Tài liệu Skkn các yếu tố hình học trong môn toán lớp 2

PHßNG GI¸O DôC Vµ §µO T¹O quËn Thanh Xu©n --------------Mã SKKN S¸ng kiÕn kinh nghiÖm §Ò tµi: “C¸c yÕu tè h×nh häc trong m«n to¸n líp 2” LÜnh vùc/M«n: To¸n N¨m häc: 2015-2016 C¸c yÕu tè h×nh häc trong m«n to¸n líp 2 MỤC LỤC A. Đặt vấn đề. I. Lí do chọn đề tài .................................................................................................. 2 II. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................... 2 III. Đối tượng nghiên cứu........................................................................................ 3 IV. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................ 3 V. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................... 3 VI. Phạm vi nghiên cứu........................................................................................... B. Giải quyết vấn đề .............................................................................................. 5 1. Nội dung chương trình .............................................................................. 5 2. Yêu cầu cơ bản về kiến thức và kỹ năng .................................................. 5 II. Lịch sử vấn đề..................................................................................................... 5 III. Thực trạng và đè xuất một số giải pháp dạy các yếu tố hình học ở lớp 2 ......... 6 IV. Một số bài học kinh nghiệm.............................................................................. 21 V. Hạn chế của đề tài .............................................................................................. 21 C. Kết luận ............................................................................................................. 22 1/22 C¸c yÕu tè h×nh häc trong m«n to¸n líp 2 A. §Æt vÊn ®Ò I. LÝ do chän ®Ò tµi: M«n To¸n lµ mét trong nh÷ng m«n häc cã vÞ trÝ quan träng ë bËc TiÓu häc. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, xu thÕ chung cña thÕ giíi lµ ®æi míi ph-¬ng ph¸p d¹y häc nh»m ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c, chñ ®éng s¸ng t¹o cña häc sinh trong qu¸ tr×nh d¹y häc. Mét trong nh÷ng bé phËn cÊu thµnh ch-¬ng tr×nh to¸n häc ë bËc TiÓu häc mang ý nghÜa chuÈn bÞ cho viÖc häc m«n h×nh häc ë c¸c cÊp häc trªn, ®ång thêi gióp häc sinh nh÷ng hiÓu biÕt cÇn thiÕt khi tiÕp xóc víi nh÷ng “t×nh huèng to¸n häc” trong cuéc sèng hµng ngµy. Trong thêi gian chÈn bÞ còng nh- th- gi¶ng, t«i nhËn thÊy viÖc d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc trong ch-¬ng tr×nh to¸n häc ë bËc tiÓu häc nãi chung vµ ë líp 2 nãi riªng lµ hÕt søc cÇn thiÕt. ë