Tài liệu Skkn cách lấy ví dụ trong môn tiếng việt

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm VÒ c¸ch lÊy vÝ dô trong gi¶ng d¹y ph©n m«n tiÕng viÖt ************ I- §Æt vÊn ®Ò. 1. Nh chóng ta ®· biÕt ng«n ng÷ lµ s¶n phÈm cña t duy.Ng«n ng÷ lµ yÕu tè quan träng ®Ó t¹o thµnh v¨n b¶n nãi vµ v¨n b¶n viÕt.Mét t¸c phÈm v¨n ch¬ng cña c¸c nhµ v¨n hay mét bµi viÕt cña häc sinh chØ hay khi ngoµi c¸c thao t¸c thÓ hiÖn kü thuËt, t tëng kh¸c trong ®ã ph¶i nãi tíi c¸c thñ ph¸p nghÖ thuËt ng«n tõ cña ngêi viÕt.§Ó ®¹t ®îc môc ®Ých trªn ph¶i d¹y TiÕng ViÖt cho c¸c thÕ hÖ häc sinh. §Ó d¹y TiÕng ViÖt cho c¸c em ®Çu tiªn ph¶i bµn ®Õn ph¬ng ph¸p d¹y bé m«n nµy. 2. ViÖc d¹y häc ë trêng THCS cßn nhiÒu bÊt cËp + GV cßn lóng tóng khi so¹n vµ d¹y TiÕng ViÖt víi quan niÖm “D¹y TiÕng ViÖt lµ kh«, lµ khã”. Trong khi d¹y TiÕng ViÖt GV cßn “ ng¹i “sö dông ®å dïng d¹y häc nªn HS cßn tiÕp thu mét c¸ch thô ®éng. Tõ ®ã dÉn tíi kÕt qu¶ häc TiÕng ViÖt cña häc sinh h¹n chÕ. Mét sè häc sinh kh«ng thÝch häc giê TiÕng ViÖt. - Kh¶ n¨ng nghe, nãi, ®äc, viÕt h¹n chÕ. - Kh¶ n¨ng vËn dông tõ TiÕng ViÖt cßn yÕu: Sai tõ vùng, sai c©u, diÔn ®¹t vông vÒ... Trong ph¹m vi cã h¹n víi khu©n khæ bµi viÕt cña m×nh, sau ®©y t«i xin tr×nh bµy mét sè vÊn ®Ò chÝnh liªn quan ®Õn viÖc d¹y ph©n m«n TiÕng ViÖt ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ cao trong giê d¹y TiÕng ViÖt. II- Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò 1. Trong ch¬ng tr×nh ph©n m«n TiÕng ViÖt ë cÊp THCS nãi chung vµ s¸ch Ng÷ v¨n 9 nãi riªng, hÇu nh c¸c bµi häc ®Òu cã hÖ thèng ng÷ liÖu kh¸ ®Çy ®ñ, cã thÓ gióp cho gi¸o viªn vµ häc sinh tiÕn hµnh tèt mét tiÕt TiÕng ViÖt. Tõ l©u trong khi gi¶ng d¹y c¸c bµi häc TiÕng ViÖt ®· cã nhiÒu gi¸o viªn m¹nh d¹n lÊy thªm nhiÒu ng÷ liÖu ngoµi SGK ®Ó cung cÊp cho häc sinh, nhng bªn c¹nh ®ã cã nhiÒu gi¸o viªn chØ khai th¸c vÝ dô trong SGK mµ th«i. Cã nhiÒu ý kiÕn cho r»ng gi¸o viªn d¹y ®· qu¸ l¹m dông c¸c ng÷ liÖu ngoµi SGK mµ kh«ng khai th¸c kü c¸c ng÷ liÖu cã s½n trong s¸ch ... Nãi tíi vÊn ®Ò nµy ®· cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau ... v× cã nhiÒu ngêi cho r»ng c¸c vÝ dô trong SGK hÇu hÕt ®· ®îc ngêi biªn so¹n chän läc, tiªu biÓu, chÝnh x¸c vµ khoa häc cho nªn khi gi¶ng d¹y ta chØ cÇn khai th¸c hÕt c¸c vÝ dô trong SGK lµ ®ñ kiÕn thøc cña bµi häc... nhng còng cã ý kiÕn kh¸c lµ, ngoµi viÖc khai th¸c vÝ dô tiªu biÓu trong SGK gi¸o viªn còng cÇn ph¶i lÊy thªm nhiÒu ng÷ liÖu phong phó trong cuéc sèng hµng ngµy ®Ó gióp häc sinh hiÓu s©u h¬n, n©ng cao h¬n kü n¨ng sö dông TiÕng ViÖt v× vÝ dô trong SGK cßn Ýt, cha phong phó. Nãi tíi vÊn ®Ò nµy t«i xin nªu ra mét quan ®iÓm ®Ó c¸c b¹n ®ång nghiÖp tham