Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Trung học cơ sở Skkn cách dạy tốt bài thơ viếng lăng bác...

Tài liệu Skkn cách dạy tốt bài thơ viếng lăng bác

.DOCX
21
116
113

Mô tả:

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CÁCH DẠY TỐT BÀI THƠ VIẾNG LĂNG BÁC A. ĐẶT VẤN ĐỀ: I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI: Ngữ văn là một môn học thuộc nhóm khoa học xã hội, có tầm quan trọng rất lớn trong việc giáo dục tư tưởng, quan điểm, tình cảm cho học sinh. Đây cũng là môn học góp phần hình thành nên những kiến thức cơ bản và quan trọng về hình thành nhân cách con người, chuẩn bị cho các em một hành trang để bước vào đời hoặc học lên những bậc học cao hơn. Đó cũng chính là chiếc chìa khóa mở cửa cho tương lai. Nhận thức được tầm quan trọng của việc dạy - học môn Ngữ văn nói chung và Ngữ văn lớp 9 nói riêng, đồng thời phát huy cao hơn nữa hiệu quả trong giảng dạy theo tinh thần đổi mới sách giáo khoa và quan điểm tích hợp là vấn đề cần được quan tâm nhất hiện nay. Bởi tích hợp là một xu thế phổ biến trong dạy học hiện đại, là một khái niệm rộng, ở mỗi lĩnh vực khoa học khác nhau cũng được hiểu và ứng dụng khác nhau. Trong dạy học, tích hợp được hiểu là sự phối kết hợp các tri thức một số môn học có những nét chính, tương đồng vào một lĩnh vực chung, thường là quanh những chủ đề, những kiến thức nguồn. Dạy học theo hướng tích hợp liên môn và khai thác văn bản dựa vào đặc trưng thể loại là phương pháp đồng thời là nguyên tắc của bộ môn ngữ văn ở chương trình Trung học cơ sở. Là một giáo viên giảng dạy môn ngữ văn, tôi nhận thấy tính ưu việt của phương pháp này hơn hẳn phương pháp trước đây. Tính ưu việt của phương pháp thể hiện rõ qua thái độ, niềm say mê, kết qua tiếp nhận của học sinh qua bài học. Người học chỉ chiếm lĩnh tri thức, kĩ năng đọchiểu các kiểu văn bản thuộc các thể loại văn học mà còn có khả năng tạo lập văn bản, hiểu thêm nhiều kiến thức về cuộc sống, lịch sử, địa lí… Với vấn đề đặt ra như trên, tôi chọn đề tài: “ Cách dạy tốt bài thơ Viếng lăng Bác”. II. MỤC ĐÍCH, NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU: 1. Mục đích Để dạy học Ngữ văn thật hấp dẫn, cuốn hút học sinh, phát huy được tối đa tính tích cực, chủ động, sáng tạo của các em, tạo cho các em niềm say mê khi học tập bộ môn. Dạy học tích hợp có mục đích xây dựng và phát triển năng lực toàn diện cho học sinh giúp học sinh vận dụng và huy động kiến thức của các 1 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CÁCH DẠY TỐT BÀI THƠ VIẾNG LĂNG BÁC môn học khác nhau để giải quyết các tình huống thực tiễn; tăng cường khả năng tự học, tự nghiên cứu của học sinh... 2. Nhiệm vụ: Qua nghiên cứu, khảo sát thực trạng dạy học Ngữ văn ở nhà trường phổ thông nói chung và dạy học Ngữ văn ở khối lớp 9 nói riêng, cần phải nhanh chóng đưa cách dạy tích hợp liên môn vào nhà trường để phát huy nâng cao hiệu quả chất lượng giờ dạy. Từ đó tìm các giải pháp, nêu phương án, đề xuất, kiến nghị nhằm giúp học sinh chủ động tiếp thu được nhiều kiến thức liên môn, phát huy tính tích cực chủ động của các em. III. ĐỐI TƯỢNG, THỜI GIAN, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU: 1. Đối tượng nghiên cứu: - Chương trình môn Ngữ văn trường THCS, môn Ngữ văn 9 nói chung và tiết 117 bài thơ: Viếng lăng Bác (Viễn Phương) nói riêng. - Kiến thức liên môn : Ngữ văn, Lịch sử, Giáo dục công dân, Âm nhạc, Địa lí. - Phương pháp dạy học Ngữ văn - Giáo viên giảng dạy Ngữ văn - học sinh lớp 9 2. Thời gian nghiên cứu: Bắt đầu thực hiện từ tháng 09 năm 2015 đến đầu tháng 5 năm 2016 3. Phương pháp nghiên cứu: - Phương pháp điều tra, khảo sát thực tế: Dự giờ, thăm lớp, khảo sát tình hình dạy và học ngữ văn ở lớp, trường và một số trường khác - Trên sách báo, các phương tiện thông tin đại chúng - Phương pháp so sánh, đối chiếu - Phương pháp thực nghiệm sư phạm - Phương pháp phân tích, tổng hợp, đánh giá kết quả điều tra IV. DỰ BÁO VÀ TÍNH MỚI CỦA ĐỀ TÀI: 1. Dự báo của đề tài: 2 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CÁCH DẠY TỐT BÀI THƠ VIẾNG LĂNG BÁC Đề tài được đưa ra nhằm thực hiện theo chủ trương đổi mới chương trình dạy học mà Bộ GD&ĐT đã đề Công văn số 5555/BGDĐ-GDTrH ngày 08 tháng 10 năm 2014 về việc hướng dẫn sinh hoạt chuyên môn về đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá; tổ chức và quản lí các hoạt động chuyên môn của trường trung học/trung tâm giáo dục thường xuyên qua mạng; các