løa tuæi häc sinh tiÓu häc, t- duy cña c¸c con cßn h¹n chÕ vÒ mÆt suy luËn, ph©n tÝch viÖc d¹y “c¸c yªu tèc h×nh häc” ë TiÓu häc sÏ gãp phÇn gióp häc sinh ph¸t triÓn ®-îc n¨ng lùc t- duy, kh¶ n¨ng quan s¸t, trÝ t-ëng t-îng cao vµ kü n¨ng thùc hµnh h×nh häc ®Æt nÒn mãng v÷ng ch¾c cho c¸c em häc tèt m«n h×nh häc sau nµy. II. Môc ®Ých nghiªn cøu: Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, phong trµo ®æi míi ph-¬ng ph¸p d¹y häc trong tr-êng TiÓu häc ®-îc quan t©m vµ ®Èy m¹nh kh«ng ngõng ®Ó ngay tõ cÊp TiÓu häc, mçi häc sinh ®Òu cÇn vµ cã thÓ ®¹t ®-îc tr×nh ®é häc vÊn toµn diÖn, ®ång thêi ph¸t triÓn ®-îc kh¶ n¨ng cña m×nh vÒ mét m«n nµo ®ã nh»m chuÈn bÞ ngay tõ bËc TiÓu häc nh÷ng con ng-êi chñ ®éng, s¸ng t¹o ®¸p øng ®-îc môc tiªu chung cña cÊp häc vµ phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña ®Êt n-íc. D¹y to¸n ë tiÓu häc võa ph¶i ®¶m b¶o tÝnh hÖ thèng chÝnh x¸c cña to¸n häc võa ph¶i ®¶m b¶o tÝnh võa søc cña häc sinh. KÕt hîp yªu cÇu ®ã lµ mét viÖc lµm khã, ®ßi hái tÝnh khoa häc vµ nhËn thøc, tèt vÒ c¶ néi dung lÉn ph-¬ng ph¸p. Trong ch-¬ng tr×nh d¹y to¸n 2 c¸c yÕu tèi h×nh häc ®-îc ®Ò cËp d-íi nh÷ng h×nh 2/22 C¸c yÕu tè h×nh häc trong m«n to¸n líp 2 thøc ho¹t ®éng h×nh häc nh-: NhËn d¹ng vµ gäi ®óng tªn h×nh ch÷ nhËt, ®-êng th¼ng, ®-êng gÊp khóc, biÕt tÝnh ®é dµi ®-êng gÊp khóc, tÝnh chu vi h×nh tam gi¸c, h×nh tø gi¸c, biÕt thùc hµnh vÏ h×nh. III. §èi t-îng nghiªn cøu: 1. Häc sinh líp 2 vµ gi¸o viªn trong tr-êng TiÓu häc. 2. S¸ch gi¸o khoa m«n To¸n líp 2. IV. NhiÖm vô nghiªn cøu: Mét trong nh÷ng nhiÖm vô c¬ b¶n d¹y häc c¸c yÕu tè h×nh häc ë líp 2 lµ cung cÊp cho häc sinh nh÷ng biÓu t-îng h×nh häc ®¬n gi¶n, b-íc ®Çu lµm quen víi c¸c thao t¸c lùa chän, ph©n tÝch, tæng hîp h×nh, ph¸t triÓn t- duy, trÝ t-ëng t-îng kh«ng gian. Néi dung c¸c yÕu tè h×nh häc kh«ng nhiÒu, c¸c quan hÖ h×nh häc Ýt, cã lÏ v× ph¹m vi kiÕn thøc c¸c yÕu tè h×nh häc nh- vËy ®· lµmcho viÖc nghiªn cøu néi dung d¹y häc nµy cµng lý thó. Ngoµi ra, t«i cßn chó ý häc hái, dù giê ®ång nghiÖp trong vµ ngoµi tr-êng ®Ó vËn dông s¸ng t¹o lèp sao cho phï hîp vµ ngµy cµng cã hiÖu qu¶. Sau ®©y t«i xin tr×nh bµy mét vµi kinh nghiÖm mµ t«i ®Ó t©m suy nghÜ thùc hiÖn trong n¨m häc nµy. V. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu: 1. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu lÝ luËn: Ph-¬ng ph¸p nµy gióp t«i cã c¬ së khoa häc vÒ to¸n häc ®Ó nhËn ®Þnh quan niÖm x©y dùng néi dung ch-¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa m«n to¸n vµ ph-¬ng ph¸p d¹y häc m«n to¸n líp2. 