kh¶o. + NÕu nh ®èi víi häc sinh c¸c khèi 6,7,8 tr×nh ®é hiÓu biÕt cßn non, kh¶ n¨ng sö dông TiÕng ViÖt cßn thÊp, khi gi¶ng gi¸o viªn nªn chó träng khai th¸c s©u c¸c ng÷ liÖu SGK nhng ®èi víi häc sinh kh¸ giái gi¸o viªn còng nªn lÊy thªm c¸c ng÷ liÖu ngoµi SGK ®Ó n©ng cao dÇn kh¶ n¨ng sö dông TiÕng ViÖt cho c¸c em. Nhng còng kh«ng nªn lÊy qu¸ nhiÒu qu¸ l¹m dông. + Cßn ë líp 9 kh¶ n¨ng tiÕp thu vµ sö dông TiÕng ViÖt cña häc sinh ®· ® îc n©ng cao h¬n, hoµn thiÖn h¬n. Trong khi gi¶ng d¹y ngoµi viÖc khai th¸c kü vµ s©u c¸c ng÷ liÖu trong SGK gióp häc sinh n¾m v÷ng néi dung bµi häc, gi¸o viªn còng nªn thêng xuyªn lÊy thªm c¸c ng÷ liÖu ngoµi SGK, c¸c ng÷ liÖu cã trong cuéc sèng thêng gÆp... nhng yªu cÇu gi¸o viªn ph¶i cã sù chuÈn bÞ kü cµng, c¸c ng÷ liÖu ph¶i tiªu biÓu mang tÝnh gi¸o dôc ... cô thÓ ®èi víi bµi häc TiÕng ViÖt trong SGK ng÷ v¨n 9 chóng ta cã thÓ kÕt hîp c¶ ng÷ liÖu cã trong SGK vµ c¸c ng÷ liÖu lÊy thªm nh sau: VD: ë bµi c¸c thµnh phÇn biÖt lËp ( Ng÷ v¨n 9 – tËp 2- TiÕt 1- Trang 18). ë thµnh phÇn t×nh th¸i SGK cã ®a ng÷ liÖu sau: a) Víi lßng mong nhí cña anh, ch¾c anh nghÜ r»ng, con anh sÏ ch¹y x« vµo lßng anh, sÏ «m chÆt lÊy cæ anh. b) Anh quay l¹i nh×n con võa khe khÏ l¾c ®Çu võa cêi. Cã lÏ v× khæ t©m ®Õn nçi kh«ng khãc ®îc nªn anh ph¶i cêi vËy th«i. Vµ SGK yªu cÇu häc sinh x¸c ®Þnh vai trß cña c¸c tõ “ch¾c, cã lÏ” trong c©u. Sau khi cho häc sinh ®äc diÔn c¶m gi¸o viªn híng dÉn häc sinh ph©n tÝch ng÷ liÖu. C©u hái cã thÓ ®a ra nh sau: Em h·y ph©n tÝch cÊu tróc ng÷ ph¸p cña c©u trong hai vÝ dô trªn? Tõ “ch¾c” vµ tõ “cã lÏ” cã tham gia vµo cÊu tróc có ph¸p cña c©u kh«ng? ( Kh«ng tham gia vµo cÊu tróc có ph¸p cña c©u). Tõ “ch¾c” vµ tõ “cã lÏ” ®ãng vai trß g× trong c©u? (ThÓ hiÖn c¸i nh×n cña ngêi nãi ®èi víi sù viÖc trong c©u). Hai tõ Êy thÓ hiÖn nhËn ®Þnh g× cña ngêi nãi ®èi víi sù viÖc trong c©u (“ch¾c” thÓ hiÖn ®é tin cËy cao... ; “cã lÏ” thÓ hiÖn th¸i ®é tin cËy kh«ng ch¾c ch¾n. NÕu bá hai tõ “ch¾c, cã lÏ” ý nghÜa sù viÖc trong c©u cã thay ®æi kh«ng? V× sao? (kh«ng thay ®æi v× hai tõ nµy kh«ng ph¶i lµ th«ng tin sù viÖc cña c©u). Tõ viÖc ph©n tÝch ng÷ liÖu häc sinh thÊy ®îc tõ “ch¾c” vµ tõ “cã lÏ” lµ thµnh phÇn t×nh th¸i. Gi¸o viªn cã thÓ lÊy thªm vÝ dô ngoµi SGK ( trong c¸c v¨n b¶n häc sinh ®· häc) vÒ viÖc sö dông t×nh th¸i. VD1: Ch¶ nhÏ c¸i bän ë lµng ®æ ®èn ®Õn thÕ ®îc VD2: Theo t«i ®äc s¸ch cÇn ph¶i ®äc réng vµ s©u. VD3: Tha c« h×nh nh b¹n Êy bÞ èm ¹. Nh vËy ®èi víi phÇn nµy nÕu ta chØ sö dông c¸c ng÷ liÖu trong SGK th× ta ch a thÓ gióp häc sinh n¾m ®îc t×nh th¸i trong c©u, cã nh÷ng lo¹i kh¸c nhau, cã nh÷ng t¸c dông kh¸c nhau vµ ®«i khi nã diÔn ®¹t rÊt tinh tÕ, gîi cho ngêi ®äc nhiÒu