công văn hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ giáo dục trung học hằng năm. Theo đó, thay cho việc dạy học đang được thực hiện theo từng bài/tiết trong sách giáo khoa như hiện nay, các tổ/nhóm chuyên môn căn cứ vào chương trình và sách giáo khoa hiện hành, lựa chọn nội dung để xây dựng các chủ đề dạy học trong mỗi môn học và các chủ đề tích hợp liên môn phù hợp với việc sử dụng phương pháp dạy học tích cực trong điều kiện thực tế của nhà trường. Trên cơ sở rà soát chuẩn kiến thức, kĩ năng, thái độ theo chương trình hiện hành và các hoạt động học dự kiến sẽ tổ chức cho học sinh theo phương pháp dạy học tích cực, xác định các năng lực và phẩm chất có thể hình thành cho học sinh trong mỗi chuyên đề đã xây dựng ra từ năm học 2014. Đề tài góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả của việc dạy học môn Ngữ văn ở trường THCS. 2. Tính mới của đề tài: Với sáng kiến này được thực hiện theo chủ đề dạy học tích hợp theo hướng đổi mới kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực học sinh mà Bộ GD&ĐT đề ra năm học 2014. Bản thân tôi thấy khả năng vận dụng đề tài trong việc góp phần đổi mới phương pháp dạy học đạt hiệu quả cao. Trong tương lai gần việc dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn sẽ thay thế cho cách dạy học trước đây, cho nên khả năng phổ biến và nhân rộng của sáng kiến sẽ được đánh giá cao. Bản thân tôi sẽ áp dụng sáng kiến này thường xuyên trong quá trình giảng dạy và báo cáo chuyên đề hàng năm đến các đồng chí giáo viên trong nhà trường. B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. CƠ SỞ LÝ LUẬN: Xây dựng kế hoạch dạy học theo hướng tích hợp đó là một trong những nội dung trọng tâm Bộ GD-ĐT yêu cầu trong hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ giáo dục trung học cơ sở. Dạy học theo hướng tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục đã trở thành xu thế trong việc xác định nội dung dạy học trong 3 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CÁCH DẠY TỐT BÀI THƠ VIẾNG LĂNG BÁC nhà trường phổ thông và trong chương trình xây dựng môn học. Quan điểm tích hợp được xây dựng trên cơ sở những quan niệm tích cực về quá trình học tập và quá trình dạy học. Trong quá trình học tập, học sinh có thể lần lượt học những môn học khác nhau, những phần khác nhau trong mỗi môn học nhưng học sinh phải biết đặt các khái niệm đã học trong những mối quan hệ hệ thống trong phạm vi từng môn học cũng như giã các môn học khác nhau. Thông tin càng đa dạng, phong phú thì tính hệ thống phải càng cao, có như vậy thì các em mới thực sự làm chủ được kiến thức và mới vận dụng được kiến thức đã học khi phải đương đầu với một tình huống thách thức, bất ngờ, chưa từng gặp. Phương pháp dạy học theo hướng tích hợp là lồng ghép nội dung tích hợp vào các bài dạy, tùy theo từng môn học mà lồng ghép tích hợp ở các mức độ như liên hệ, lồng ghép bộ phận, toàn phần, ... từ đó giáo dục và rèn kĩ năng sống, giá trị sống cho học sinh với các hình thưc tích hợp: Tích hợp ngang, tích hợp dọc, tích hợp liên môn Dạy học tích hợp liên môn là một trong những nguyên tắc quan trọng trong dạy học, đây được coi là một quan niệm dạy học hiện đại, nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục. Đây là quan điểm tích hợp mở rộng kiến thức trong bài học Ngữ văn với các kiến thức của các bộ môn khoa học tự nhiên- khoa học xã hôị của các nghành khoa học, nghệ thuật khác với các kiến thức đời sống mà học sinh tích lũy được từ cuộc sống cộng đồng, qua đó làm giàu thêm vốn hiểu biết và phát triển nhân cách cho học sinh. Dạy học tích hợp liên môn Ngữ văn là hình thức liên kết kiến thức giao thoa với môn Ngữ văn như Lịch sử, Địa lí, Giáo dục công dân, Âm nhạc. Rèn luyện kĩ năng sống ,giáo dục bảo vệ di sản văn hóa địa phương... để học sinh tiếp thu kiên thức, biết vân dụng vào cuộc sống và ngược lại từ cuộc sống để giải quyết vấn đề liên quan đến môn học... Tích hợp liên môn chính là sự lồng ghép, sự kết hợp những nội dung các môn học theo những cách khác nhau. Quan điểm tích hợp được thực hiện rất đa dạng, phong phú. Nó có thể tồn tại không chỉ ở mức độ, như là tích hợp trong nội bộ môn học, tích hợp đa môn… mà còn có thể thực hiện một cách linh hoạt đối với các mức độ tích hợp. 4 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CÁCH DẠY TỐT BÀI THƠ VIẾNG LĂNG BÁC Trong Khoa học xã hội, việc tích hợp các môn như Văn học, Lịch sử, Địa lí, Giáo dục