SKKN bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh lớp 5
“Mét sè biÖn ph¸p båi dìng n¨ng lùc c¶m thô v¨n häc cho häc
sinh líp 5 t¹i trêng tiÓu häc sè 1 KiÕn Giang”
A. PhÇn më ®Çu:
TiÕng ViÖt ®ãng vai trß to lín trong viÖc h×nh thµnh nh÷ng phÈm chÊt quan
träng nhÊt cña con ngêi vµ trong viÖc thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô cña hÖ thèng gi¸o
dôc. Häc sinh tiÓu häc lµ løa tuæi hån nhiªn, ng©y th¬, dÔ xóc ®éng nh K. A.U
Sinxki cã nãi “ TrÎ em ®i vµo trong ®êi sèng tinh thÇn cña mäi ngêi xung quanh nã,
duy nhÊt th«ng qua ph¬ng tiÖn tiÕng mÑ ®Î vµ ngîc l¹i thÕ giíi bao quanh ®øa trÎ ®îc ph¶n ¶nh trong ®ã chØ th«ng qua c«ng cô nµy”. V× thÕ viÖc ph¸t triÓn tiÕng ViÖt
vµ b¶o vÖ sù trong s¸ng cña tiÕng ViÖt cã thÓ nãi lµ mét c«ng viÖc lín ®Æt ra cho tÊt
c¶ chóng ta. VËy nªn tiÕng ViÖt cã vai trß rÊt quan träng, nã kh«ng chØ h×nh thµnh
vµ ph¸t triÓn c¸c kÜ n¨ng: nghe, nãi, ®äc, viÕt cho häc sinh mµ m«n tiÕng ViÖt cßn
gãp phÇn cïng c¸c m«n häc kh¸c ph¸t triÓn t duy, h×nh thµnh cho c¸c em nhu cÇu
thëng thøc c¸i ®Ñp, kh¶ n¨ng xóc c¶m tríc c¸i ®Ñp, tríc buån- vui - yªu- ghÐt cña
con ngêi. C¶m thô v¨n häc chÝnh lµ sù c¶m nhËn nh÷ng gi¸ trÞ næi bËt, nh÷ng ®iÒu
s©u s¾c, tÕ nhÞ vµ ®Ñp ®Ï cña v¨n häc thÓ hiÖn trong t¸c phÈm, cuèn truyÖn, bµi v¨n,
bµi th¬ hay trong c¶ mét tõ ng÷ cã gi¸ trÞ cña mét c©u v¨n, c©u th¬...
Båi dìng n¨ng lùc c¶m thô v¨n häc cho häc sinh tiÓu häc lµ mét nhu cÇu cÊp
thiÕt trong gi¶ng d¹y m«n tiÕng ViÖt ë tiÓu häc. Cã n¨ng lùc c¶m thô v¨n häc tèt,
c¸c em sÏ c¶m nhËn ®îc nhiÒu nÐt ®Ñp cña th¬ v¨n, ®îc phong phó thªm vÒ t©m
hån, nãi- viÕt tiÕng ViÖt thªm trong s¸ng vµ sinh ®éng. Bªn c¹nh ®ã, c¶m thô v¨n
häc kh«ng nh÷ng gãp phÇn vµo häc tiÕng ViÖt nãi riªng mµ cßn gi¸o dôc t tëng,
t×nh c¶m, ®¹o ®øc, thÈm mü cho häc sinh.
Ch¬ng tr×nh tiÓu häc tõ líp 1 ®Õn líp 5 lu«n coi nhiÖm vô båi dìng n¨ng lùc
c¶m thô v¨n häc lµ nhiÖm vô quan träng vµ cÇn thiÕt. Díi sù gîi më, dÉn d¾t cña
ThÇy, C« gi¸o, nh÷ng bµi th¬, bµi v¨n hay trong s¸ch gi¸o khoa sÏ ®em ®Õn cho c¸c
em bao ®iÒu k× thó vµ hÊp dÉn. §Æc biÖt, ®èi víi häc sinh líp 5, n¨ng lùc c¶m thô
v¨n häc cßn gióp c¸c em hiÓu s©u néi dung bµi ®äc, vËn dông vµo viÕt v¨n, lµm
th¬.... t¹o ®µ tèt cho häc sinh häc lªn cÊp trung häc c¬ së.
Víi môc ®Ých vµ ý nghÜa ®ã, t«i chän ®Ò tµi “ Båi dìng n¨ng lùc c¶m thô v¨n
häc cho häc sinh líp 5” ®Ó nghiªn cøu, n©ng cao n¨ng lùc c¶m thô v¨n häc, nh»m
gióp c¸c em häc tèt h¬n m«n tiÕng ViÖt .