2. Ph-¬ng ph¸p ®iÒu tra: Qua ®iÒu tra b»ng v¨n b¶n vµ c¶ b»ng pháng vÊn hoÆc trao ®æi ngÉu nhiªn trong giao tiÕp, ph-¬ng ph¸p nµy gióp t«i cã c¬ së thùc tiÔn vÒ thùc tr¹ng d¹y c¸c yÕu tè hÞnh häc ë líp 2 trong tr-êng n¬i c«ng t¸c. 3. Ph-¬ng ph¸p tÝch luü, thèng kª: Trong su«t h¬n 15 n¨m d¹y häc, hay ®i dù giê thanh tra ho¹t ®éng s- ph¹m cña gi¸o viªn, t«i ®· vËn dông ph-¬ng ph¸p nµy ®Ó tÝch hîp kinh nghiÖm thùc tiÔn. 3/22 C¸c yÕu tè h×nh häc trong m«n to¸n líp 2 4. Ph-¬ng ph¸p ph©n lo¹i: Ph-¬ng ph¸p nµy gióp t«i ph©n lo¹i ccas bµi d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc trong s¸ch gi¸o khoa m«n to¸n líp 2. 5. Ph-¬ng ph¸p kh¶o s¸t: Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi, t«i ®· vËn dông ph-¬ng ph¸p nµy ®Ó t×m hiÓu vµ rµ so¸t toµn bé c¸c bµi d¹y yÕu tè h×nh häc ë líp 2. Ngoµi nh÷ng ph-¬ng ph¸p trªn ®©y, t«i cßn vËn dông mét sè ph-¬ng ph¸p kh¸c nh- ph-¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm, ph-¬ng ph¸p thùc hµnh, ph-¬ng ph¸p trß ch¬i,… VI. Ph¹m vi nghiªn cøu: Néi dung vÒ “c¸c yÕu tè h×nh häc” vµ yªu cÇu c¬ b¶n vÒ kiÕn thøc, kü n¨ng trong ch-¬ng tr×nh líp 2. 4/22 C¸c yÕu tè h×nh häc trong m«n to¸n líp 2 B. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò: I. Cë së lÝ luËn vµ thùc tiÔn: 1. Néi dung ch-¬ng tr×nh: Néi dung d¹y häc c¸c yÕu tè h×nh häc líp 2 phong phó, ®a d¹ng, ®-îc giíi thiÖu ®Çy ®ñ vÒ ®-êng th¼ng, ba ®iÓm th¼ng hµng. - §-êng gÊp khóc - TÝnh ®é dµi ®-êng gÊp khóc. - Giíi thiÖu h×nh tø gi¸c, h×nh ch÷ nhËt. VÏ h×nh trªn giÊy « vu«ng. - Giíi thiÖu kh¸i niÖm ban ®Çu vÒ chu vi cña h×nh häc. CÊu tróc, néi dung c¸c yÕu tè h×nh häc trong s¸ch gi¸o khoa to¸n 2 ®-îc s¾p xÕp ®an xen víi c¸c m¹ch kiÕn thøc kh¸c phï hîp sù ph¸t triÓn theo tõng giai ®o¹n cña häc sinh. 2. Yªu cÇu c¬ b¶n vÒ kiÕn thøc vµ kü n¨ng: - Häc sinh biÕt nhËn biÕt d¹ng vµ gäi ®óng tªn h×nh ch÷ nhËt, h×nh tø gi¸c, ®­êng th¼ng, ®­êng gÊp khóc. §Æc biÖt l­u ý häc sinh (nhËn d¹ng h×nh “tæng thÓ”), ch­a yªu cÇu nhËn ra h×nh ch÷ nhËt còng lµ h×nh tø gi¸c, h×nh vu«ng còng lµ h×nh ch÷ nhËt. - BiÕt thùc hµnh vÏ h×nh (theo mÉu) trªn giÊy « vu«ng, xÕp, ghÐp c¸c h×nh ®¬n gi¶n. - Häc sinh b-íc ®Çu lµm quen víi c¸c thao t¸c lùa chän, ph©n tÝch, tæng hîp h×nh, ph¸t triÓn t- duy, trÝ t-ëng t-îng kh«ng gian… II. LÞch sö vÊn ®Ò: VÊn ®Ò d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc ë líp 2 ®-îc kh«ng Ýt gi¸o viªn quan t©m. §· cã mét sè s¸ng kiªn kinh nghiÖm ®-îc c«ng bè trªn c¸c ph-¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. 