng người chị Formatted ... [12] Formatted: Font: 14 pt nhân ngày lễ Nô-en. Pi-e muốn bán được hàng. Kết thúc cuộc thoại cả hai nhân vật Field Code Changed Formatted: Font: 14 pt đề đạt được đích đặt ra. Formatted Formatted: Font: 14 pt Vũ Thị Hồng Trường Tiểu học Cát Linh -8- ... [13] Sáng kiến kinh nghiệm * Diễn biến cuộc thoại: Pi-e từ ngạc nhiên đã chuyển sang ưng thuận bán cho Formatted ... [30] bé Gioan chuỗi ngọc lam với giá là tất cả số xu em có được do đập con lợn đất. còn Gioan ra về trong niềm sung sướng vì nhận được món quà lưu niệm để tặng chị. 2. Hội thoại và độc thoại: Formatted: Font: 14 pt Formatted Độc thoại là lời một người nói với một hay nhiều người nghe, không cần lời đáp lại. ... [31] Formatted: Font: 14 pt Formatted ... [32] Formatted: Font: 14 pt Formatted: Left, Line spacing: single Formatted Ví dụ: Lời của anh chiến sĩ nói với các em học sinh trong bài “ Trung thu độc Formatted lập” ( tiếng Việt 4, tập 1) ... [33] Formatted: Font: 14 pt ... [34] Formatted: Font: 14 pt Độc thoại cũng có thể là lời một người tự nói với mình. Formatted Ví dụ: Thế Lữ đã mượn lời con hổ trong vườn bách thú tự nói với chính mình trong bài “Nhớ rừng”. ... [35] Formatted: Font: 14 pt Formatted ... [36] Formatted: Font: 14 pt Formatted Còn hội thoại là cuộc trò chuyện tối thiểu giữa hai người trong đó họ luân phiên đổi vai, lúc là người nói, lúc là người nghe, lúc người này nói thì người kia ... [37] Formatted: Font: 14 pt Formatted ... [38] Formatted: Font: 14 pt nghe và ngược lại. Formatted ... [39] Formatted: Font: 14 pt 3.Phân loại hội thoại: Formatted 3.1. Phân loại theo số người tham gia: ... [40] Formatted: Font: 14 pt Formatted Căn cứ vào số người tham gia hội thoại ta có: ... [41] Formatted: Font: 14 pt Formatted  Song thoại: cuộc hội thoại của hai người. VD: Cuộc hội thoại trong bài ... [42] Formatted: Font: 14 pt “ Chuỗi ngọc lam”. Formatted  Tam thoại: cuộc hội thoại có ba người tham gia Formatted  Đa thoại: cuộc hội thoại có nhiều người tham gia VD: cuộc hội thoại trong bài ... [44] Formatted: Font: 14 pt Formatted “ Ở lại với chiến khu” ( TV3, tập 2). ... [45] Formatted: Font: 14 pt Formatted 3.2.Phân loại theo cương vị và vai trò của người tham gia hội thoại: ... [28] Formatted: Font: 14 pt Theo cương vị và vai trò cảu người tham gia hội thoại, người ta chia thành các Field Code Changed Formatted: Font: 14 pt cuộc hội thoại được điều khiển và không được điều khiển. Formatted Formatted: Font: 14 pt Vũ Thị Hồng Trường Tiểu học Cát Linh ... [43] Formatted: Font: 14 pt -9- ... [29] Sáng kiến kinh nghiệm 3.3.Phân loại theo hình thức của của cuộc hội thoại: Formatted Gồm: cuộc hội thoại chính thức hay không chính thức, trang trọng hay bình thường, dân dã… ... [48] Formatted: Font: 14 pt Formatted ... [49] Formatted: Font: 14 pt Formatted II. Bản chất của hội thoại: ... [50] Formatted: Font: 14 pt Hội thoại vừa là một hiện tượng giao tiếp bằng ngôn ngữ vừa là một hiện tượng xã hội. Formatted ... [51] Formatted: Font: 14 pt III. Các nhân tố giao tiếp và hội thoại: Formatted ... [52] Formatted: Font: 14 pt 1. Ngữ cảnh: Formatted ... [53] Formatted: Font: 14 pt 1.1. Nhân vật