SKKN bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh lớp 5
B. PhÇn néi dung
Ch¬ng 1: C¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn
I. C¬ së khoa häc:
Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng: M«n TiÕng ViÖt ë trêng tiÓu häc ®ãng vai to to lín
trong viÖc h×nh thµnh c¸c kÜ n¨ng c¬ b¶n cho häc sinh. MÆt kh¸c trong qu¸ tr×nh
häc tiÕng ViÖt, häc sinh nhËn biÕt ®îc c¸i ch©n, c¸i thiÖn, c¸i mÜ cña v¨n häc th«ng
qua viÖc nhËn biÕt gi¸ trÞ thÈm mÜ cña c¸c yÕu tè ng«n ng÷ trong th¬, v¨n. Nh÷ng
nhËn biÕt vµ c¶m xóc ®ã sÏ lµ nh÷ng c¬ së ban ®Çu cña viÖc häc v¨n ë bËc trung häc
sau nµy cña häc sinh. VËy nªn ho¹t ®éng c¶m thô v¨n häc ®Æc biÖt ®îc coi träng
trong qu¸ tr×nh d¹y häc m«n tiÕng ViÖt cho häc sinh.
C¶m thô v¨n häc lµ g×? Ta cã thÓ hiÓu: C¶m thô v¨n häc lµ ho¹t ®éng mang tÝnh
®Æc thï trong tiÕp nhËn v¨n häc. C¬ së, nguån gèc cña c¶m thô lµ sù nh©n ho¸ tù
nhiªn bªn trong cña con ngêi th«ng qua qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. CÊu tróc cña c¶m thô
lµ sù ®an xen phøc t¹p cña c¸c yÕu tè tri gi¸c, lý gi¶i, tëng tîng, c¶m xóc. Còng cßn
cã thÓ hiÓu: C¶m thô v¨n häc cã nghÜa lµ khi ®äc ( nghe) mét c©u chuyÖn, mét bµi
th¬, ... ta kh«ng nh÷ng hiÓu mµ cßn ph¶i xóc c¶m, tëng tîng vµ thËt sù gÇn gòi,
“nhËp th©n” víi nh÷ng g× ®· ®äc... Nhµ v¨n Hoµng Phñ Ngäc Têng còng tõng nhí
l¹i thuë Êu th¬ vµ viÕt “ DÕ mÌn phiªu lu kÝ” gióp t«i ph¸t hiÖn t×nh b¹n nh mét søc
m¹nh k× diÖu cña t©m hån.... Khi ®ãi qu¸ s¾p chÕt th× DÕ Tròi ®· ®a cµng cho DÕ
MÌn ®Ò nghÞ b¹n ¨n lÊy thÞt m×nh ®Ó sèng. T«i nhËn ra r»ng chÝnh MÌn vµ Tròi míi
lµ nh©n vËt cña t©m hån t«i, ®· lµm t«i ch¶y níc m¾t”.
Râ rµng víi häc sinh líp 5, ®äc cã suy ngÉm, tëng tîng ( hay liªn tëng) vµ rung
c¶m thËt sù sÏ gióp ta c¶m thô v¨n häc tèt. §óng nh nhµ v¨n Anh §øc ®· t©m sù : “
Khi ®äc t«i kh«ng chØ cßn thÊy dßng ch÷, mµ cßn thÊy c¶nh tîng sau dßng ch÷, trÝ
tëng tîng nhiÒu khi dÉn t«i ®i rÊt xa, vÏ thªu ra l¾m ®iÒu thó vÞ”.
Nh÷ng ®iÒu nãi trªn vÒ c¶m thô v¨n häc cho thÊy : C¸c em häc sinh tiÓu häc
tuy Ýt tuæi nhng ®Òu cã thÓ rÌn luyÖn, trau dåi ®Ó tõng bíc n©ng cao tr×nh ®é c¶m
thô v¨n häc, gióp cho viÖc häc tËp m«n tiÕng ViÖt ngµy cµng tèt h¬n vµ trë thµnh
häc sinh giái.
Thùc tÕ cho thÊy n¨ng lùc c¶m thô v¨n häc ë mét sè em kh¸ tèt nªn t«i ®·
m¹nh d¹n chän ®Ò tµi nµy nh»m n©ng cao h¬n n÷a n¨ng lùc c¶m thô v¨n häc cho
häc sinh.
II. C¬ së thùc tiÔn:
SKKN bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh lớp 5
1. Mét sè kÕt qu¶ vÒ viÖc båi dìng kh¶ n¨ng c¶m thô v¨n häc cho häc sinh líp 5 ,
trêng tiÓu häc sè 1 KiÕn Giang:
Trong nh÷ng n¨m qua b¶n th©n t«i ®· lµm tèt c«ng t¸c båi dìng n¨ng lùc c¶m
thô v¨n häc cho häc sinh lớp 4-5. NhiÒu häc sinh cã kh¶ n¨ng c¶m thô v¨n häc tèt,
v× thÕ hiÖu qu¶ häc tËp ®¹t ®îc rÊt cao. Cô thÓ:
- Tríc hÕt, t«i ®· chó träng kh©u luyÖn ®äc diÔn c¶m cho häc sinh, luyÖn cho häc
sinh c¸ch dïng tõ cã h×nh ¶nh; viÕt c©u v¨n sinh ®éng, hÊp dÉn; viÕt ®o¹n v¨n, bµi
v¨n hay.
- Díi sù gîi më, dÉn d¾t cña gi¸o viªn, häc sinh ®· cã giäng ®äc diÔn c¶m, biÕt
ng¾t- nghØ h¬i ®óng chç, biÕt nhÊn giäng díi nh÷ng tõ ng÷ gîi t¶, gîi c¶m, biÕt ®äc
giäng phï hîp víi tÝnh c¸ch cña nh©n vËt. Bªn c¹nh ®ã, häc sinh ®· biÕt dïng tõ
ng÷ cã h×nh ¶nh, ®Æt c©u sinh ®éng, viÕt ®o¹n v¨n, bµi v¨n hay. C¸c em ®· biÕt sö
dông c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt( so s¸nh, nh©n ho¸, ®iÖp tõ, ®iÖp ng÷...) khi ®Æt c©u,
viÕt ®o¹n v¨n.
- MÆt kh¸c, häc sinh rÊt say mª, høng thó khi häc m«n tiÕng ViÖt.
2. Thùc tr¹ng , nguyªn nh©n vÒ d¹y c¶m thô v¨n häc cho häc sinh ë trêng tiÓu häc
sè1 KiÕn Giang
* Nh×n chung, n¨ng lùc c¶m thô v¨n häc cña ®¹i ®a sè häc sinh cßn yÕu c¸c mÆt
sau:
+ Vèn tõ vùng Ýt ái do c¸c em Ýt ®äc s¸ch, Ýt giao tiÕp, Ýt tiÕp xóc víi thùc tÕ.
+ Häc sinh cha hiÓu c¸i ®Ñp trong c¸c tõ ng÷ mÆc dï c¸c tõ ng÷ ®ã rÊt cã h×nh ¶nh
vµ dÔ nhËn thÊy.
+ Kh¶ n¨ng ®äc hay, ®äc diÔn c¶m cßn nhiÒu h¹n chÕ. Mét sè em cßn biÓu hiÖn sî
viÕt v¨n do häc sinh Ýt ®äc, Ýt ®Æt c©u, Ýt viÕt ®o¹n v¨n.
+ NhiÒu em häc sinh cha h×nh dung ®îc thÕ nµo lµ c¶m thô v¨n häc hoÆc cha n¾m
®îc nh÷ng yªu cÇu vÒ rÌn luyÖn c¶m thô v¨n häc.
Ch¬ng II:Mét sè biÖn ph¸p rÌn kÜ n¨ng c¶m thô v¨n häc
cho häc sinh líp 5
RÌn luyÖn ®Ó n©ng cao n¨ng lùc ®îc c¶m thô v¨n häc lµ mét trong nh÷ng nhu
cÇu cÇn thiÕt ®èi víi mçi häc sinh. Cã n¨ng lùc c¶m thô v¨n häc tèt, c¸c em sÏ c¶m
nhËn ®îc nhiÒu nÐt ®Ñp cña v¨n th¬, lµm cho t©m hån c¸c em ®îc phong phó thªm,
SKKN bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh lớp 5
nãi - viÕt tiÕng ViÖt thªm trong s¸ng vµ sinh ®éng. Cho nªn, trong qu¸ tr×nh gi¶ng
d¹y, t«i ®· cã nh÷ng ph¬ng ph¸p vµ ®Þnh híng râ rµng trong viÖc híng dÉn häc sinh
c¶m thô v¨n häc th«ng qua c¸c m«n häc tiÕng ViÖt.Cô thÓ nh sau:
1. LuyÖn kÜ n¨ng c¶m thô v¨n häc th«ng qua LuyÖn tõ vµ c©u.
*VÒ vèn tõ:
- Muèn häc v¨n tèt, tríc hÕt ph¶i hiÓu “ tõ”. TiÕng ViÖt ta giµu vµ ®Ñp, mçi tõ
mang mét nghÜa riªng, mét s¾c th¸i biÓu c¶m riªng. NÐt næi bËt trong tõ ng÷ tiÕng
ViÖt lµ sù trong s¸ng, gi¶n dÞ, cô thÓ, sinh ®éng, bãng bÈy. Muèn c¶m thô v¨n häc
tèt tríc hÕt ph¶i hiÓu tõ, ph¶i n¾m v÷ng ý nghÜa cña c¸c tõ ®Ó sö dông thËt chÝnh
x¸c khi diÔn ®¹t. Ng¹n ng÷ còng ®· cã c©u “ Phong ba b·o t¸p kh«ng b»ng ng÷
ph¸p ViÖt Nam”. Qu¶ ®óng vËy. ThËt lµ khã khi hiÓu râ nghÜa cña mét tõ, mét ng÷.
VËy, hiÓu tõ nh thÕ nµo míi ®óng? Sö dông tõ ng÷ nh thÕ nµo míi chÝnh x¸c? §ã lµ
®iÒu mµ t«i lu«n ®Þnh híng gióp c¸c em n¾m vµ th¸o gì. Tríc hÕt, t«i gióp c¸c em
hiÓu biÕt vÒ Ng÷ ©m vµ Ch÷ viÕt tiÕng ViÖt. Qua mçi bµi häc, mçi tiÕt d¹y, t«i lu«n
cung cÊp thªm cho häc sinh nh÷ng tõ ng÷ cã h×nh ¶nh, c¸c tõ gîi t¶ mµu s¾c, ©m
thanh cña sù vËt. Vµ gióp häc sinh biÕt : §Ó lêi v¨n ®îc sinh ®éng, hÊp dÉn, khi viÕt
ta ph¶i sö dông tõ ng÷ cã h×nh ¶nh, cã søc gîi t¶, gîi c¶m.