công dân, Âm nhạc… để rồi từ môn học này, học sinh có thể hiểu thêm về kiến thức về các bộ môn khác, làm cho qua trình học tập có ý nghĩa; sử dụng kiến thức trong tình huống; lập mối liên hệ giữa các khái niệm đã học; các kiến thức gắn liền với kinh nghiệm sống của học sinh; có điều kiện phát triển kỹ năng chuyên môn. II. CƠ SỞ THỰC TIỄN: Thực tiễn đã chứng tỏ rằng, việc thực hiện quan điểm tích hợp trong giáo dục và dạy học sẽ giúp phát triển những năng lực giải quyết những vấn đề phức tạp và làm cho việc học tập trở nên có ý nghĩa hơn đối với học sinh so với việc các môn học, các mặt giáo dục được thực hiện riêng rẽ. Tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục nhằm nâng cao năng lực của người học, giúp đào tạo những con người có đầy đủ phẩm chất và năng lực để giải quyết các vấn đề của cuộc sống hiện đại. Bằng cách gắn học tập với cuộc sống hàng ngày, trong quan hệ với các tình huống cụ thể mà học sinh sẽ gặp sau này, hòa nhập thế giới học đường với thế giới cuộc sống. Cái cốt yếu là những năng lực cơ bản cần cho học sinh vận dụng vào xử lí những tình huống có ý nghĩa trong cuộc sống, hoặc đặt cơ sở không thể thiếu cho quá trình học tập tiếp theo. Thay vì tham nhồi nhét cho học sinh nhiều kiến thức lí thuyết đủ loại, dạy học tích hợp chú trọng tập dượt cho học sinh vận dụng các kiến thức kĩ năng học được vào các tình huống thực tế, có ích cho cuộc sống sau này làm công dân, làm người lao động, làm cha mẹ, có năng lực sống tự lập. Dạy học tích hợp là quá trình dạy học trong đó giáo viên tổ chức để học sinh huy động nội dung, kiến thức, kĩ năng thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau nhằm giải quyết các nhiệm vụ học tập, thông qua đó lại hình thành những kiến thức, kĩ năng mới, từ đó phát triển được những năng lực cần thiết. Từ trước tới nay, việc dạy học tích hợp kiến thức liên môn đã được sử dụng nhưng không phải giáo viên nào cũng đạt được hiệu quả như mong muốn. Môn Ngữ văn trước hết là một môn học thuộc nhóm khoa học xã hội, điều đó nói lên tầm quan trọng của nó trong việc giáo dục quan điểm, tư tưởng, tình cảm cho học sinh. Môn Ngữ văn còn là một môn học thuộc nhóm công cụ. Điều đó nói lên mối quan hệ giữa Ngữ văn và các môn khác. Học môn Ngữ văn sẽ có tác động tích cực đến kết quả học tập các môn khác và các môn khác cũng góp 5 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CÁCH DẠY TỐT BÀI THƠ VIẾNG LĂNG BÁC phần giúp học tốt môn Ngữ văn. Cho nên tự nó cũng toát nên yêu cầu tăng cường tính thực hành giảm lý thuyết gắn với đời sống. Khi dạy văn bản “Viếng lăng Bác”, giáo viên bằng kiến thức, bằng năng lực sư phạm, bằng những phương pháp dạy học phù hợp, đa dạng, tích cực, hình thành cho học sinh những kiến thức, kỹ năng, thái độ, những bài học sâu sắc trước hết là kiến thức văn học, đồng thời của nhiều môn học khác như: Lịch sử, Địa lý; Giáo dục công dân; Mỹ thuật; Âm nhạc… Trên thực tế của quá trình dạy học, tôi có thể đưa học sinh đến những miền kiến thức, bài học, kỹ năng liên văn bản. Tôi đưa ra sáng kiến dạy văn bản “Viếng lăng Bác” của Viễn Phương theo hướng tích hợp liên môn với mong muốn được góp phần nâng cao chất lượng dạy học, đưa nền giáo dục Việt Nam tiến lên hiện đại, có thể hoà nhập với nền giáo dục thế giới. Tôi cũng hi vọng rằng, với đề tài này sẽ là một kinh nghiệm nhỏ đóng góp vào việc xây dựng và biên soạn chương trình, sách giáo khoa của Bộ giáo dục và Đào tạo Việt Nam. Trong quá trình thực hiện tiết dạy, ngoài kiến thức chính là văn học với việc tìm ra nét đặc sắc về nghệ thuật của tác phẩm và giúp các em cảm nhận được niềm xúc cảm chân thành, tha thiết của người con miền Nam đối với Bác Hồ kính yêu. Trong bài thơ, tôi còn tích hợp môn Lịch sử trong khi giới thiệu hoàn cảnh ra đời, giới thiệu di tích lịch sử lăng Bác, kết hợp kiến thức Giáo dục công dân đó chính là học sinh hiểu thêm về Bác, về tư tưởng của Bác, về vẻ đẹp và công lao to lớn của Bác với dân tộc Việt Nam. Các em có ý thức hơn trong việc tu dưỡng rèn luyện đạo đức theo tấm gương Bác Hồ. Tích hợp Âm nhạc ở phần củng cố để học sinh cảm nhận được cảm xúc, nhạc điệu của bài thơ tha thiết chân thành, lắng đọng, cảm động qua bài hát "Viếng lăng Bác". Từ tiết dạy, có thể khẳng định thêm về mặt lý luận dạy học: Muốn đổi mới phương pháp dạy học thì phải vận dụng sáng tạo các phương pháp dạy học nhằm khơi dậy hứng thú của học sinh trong quá trình tiếp nhận kiến thức. Từ tiết