hội thoại: Là những người tham gia hội thoại. Formatted Mối quan hệ giữa các nhân vật tham gia hội thoại có thể được biểu hiện qua Formatted sơ đồ sau: ... [54] Formatted: Font: 14 pt ... [55] Formatted: Font: 14 pt Formatted ... [46] Formatted: Font: 14 pt Field Code Changed Formatted: Font: 14 pt Formatted Formatted: Font: 14 pt Vũ Thị Hồng Trường Tiểu học Cát Linh - 10 - ... [47] Sáng kiến kinh nghiệm Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt 1.2. Hiện thực bên ngoài hội thoại: Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Gồm nhiều yếu tố tác động lẫn nhau, có thể sơ đồ hoá như sau: Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Field Code Changed Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt Vũ Thị Hồng Trường Tiểu học Cát Linh - 11 - Sáng kiến kinh nghiệm Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt 2. Ngôn ngữ: Formatted Hội thoại là quá trình sử dụng ngôn ngữ làm công cụ giao lưu giữa người với ... [58] Formatted: Font: 14 pt Formatted ... [59] người. Để có thể sử dụng ngôn ngữ đạt hiệu quả cao trong hội thoại, người tham gia hội thoại cần chú ý đến những vấn đề như: đặc điểm của ngôn ngữ nói, ngữ vực và ngôn ngữ cá nhân. Formatted: Font: 14 pt 2.1. Đặc điểm của ngôn ngữ nói: Formatted ... [60] Formatted: Font: 14 pt Ngôn ngữ có hai dạng là ngôn ngữ viết và ngôn ngữ nói. Hai dạng của ngôn Formatted ... [61] ngữ có nhiều đặc điểm chung ( cùng dung chung kho từ vựng, hệ thống các quy tắc ngữ pháp và phong cách, cùng chịu sự chi phối của các đặc điểm về truyền thống và văn hoá dân tộc…), nhưng mỗi dạng ngôn ngữ lại có những đặc điểm riêng khác nhau. Ngôn ngữ nói có những đặc thù: Formatted: Font: 14 pt Formatted ... [62] Formatted: Font: 14 pt Formatted  Có thể sử dụng tất cả các lớp từ trong vốn từ cảu một ngôn ngữ. ... [63] Formatted: Font: 14 pt  Thường sử dụng các cấu trúc ngư pháp đơn giản, giản lược… kể cả các cách Formatted ... [56] Formatted: Font: 14 pt diễn đạt không theo quy tắc ngữ pháp chuẩn mực, nói tắt… Field Code Changed Formatted: Font: 14 pt Formatted Formatted: Font: 14 pt Vũ Thị Hồng Trường Tiểu học Cát Linh - 12 - ... [57] Sáng kiến kinh nghiệm  Chú trọng sử dụng ngữ điệu đê diễn đạt một số nội dung thong tin và nội dung liên quan đến tình cảm, biểu đạt thái độ … của người nói. Formatted ... [66] Formatted: Font: 14 pt  Được sự phụ trợ rất có hiệu quả của các yếu tố phi ngôn ngữ của người tham Formatted gia hội thoại. Formatted: Font: 14 pt 2.2. Ngữ vực: Formatted Trong giao tiếp, có những chuẩn mực ngôn ngữ được cả xã hội hoặc cộng ... [68] Formatted: Font: 14 pt Formatted đồng thừa nhận; bên cạnh đó lại có các phương ngữ địa lí, các loại biệt ngữ xã hội… Formatted: Font: 14 pt Còn căn cứ vào vách dùng có thể nói đến các ngữ vực khác nhau: Formatted  Ngữ vực quy thức: dùng để nói với những người quen biết ít hoặc chưa quen ... [67] ... [69] ... [70] Formatted: Font: 14 pt Formatted ... [71] biết. VD: Lời nói của các em bé với cụ già ngồi tư lự ven đường trong câu chuyện Các em nhỏ và cụ già. Formatted: Font: 14 pt  Ngữ vực thân tình: dung để giao tiếp giữa những người có quan hệ than thiết với nhau Formatted ... [72] Formatted: Font: 14 pt  Ngữ vực quy nghi thức: dung để giao tiếp giữa những người tuy có biết nhau Formatted nhưng không than thiết. Formatted: Font: 14 pt 2.3. Ngôn ngữ cá nhân: Formatted Ngôn ngữ mỗi cá nhân dung khi giao tiếp, hội thoại đều có dấu ấn của ngôn ... [73] ... [74] Formatted: Font: 14 pt Formatted ... [75] ngữ chuẩn mực, của phương ngữ, của ngữ vực, thậm chí của cả biệt ngữ xã hội, Formatted: Font: 14 pt đồng thời kèm theo là những sang tạo riêng của cá nhân. Formatted ... [76] Formatted: Font: 14 pt IV. Cấu trúc của hội thoại: Formatted Đơn vị cơ bản của hội thoại là cuộc thoại. Cuộc thoại lại được xem như sự Formatted hợp thành từ các đơn vị nhỏ hơn như đoạn thoại, cặp thoại, tham thoại, hành vi ngôn ... [78] Formatted: Font: 14 pt Formatted ngữ. ... [77] Formatted: Font: 14 pt ... [79] Formatted: Font: 14 pt Ở tiểu học chỉ sử dụng các đơn vị: cuộc thoại, đoạn thoại và cặp thoại. Formatted ... [64] Formatted: Font: 14 pt 1.Cuộc thoại: Field Code Changed Formatted: Font: 14 pt Formatted Formatted: Font: 14 pt Vũ Thị Hồng Trường Tiểu học Cát Linh - 13 - ... [65] Sáng kiến kinh nghiệm  Là đơn vị lớn nhất của hội thoại, là sản phẩm của tình huống hội thoại. Cuộc thoại giải quyết vấn đề đặt ra trong tình huống hội thoại.  Các tiêu chí để nhận diện một cuộc thoại:  Nhân vật hội thoại.  Tính thống nhất về thời gian và địa điểm  Về đề tài diễn ngôn Formatted ... [86] Formatted ... [87] Formatted ... [88] Formatted ... [89] Formatted ... [90] Formatted ... [91] Formatted ... [92] Formatted ... [93] Formatted ... [94] Formatted ... [95] Formatted ... [96] Formatted ... [97] Formatted ... [98] Formatted ... [99] Formatted ... [100] Formatted ... [101] Formatted ... [102] Formatted ... [103] Formatted ... [104] Formatted ... [105] Formatted ... [106] Formatted ... [107] Formatted ... [108] Formatted ... [109] Formatted ... [110] Formatted ... [111] Formatted ... [112] Formatted ... [113] Formatted ... [114] Formatted ... [115] Formatted ... [116] Formatted ... [117] Formatted ... [118] Formatted ... [119] Formatted ... [120] Formatted ... [121] Formatted ... [122] Formatted ... [123] Formatted ... [124] Formatted ... [125] Tuy nhiên, còn nhiều cặp thoại không điển hình. Formatted ... [80] Formatted ... [83] Ví dụ: Field Code Changed ... [81] Formatted ... [82] Formatted ... [84] Formatted ... [85]  Về ranh giới của cuộc thoại.  Mô hình điển hình của một cuộc thoại gồm 3 loại đoạn thoại: đoạn thoại mở đầu, các đoạn thoại phát triển nội dung hội thoại ( tham thoại) và đoạn thoại kết thúc. Tuy nhiên, những cuộc thoại không điển hìnhcó thể thiếu một loại đoạn thoại nào đó. 2. Đoạn thoại: Được xây dựng trên cơ sở xác lập các cặp thoại liện kết chặt chẽ với nhau về nội dung (chủ đề) về tính duy nhất của đích. Đoạn thoại ngắn nhất chỉ gồm một cặp thoại, đoạn thoại lớn nhất không thể hạn định số cặp thoại. 