VÝ dô: §äc ®o¹n v¨n t¶ c¶nh lµng quª ngµy mïa trong bµi “Quang c¶nh lµng
m¹c ngµy mïa” cña nhµ v¨n T« Hoµi( TiÕng ViÖt 5- TËp 1), nÕu c¸c em n¾m v÷ng
kiÕn thøc vÒ tõ ng÷ ®· häc, c¸c em sÏ chó ý ngay tíi c¸c s¾c ®é cña mµu vµng do
nhµ v¨n s¸ng t¹o ra b»ng sù quan s¸t v« cïng tinh tÕ: “ Mïa ®«ng, gi÷a ngµy mïa,
lµng quª toµn mµu vµng- nh÷ng mµu vµng rÊt kh¸c nhau. Cã lÏ b¾t ®Çu tõ nh÷ng
®ªm s¬ng sa th× bãng tèi ®· h¬i cøng vµ s¸ng ngµy ra th× tr«ng thÊy mµu trêi cã
vµng h¬n thêng khi. Mµu lóa chÝn díi ®ång vµng xuém l¹i. N¾ng nh¹t ng¶ mµu
vµng hoe. Trong vên l¾c l nh÷ng chïm qu¶ xoan vµng lÞm kh«ng tr«ng thÊy cuèng,
nh nh÷ng chuçi trµng h¹t bå ®Ò treo l¬ löng. Tõng chiÕc l¸ mÝt vµng èi. Tµu ®u ®ñ,
chiÕc l¸ s¾n hÐo l¹i më n¨m c¸nh vµng t¬i. Buång chuèi ®èm qu¶ chÝn vµng. Nh÷ng
tµu l¸ chuèi vµng èi xâa xuèng nh nh÷ng v¹t ¸o n¾ng, ®u«i ¸o n¾ng, vÉy vÉy. Bôi
mÝa vµng xäng, ®èt ngÇu phÊn tr¾ng. Díi s©n, r¬m vµ thãc vµng gißn. Quanh ®ã,
con gµ, con chã còng vµng mît. M¸i nhµ phñ mét mµu r¬m vµng míi. L¸c ®¸c c©y
lôi cã mÊy chiÕc l¸ ®ã. Qua khe giËu, lã ra mÊy qu¶ ít ®á chãi. TÊt c¶ ®îm mét
mµu vµng trï phó, ®Çm Êm l¹ lïng”.
Râ rµng c¸c tõ ghÐp ( cã nghÜa ph©n lo¹i ) chØ mµu vµng kh¸c nhau ®· ®îc nhµ
v¨n biÕn hãa kh«n lêng: Vµng xuém, vµng hoe, vµng lÞm, vµng sÉm, vµng t¬i, vµng
®èm, vµng èi, vµng xäng, vµng gißn, vµng mît.... Cã c¶ nh÷ng mµu vµng kh«ng
SKKN bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh lớp 5
nh×n thÊy ®îc b»ng m¾t, mµ chØ cã thÓ c¶m nhËn ®îc b»ng t©m hån qua c¸ch diÔn t¶
cña nhµ v¨n: Vµng h¬n thêng khi, vµng nh nh÷ng v¹t ¸o n¾ng.....
*VÒ c©u:
Ngoµi tr×nh bµy ng«n ng÷ ®Ó ngêi nghe hiÓu ®îc ý m×nh cÇn diÔn ®¹t, t«i lu«n
híng dÉn cho c¸c em viÕt c©u v¨n gîi t¶, gîi c¶m, sinh ®éng.
VÝ dô: Nh÷ng chiÕc l¸ bµng to nh c¸i qu¹t läc ¸nh s¸ng lê mê ( T¶ c©y bµng )
HoÆc: Dßng s«ng nh mét tÊm lôa ®µo v¾t ngang lµng em ( T¶ dßng s«ng quª em. )
Nh vËy, n¾m v÷ng kiÕn thøc ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt, cã mét vèn tõ phong phó, c¸c
em sÏ kh«ng chØ nãi - viÕt tèt mµ cßn cã thÓ c¶m nhËn ®îc nÐt ®Ñp cña néi dung qua
nh÷ng h×nh thøc diÔn ®¹t sinh ®éng, hÊp dÉn.
2. RÌn luyÖn kh¶ n¨ng c¶m thô v¨n häc th«ng qua TËp ®äc, häc thuéc lßng
Muèn c¶m nhËn trän vÑn gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt bµi v¨n, bµi th¬, tríc hÕt
gi¸o viªn híng dÉn c¸c em t×m hiÓu néi dung cña t¸c phÈm, t×m hiÓu bè côc vµ néi
dung bµi.