5/22 C¸c yÕu tè h×nh häc trong m«n to¸n líp 2 III. Thùc tr¹ng vµ ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc ë líp 2: 1. D¹y c¸c yÕu tè h×nh häc ë líp 2: C¸c yÕu tè h×nh häc trong s¸ch gi¸o khoa líp 2 ®· b¸m s¸t tr×nh ®é chuÈn (thÓ hiÖn c¸c yªu cÇu c¬ b¶n vÒ kiÕn thøc vµ kü n¨ng mµ häc sinh cÇn ®¹t ®-îc, phï hîp víi møc ®é ë líp 2 nh- nhËn d¹ng h×nh tæng thÓ, c¸c bµi thùc hµnh, luyÖn tËp ®¬n gi¶n, bµi tËp xÕp, ghÐp h×nh, dÔ thùc hiÖn…). Víi hÖ thèng c¸c bµi tËp ®a d¹ng ®· g©y høng thó häc tËp cña häc sinh. ë líp 2, ch-a yªu cÇu häc sinh n¾m ®-îc c¸c kh¸i niÖm, ®-îc nh÷ng h×nh häc dùa trªn c¸c ®Æc ®iÓm quan hÖ c¸c yÕu tè cña h×nh (ch¼ng h¹n ch-a yªu cÇu häc sinh biÕt h×nh ch÷ nhËt lµ h×nh tø gi¸c cã 4 gãc vu«ng, hoÆc cã 2 c¹nh ®èi diÖn b»ng nhau) chØ yªu cÇu häc sinh nhËn biÕt ®­îc h×nh ë d¹ng “tæng thÓ” ph©n biÖt ®-îc h×nh nµy víi h×nh kh¸c vµ gäi ®óng trªn h×nh cña nã. B-íc ®Çu vÏ ®-îc h×nh ®ã b»ng c¸ch nèi c¸c ®iÓm hoÆc vÏ dùa trªn c¸c ®-êng kÎ « vu«ng (giÊy kÎ « ly,…). Mét c¸ch kh¸c n÷a, khi d¹y th× gi¸o viªn cÇn l-u ý cho häc sinh cã thãi quen ®Æt c©u hái “t¹i sao” vµ tù suy nghÜ ®Ó tr¶ lêi c¸c c©u hái ®ã. Trong nhiÒu t×nh huèng gi¸o viªn cßn cã thÓ ®Æt ra c©u hái “T¹i sao lµm nh­ vËy? Cã c¸ch nµo kh¸c kh«ng? Cã c¸ch nµo hay h¬n kh«ng?”. C¸c c©u hái cña gi¸o viªn nh“t¹i sao”, “v× sao” ®· th«i thóc häc sinh ph¶i suy nghÜ t×m tßi gi¶i thÝch. §ã lµ chç dùa ®Ó ®-a ra c¸ch lµm hoÆc c¸ch gi¶i sù lùa chän trong vèn kiÕn thøc ®· häc ®Ó tr¶ lêi. Khi d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc cho häc sinh líp 2, viÖc tËp cho häc sinh cã thãi quen ®Æt ra c©u hái “t¹i sao” vµ t×m c¸ch gi¶i thÝch lµm cho vÊn ®Ò ®-îc s¸ng tá lµ nhiÖm vô cña ng-êi gi¸o viªn. Tõ thãi quen trong suy nghÜ ta h×nh thµnh vµ rÌn luyÖn thãi quen ®ã trong diÔn ®¹t, trong tr×nh bµy. VÝ dô: Bµi chu vi h×nh tam gi¸c. Cho häc sinh nh¾c l¹i c¸ch tÝnh chu vi cña h×nh tam gi¸c. 6/22 C¸c yÕu tè h×nh häc trong m«n to¸n líp 2 A 4cm B 4cm 4cm C Häc sinh cã thÓ tÝnh chu vi tam gi¸c b»ng c¸c c¸ch: 4 = 4 = 4 = 12 (cm) HoÆc : 4 x 3 = 12 (cm) Cho häc sinh so s¸nh c¸c kÕt qu¶ kh¼ng ®Þnh lµ lµm ®óng. Lóc ®ã gi¸o viªn hái: T¹i sao con l¹i lÊy 4 x 3 ®Ó tÝnh chu vi h×nh tam gi¸c (v× 3 c¹nh h×nh tam gi¸c cã sè ®o b»ng nhau = 4 cm). - So s¸nh 2 c¸ch lµm trªn con thÊy c¸ch nµo lµm nhau h¬n? (c¸ch 2). + Tæng ®é dµi c¸c c¹nh cña h×nh tam gi¸c lµ chu vi cña h×nh tam gi¸c ®ã. * Trong s¸ch gi¸o khoa m«n To¸n líp 2, hÖ thèng c¸c bµi tËp thùc hµnh vÒ yÕu tè h×nh häc cã mÊy d¹ng c¬ b¶n sau: 1. VÒ “nhËn biÕt h×nh“: a. VÒ “®o¹n th¼ng, ®­êng th¼ng“. VÊn ®Ò “®o¹n th¼ng, ®­êng th¼ng” ®­îc giíi thiÖu ë tiÓu häc cã thÓ cã nhiÒu c¸ch kh¸c nhau. Trong s¸ch to¸n 2, kh¸i niÖm “®­êng th¼ng” ®­îc giíi thiÖu b¾t ®Çu tõ “®o¹n th¼ng” (®· ®-îc häc ë líp 1) nh- sau: - Cho ®iÓm A vµ ®iÓm B, lÊy th-íc vµ bót nèi hai ®iÓm ®ã ta ®-îc ®o¹n th¼ng AB. A B - KÐo dµi ®o¹n th¼ng AB vÒ hai phÝa, ta ®-îc ®-êng th¼ng AB A 7/22 B C¸c yÕu tè h×nh häc trong m«n to¸n líp 2 - L-u ý: Kh¸i niÖm ®-êng th¼ng kh«ng ®Þnh nghÜa ®-îc, häc sinh lµm quen víi “biÓu t­îng” vÒ ®­êng th¼ng th«ng qua ho¹t ®éng thùc hµnh: VÏ ®-êng th¼ng qua 2 ®iÓm, vÏ ®-êng th¼ng qua 1 ®iÓm. b. NhËn biÕt giao ®iÓm giao ®iÓm cña hai ®o¹n th¼ng: VÝ dô bµi 4 trang 49 §o¹n th¼ng AB c¾t ®o¹n th¼ng CD t¹i ®iÓm nµo? B C A D - Khi ch÷a bµi gi¸o viªn cho häc sinh tËp diÔn ®¹t kÕt qu¶ bµi lµm. Ch¼ng h¹n häc sinh nªu l¹i “§o¹n th¼ng AB c¾t ®o¹n th¼ng CD t¹i ®iÓm O”. HoÆc gi¸o viªn hái: Cã c¸ch nµo kh¸c kh«ng? Häc sinh suy nghÜ tr¶ lêi: “Hai ®o¹n th¼ng AB vµ CD c¾t nhau t¹i ®iÓm O”. HoÆc “O lµ ®iÓm c¾t nhau cña ®­êng th¼ng AB vµ CD”. c. NhËn biÕt 3 ®iÓm th¼ng hµng: VÝ dô: Bµi 2 trang 73 Nªu tªn 3 ®iÓm th¼ng hµng (dïng th-íc th¼ng ®Ó kiÓm tra): a) b) O M A O C B N P D Q - Gi¸o viªn giíi thiÖu vÒ ba ®iÓm th¼ng hµng (ba ®iÓm ph¶i cïng n»m trªn mét ®-êng th¼ng). - Häc sinh ph¶i dïng th-íc kÎ kiÓm tra xem cã c¸c bé ba ®iÓm nµo th¼ng hµng råi ch÷a. VÝ dô nh-: a. Ba ®iÓm O, M, N th»ng hµng; Ba ®iÓm O, P, Q th¼ng hµng. 8/22 C¸c yÕu tè h×nh häc trong m«n to¸n líp 2 b. Ba ®iÓm B, O, D th¼ng hµng; Ba ®iÓm A, O, C th¼ng hµng. d. NhËn biÕt h×nh ch÷ nhËt, h×nh tø gi¸c ë líp 2, ch-a yªu cÇu häc sinh n¾m ®-îc kh¸i niÖm, ®Þnh nghÜa h×nh häc dùa trªn c¸c ®Æc ®iÓm, quan hÖ c¸c ty cña h×nh (ch¼ng h¹n, ch-a yªu cÇu häc sinh biÕt h×nh ch÷ nhËt lµ tø gi¸c cã 4 gãc vu«ng, hoÆc cã 2 c¹nh ®èi diÖn b»ng nhau …), chØ yªu cÇu häc sinh ph©n biÖt ®­îc h×nh ë d¹ng “tæng thÓ”, ph©n biÖt ®-îc h×nh nµy víi h×nh thøc kh¸c vµ gäi ®óng tªn h×nh cña nã. B-íc ®Çu vÏ ®-îc h×nh ®ã b»ng c¸ch nèi c¸c ®iÓm hoÆc vÏ dùa trªn c¸c ®-êng kÎ « vu«ng (giÊy kÎ « ly)… VÝ dô d¹y häc bµi “H×nh ch÷ nhËt” theo yªu cÇu trªn, cã thÓ nh­ sau: - Giíi thiÖu h×nh ch÷ nhËt (häc sin ®-îc quan s¸t vËt chÊt cã d¹ng h×nh ch÷ nhËt, lµ c¸c miÕng b×a hoÆc nhùa trong hép ®å dïng häc tËp, ®Ó nhËn biÕt d¹ng tæng thÓ “®©y lµ h×nh ch÷ nhËt”). - VÏ vµ ghi tªn h×nh ch÷ nhËt (nèi 4 ®iÓm trªn giÊy kÎ « vu«ng ®Ó ®-îc h×nh ch÷ nhËt, ch¼ng h¹n h×nh ch÷ nhËt ABCH, h×nh ch÷ nhËt MNPQ). M A B D C Q N P - NhËn biÕt ®-îc h×nh ch÷ nhËt trong tËp hîp mét sè h×nh (cã c¶ h×nh kh«ng ph¶i lµ h×nh ch÷ nhËt), ch¼ng h¹n: T« mµu (hoÆc ®¸nh dÊu x ) vµo h×nh ch÷ nhËt cã trong mçi h×nh sau: 9/22 C¸c yÕu tè h×nh häc trong m«n to¸n líp 2 - Thùc hµnh cñng cè nhËn biªt h×nh ch÷ nhËt: VÝ dô: Bµi 1 trang 85: Mçi h×nh d-íi ®©y lµ h×nh g×? a) b) c) e) d) g) e. NhËn biÕt ®-êng gÊp khóc: Gi¸o viªn cho häc sinh quan s¸t ®-êng D 4m 2cm gÊp khóc ABCD. §-êng gÊp khóc ABCD gåm 3 ®o¹n A 3m th¼ng: AB, BC vµ CD . §é dµi ®-êng gÊp