dạy, cũng giúp học sinh hiểu rằng, học văn không chỉ tìm hiểu đơn thuần từ câu chữ trên văn bản, phải biết khai thác, vận dụng kiến thức để hiểu rằng “trong thơ có hoạ” (thi trung hữu hoạ), “trong thơ có nhạc” và học văn là học làm người," văn học là nhân học". III. PHƯƠNG PHÁP DẠY TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG BÀI VIẾNG LĂNG BÁC: 6 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CÁCH DẠY TỐT BÀI THƠ VIẾNG LĂNG BÁC Trong quá trình giảng dạy bài học này năm trước, khi dạy xong văn bản lớp 9 tôi thấy giờ dạy của mình chưa thỏa mãn, giờ dạy kết quả chưa cao, không cuốn hút được học sinh. Học sinh hiểu kiến thức ở mức độ chưa cao, phần lớn các em mới chỉ nắm được nội dung bài thơ, mà kiến thức các môn học khác chưa nắm được, đa phần các em chưa hứng thú với môn học Tôi đã ra một bài kiểm tra để xem học sinh cảm nhận về tác phẩm như thế nào, kết quả thu được như sau: Lớp Số lượng Điểm từ 810 Điểm từ 7-8 Điểm từ 5-6 Điểm dưới 5 9A 30 0 3 (10%) 14(47%) 13(43%) 9B 30 0 2 (7%) 16(53%) 12(40%) Với kết quả không mấy khả quan như vậy tôi mạnh dạn dạy bài này theo cách vận dụng kiến thức liên môn như sau: Tiết 117: VIẾNG LĂNG BÁC Viễn Phương Công việc đầu tiên giáo viên phải xác định đúng mục tiêu cần đạt của bài dạy A –MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: 1-Kiến thức: - Cảm nhận được niềm xúc động thiêng liêng, tấm lòng tha thiết thành kính, vừa tự hào vừa đau xót của tác giả từ miền Nam vừa được giải phóng ra viếng lăng Bác. - Thấy được những đặc điểm nghệ thuật của bài thơ: Giọng điệu trang trọng và tha thiết phù hợp với tâm trạng và cảm xúc, nhiều hình ảnh ẩn dụ có giá trị súc tích và gợi cảm. Lời thơ dung dị mà cô đúc, giàu cảm xúc mà lắng đọng. - Giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn văn bản qua viêc tích hợp lồng ghép các môn học như: lịch sử, giáo dục công dân, âm nhạc, địa lí. Cụ thể: *Lịch sử: Giúp học sinh hiểu thêm về sự kiện ngày Bác Hồ ra đi và di tích lich sử lăng Bác. 7 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CÁCH DẠY TỐT BÀI THƠ VIẾNG LĂNG BÁC *Giáo dục công dân: Khơi dậy niềm tự hào, biết ơn, kính trọng Bác Hồ- lãnh tụ vĩ đại của dân tộc, để từ đó giáo dục học sinh học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. *Địa lí: Học sinh hiểu thêm về vị trí địa lí lăng Bác Hồ - để học sinh có dịp đến thăm. *Âm nhạc: Giúp học sinh cảm nhận được lời ca, giai điệu mượt mà đằm thắm, cảm động , sâu lắng qua bài hát "Viếng lăng Bác" (Phổ nhạc Hoàng Hiệp, thơ Viễn Phương, Ca sĩ Bảo Yến.) 2. Kĩ năng: - Đọc diễn cảm một bài thơ hiện đại. - Bao quát toàn bộ tác phẩm, thấy được mạch cảm xúc trong bài thơ. - Tìm hiểu một số chi tiết nghệ thuật tiêu biểu, từ đó thấy được giá trị nghệ thuật của chúng trong bài thơ. - Giúp học sinh nắm được và vận dụng kiến thúc liên môn để hiểu được vẻ đẹp của tác phẩm. 3. Thái độ: - Giáo dục ý thức tình cảm, lòng biết ơn Chủ Tịch Hồ chí Minh và các anh hùng đã hi sinh, nhân thức đúng đăn sâu sắc tư tưởng Bác Hồ. B. CHUẨN BỊ: Giáo viên: - Phần mềm dạy học( Powerpoint ) - Tư liệu kiến thức liên môn - Bài hát "Viếng lăng Bác" (Phổ nhạc Hoàng Hiệp, thơ Viễn Phương, Ca sĩ Bảo Yến.), Bác Hồ một tình yêu bao la”( Nhạc và lời Thuận Yến) Học sinh: - Chuẩn bị bài mới C. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY: 1. Ổn định tổ chức: 2. Kiểm tra bài cũ : Đọc thuộc lòng bài thơ “ Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải và nêu cảm nhận chung về bài thơ? 3 . Bài mới: 8 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CÁCH DẠY TỐT BÀI THƠ VIẾNG LĂNG BÁC - Giáo viên giới thiệu: Các em hãy cùng xem một đoạn video clip: (Mở băng “Bác Hồ một tình yêu bao la”) ( Nhạc và lời Thuận Yến ) Có lẽ hơn một thế kỉ qua những vần thơ hay nhất, đẹp nhất, những lời ngợi ca thành kính nhất của tất cả các nghệ sĩ đều dành cho Bác Hồ kính yêu của chúng ta-Người là hiện thân của đất trời hoa trái cho mãi muôn đời sau. Người mất đi là một tổn thất vô cùng to lớn của dân tộc ta và cho cả nhân loại .Vẫn nằm trong mạch cảm xúc ấy nhà thơ Viễn Phương đã rất thành công với bài thơ “Viếng Lăng Bác” bởi đã nói lên được tất cả cảm xúc của người dân Việt Nam đối với Bác Hồ kính yêu. Tiết học hôm nay chúng ta cùng đi tìm hiểu về bài thơ Hoạt động của giáo viên và học sinh Kiến thức cần đạt I, ĐỌC- TÌM HỂUCHUNG Giáo viên chiếu chân dung Viễn Phương Học sinh quan sát chân dung Giáo viên: Em hãy nêu những nét 1/Tác giả chính nhà thơ Viễn Phương? - Viễn Phương ( 1928- 2005, Phan Thanh Viễn), quê An Giang, ông là một trong những cây bút xuất hiện sớm nhất của lực lượng văn nghệ giải phóng miền Nam thời chống Mĩ. Giáo viên: Đặc điểm thơ Viễn - Thơ Viễn Phương thường nhỏ nhẹ, Phương và các tác phẩm chính của giàu tình cảm và chất mơ mộng, ngay ông ? cả trong hoàn cảnh chiến đấu ác liệt ở chiến trường. 