VÝ dô trong bµi: Phong c¶nh ®Òn Hïng ( TiÒng ViÖt 5- TËp 2), gi¸o viªn gîi ý häc
sinh ®äc vµ x¸c ®Þnh néi dung th«ng qua bè côc nh sau:
+ §o¹n 1: §Òn Thîng n»m trªn ®Ønh NghÜa LÜnh
+ §o¹n 2: Phong c¶nh xung quanh khu ®Òn
+ §o¹n 3: C¶nh vËt trong khu ®Òn
- Tõ bè côc 3 ®o¹n cña bµi, gióp häc sinh hiÓu néi dung th«ng qua hÖ thèng c©u hái
nh:
+ Bµi v¨n viÕt vÒ c¶nh vËt g×, ë n¬i nµo?
+ Em biÕt ®îc nh÷ng g× vÒ c¸c vua Hïng?
+ C¶nh ®Ñp cña thiªn nhiªn n¬i ®Òn Hïng cã nh÷ng g× ®Ñp? ...
- Tr¶ lêi ®îc c¸c c©u hái nªu trªn, c¸c em sÏ nªu ®îc néi dung cña bµi v¨n. §ã
chÝnh lµ c¶ mét qu¸ tr×nh c¶m thô bµi v¨n. Qua ®©y, gióp c¸c em diÔn ®¹t tèt h¬n
trong qu¸ tr×nh rÌn ®äc.
Trong giê tËp ®äc, ngoµi qu¸ tr×nh c¶m thô qua hÖ thèng c©u hái th× cßn cã
nh÷ng biÖn ph¸p vµ còng lµ bµi tËp cã hiÖu qu¶ ®Ó båi dìng n¨ng lùc c¶m thô v¨n
häc ®ã lµ “®äc diÔn c¶m cã s¸ng t¹o”. Lo¹i bµi tËp nµy gióp cho häc sinh n©ng cao
SKKN bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh lớp 5
c¶m xóc thÈm mü vµ kÝch thÝch c¸c em kh¸m ph¸ ra nh÷ng g× bÝ Èn díi nh÷ng dßng
ch÷ ®Ó chóng ®îc vang lªn.
VÝ dô víi bµi th¬ “Cöa s«ng” (TiÕng viÖt 5- TËp 2) . §ã lµ bµi th¬ ®îc viÕt theo thÓ
th¬ 6 ch÷ nªn t«i ®Ó cho häc sinh ®äc thËt nhiÒu lÇn: Giäng ®äc nhÑ nhµng, tha
thiÕt, giµu t×nh c¶m, nhÊn m¹nh nh÷ng tõ ng÷ gîi t¶, gîi c¶m, ng¾t giäng tù nhiªn
gi÷a c¸c dßng th¬ ®Ó g©y Ên tîng.
Cô thÓ: Lµ cöa nhng kh«ng then khãa
Còng kh«ng khÐp l¹i bµo giê
Mªnh m«ng mét vïng sãng níc
Më ra bao nçi ®îi chê”
Häc sinh ph¶i ®äc lµm sao ®Ó thÊy ®îc ®iÒu mµ nhµ th¬ Quang Huy muèn göi
g¾m lµ: Qua h×nh ¶nh cöa s«ng, t¸c gi¶ ngîi ca t×nh c¶m thñy chung, uèng níc nhí
nguån.
HoÆc khi híng dÉn häc sinh ®äc bµi th¬ “Cao B»ng” (TiÕng ViÖt 5 -TËp 2) cÇn híng dÉn häc sinh ®äc víi giäng nhÑ nhµng, t×nh c¶m thÓ hiÖn lßng yªu mÕn nói
non, ®Êt ®ai vµ con ngêi Cao B»ng; nhÊn giäng díi nh÷ng tõ ng÷ nãi vÒ ®Þa thÕ ®Æc
biÖt, vÒ lßng mÕn kh¸ch, sù ®«n hËu, méc m¹c cña ngêi Cao B»ng nh: “qua, l¹i vît,
l¹i vît, râ thËt cao.... rÊt ngät, rÊt th¬ng, rÊt th¶o”.... §Ó tõ ®ã c¶m nhËn ®îc ®iÒu
mµ t¸c gi¶ muèn nãi ®Õn lµ: Ca ngîi Cao B»ng - m¶nh ®Êt cã ®Þa thÕ ®Æc biÖt, cã
nh÷ng ngêi d©n mÕn kh¸ch, ®«n hËu ®ang gi÷ g×n biªn c¬ng cña Tæ quèc.
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn lo¹i bµi tËp nµy, gi¸o viªn cÇn ®a ra nh÷ng c©u hái bµi
tËp nh»m x¸c ®Þnh kÜ thuËt ®äc thµnh tiÕng cña bµi ®äc, giäng ®äc chung cña toµn
bµi, ®o¹n, chç ng¾t giäng- nghØ giäng- nhÊn giäng.... §ã lµ nh÷ng ®iÒu cÇn thiÕt
nhÊt mµ t«i lu«n híng dÉn häc sinh trong qu¸ tr×nh rÌn ®äc diÔn c¶m.
3. RÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt ®o¹n v¨n vÒ c¶m thô v¨n häc:
§Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp m«n TiÕng ViÖt ë tiÓu häc, ngoµi nh÷ng bµi tËp vÒ
LuyÖn tõ vµ c©u, TËp lµm v¨n.... t«i lu«n chó träng rÌn luyÖn cho c¸c em kÜ n¨ng
viÕt ®o¹n v¨n vÒ c¶m thô v¨n häc. Tuy nhiªn yªu cÇu cña lo¹i bµi tËp nµy chØ ë møc
®é ®¬n gi¶n, phï hîp víi kh¶ n¨ng cña häc sinh tiÓu häc. §Ó lµm ®îc bµi tËp vÒ
c¶m thô v¨n häc ®¹t kÕt qu¶ tèt, t«i híng dÉn häc sinh thùc hiÖn tèt nh÷ng viÖc sau:
+ §äc kÜ ®Ò bµi, n¾m ch¾c yªu cÇu cña bµi tËp ( Ph¶i tr¶ lêi ®îc ®iÒu g×? CÇn nªu
bËt ®îc ý g×? ....).
SKKN bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh lớp 5
+ §äc vµ t×m hiÓu vÒ c©u th¬ (c©u v¨n) hay ®o¹n trÝch ®îc nªu trong ®Ò bµi (Dùa
vµo yªu cÇu cô thÓ cña bµi tËp ®Ó t×m hiÓu,vÝ dô: C¸ch dïng tõ, ®Æt c©u; c¸ch dïng
h×nh ¶nh, chi tiÕt; c¸ch sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuéc quen thuéc nh so s¸nh, nh©n
hãa, ®iÖp tõ, ®iÖp ng÷....®· gióp em c¶m nhËn ®îc néi dung, ý nghÜa g× ®Ñp ®Ï, s©u
s¾c)
+ ViÕt ®o¹n v¨n vÒ c¶m thô v¨n häc (kho¶ng 5-7) dßng híng vµo yªu cÇu cña ®Ò
bµi. (§o¹n v¨n cã thÓ b¾t ®Çu b»ng mét c©u më ®o¹n ®Ó dÉn d¾t ngêi ®äc hoÆc tr¶
lêi th¼ng vµo c©u hái chÝnh; tiÕp ®ã cÇn nªu râ c¸c ý theo yªu cÇu cña ®Ò bµi; cuèi
cïng cã thÓ kÕt ®o¹n b»ng mét c©u ng¾n gän ®Ó “gãi” l¹i néi dung c¶m thô ).
VÝ dô: Bµi th¬ Cöa s«ng ( TiÕng viÖt 5- TËp 2), t¸c gi¶ viÕt:
Dï gi¸p mÆt cïng biÓn réng
Cöa s«ng ch¼ng døt céi nguån
L¸ xanh mçi lÇn tr«i xuèng
Bçng....nhí mét vïng nói non.
* T¸c gi¶ sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt g× ë khæ th¬ trªn ? Nhê biÖn ph¸p nghÖ
thuËt ®ã, em c¶m nhËn ®îc néi dung, ý nghÜa g× ®Ñp ®Ï?
§Ó gióp häc sinh tr¶ lêi ®îc c©u hái trªn, t«i gîi më häc sinh b»ng c¸c c©u hái :
+T×m biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®îc sö dông trong khæ th¬ ? ( nh©n hãa qua c¸c tõ “
gi¸p mÆt”, “ ch¼ng døt”, “ nhí” )
+PhÐp nh©n hãa gióp t¸c gi¶ nãi ®îc ®iÒu g×? (“ tÊm lßng” kh«ng quªn céi nguån
cña cöa s«ng).
+ViÕt ®o¹n v¨n c¶m thô ( Tøc lµ tr¶ lêi c©u hái theo yªu cÇu)
- Lu ý häc sinh ®o¹n v¨n cã néi dung vÒ c¶m thô v¨n häc cÇn ®îc diÔn ®¹t mét c¸ch
hån nhiªn, trong s¸ng, béc lé c¶m xóc; cÇn tr¸nh m¾c lçi vÒ chÝnh t¶, dïng tõ, ®Æt
c©u; tr¸nh diÔn gi¶i dµi dßng vÒ néi dung ®o¹n th¬ ( hay ®o¹n v¨n) hoÆc sa vµo
ph©n tÝch qu¸ kÜ b»ng giäng v¨n kh«ng phï hîp víi løa tuæi thiÕu nhi.
4.Trau dåi høng thó khi tiÕp xóc víi th¬ v¨n
Ngay tõ khi cßn nhá, hÇu hÕt c¸c em ®Òu thÝch nghe ¤ng, Bµ, Cha, MÑ hoÆc
ngêi th©n kÓ chuyÖn, ®äc th¬. Bíc ch©n tíi trêng tiÓu häc, ®îc tiÕp xóc víi nh÷ng
c©u th¬, bµi v¨n hay trong s¸ch gi¸o khoa tiÕng ViÖt, nhiÒu em muèn ®äc to lªn mét
c¸ch thÝch thó. §ã chÝnh lµ biÓu hiÖn ban ®Çu cña høng thó häc tiÕng ViÖt. Cã høng
thu khi tiÕp xóc víi th¬ v¨n, c¸c em sÏ vît qua ®îc khã kh¨n, trë ng¹i, cè g¾ng
SKKN bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh lớp 5
luyÖn tËp ®Ó c¶m thô häc tèt vµ häc giái m«n tiÕng ViÖt. Muèn lµm ®îc ®iÒu ®ã, t«i
lu«n kiªn tr× luyÖn tËp tõng bíc tõ dÔ ®Õn khã. Bìi vËy, c¸c em ®· cã sù c¶m thô tèt
vÒ v¨n häc.