khóc ABCD lµ tæng C ®é dµi c¸c ®o¹n §-êng gÊp khóc ABCD 10/22 C¸c yÕu tè h×nh häc trong m«n to¸n líp 2 Gi¸o viªn giíi thiÖu: §©y lµ ®-¬ng gÊp khóc ABCD (chØ vµo h×nh vÏ). Häc sinh lÇn l-ît nh¾c l¹i: “§­êng gÊp khóc ABCD”. Gi¸o viªn hái: §-êng gÊp khóc nµy gåm mÊy ®o¹n? Häc sinh nªu: Gåm 3 ®o¹n th¼ng AB, BC, CD (B lµ ®iÓm chung cña hai ®o¹n th¼ng AB vµ BC, C lµ ®iÓm chung cña hai ®o¹n th¼ng BC vµ CD). Häc sinh ®-îc thùc hµnh ë tiÕp bµi tËp 3 (trang 104). Ghi tªn c¸c ®-êng gÊp khóc cã trong h×nh vÏ sau, biÕt: + §-êng gÊp khóc ®ã gåm 3 ®o¹n th¼ng. + §-êng gÊp khóc ®ã gåm 2 ®o¹n th¼ng. B C A D Yªu cÇu cÇu sinh ghi tªn tuæi ®äc tªn ®-êng gÊp khóc Gi¸o viªn cho häc sinh dïng bót ch× mµu vµ ph©n biÖt c¸c ®-êng gÊp khóc cã ®o¹n th¼ng chung: a. §-êng th¼ng khóc gåm 3 ®-êng th¼ng lµ: AB, BC, CD. b. §-êng gÊp khóc gåm 2 ®-êng th¼ng lµ: ABC vµ BCD. 2. VÒ “H×nh vÏ“. ë líp 1,2,3 häc sinh ®-îc lµm quen víi ho¹t ®éng vÏ h×nh ®¬n gi¶n theo c¸c h×nh thøc sau: a. VÏ h×nh kh«ng yªu cÇu cã sè ®o c¸c kÝch th-íc. VÏ h×nh trªn giÊy « vu«ng VÝ dô bµi 1 trang 23. Dïng th-íc vµ ghÐp nèi c¸c ®iÓm. 11/22 C¸c yÕu tè h×nh häc trong m«n to¸n líp 2 a) H×nh ch÷ nhËt b) H×nh tø gi¸c. N M B A C E Q ¦ D P ¦ Yªu cÇu b-íc ®Çu häc sinh vÏ ®-îc h×nh ch÷ nhËt, h×nh tø gi¸c (nèi c¸c ®iÓm cã s½n trªn giÊy kÎ « ly). b. VÏ h×nh theo mÉu: VÝ dô bµi 4 trang 59. VÏ h×nh theo mÉu. MÉu - Gi¸o viªn cho häc sinh nh×n kü mÉu råi lÇn l-ît chÊm tõng ®iÓm vµo sæ: Dïng th-íc kÎ vµ bót nèi c¸c ®iÓm ®Ó cã h×nh vu«ng. c. VÏ ®-êng th¼ng. VÝ dô bµi 4 trang 74 VÏ ®-êng th¼ng. a) §i qua hai ®iÓm M, N . M b) §i qua ®iÓm O . O . N 12/22 C¸c yÕu tè h×nh häc trong m«n to¸n líp 2 c) §i qua hai trong ba ®iÓm A, B, C. A. . B . C Sau khi gi¸o viªn ®· d¹y bµi ®-êng th¼ng vµ c¸ch vÏ bµi nµy lµ thùc hµnh. PhÇn (a). VÏ ®-êng th¼ng ®i qua 2 ®iÓm MN. Häc sinh nªu c¸ch vÏ: §Æt th-íc sao cho 2 ®iÓm M vµ N ®Òu ®Òu n»m trªn mÐp th-íc. KÎ ®-êng th¼ng ®i qua 2 ®iÓm MN. Gi¸o viªn : NÕu bµi yªu cÇu ta vÏ ®o¹n th¼ng MN th× ta vÏ nh- thÕ nµo? Häc sinh : Ta chØ nèi ®o¹n th¼ng tõ M tíi N. Gi¸o viªn : VÏ ®o¹n th¼ng MN kh¸c g× so víi ®-êng th¼ng MN? Häc sinh : Khi vÏ ®o¹n th¼ng ta chØ cÇn nèi M víi N, cßn khi vÏ ®-êng th¼ng ta ph¶i kÐo dµi vÒ 2 phÝa MN. PhÇn (b). VÏ ®-êng th¼ng ®i qua ®iÓm O. Gi¸o viªn cho häc sinh nªu c¸ch vÏ: §Æt th-íc sao cho mÐp th-íc ®i qua O sau ®ã kÎ 1 ®-êng th¼ng theo mÐp th-íc ®-îc ®-êng th¼ng qua O. Häc sinh tù vÏ → vÏ ®-îc nhiÒu ®-êng th¼ng qua O. Gi¸o viªn kÕt luËn : Qua 1 ®iÓm cã “rÊt nhiÒu ” ®­êng th¼ng. PhÇn (c). VÏ ®-êng th¼ng ®i qua 2 trong 3 ®iÓm A, B, C. Häc sinh : Thùc hiÖn thao t¸c nèi. Gi¸o viªn yªu cÇu kÓ tªn c¸c ®-êng th¼ng cã trong h×nh. Häc sinh : §o¹n AB, BC, CA. Gi¸o viªn hái : Mçi ®-êng th¼ng ®i qua mÊy ®iÓm ? (®i qua 2 ®iÓm). 