9 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CÁCH DẠY TỐT BÀI THƠ VIẾNG LĂNG BÁC - Tác phẩm tiêu biểu: Mắt sáng học trò, Như mây mùa xuân, , Phù sa quê mẹ,… Giáo viên: Em hãy nêu hoàn cảnh 2. Tác phẩm: sáng tác bài thơ? - Khi cuộc kháng chiến chống Mĩ kết Giáo viên: Tích hợp với môn lịch sử trình chiếu phim tư liệu cảnh trước thúc thắng lợi, đất nước thống nhất, 1976 lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng lúc Bác ra đi. vừa khánh thành. Viễn Phương ra thăm (Xem lại năm Bác mất) 2/9/1945 Miền Bắc vào lăng viếng Bác Hồ. Bài Bác Hồ đã ra đi, không được tiễn đưa thơ được sáng tác trong dịp đó. Bác trước lúc đi xa để rồi 7 năm sau ngày đất nước được thống nhất, cũng Sáng tác 1976, in trong tập “ Như mây là lúc công trình Lăng chủ tịch Hồ Chí mùa xuân”. Minh vừa được khánh thành, hoà trong dòng người với nỗi nhớ tiếc khôn nguôi, nhà thơ Viễn Phương đã nói hộ nhân dân miền Nam nói riêng và cả dân tộc Việt Nam nói chung nỗi niềm thành kính ấy qua bài thơ: Giáo viên: Em biết gì Lăng chủ tịch Hồ Chí Minh? Giáo viên: Trình chiếu tranh lăng Bác? Đây là những hình ảnh về Lăng Chủ Tịch Hồ Chí Minh - nơi đặt thi hài của Người. Lăng thuộc khu di tích lịch sử văn hoá Ba Đình trên địa bàn quận Ba Đình - thành phố Hà Nội - nơi HCM đã chủ trì các cuộc mít tinh lớn và đọc bản tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hoà. Lăng khởi công ngày 2/9/1973 và khánh thành 29/8/1975. Lăng Chủ Tịch Hồ Chí Minh được đánh giá là một trong những công trình độc đáo nhất thế giới. Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh hay còn gọi là Lăng Bác, Lăng Bác Hồ, Lăng Hồ Chủ Tịch, 10 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CÁCH DẠY TỐT BÀI THƠ VIẾNG LĂNG BÁC Lăng Hồ Chí Minh , nơi Bác Hồ đã chủ trì các cuộc mít tinh lớn và đọc bản tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hoà. Lăng được xây theo kiến trúc nguyên bản Lăng Lê-nin. Nhà thơ Viễn Phương đã cùng những người con ưu tú của đất Miền Nam thành đồng Tổ Quốc ra thủ đô Hà Nội viếng lăng Bác. Giáo viên: Chiếu bài thơ. 3. Đọc- tìm hiểu chung về bài thơ Giáo viên nêu Yêu cầu đọc: giọng nhỏ nhẹ, thành kính, dạt dào cảm xúc, đoạn cuối tha thiết. Chú ý nhấn mạnh điệp từ, điệp ngữ a. Đọc Học sinh đọc theo yêu cầu - nhận xét Giáo viên: Nhìn vào hình thức, em b. Thể thơ: 8 chữ cho biết bài thơ được sáng tác theo thể thơ nào? Giáo viên: Cảm xúc bao trùm của c.Mạch cảm xúc bài thơ: tác giả trong bài là gì? - Niềm xúc động thiêng liêng thành kính, lòng biết ơn, tự hào, pha lẫn xót đau khi Giáo viên: Mạch cảm xúc, tâm tác giả từ miền Nam ra viếng lăng Bác. trạng của nhà thơ được diễn tả theo - Mạch cảm xúc theo trình tự của chuyến trình tự nào? hành trình vào thăm lăng Bác. Mở đầu là cảnh bên ngoài lăng với hình ảnh hàng tre, tiếp đó là cảm xúc trước dòng người bất tận ngày ngày vào lăng viếng Bác và cảm xúc suy nghĩ về Bác. Cuối cùng là niềm mong ước thiết tha được ở lại mãi bên lăng Bác Giáo viên: Chiếu bố cục học sinh d. Bố cục: quan sát - Bài thơ có thể chia làm ba phần: 11 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CÁCH DẠY TỐT BÀI THƠ VIẾNG LĂNG BÁC + Khổ 1: Cảm xúc của tác giả khi đứng Giáo viên: Em có nhận xét gì về bố trước lăng cục của bài thơ? + Khổ 2 - 3: Cảm xúc của tác giả khi vào trong lăng + Khổ 4: Ước nguyện của nhà thơ. (Cảm xúc của tác giả khi rời lăng) -> Bố cục đơn giản, tự nhiên mà hợp lý. Giáo viên: Chiếu khổ thơ 1,2-> II. đọc-hiểu văn bản: Học sinh đọc 1. Cảm xúc khi ở ngoài lăng: Giáo viên: Đến thăm lăng Bác tác - Xưng “con” gọi “Bác” => Đại từ chỉ giả đó xưng hô như thế nào? mối quan hệ gần gũi, thân mật, ruột thịt. Giáo viên: Cách xưng hô như vậy Đó là tình cảm của đứa con xa với người cha muôn vàn kính yêu của dân tộc. thể hiện tình cảm gì? Giáo viên: Điều này còn được thể hiện trong một số bài hát: "Miền Trung nhớ Bác", "Bến nhà Rồng". Học sinh quan sát nhan đề bài thơ - Từ “thăm” thay cho từ “viếng”: Giảm với câu thơ đầu của bài thơ? Cách nhẹ đau thương nói tránh - khẳng định Bác chuyển đổi động từ “viếng” sang còn sống mãi. “thăm” cho thấy điều gì?