3. Cặp thoại: Một cặp thoại tối thiểu chỉ gồm một lời trao ( lời dẫn nhập) và một lời đáp ( lời hồi đáp) ( Cặp thoại điển hình ) Ví dụ: Cai: Anh chị kia! Dì Năm: Dạ, cậu kêu chi? ( Lòng dân - Nguyễn Văn Xe ) - Bé Gioan nói: Cháu có thể xem chuỗi ngọc lam này được không ạ? Vũ Thị Hồng Trường Tiểu học Cát Linh - 14 - Sáng kiến kinh nghiệm Formatted ... [132] Formatted ... [134] Formatted ... [133] Formatted ... [135] Formatted ... [136] V. Các quy tắc hội thoại, thương lượng hội thoại: Formatted ... [137] Formatted ... [138] 1. Các quy tắc hội thoại: Formatted ... [139] Formatted ... [140] Formatted ... [141] Formatted ... [142] Formatted ... [143] Formatted ... [144] Formatted ... [145] Formatted ... [146] Formatted ... [147] Formatted ... [148] Formatted ... [149] Formatted ... [150] Formatted ... [151] Formatted ... [152] Formatted ... [153] Formatted ... [154] Formatted ... [155] Formatted ... [156] Formatted ... [157] 2.3.Ví dụ: Formatted ... [158] Formatted ... [159] Câu chuyện Bài văn bị điểm không Formatted ... [160] Formatted ... [161] Formatted ... [162] Formatted ... [163] Formatted ... [164] Formatted ... [165] Formatted ... [166] Formatted ... [167] Formatted ... [168] Formatted ... [169] Formatted ... [170] Formatted ... [126] Formatted ... [129] Field Code Changed ... [127] Formatted ... [128] Formatted ... [130] Formatted ... [131] Pi-e lấy chuỗi ngọc đưa cho cô bé. 1.1. Các quy tắc điều hành luân phiên lượt lời 1.2. Quy tắc chi phối cấu trúc hội thoại 1.3. Quy tắc điều hành nội dung hội thoại 1.4. Những quy tắc chi phối quan hệ lien cá nhân trong hội thoại - phép lịch sự 2. Thương lượng hội thoại: 2.1. Thương lượng hội thoại là quá trình các đối tượng tham gia qua trao đổi, bàn bạc, đi đến đồng thuận về các vấn đề cơ bản của cuộc hội thoại như thời gian, địa điểm, thành phần, đề tài, chủ đề….. 2.2. Những người tham gia hội thoại có thể thương lượng về hình thức và cấu trúc của hội thoại, các yếu tố ngôn ngữ, nội dung và cách kết thúc hội thoại, lí lịch và vị thế giao tiếp của các đối tác.. - Ba đã bao giờ thấy một bài văn bị điểm không chưa, ba? Tôi ngạc nhiên: - Đề bài khó lắm sao? - Không. Cô chỉ yêu cầu “ Tả bố em đang đọc báo”. Có đứa bạn con bảo ba nó không đọc báo, nhưng rồi nó bịa ra, cũng được 6 điểm. Tôi thở dài: - Còn đứa bị điểm không, nó tả thế nào? - Nó không tả, không viết gì hết. Nó nộp giấy trắng cho cô. Hôm trả bài, cô giận lắm. Cô hỏi: “ Sao trò không chịu làm bài?” Nó cứ làm thinh. Mãi sau nó mới Vũ Thị Hồng Trường Tiểu học Cát Linh - 15 - Sáng kiến kinh nghiệm bảo: “ Thưa cô, con không có ba”. Nghe nó nói, cô con sứng người. Té ra, ba nó hi Formatted ... [173] sinh từ khi nó mới sanh. Cô mới nhận lớp nên không biết, ba ạ. Cả lớp con ai cũng Formatted: Indent: First line: 0" thấy buồn. Lúc ra về, có đứa bảo: “ Sao mày không tả ba của đứa khác?” Nó cúi Formatted ... [174] Formatted ... [175] đầu. hai giọt nước mắt chảy dài xuống má. Chuyện về cậu học trò có bài văn bị điểm không đã để lại trong tôi một nỗi đau, nhưng cũng để lại một bài học về long trung thực. Formatted: Font: 14 pt ( Theo Nguyễn Quang Sáng ) Trên đây là VD về thương lượng khi phát hiện ra sai lầm của đối tác tham gia hội thoại Formatted ... [176] Formatted: Font: 14 pt Formatted ... [177] Formatted: Font: 14 pt Formatted VI. Các yếu tố kèm lời và phi lời: ... [178] Formatted: Font: 14 pt Bên cạnh phương tiện chủ yếu để tham gia hội thoại là lời nói, con người