suy ngÉm vµ triÕt lý s©u s¾c. VËy ®Ó n©ng cao kh¾c s©u kiÕn thøc cho häc sinh líp 9 th× ë phÇn nµy gi¸o viªn nªn chuÈn bÞ s½n c¸c ng÷ liÖu... Hay còng trong môc II thµnh phÇn c¶m th¸n (trang 18,19) th× ngoµi c¸c ng÷ liÖu vÒ thµnh phÇn c¶m th¸n mµ SGK ®a ra gi¸o viªn còng cÇn lÊy thªm vÝ dô kh¸c th«ng dông cã trong ®êi sèng, trong th¬ v¨n. Sau ®ã tiÕp tôc lÊy vÝ dô ®Ó ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a thµnh phÇn c¶m th¸n vµ c©u c¶m th¸n. VD: ¬ k×a, c« bÐ nãi hay sao Nhµ cña t«i ai l¹i hái chµo ( Tè H÷u) VD: Than «i! Thêi oanh liÖt nay cßn ®©u? (ThÕ L÷) ( Khi ®Æt sau phÇn c¶m th¸n dÊu ! th× trë thµnh c©u c¶m th¸n) Kh«ng chØ trong c¸c bµi häc mµ trong c¸c tiÕt kiÓm tra gi¸o viªn còng cã thÓ lÊy thªm ng÷ liÖu ë ngoµi SGK ®Ó kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh ... cßn nhiÒu c¸c bµi häc kh¸c vÒ ph©n m«n TiÕng ViÖt trong ch¬ng tr×nh ng÷ v¨n 9 mµ trong ph¹m vi bµi viÕt nµy t«i cha cã ®iÒu kiÖn trao ®æi ... Nh vËy khi gi¶ng d¹y ph©n m«n TiÕng ViÖt líp 9. Ta nªn lÊy thªm c¸c ng÷ liÖu ë ngoµi SGK ®Ó lµm phong phó cho bµi d¹y (Kh«ng nªn qu¸ l¹m dông nhiÒu vÝ dô ngoµi SGK vµ cÇn tr¸nh lÊy ng÷ liÖu mét c¸ch h×nh thøc). §Ó thùc hiÖn ®îc tèt tríc hÕt gi¸o viªn ph¶i cã sù chuÈn bÞ chu ®¸o, ph¶i n¾m v÷ng kiÕn thøc ë phÇn lÊy thªm ®Ó chñ ®éng trong khi híng dÉn häc sinh t×m hiÓu. Mét giê d¹y TiÕng ViÖt thµnh c«ng lµ mét giê kh«ng chØ cung cÊp cho häc sinh n¾m v÷ng nh÷ng néi dung kiÕn thøc cã trong SGK mµ cßn gióp häc sinh n©ng cao kü n¨ng sö dông TiÕng ViÖt v× “ Häc ph¶i ®i ®«i víi hµnh”; häc ®Ó sèng, ®Ó lµm ngêi, ®Ó lµm viÖc th× viÖc häc Êy míi thùc sù cã ý nghÜa. * Kinh nghiÖm rót ra: Trªn ®©y lµ mét sè quan ®iÓm d¹y häc tÝch cùc cña t«i nh»m phôc vô cho viÖc ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc theo híng tÝch hîp. T«i ®· ¸p dông trong thùc tÕ gi¶ng d¹y. Song t«i còng lu«n ý thøc ®îc viÖc vËn dông linh ho¹t c¸c biÖn ph¸p, ph¬ng ph¸p d¹y häc sao cho phï hîp víi tõng ®¬n vÞ kiÕn thøc nh»m kh¬i dËy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh trong viÖc tiÕp nhËn kiÕn thøc. T«i ®· kh«ng nh÷ng ®em ®Õn cho häc sinh kiÕn thøc mµ cßn t¹o thªm niÒm høng thó say mª häc tËp gióp c¸c em lÜnh héi, s¸ng t¹o nh÷ng vÊn ®Ò bæ Ých khi kh¸m ph¸ kho tµng tri thøc cña con ngêi. III – KÕt thóc vÊn ®Ò Trªn ®©y lµ kinh nghiÖm nhá t«i tù rót ra trong ho¹t ®éng d¹y m«n Ng÷ v¨n nãi chung, ph©n m«n TiÕng ViÖt nãi riªng. Víi thêi gian cã h¹n bµi viÕt cßn nhiÒu thiÕu sãt t«i rÊt mong c¸c b¹n ®ång nghiÖp gãp ý bæ sung ®Ó ph¸t huy tiÒm n¨ng cña häc sinh trong chÆng ®êng ®Çy khã kh¨n nhng cao quý cña nghÒ nhµ gi¸o. Liªm H¶i, ngµy 06 th¸ng 12 n¨m 2006 Ngêi viÕt TrÇn ThÞ TuyÕt