( Học sinh giải nghĩa từ thăm và từ viếng để hiểu dụng ý của tác giả. (Viếng: chia buồn với thân nhân người đó mất- Thăm : là gặp gỡ trò chuyện với người đang sống. ) Giáo viên: Có thể nói tình cảm giữa nhân dân miền Nam với Bác Hồ luôn là tình cảm ruột thịt nhớ thương sâu nặng “Bác nhớ miền Nam nỗi nhớ nhà. Miền Nam mong bác nỗi mong cha” và giờ đây miền Nam được giải phóng thì Bác đã không còn, vì thế tấm lòng người con đến thăm cha là sự thành kính xúc 12 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CÁCH DẠY TỐT BÀI THƠ VIẾNG LĂNG BÁC động nghẹn ngào được thể hiện qua cách xưng hô con - Bác Giáo viên: Khi đến trước lăng Bác, - Hình ảnh hàng tre hình ảnh đầu tiên mà tác giả nhìn thấy đó là hình ảnh nào? Giáo viên: Các em ạ! Trong quá trình xây lăng nhân dân ta đã đưa các loài cây từ khắp mọi miền đất nước về trồng quanh nơi yên nghỉ của Bác tạo một không gian xanh mát phù hợp cảnh quan kiến trúc : hai bên cạnh cửa chính là hai cây hoa đại màu hồng, phía trước và sau có 79 cây vạn tuế tượng trưng cho 79 năm trong cuộc đời hoạt động của Bác, Hai bên phía Nam và Bắc là hai rặng tre xanh tốt lấy giống từ Cao Bằng… Giáo viên: Hình ảnh hàng tre nghĩa gì? có ý - Hình ảnh quen thuộc của làng quê, đất nước Việt Nam, biểu tượng của Giáo viên: Là biểu tượng của dân tộc dân tộc Việt Nam Việt Nam ta còn bắt gặp qua những tác phẩm nào đã học? Với phẩm chất gì? Học sinh Tre Việt Nam (Nguyễn Duy) Cây tre Việt Nam (Thép Mới) - Phẩm chất thuỷ chung, hi sinh,đoàn kết, đùm bọc che chở, kiên cường , dũng cảm … Giáo viên: Hàng tre trong bài được tác giả miêu tả như thế nào? - Hàng tre bát ngát Xanh xanh Việt Nam. Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng Giáo viên: Biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng ở dây ? -> Ẩn dụ, từ láy, tượng trưng, nhân Giáo viên: Với cách dùng từ láy, nhân hoá thành ngữ: hoá, thành ngữ, ẩn dụ, tượng trưng đã -> Biểu tượng cho sức sống bền bỉ, khắc sâu thêm phẩm chất gì của con kiên cường, bất khuất của dân tộc việt người Việt Nam? Nam. Giáo viên: Tích hợp với môn giáo dục công dân. Trình chiếu hình ảnh hàng tre: dùng hình ảnh cây tre tượng trưng cho sức sống bền bỉ, kiên cường bất 13 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CÁCH DẠY TỐT BÀI THƠ VIẾNG LĂNG BÁC khuất, luôn vững vàng vượt qua mọi phong ba bão tố của con người Việt Nam, dân tộc Việt Nam cũng như Bác Hồ của chúng ta suốt đời sống giản dị nhưng kiên cường tranh đấu vì độc lập tự do cho dân tộc. Hình ảnh hàng tre thể hiện lòng biết ơn, tôn kính, trang nghiêm. Dường như dân tộc Việt Nam quần tụ quanh Bác. Từ đó giúp học sinh có lòng biết ơn sâu sắc đối với Bác Hồ kính yêu. Giáo viên: Đứng trước lăng Bác nhà thơ tiếp tục có những dòng cảm xúc nào (ở khổ thơ thứ hai)? Giáo viên: Các em hãy suy nghĩ và tìm - Ẩn dụ : Mặt trời cho cô các biện pháp nghệ thuật được Tràng hoa tác giả sử dụng trong khổ thơ này? - Hoán dụ: 79 mùa xuân Giáo viên: Hình ảnh mặt trời Trong câu - Điệp ngữ: Ngày ngày thơ thứ nhất có ý nghĩa gì? Động từ : dâng + “Mặt trời đi qua trên lăng” là mặt Giáo viên: Ý nghĩa của hình ảnh “mặt trời thực, mặt trời của thiên nhiên vũ trời” thứ hai là gì? trụ mang lại ánh sáng sự sống cho Học sinh thảo luận đưa ra ý kiến muôn loài Giáo viên b×nh thªm: Mặt trời là ánh => Nghệ thuật ẩn dụ : sáng của sự sống vĩ đại lớn lao. Bác - So sánh ngầm Bác với mặt trời, ca được ví như mặt trời soi đường chỉ lối ngợi sự vĩ đại, công lao trời biển của cho dân tộc Việt Nam quét mù sương Bác đối với dân tộc. của những năm dài nô lệ, mang lại cuộc sống ấm no cho nhân dân, cho dân tộc. - Bác cũng như vầng mặt trời soi Hình ảnh đó thể hiện lòng tôn kính và đường chỉ lối cho dân tộc, đem lại biết ơn, đồng thời gợi nên sự cao cả vĩ cuộc sống ấm no hạnh phúc cho nhân dân đại, lớn lao của Bác Lời thơ: “Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ Kết tràng hoa dâng bẩy mươi chín mùa 14 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CÁCH DẠY TỐT BÀI THƠ VIẾNG LĂNG BÁC xuân” - Bác cũng trường tồn vĩnh hằng như mặt trời không bao giờ mất Gợi lên một cảnh tượng như thế nào? Giáo viên: Cßn biÖn ph¸p ho¸n dô 79 - Ẩn dụ: tràng hoa->dòng người đến viếng Bác đi trong một không gian mïa xu©n nãi lªn ®iÒu g×? đặc biệt, đó là đi trong tình thương nỗi nhớ. Kết những tấm lòng thành tràng hoa dâng lên Người. - Bác mất năm 79 tuổi - Còn có