còn có thể sử dụng các yếu tố kèm lời và phi lời. Formatted ... [179] Formatted: Font: 14 pt 1. Các yếu tố kèm lời: Formatted  Là các yếu tố gắn liền với lời nói, đi kèm cùng với lời nói như ngữ điệu, trọng âm, cường độ, độ dài, đỉnh giọng… ... [180] Formatted: Font: 14 pt Formatted ... [181] Formatted: Font: 14 pt  Các yếu tố kèm lời có vai trò biểu nghĩa rất rõ, đặc biệt là biểu nghĩa ngữ Formatted ... [182] Formatted: Font: 14 pt dụng. Formatted  VD: Trong câu chuyện Người ăn xin, yếu tố kèm lời là yếu tố “ông nói bằng Formatted giọng khản đặc” ... [183] Formatted: Font: 14 pt ... [184] Formatted: Font: 14 pt Formatted 2. Yếu tố phi lời: ... [185] Formatted: Font: 14 pt  Là những yếu tố không thuộc lời nói nhưng diễn ra song song với lời nói, Formatted thường được dung trong hội thoại mặt đối mặt. Như: cử chỉ, vẻ mặt, ánh mắt, Formatted: Font: 14 pt tư thế cơ thể, sự thay đổi khoảng cách không gian, sự tiếp xúc của cơ thể… Formatted: Font: 14 pt  Các yếu tố phi lời có thể cho người đối thoại nhiều thông tin quan trọng như giới tính, tuổi tác, thành phần xã hội …. Formatted Formatted: Font: 14 pt Formatted - 16 - ... [171] Field Code Changed Formatted: Font: 14 pt Vũ Thị Hồng Trường Tiểu học Cát Linh ... [186] ... [172] Sáng kiến kinh nghiệm Ch­¬ng II: C¬ së thùc tiÔn cña ®Ò tµi I.Dạy hội thoại ở tiểu học để dạy giao tiếp bằng tiếng Việt: Formatted ... [189] Formatted: Font: 14 pt Chương trình môn Tiếng Việt ở tiểu học đầu thế kỉ XXI (chương trình năm Formatted 2001 và năm 2006) đều nhấn mạnh dạy tiếng Việt để giao tiếp và trong giao tiếp. Formatted: Font: 14 pt Dạy tiếng Việt để giao tiếp liên quan đến việc xác định mục tiêu môn học. Chương Formatted ... [190] ... [191] trình đã đặt lên hàng đầu mục tiêu “ hình thành và phát triển ở học sinh các kĩ năng sử dụng tiếng Việt (đọc, viết, nghe, nói) để học tập giao tiếp trong môi trường hoạt động của lứa tuổi”. Học và luyện tập các kĩ năng sử dụng tiếng Việt trở thành nội dung cốt lõi của môn Tiếng Việt. Dạy tiếng Việt trong giao tiếp liên quan đến phương pháp dạy học đặc thù của môn học. Mọi hoạt động học tập, luyện kĩ năng và kiến thức tiếng Việt phải được diễn ra trong môi trường giao tiếp. Formatted: Font: 14 pt Formatted II. Nội dung dạy hội thoại ở tiểu học: ... [192] Formatted: Font: 14 pt Formatted 1. Dạy hội thoại: ... [193] Formatted: Font: 14 pt 1.1.Dạy hội thoại là dạy hoat động nói năng: Formatted Hoạt động trước tiên là dạy kĩ năng nghe và nói, trong đó chú trọng rèn cho Formatted: Font: 14 pt học sinh năng lực nghe hiểu, năng lực nói liền mạch theo đề tài, chủ đề nhất định và Formatted: Font: 14 pt đạt được đích giao tiếp. Quá trình rèn luyện năng lực nghe hiểu và nói liền mạch là Formatted ... [194] ... [195] Formatted ... [196] Formatted ... [187] Formatted: Font: 14 pt quá trình tiếp nhận và sản sinh lời nói. Field Code Changed Hoạt động nói năng là một loại hoạt động giao tiếp. Dạy hoạt động nói năng là rèn luyện các kĩ năng giao tiếp, rèn luyện các kĩ năng nói trong các tình huống Formatted: Font: 14 pt Formatted Formatted: Font: 14 pt Vũ Thị Hồng Trường Tiểu học Cát Linh - 17 - ... [188] Sáng kiến kinh nghiệm giao tiếp cụ thể, phù hợp với các nhân tố giao tiếp, với các đề tà và chủ đề hội thoại Formatted và đạt được đích giao tiếp, hội thoại. Formatted: Font: 14 pt 1.2.Dạy hội thoại góp phần phát triển tri thức, nâng cao văn hoá ứng xử Formatted: Font: 14 pt Formatted trong xã hội ... [199] ... [200] Formatted: Justified Formatted: Font: 14 pt Dạy hội thoại là dạy huy động vốn kiến thức đã có và xử lí các thông tin mới Formatted ... [201] tiếp nhận trong hội thoại để tham gia hội thoại làm cho hiểu biết của con người trở nên phong phú, sắc sảo, mở rộng và nâng cao. Formatted: Font: 14 pt Dạy hội thoại là dạy văn hoá ứng xử trong giao tiếp. Formatted ... [202] Formatted: Font: 14 pt 2. Nội dung dạy hội thoại trong chương trình tiếng Việt lớp 5: Formatted Chương trình môn tiếng Việt ở tiểu học năm 2000 đặt mục tiêu “ hình thành ... [203] Formatted: Font: 14 pt Formatted ... [204] và phát triển ở học sinh các kĩ năng sử dụng tiếng Việt (đọc, nói, nghe, viết ) để học tập giao tiếp trong môi trường hoạt động của lứa tuổi. Formatted: Font: 14 pt Xuất phát tự mục tiêu trên mà nội dung dạy tiếng Việt ở tiểu học đã chú trọng Formatted ... [205] đến dạy phát triển lời nói cho học sinh thông qua nội dung dạy hội thoại. Lần đầu tiên, chương trình môn tiếng Việt ở tiểu học đưa hội thoại thành một nội dung học tập. Các chương trình này quy định các kĩ năng cần rèn luyện trong phần nội dung Formatted: Font: 14 pt Formatted Formatted chương trình và mức độ cần đạt được trong phần chuẩn kiến thức và kĩ năng. ... [206] Formatted: Font: 14 pt ... [207] Formatted: Font: 14 pt Chương trình tiếng Việt lớp 5 ở tiểu học ( ban hành năm 2006 ) quy định các Formatted ... [208] Formatted: Font: 14 pt kiến thức và kĩ năng cần học và rèn luyện phục vụ cho dạy hội thoại như sau: Formatted ... [209] Formatted: Font: 14 pt 2.1. Nội dung chương trình: Formatted 2.1.1. Kiến thức tập làm văn: ... [210] Formatted: Font: 14 pt Formatted - Sơ giản về liên kết câu, đoạn văn ... [211] Formatted: Font: 14 pt - Văn miêu tả ( tả cảnh, tả người ) Formatted ... [197] Formatted: Font: 14 pt - Văn bản thông thường: đơn từ, báo cáo thống kê, biên bản, chương trìn hoạt Field Code Changed Formatted: Font: 14 pt động. Formatted Formatted: Font: 14 pt Vũ Thị Hồng Trường Tiểu học Cát Linh - 18 - ... [198] Sáng kiến kinh nghiệm Formatted ... [218] Formatted ... [219] Formatted ... [220] 2.1.2. Kĩ năng: Formatted ... [221] Formatted ... [222] a) Nghe: Formatted ... [223] Formatted ... [224] Formatted ... [225] Formatted ... [226] Formatted ... [227] Formatted ... [228] Formatted ... [229] Formatted ... [230] Formatted ... [231] Formatted ... [232] Formatted ... [233] Formatted ... [234] Formatted ... [235] Formatted ... [236] Formatted ... [237] Formatted ... [238] Formatted ... [239] Formatted ... [240] Formatted ... [241] Formatted ... [242] Formatted ... [243] Formatted ... [244] Formatted ... [245] Formatted ... [246] Formatted ... [247] - Một số quy tắc giao tiếp trong trao đổi, thảo luận. * Nghe và kể lại câu chuyện. Nhận xét về nhân vật trong truyện. * Nghe - thuật lại bản tin, văn bản phổ biến khoa học. * Nghe và tham gia ý kiến trong trao đổi thảo luận. * Nghe - viết chính tả một đoạn văn, đonạ thơ, bài thơ. * Nghe - ghi chép một số thông tin, nhân vật, sự kiện. b) Nói: - Kể lại câu chuyện đã nghe, đã đọc; thuật lại sự việc đã chứng kiến hoặc tham gia. - Trao đổi, thảo luận về đề tài phù hợp với lứa tuổi; bày tỏ ý kiến, thái độ về vấn đề đang trao đổi, thảo luận. - Giới thiệu về lịch sử, văn hoá, các nhân vật tiêu biểu,… của địa phương. 2.2. Chuẩn kiến thức và kĩ năng: Chủ đề Nói: Sử dụng nghi thức lời nói Mức độ cần đạt Biết dùng lời nói phù hợp với quy Xưng hô lịch sự, dùng Formatted ... [249] Formatted ... [250] tắc giao tiếp khi bàn bạc, trình bày ý từ, đặt câu phù hợp với Formatted ... [248] Formatted ... [252] Formatted ... [254] Formatted ... [251] Formatted ... [255] Formatted ... [253] Formatted ... [256] Formatted ... [212] Formatted ... [215] Field Code Changed ... [213] Formatted ... [214] Formatted ... [216] Formatted ... [217] kiến. Biết kể lại một câu chuyện đã nghe, đã đọc; chuyển đổi ngôi kể khi kể Thuật việc, kể chuyện Ghi chú chuyện; thuật lại một việc đã biết hoặc đã tham gia. mục đích nói năng. - Kể câu chuyện đã nghe, đã chứng kiến bằng lời kể, bằng lời của nhân vật trong câu chuyện. - Thuật lại một việc Vũ Thị Hồng Trường Tiểu học Cát Linh - 19 - Sáng kiến kinh nghiệm thành bài có độ dài Formatted khoảng 15 - 20 câu Formatted: Font: 14 pt ... [259] Formatted: Font: 14 pt Biết giải thích để làm rõ vấn đề khi Formatted ... [261] ... [260] Trao đổi, thảo trao đổi ý kiến với bạn bè, thầy cô. Formatted luận Bước đầu biết nêu lí lẽ để bày tỏ sự Formatted: Font: 14 pt khẳng định hoặ phủ định. Formatted: Font: 14 pt Biết giới thiệu thành đoạn hoặc bài Phát biểu, thuyết ngắn về lịch sử, văn hoá, về các trình Formatted ... [263] Formatted ... [262] nhân vật tiểu biểu, … của địa Formatted: Font: 14 pt phương. Formatted: Font: 14 pt Formatted: Font: 14 pt III.Thực trạng của dạy hội thoại trong môn Tiếng Việt lớp 5 ở tiểu học: Qua thực tế giảng dạy, trao đổi với các thầy cô giáo trong các buổi họp Formatted ... [264] Formatted: Font: 14 pt Formatted ... [265] chuyên môn của trường, học hỏi kinh nghiệm các đồng nghiệp tôi nhận thấy hầu hết các giáo viên đều cho rằng nội dung dạy hội thoại trong môn Tiếng việt ở tiểu học nói chung và trong môn Tiếng Việt lớp 5 nói riêng là một nội dung mới, có tầm quan trọng trong việc dạy tiếng cho học sinh theo quan điểm giao tiếp. Tuy nhiên khi giảng dạy những nội dung này, nhất là những bài tập ở phân môn Tập làm văn, do đặc trưng của từng bài nên khi học học sinh còn gặp một số khó khăn trong việc tham gia vào bài học. Cụ thể sẽ nêu trong hệ thống bài tập dạy hội thoại cho học Formatted: Font: 14 pt Formatted sinh. Những bài đầu tiên về hội thoại, sách giáo khoa có đưa ra mẫu. Ví dụ: ... [266] Formatted: Font: 14 pt Bài tập: Hãy đóng vai một trong ba bạn Hùng, Quý, Nam ( trong bài Cái gì Formatted ... [257] Formatted: Font: 14 pt quý nhất ) nêu ý kiến tranh luận bằng cách mở rộng thêm lí lẽ và dẫn chứng để lời Field Code Changed Formatted: Font: 14 pt tranh luận thêm sức thuyết phục. Formatted Formatted: Font: 14 pt Vũ Thị Hồng Trường Tiểu học Cát Linh - 20 - ... [258]