13/22 C¸c yÕu tè h×nh häc trong m«n to¸n líp 2 Gi¸o viªn cho häc sinh thùc hµnh vÏ ®-êng th¼ng. Häc sinh nªu c¸ch vÏ: KÐo dµi ®-êng th¼ng vÒ 2 phÝa ®Ó cã c¸c ®-êng th¼ng. Gi¸o viªn hái : Ta cã mÊy ®-êng th¼ng? §ã lµ nh÷ng ®-êng th¼ng nµo? Häc sinh : Ta cã 3 ®-êng th¼ng ®ã lµ: ®-êng th¼ng AB, ®-êng th¼ng BC, ®-êng th¼ng CA. b. VÏ thªm ®-êng th¼ng ®Ó ®-îc h×nh míi: VÝ dô bµi 3 trang 23. KÎ thªm mét ®-êng th¼ng trong h×nh sau ®Ó ®-îc: + Mét h×nh ch÷ nhËt vµ mét h×nh tam gi¸c + Ba h×nh tø gi¸c * Gi¸o viªn: KÎ thªm nghÜa lµ vÏ thªm 1 ®o¹n n÷a vµo trong h×nh: Gi¸o viªn vÏ h×nh lªn b¶ng vµ cho häc sinh ®Æt tªn cho h×nh: B A C E D Gi¸o viªn há i : Con vÏ thÕ nµo? Häc sinh : Con nèi A víi D. Gi¸o viªn cho häc sinh ®äc tªn h×nh: H×nh ch÷ nhËt ABCD H×nh tam gi¸c BCD Häc sinh ®Æt tªn cho h×nh: 14/22 C¸c yÕu tè h×nh häc trong m«n to¸n líp 2 A B C D Cho häc sinh tù kÎ: A G D A B E B G C D G C HoÆc: Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh ®äc tªn c¸c h×nh vÏ ®-îc trong c¶ 2 c¸ch vÏ. Häc sinh ®äc tªn h×nh: ABGE, EGCD, ABCD vµ AEGD, BCGE, ABCD. * Khi d¹y ë häc sinh c¸ch vÏ h×nh, dùng h×nh t«i th-êng tu©n thñ theo c¸c b-íc sau: a. H-íng dÉn häc sinh biÕt c¸ch sö dông th-íc kÎ, bót ch×, bót mùc ®Ó vÏ h×nh. CÇn sö dông hîp lý chøc n¨ng cña mçi dông cô, th-íc th¼ng cã v¹ch chia dïng ®Ó ®o ®é dµi ®o¹n th¼ng, vÏ ®o¹n th¼ng (®-êng th¼ng), th-íc th¼ng cßn dïng ®Ó kiÓm tra sù th¼ng hµng cña c¸c ®iÓm. b. Häc sinh ph¶i ®-îc h-íng dÉn vµ ®-îc luyÖn tËp kü n¨ng vÒ h×nh, dùng h×nh theo quy tr×nh hîp lý thÓ hiÖn ®-îc nh÷ng ®Æc ®iÓm cña h×nh ph¶i vÏ. c. H×nh vÏ ph¶i râ rµng, chuÈn x¸c vÒ h×nh d¹ng vµ ®Æc ®iÓm, c¸c nÐt vÏ ph¶i m¶nh, kh«ng nhoÌ, kh«ng tÈy xo¸. 3. VÒ xÕt, ghÐp h×nh: VÝ dô Bµi 5 (trang 178). XÕp 4 h×nh tam gi¸c thµnh h×nh mòi tªn: 15/22 C¸c yÕu tè h×nh häc trong m«n to¸n líp 2 - Yªu cÇu cña bµi “xÕp, ghÐp h×nh” ë líp 2 lµ: Tõ 4 h×nh tam gi¸c ®· cho, häc sinh xÕp, ghÐp ®-îc thµnh h×nh míi theo yªu cÇu ®Ò bµi (ch¼ng h¹n ë vÝ dô trªn lµ xÕp thµnh “h×nh mòi tªn”. - C¸ch thùc hiÖn: Mçi häc sinh cÇn cã mét bé h×nh tam gi¸c ®Ó xÕp h×nh (bé xÕp h×nh nµy cã trong hép ®å dïng häc to¸n líp 2, hoÆc häc sinh cã thÓ tù lµm b»ng c¸ch tõ mét h×nh vu«ng c¾t theo 2 ®-êng chÐo ®Ó ®-îc 4 h×nh tam gi¸c). Häc sinh lùa chän vÞ trÝ thÝch hîp ®Ó xÕp, ghÐp 4 h×nh tam gi¸c thµnh h×nh míi (ch¼ng h¹n nh- h×nh mòi tªn). s- L-u ý: Lo¹i to¸n, “xÕp, ghÐp h×nh” chØ cã ý nghÜa khi mçi häc sinh ph¶i ®-îc tù xÕp, ghÐp h×nh (c¸c em cã thÓ xÕp, ghÐp thanh chËm kh¸c nhau), nh-ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc lµ “s¶n phÈm” do mçi em ®­îc “tù thiÕt kÕ vµ thi c«ng” vµ do ®ã sÏ g©y høng thó häc tËp cho mçi em). - §iÒu c¬ b¶n lµ khuyÕn khÝch häc sinh t×m ®-îc c¸c c¸ch kh¸c nhau ®ã. Qua viÖc “xÕp, ghÐp” nµy c¸c em ®­îc ph¸t triÓn t­ duy, trÝ t­ëng t­îng kh«ng gian vµ sù khÐo tay, kiªn tr×, s¸ng t¹o…. VÝ dô: XÕp 4 h×nh tam gi¸c: 16/22 C¸c yÕu tè h×nh häc trong m«n to¸n líp 2 Thµnh c¸c h×nh sau: 17/22 C¸c yÕu tè h×nh häc trong m«n to¸n líp 2 4. VÒ tÝnh ®é dµi d-êng gÊp khóc hoÆc chu vi cña h×nh: a. TÝnh ®é dµi ®-êng gÊp khóc: VÝ dô: Bµi 5 trang (105). 3cm 3cm 2m 2m 2m 2m 2m Häc sinh gi¶i: §é dµi ®-êng gÊp khóc lµ: 3 + 3 + 3 = 9 9(cm) Gi¸o viªn hái: Con lµm thÕ nµo ra 9 cm? Häc sinh 1: §-êng gÊp khóc nµy gåm 3 ®o¹n th¼ng, mçi ®o¹n th¼ng ®Òu lµ 3 cm. Nªn con tÝnh tæng ®é dµi 3 ®o¹n th¼ng t¹o lªn mçi ®-êng gÊp khóc. Gi¸o viªn hái: Cã con nµo lµm bµi kh¸c b¹n kh«ng? Häc sinh 2: Con lÊy 3 x 3 = 9 (cm) Cho häc sinh so s¸nh c¸c kÕt qu¶ tõ ®ã kh¼ng ®Þnh lµ ai lµm ®óng. b. TÝnh chu vi h×nh tam gi¸c, chu vi h×nh tø gi¸c: yªu cÇu häc “chu vi” ë líp 2 phï hîp víi tr×nh ®é chuÈn cña to¸n 2. Cô thÓ lµ: ë líp 2, ch­a yªu cÇu häc sinh n¾m ®­îc “kh¸i niÖm, biÓu t­îng” vÒ chu vi cña h×nh, chØ yªu cÇu häc sinh biÕt c¸ch tÝnh chu vi h×nh tam gi¸c, tø gi¸c khi cho s½n ®é dµi mçi c¹nh cña h×nh ®ã, b»ng c¸ch tÝnh tæng ®é dµi cña h×nh (®é dµi c¸c c¹nh cña h×nh cã cïng mét ®¬n vÞ ®o). Ch¼ng h¹n: - TÝnh chu vi cña h×nh tam gi¸c cã ®é dµi 3 c¹nh lµ: 10cm, 20cm, 15cm. Bµi gi¶i Chu vi h×nh tam gi¸c lµ: 10 = 20 = 15 = 45 (cm) §¸p sè: 45 (cm) - TÝnh chu vi h×nh tø gi¸c cã ®é dµi 4 canh lµ: 10 cm, 20cm, 10cm vµ 20 cm. 18/22 C¸c yÕu tè h×nh häc trong m«n to¸n líp 2 Bµi gi¶i Chu vi h×nh tø gi¸c lµ: 10 + 20 + 10 + 20 = 60 (cm) §¸p sè: 60 (cm) HoÆc mét d¹ng bµi n÷a: A VÝ dô: Bµi 3 (trang 130): B C + §o råi ghi sè ®o ®é dµi c¸c c¹nh cña h×nh tam gi¸c ABC. + TÝnh chu vi h×nh tam gi¸c ABC. H-íng dÉn gi¶i: Ph¶i cho häc sinh dïng th-íc th¼ng cã v¹ch chia ®Ó ®o ®é dµi c¸c c¹nh cña h×nh tam gi¸c ABC. (mçi c¹nh lµ 3cm). Chu vi cña h×nh tam gi¸c ABC lµ: 3 + 3 + 3 = 9 (cm) HoÆc: 3 x 3 = 9 (cm). So s¸nh 2 c¸ch lµm trªn con thÊy c¸ch nµo nhanh h¬n? (C¸ch 2) 5. Mét sè bµi tËp: a. §Õm h×nh Lo¹i bµi “®Õm h×nh” trong s¸ch gi¸o khoa to¸n 2 lµ loai bµi to¸n cã tÝnh ph¸t triÓn, ®ßi hái häc sinh biÕt “ph©n tÝch, tæng hîp”. Do ®ã sÏ lµ “khã” ®èi víi mét sè häc sinh ch-a lµm quen hoÆc ch-a biÕt nªn xuÊt ph¸t tõ ®©u khi gi¶i bµi to¸n nµy. Sau ®©y xin gîi ý mét c¸ch ®Ó häc sinh dÔ thùc hiÖn “®Õm h×nh” (khái bÞ sãt h×nh). §ã lµ c¸ch ®¸nh sè vµo h×nh råi ®Õm h×nh, ch¼ng h¹n: VÝ dô 1: trong h×nh bªn cã mÊy h×nh tam gi¸c? Gîi ý c¸ch ®Õm: 19/22