ý nghĩa: Cuộc đời của Bác đẹp như những mùa xuân Giáo viên: Và như vậy với nhịp thơ chậm theo bước chân của dòng người mà theo thống kê hàng tuần có) 15.000 cá nhân, tập thể với đủ sắc tộc, đủ mọi lứa tuổi trong và ngoài nước về đây lặng lẽ đi trong suy tưởng, đi trong cuộc hành trình ngợi ca vinh quang của Bác, bao trùm một không khí thương nhớ Bác khôn nguôi, mỗi người là một bông hoa kết thành trang hoa dâng lên 79 mùa xuân của Người . Giáo viên: Với các biện pháp nghệ thuật ẩn dụ sáng tạo, điệp ngữ, hoán dụ, đặc biệt là qua động từ “Dâng” cảm xúc bao trùm trong lòng nhà thơ khi đứng trước lăng Bác là gì? =>Thể hiện tấm lòng thành kính, sự ngưỡng vọng, tình cảm tha thiết biết ơn vô hạn của nhân dân đối với Bác. Giáo viên: Chiếu hình ảnh Bác Hồ 2. Cảm xúc trong lăng Bác trong lăng. Giáo viên: Lăng là nơi đặt thi hài của người quá cố, nhưng người con thăm lăng Bác lại có một hình dung như thế nào về Bác? Giáo viên: Em hình dung Giấc ngủ bình yên của Bác là giấc ngủ như thế nào? Chúng ta còn lưu ý cách dùng từ của tác giả : - Nhan đề của bài là Viếng: 15 =>Bác đang trong giấc ngủ yên,giấc ngủ thanh bình và vĩnh hằng của một con người đã cống hiến trọn đời cho cuộc sống bình yên của nhân dân, đất nước. SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CÁCH DẠY TỐT BÀI THƠ VIẾNG LĂNG BÁC Viếng: chia buồn với thân nhân người đã mất-> thể hiện sự trang trọng và khẳng định sự thật Bác đã ra đi . Nhưng câu thơ thứ nhất (con ở miền Nam ra thăm lăng Bác)- Thăm : là gặp gỡ trò chuyện với người đang sống. .- Câu thơ dùng từ “thăm” ngụ ý nói giảm đi. Bác như còn sống mãi với nhân dân Việt Nam Và giờ đây khi nói về sự ra đi của Bác, tác giả vẫn dùng biện pháp nói giảm nói tránh đó nhằm làm giảm bớt nỗi đau trong lòng: Trong tâm tưởng của tác giả và của mọi người - suốt 79 năm cống hiến cho đất nước bây giờ Bác chỉ là đi vào những giây phút nghỉ ngơi thôi và bao quanh giấc ngủ là vầng trăng sáng dịu hiền + Tâm hồn Bác, trong sáng, hiền hoà, bao dung như vầng trăng + Tình yêu trăng, yêu thiên nhiên của Giáo viên: Hình ảnh Bác và trăng gợi Bác (sinh thời Bác rất yêu trăng, sự liên tưởng nào? trăng với Bác là bạn) Giáo viên: Em hãy kể tên một số bài thơ có hình ảnh trăng của Bác? Học sinh: Ngắm trăng, Rằm tháng - “Vẫn biết trời xanh là mãi mãi riêng… Giáo viên: Trong khung cảnh và không khí đó tâm trạng nhà thơ ra sao? Mà sao nghe nhói trong tim” Giáo viên: -> Ở đây có sự mâu thuẫn giữa lí trí và tình cảm. + Tình cảm: An ủi, Bác như trời xanh Trời xanh - ẩn dụ-> Bác vẫn còn mãi kia còn mãi với non sông, đất nước, như sự vĩnh 16 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CÁCH DẠY TỐT BÀI THƠ VIẾNG LĂNG BÁC + Lí trí: Lại mách bảo Bác ra đi vĩnh hằng, bất biến của trời xanh. Người viễn đã hoá thân vào thiên nhiên đất nước, Giáo viên: ở đây tác giả sử dụng biện dân tộc. pháp nghệ thuật gì? - Nghe nhói - “Nhói”: Nỗi đau đột ngột, quặn Giáo viên: Dù biết và tin như thế thắt-> Động từ chỉ trạng thái + Cảm xúc trào dâng “nghe nhói ở nhưng : Mà sao nghe nhói ở trong tim Giáo viên: “nhói” nghĩa là gì? thuộc từ trong tim”. Đây là một biện pháp ẩn loại gì? Tác dụng của vệc sử dụng từ dụ chuyển đổi cảm giác diễn tả một cảm xúc đau đớn buốt nhói nơi trái ngữ đó? tim mình – Nỗi đau tinh thần. Giáo viên: Tích hợp môn lịch sử: Và chúng ta hãy dành ít phút trở lại giây phút Bác Hồ mới ra đi cách đây 44 năm (Mở phim Bác mất) để học sinh cảm nhận được nỗi đau ấy không phải chỉ của riêng ai mà là nỗi đau của cả dân tộc trước sự ra đi của một vị lãnh tụ vô cùng yêu kính như Tố Hữu đã từng viết: “Suốt mấy hôm rày đau tiễn đưa/Người tuôn nước mắt trời tuôn mưa”….vòng quay lịch sử như ngừng lại khi trái tim vị thánh sống và ân nhân của cả muôn đời ngừng đập-nỗi đau của cả nhân loại. 3. Cảm xúc khi rời lăng Bác Giáo viên: Hội ngộ rồi cũng đến lúc chia li. Và tác giả cũng thế mặc dù là sự - Giọng thơ tha thiết bồi hồi, chân hội ngộ với một người đã khuất . thành Giáo viên: Chiếu khổ thơ cuối - gọi học Thương trào nước mắt sinh đọc Giáo viên: Nhận xét chung về giọng Đau đớn, xót xa, nghẹn ngào khi điệu khổ thơ? nghĩ đến ngày phải xa Bác, xa vị 17 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CÁCH DẠY TỐT BÀI THƠ VIẾNG LĂNG BÁC - Giọng thơ tha thiết bồi hồi,chân thành lãnh tụ vĩ đại đã hi sinh, quên mình Giáo viên: ở khổ thơ cuối cho biết tâm cho nước cho dân trạng của nhà thơ như thế nào? Từ nổi đau chuyển thành ước