VÝ dô: Khi d¹y bµi §Êt níc ( TiÕng ViÖt 5- TËp 2) cña nhµ th¬ NguyÔn §×nh Thi.
§Ó cho häc sinh c¶m nhËn ®îc niÒm vui, niÒm tù hµo vÒ ®Êt níc tù do, t×nh yªu tha
thiÕt cña t¸c gi¶ ®èi víi ®Êt níc, víi truyÒn thèng bÊt khuÊt cña d©n téc. Bªn c¹nh
®ã ®Ó häc sinh c¶m nhËn ®îc hÕt gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña bµi v¨n, t«i ph©n tÝch râ cho
häc sinh thÊy t¸c gi¶ ®· sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt nh©n hãa ë trong bµi th¬;
lßng tù hµo vÒ ®Êt níc tù do ®îc thÓ hiÖn qua nh÷ng tõ ng÷ ®îc lÆp l¹i trong bµi th¬
nh: Trêi xanh ®©y, nói rõng ®©y, cña chóng ta, cña chóng ta.....”. Nh÷ng h×nh ¶nh: “
Nh÷ng c¸nh ®ång th¬m m¸t, nh÷ng ng¶ ®êng b¸t ng¸t, nh÷ng dßng s«ng ®á nÆng
phï sa...” ®îc miªu t¶ theo c¸ch liÖt kª nh vÏ ra tríc m¾t c¶nh ®Êt níc tù do, bao la.
TÊt c¶ ®iÒu ®ã sÏ ®îc häc sinh gi¶i ®¸p qua hÖ thèng c©u hái gîi më nh: T¸c gi¶ sö
dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt g×? Tõ ng÷ nµo trong bµi th¬ ®îc lÆp l¹i nhiÒu lÇn? LÆp
l¹i nh vËy cã t¸c dông g×? ....
Dùa vµo nh÷ng c©u hái gîi më trªn ch¾c ch¾n häc sinh sÏ thi ®ua nhau t×m hiÓu,
c¸c em sÏ cã høng thó häc tËp, líp häc sÏ s«i næi h¬n.
Nh vËy, trau dåi høng thó khi tiÕp xóc víi th¬ v¨n còng chÝnh lµ tù rÌn luyÖn
m×nh ®Ó cã nhËn thøc ®óng, t×nh c¶m ®Ñp, tõ ®ã ®Õn víi v¨n häc mét c¸ch tù gi¸c,
say mª - Êy chÝnh lµ yÕu tè quan träng nhÊt cña c¶m thô v¨n häc.
5. TÝch lòy vèn hiÓu biÕt vÒ thùc tÕ cuéc sèng vµ v¨n häc.
C¶m thô v¨n häc lµ qu¸ tr×nh nhËn thøc cã ¶nh hëng bëi “ vèn sèng” cña mçi
ngêi. C¸i vèn Êy tríc hÕt ®îc tÝch lòy b»ng nh÷ng hiÓu biÕt vµ c¶m xóc cña b¶n th©n
qua sù ho¹t ®éng vµ quan s¸t h»ng ngµy trong cuéc sèng. Cã nh÷ng con vËt , con
ngêi, sù viÖc diÔn ra quanh ta tëng chõng nh rÊt quen thuéc, nhng nÕu ta kh«ng chó
ý quan s¸t, nhËn xÐt ®Ó cã c¶m xóc vµ ghi nhí th× chóng ta sÏ kh«ng thÓ lµm giµu
thªm vèn hiÓu biÕt vÒ cuéc sèng cña ta. ChÝnh v× vËy, ®Ó lµm giµu cho c¸c em vèn
hiÓu biÕt vÒ cuéc sèng h»ng ngµy, t«i tËp cho c¸c em quan s¸t víi nh÷ng gi¸c
quan( M¾t thÊy, tai nghe, mòi ngöi,...). Nhng ®Ó quan s¸t nh thÕ nµo míi cã kÕt qu¶
tèt, t«i chØ râ cho häc sinh biÕt quan s¸t t×m ra nÐt chÝnh, thÊy ®îc nÐt riªng cña sù
vËt. Quan s¸t kÜ ch¼ng nh÷ng gióp cho c¸c em viÕt ®îc bµi v¨n hay mµ cßn t¹o ®iÖu
kiÖn cho c¸c em c¶m nhËn ®îc vÎ ®Ñp cña th¬ v¨n mét c¸ch tinh tÕ vµ s©u s¾c.
VÝ dô: C¸c em quan s¸t kÜ ho¹t ®éng cña con vÞt ®ang kiÕm måi ë trong ao míi thÊy
®îc “ Chó l¹ch b¹ch ®i l¹i trªn bê, ®u«i ngóc ngo¾c tr«ng thËt buån cêi. Chît m¾t
SKKN bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh lớp 5
chó s¸ng rùc lªn, h×nh nh chó ®· ph¸t hiÖn ra mét con c¸ ®ang b¬i....” Hay quan s¸t
kÜ mÆt biÓn buæi s¸ng khi mÆt trêi lªn, c¸c em míi cã thÓ viÕt : “MÆt biÓn nh réng
ra, xanh mªnh m«ng. MÆt trêi rùc rì chiÕu nh÷ng tia n¾ng hång xuèng mÆt biÓn.
BiÓn nh ®á h¬n, xanh h¬n, ®ãn nhËn nh÷ng tia n¾ng Êm ¸p ®ã...”
Bªn c¹nh vèn hiÓu biÕt vÒ thùc tÕ cuéc sèng, c¸c em cßn cÇn tÝch lòy c¶ vèn
hiÓu biÕt vÒ v¨n häc th«ng qua viÖc ®äc s¸ch thêng xuyªn. Mçi cuèn s¸ch cã biÕt
bao ®iÒu bæ Ých vµ lÝ thó. Nã gióp ta më réng tÇm nh×n cuéc sèng, kh¬i s©u nh÷ng
suy nghÜ vµ c¶m xóc, gãp phÇn kh¬i dËy n¨ng lùc c¶m thô v¨n häc ë mçi häc sinh.
Song, ®Ó häc sinh ®äc s¸ch cã hiÖu qu¶, t«i ®· híng dÉn c¸c em lùa chän nh÷ng
quyÓn s¸ch hay, phï hîp víi løa tuæi, cã Ých cho viÖc häc tËp vµ tu dìng. MÆt kh¸c,
t«i cßn híng dÉn cô thÓ ph¬ng ph¸p ®äc s¸ch cho häc sinh nh sau:
+ Khi ®äc s¸ch, cÇn tËp trung t tëng cao, lu«n suy nghÜ vÒ nh÷ng ®iÒu ®ang ®äc ®Ó
thÊy c¸i hay, c¸i ®Ñp cña t¸c phÈm. §äc s¸ch ®Õn say mª sÏ c¶m nhËn ®îc nh÷ng
h×nh ¶nh ®Ñp, nh÷ng c©u v¨n hay, nh÷ng chi tiÕt xóc ®éng.
+ §äc s¸ch cÇn cã sù ghi chÐp, chän läc nh÷ng ®iÒu bæ Ých, lý thó, nh÷ng tõ ng÷
hay, nh÷ng h×nh ¶nh ®Ñp, nh÷ng c©u th¬- ®o¹n v¨n thÝch thó hoÆc nh÷ng ®iÒu c¶m
nhËn ®îc nh»m trau dåi n¨ng lùc c¶m thô v¨n häc cña b¶n th©n.
Ch¨m ®äc s¸ch, ®äc s¸ch cã ph¬ng ph¸p tèt sÏ gióp ta “tù häc” ®îc nh÷ng ®iÒu
thó vÞ, tõ ®ã mµ “lín lªn” c¶ vÒ trÝ tuÖ lÉn t©m hån. Cµng hiÓu biÕt s©u s¾c vÒ thùc tÕ
cuéc sèng vµ v¨n häc, trÝ tëng tîng vµ c¶m xóc cña c¸c em sÏ cµng thªm phong
phó, ch©n thùc. §ã chÝnh lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó gióp c¸c em c¶m thô v¨n häc
tèt.
C. PhÇn kÕt luËn
D¹y cho häc sinh c¶m thô v¨n häc tèt kh«ng ph¶i lµ ®iÒu dÔ dµng nhng nÕu ngêi
gi¸o viªn cã ph¬ng ph¸p, biÖn ph¸p d¹y häc tèt sÏ gióp c¸c em c¶m thô v¨n häc
tèt. §ã chÝnh lµ kh¶ n¨ng kh¸m ph¸ c¸i hay, c¸i ®Ñp cña v¨n ch¬ng, cña cuéc sèng.
§ã lµ ®êng nÐt, mµu s¾c, h×nh vÞ, ©m thanh, nhÞp ®iÖu.... ®îc diÔn t¶ sinh ®éng trong
tõng bµi v¨n, bµi th¬ nh»m gióp cho c¸c em tù kh¸m ph¸ nh÷ng n¨ng lùc s¸ng t¹o
cßn tiÒm Èn ngay trong t©m hån th«ng minh vµ ®¸ng yªu cña b¶n th©n m×nh. Thùc
hiÖn ®îc nh÷ng biÖn ph¸p nªu trªn sÏ gióp c¸c em c¶m thô v¨n häc tèt h¬n, tõ ®ã
cµng thªm yªu thÝch m«n häc tiÕng ViÖt- m«n häc mang ®Õn biÕt bao vÎ ®Ñp, niÒm
vui vµ høng thó.
SKKN bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh lớp 5
- Xem thêm -