nguyện Giáo viên: Tác giả đã ước nguyện điều - Điệp ngữ: Muốn làm đoá hoa gì ? Biện pháp nghệ thuật nào được sử con chim, cây tre dụng ở khổ thơ này? -> Mong ước thiết tha, cháy bỏng Giáo viên: Nguyện vọng hoá thân đó được mãi mãi bên Bác, muốn được hoá thân hòa nhập vào cảnh vật bên nói lên điều gì? lăng. Giáo viên: Ước nguyện đó gợi nhớ ước nguyện của tác giả nào? có gì giống và khác nhau? Giáo viên: Tích hợp: Cùng nói lên ước nguyện, muốn hoá thân vào những hình ảnh thiên nhiên giản dị gần gũi Nhưng nhà thơ Thanh Hải là khát vọng cống hiến dâng cho đời một mùa xuân nho nhỏ, còn Viễn Phương lại có ước muốn hoá thân vào những cảnh vật bình dị để gần gũi với Bác, hướng tới Bác. Giáo viên: Muốn làm con chim để cất cao tiếng hót vui, làm hoa để tỏa hương sắc, làm tre để đứng canh giấc ngủ cho Người...Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này. - Cây tre trung hiếu - > Ẩn dụ, nhân hoá - Muốn làm người lính đứng gác cho giấc ngủ của Bác được bình an, Nhân dân Việt Nam mong muốn được ở bên Bác, canh giấc ngủ cho Người. Giáo viên: Nhà thơ đã dùng biện pháp Như lời một bài hát đã từng được nghệ thuật gì trong câu thơ này? nghe: “Vinh quang con đứng bên Giáo viên: Em hiểu như thế nào về ước người.-> Ước muốn làm một người muốn làm cây tre trung hiếu? con học tập phẩm chất cách mạng Giáo viên: Hình ảnh hàng tre được lặp trungvới nước, hiếu với dân, noi lại ở câu thơ cuối có ý nghĩa gì? gương Bác 18 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CÁCH DẠY TỐT BÀI THƠ VIẾNG LĂNG BÁC - Học sinh suy nghĩ trả lời Giáo viên: Ở khổ một nói đến hình ảnh biểu tượng cây tre bên lăng Bác, khổ cuối lặp lại hình ảnh cây tre trung hiếu tạo kết cấu đầu cuối tương ứng làm đậm nét hình ảnh, gây ấn tượng sâu sắc, dòng cảm xúc trọn vẹn giống kết cấu mùa xuân nho nhỏ. -> Nguyện ước chân thành giản dị và tình cảm lưu luyến nhớ thương, biết ơn sâu sắc đối với Bác. -> Muốn làm nhiều việc có ích báo hiếu với Bác Giáo viên: Em có nhận xét gì về những ước nguyện của tác giả? Giáo viên: Từ những ước nguyện đó, tình cảm nào của nhà thơ được bộc lộ trong giờ phút ra về ? Giáo viên: - Chiếu ảnh canh gác -Muốn làm người lính đứng gác cho giấc ngủ của Bác được bình an, Nhân dân Việt Nam mong muốn được ở bên - Ra sức học tập, rèn luyện đạo đức, Bác, canh giấc ngủ cho Người. học theo 5 điều Bác dạy góp phần Giáo viên: Tích hợp với môn giáo dục xây dựng và bảo vệ tổ quốc đền đáp công dân những công ơn to lớn của Bác . Giáo viên: Vậy các em,các em đang III. Tæng kÕt: ngồi trên ghế nhà trường,các em đã làm những gì để thể hiện lòng kính yêu của 1-Nghệ thuật: 2-Nội dung: mình với Bác? Giáo viên: Gọi hs khái quát lại nội dung - Học sinh ghi vµo vë và nghệ thuạt của bài thơ ? Gäi học sinh ®äc ghi nhí Hoạt động 4: Củng cố Giáo viên: TÝch hîp ©m nh¹c : Më bài hát “Viếng lăng Bác”. ? Em hãy nhận xét về giai điệu bài hát? Vì sao nhạc sĩ Hoµng HiÖp lại có thể phổ nhạc bài thơ hay đến vậy? 19 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CÁCH DẠY TỐT BÀI THƠ VIẾNG LĂNG BÁC Làm BT2 phần luyện tập. H/s yếu: chÐp, ®äc thuéc bài thơ và ghi nhớ, h/s giỏi cảm nhận khổ cuối bài thơ Hoạt động 5: Hướng dẫn học bài: - Học thuộc lòng đoạn thơ. - Đọc thuộc ghi nhớ - Làm BT2 phần luyện tập - Soạn bài: “Nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)” - Em hãy vẽ một bức tranh về những người lính ngày đêm canh gác giữ yên giấc ngủ cho Bác (Tích hợp với môn họa) Kết quả nghiên cứu: - Sau khi dạy xong bài này, tôi có trực tiếp làm một bài kiểm tra đối với học sinh và với kết quả thu được là rất khả quan, học sinh không những nắm vững vàng hơn về kiến thức môn ngữ văn, mà các phân môn khác được tích hợp trong bài như lịch sử, mĩ thuật, giáo dục công dân, âm nhạc...củng được các em lĩnh hội rất cao Lớp Số lượng Điểm từ 8-10 Điểm từ 7-8 Điểm từ 5-6 Điểm dưới 5 9A 30 2(16.7%) 10(33.3%) 14(47%) 3( 3% ) 9B 30 4(13.3%) 11(36.7%) 13(43.3%) 2(6.7%) C. KẾT LUẬN-KIẾN NGHỊ : I. KẾT LUẬN: Như vậy tôi đã đi đến kết luận rằng, dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn có những kết quả khả quan sau: - Học sinh rất hứng thú và tích cực học tập với cách học theo chủ đề tích hợp, vì học sinh được chủ động, tích cực trong hoạt động theo cách tìm hiểu và giải quyết vấn đề, các em ngoài hiểu sâu sắc tác phẩm hơn, các em còn có thể nắm được thêm những nội dung về nhiều môn học khác nữa. 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan