PHOØNG GD HUYEÄN VÜnh B¶o
TR¦êNG THCS NguyÔn BØnh Khiªm
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
§Ò tµi:
BiÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc - bµi th¬
"C¶nh khuya" cña nhµ th¬ Hå ChÝ Minh
Ngêi viÕt: T¹ ThÞ Thanh
hoµ
x·
héi chñ nghÜa viÖt nam
ChøcCéng
vô: §éc
Gi¸olËp
viªn
- Tù do - H¹nh phóc
§¬n vÞ c«ng t¸c: Trêng THCS NguyÔn BØnh Khiªm
B¶n cam kÕt
I. T¸c gi¶:
Hä vµ tªn: T¹ ThÞ Thanh
Ngµy, th¸ng, n¨m sinh: 01/ 01/1955
§¬n vÞ: Trêng THCS NguyÔn BØnh Khiªm
HuyÖn VÜnh B¶o - TP H¶i Phßng.
§iÖn tho¹i: 031 3885190
N¨m häc 2008- 2009
II. Tªn s¶n phÈm:
BiÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc - bµi th¬ "C¶nh khuya"
cña nhµ th¬ Hå ChÝ Minh
1
III. Cam kÕt:
T«i xin cam kÕt s¸ng kiÕn kinh nghiÖm nµy lµ s¶n phÈm cña c¸ nh©n t«i.
NÕu cã x¶y ra tranh chÊp vÒ quyÒn së h÷u ®èi víi 1 phÇn hay toµn bé s¶n phÈm
s¸ng kiÕn kinh nghiÖm, t«i hoµn toµn chÞu tr¸ch nhiÖm tríc l·nh ®¹o ®¬n vÞ,
l·nh ®¹o së GD&§T vÒ tÝnh trung thùc cña b¶n cam kÕt nµy.
VÜnh B¶o, ngµy 06 th¸ng 02 n¨m 2009.
Ngêi cam kÕt
T¹ ThÞ Thanh
Danh s¸ch c¸c s¸ng kiÕn kinh nghiÖm ®· viÕt
1
Thiªn nhiªn trong th¬ NguyÔn Tr·i
Thuéc
bé m«n N¨m viÕt
Ng÷ V¨n 2003 - 2004
2
C¶m thô truyÖn Cæ tÝch
Ng÷ V¨n
3
4
D¹y TËp lµm v¨n miªu t¶
Ng÷ V¨n
Ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh Ng÷ V¨n
trong d¹y truyÖn d©n gian
STT
Tªn SKKn
2
Xªp
lo¹i
A
2004 - 2005
B
2005 - 2006
B
2006 - 2007
B
PhÇn I
§Æt vÊn ®Ò
1. LÝ do chän ®Ò tµi :
BiÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc lµ mét vÊn ®Ò khã ®èi víi häc sinh líp 7.
Lµ mét gi¸o viªn d¹y ng÷ v¨n THCS t«i nhËn thÊy kiÓu bµi tËp lµm v¨n biÓu
c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc thÓ hiÖn kh¸ râ n¨ng lùc c¶m thô, t duy v¨n häc cña
häc sinh. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, Bé gi¸o dôc ®· chØ ®¹o viÖc ®æi míi néi
dung ch¬ng tr×nh vµ c¶i tiÕn ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y bé m«n Ng÷ v¨n. Theo tinh
thÇn ®æi míi ph¬ng ph¸p, häc sinh cã c¬ héi tù béc lé kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña
m×nh. §Æc biÖt ph©n m«n tËp lµm v¨n líp 7 cÊu tróc ch¬ng tr×nh ®· cã sù thay
®æi kiÓu bµi biÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc ®· thay thÕ cho kiÓu bµi ph¸t biÓu
c¶m nghÜ vÒ t¸c phÈm v¨n häc vµ kiÓu bµi ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ nh©n vËt v¨n
häc (ch¬ng tr×nh cò). Víi kh¸i niÖm kiÓu bµi biÓu c¶m yªu cÇu ®îc më réng
h¬n . BiÓu c¶m lµ lÜnh vùc réng lín g¾n víi toµn bé ®êi sèng t×nh c¶m, c¶m xóc
®¸nh gi¸ cña con ngêi vµ nhu cÇu biÓu c¶m cña nã. Tuy vËy mét sè häc sinh vÉn
nhÇm lÉn vµ cho r»ng biÓu c¶m gièng nh ph¸t biÓu c¶m nghÜ, ®ã lµ vÊn ®Ò nhËn
thøc cha râ rµng v× vËy trong ®Ò tµi nghiªn cøu nµy t«i muèn tr×nh bµy nh÷ng kÜ
n¨ng cÇn thiÕt gióp häc sinh lµm bµi tËp lµm v¨n biÓu c¶m ®¹t yªu cÇu cao ®¸p
øng víi môc tiªu ch¬ng tr×nh ng÷ v¨n líp 7.
2. Môc ®Ých
Trong ®Ò tµi nghiªn cøu t«i muèn chØ ra nÐt kh¸c biÖt vµ réng lín cña phÇn
biÓu c¶m t¸c phÈm v¨n häc ë líp 7, ®a ra nh÷ng quan ®iÓm cô thÓ vÒ v¨n biÓu
c¶m, ph¬ng ph¸p híng dÉn häc sinh lµm bµi v¨n biÓu c¶m, c¸c kÜ n¨ng quan
träng khi t¹o lËp v¨n b¶n biÓu c¶m. §Þnh ra nh÷ng thao t¸c c¬ b¶n cÇn thiÕt ®Ó
häc sinh ®Þnh híng tèt vµ cã kh¶ n¨ng biÓu c¶m s©u s¾c vÒ mét vÊn ®Ò cña cuéc
sèng hay mét t¸c phÈm v¨n häc.
3. KÕt qu¶
T«i ®· vËn dông vµ dÇn dÇn hoµn thiÖn ®Ò tµi biÓu c¶m qua nh÷ng n¨m
häc gÇn ®©y khi ®îc ph©n gi¶ng d¹y m«n ng÷ v¨n 7 vµ ®éi tuyÓn ng÷ v¨n 7. Qua
thùc tÕ t«i thÊy häc sinh rÊt ng¹i vµ khã kh¨n khi tiÕp cËn víi kiÓu bµi biÓu c¶m.
Sau khi vËn dông ®Ò tµi, híng dÉn cho häc sinh, c¸c em ®· cã kÜ n¨ng biÓu c¶m
kh¸ tèt.
3
4. §èi tîng ph¹m vi nghiªn cøu, kÕ ho¹ch, thêi gian nghiªn cøu.
Trong ph¹m vi ®Ò tµi nµy t«i chØ ®i s©u tr×nh bµy kinh nghiÖm biÓu c¶m
mét t¸c phÈm v¨n häc. Bëi v× biÓu c¶m lµ mét vÊn ®Ò kh¸ réng nh biÓu c¶m vÒ
con ngêi, sù vËt, khung c¶nh thiªn nhiªn ...
BiÓu c¶m vÒ mét t¸c phÈm v¨n häc lµ tr×nh bµy nh÷ng c¶m xóc liªn tëng,
tëng tîng, suy ngÉm vÒ néi dung vµ h×nh thøc cña t¸c phÈm v¨n häc.
Tõ hiÓu biÕt t×m tßi nghiªn cøu vÒ kiÓu bµi tËp lµm v¨n biÓu c¶m nãi
chung t«i ®i s©u t×m ra gi¶i ph¸p cô thÓ ®Ó häc sinh lµm bµi biÓu c¶m vÒ t¸c
phÈm v¨n häc qua c¸c kÜ n¨ng c¬ b¶n:
- Tr×nh bµy c¶m xóc
- Liªn tëng
- Tëng tîng
- Suy ngÉm ...
VÒ mét t¸c phÈm v¨n häc.
Sau nhiÒu n¨m ®øng líp m«n ng÷ v¨n 7 ®èi chiÕu víi ch¬ng tr×nh míi
hiÖn hµnh t«i ®· rót ra ®îc mét sè kinh nghiÖm híng dÉn häc sinh tr×nh bµy mét
bµi v¨n biÓu c¶m cô thÓ kh¸ thµnh c«ng. §ã lµ biÓu c¶m vÒ bµi th¬ "C¶nh khuya"
cña nhµ th¬ Hå ChÝ Minh.
PhÇn II: néi dung
I. C¬ së lÝ luËn cña vÊn ®Ò
BiÓu c¶m lµ lo¹i v¨n b¶n theo ch¬ng tr×nh míi hiÖn hµnh, tríc ®©y lµ kiÓu
bµi "ph¸t biÓu c¶m nghÜ ®èi víi t¸c phÈm v¨n häc ë líp 6 vµ ph¸t biÓu c¶m nghÜ
vÒ nh©n vËt v¨n häc ë líp 7". Ch¬ng tr×nh ®æi míi hiÖn hµnh ®· ®Æt l¹i vÊn ®Ò,
ph¹m vi biÓu c¶m ®îc më réng h¬n c¶m nghÜ. Theo t«i c¶m nghÜ chØ lµ mét phÇn
cña v¨n biÓu c¶m.
Ph¹m vi cña v¨n biÓu c¶m réng h¬n c¶m nghÜ, nã g¾n liÒn víi toµn bé ®êi
sèng, t×nh c¶m, c¶m xóc, ®¸nh gi¸ cña con ngêi vÒ mét t¸c phÈm v¨n häc.
V¨n biÓu c¶m lµ mét ph¹m trï réng, bao gåm biÓu c¶m vÒ sù vËt, con ngêi, t¸c phÈm v¨n häc. Môc ®Ých cña biÓu c¶m lµ ngêi viÕt (t¸c gi¶) bµy tá t×nh
c¶m, c¶m xóc vÒ ®èi tîng nh»m kh¬i gîi sù ®ång c¶m n¬i ngêi ®äc, sao cho ngêi
®äc c¶m nhËn ®îc t×nh c¶m, c¶m xóc cña ngêi viÕt.
Trong thùc tÕ con ngêi cã nhu cµu biÓu c¶m rÊt lín bëi con ngêi cã t×nh
c¶m vµ nhu cÇu giao lu t×nh c¶m. T×nh c¶m trong v¨n biÓu c¶m thêng lµ nh÷ng
t×nh c¶m cao ®Ñp, giµu gi¸ trÞ nh©n v¨n, nã lµm phong phó t©m hån con ngêi, dÉn
d¾t con ngêi tíi ch©n thiÖn mÜ.
V× vËy v¨n biÓu c¶m cã t¸c dông quan träng trong viÖc båi dìng t tëng
t×nh c¶m cao ®Ñp trong s¸ng cho häc sinh.
II. thùc tr¹ng nghiªn cøu tæng kÕt kinh nghiÖm
Trong ch¬ng tr×nh ng÷ v¨n líp 7 ë cÊp THCS v¨n biÓu c¶m cã mét vÞ trÝ
quan träng trong suèt häc kú I víi sè tiÕt lÝ thuyÕt lµ (12 tiÕt), thùc hµnh lµ 4 tiÕt.
4
Suèt trong häc kú I häc sinh líp 7 l¹i chñ yÕu ®äc hiÓu c¸c v¨n b¶n tr÷
t×nh nh: Th¬ ca d©n gian, th¬ ca trung ®¹i, c¸c t¸c phÈm tuú bót, v¨n b¶n nhËt
dung mang ®Æm chÊt tr÷ t×nh. ( Cã tíi 23 v¨n b¶n= 20 tiÕt ë ph©n m«n )
V× thÕ biÓu c¶m vÒ mét t¸c phÈm v¨n häc lµ mét yªu cÇu hÕt søc quan
träng ë m«n ng÷ v¨n líp 7. Qua thùc tÕ gi¶ng d¹y t«i thÊy häc sinh cßn gÆp
nhiÒu khã kh¨n bì ngì víi kiÓu bµi biÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc. Trong qu¸
tr×nh lµm bµi biÓu c¶m häc sinh thêng cã xu híng l¹c sang ph©n tÝch t¸c phÈm
v¨n häc hoÆc c¸ biÖt cã em diÔn xu«i kÓ l¹i t¸c phÈm råi lªn lªn c¶m nghÜ mét
c¸ch gß bã, c«ng thøc, cha biÕt biÓu c¶m b»ng sù rung c¶m tríc con ngêi, sù vËt,
ng«n tõ cña t¸c phÈm. Häc sinh cha cã kÜ n¨ng tëng tîng, liªn tëng suy ngÉm vÒ
con ngêi c¶nh vËt trong t¸c phÈm. V× vËy bµi v¨n biÓu c¶m thêng kh«ng ®¹t yªu
cÇu.
Qua thùc tÕ d¹y ng÷ v¨n líp 7 nhiÒu n¨m t«i ®· rót ra mét sè kinh nghiÖm
gióp häc sinh biÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc. §èi víi mçi ngêi d©n ViÖt Nam,
®Æc biÖt lµ thÕ hÖ häc sinh ®Òu ghi kh¾c trong lßng t×nh c¶m kÝnh yªu B¸c Hå.
Khi gi¶ng d¹y ch¬ng tr×nh ng÷ v¨n líp 7 phÇn th¬ Hå ChÝ Minh t«i ®· ®i s©u híng dÉn häc sinh líp 7 tr×nh bµy biÓu c¶m vÒ bµi th¬ “C¶nh khuya” cña B¸c s¸ng
t¸c 1947. Qua ®ã häc sinh ®· kh¸ thµnh c«ng khi viÕt bµi v¨n biÓu c¶m.
Trong bµi viÕt nµy t«i m¹nh d¹n nªu lªn nh÷ng kinh nghiÖm gióp häc sinh
lµm v¨n biÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc, biÓu c¶m bµi th¬ “C¶nh khuya” cña nhµ
th¬ Hå ChÝ Minh.
III. m« t¶ nh÷ng gi¶i ph¸p
1. Nh÷ng lu ý trong phÇn híng dÉn lý thuyÕt kiÓu bµi biÓu c¶m vÒ t¸c
phÈm v¨n häc.
a. Cã hai c¸ch biÓu c¶m chÝnh: BiÓu c¶m trùc tiÕp vµ biÓu c¶m gi¸n tiÕp
BiÓu c¶m trùc tiÕp: Lµ ph¬ng thøc tr÷ t×nh béc lé nh÷ng c¶m xóc thÇm kÝn
b»ng nh÷ng tõ ng÷ trùc tiÕp gîi ra t×nh c¶m Êy.
BiÓu c¶m gi¸n tiÕp: lµ c¸ch biÓu c¶m th«ng qua tù sù miªu t¶ hay qua tëng
tîng, liªn tëng, suy ngÉm h×nh dung mµ kh«ng gäi th¼ng c¶m xóc Êy ra ®Ó kh¬i
gîi sù ®ång c¶m n¬i ngêi ®äc.
b. T×nh c¶m trong v¨n biÓu c¶m
T×nh c¶m trong v¨n biÓu c¶m lµ nh÷ng t×nh c¶m ®Ñp, thÊm nhuÇn t tëng
nh©n v¨n (nh yªu con ngêi, yªu thiªn nhiªn, yªu tæ quèc, ghÐt nh÷ng thãi tÇm thêng ®éc ¸c ...)
c. Yªu cÇu c¬ b¶n khi biÓu c¶m mét t¸c phÈm v¨n häc
Bµi v¨n biÓu c¶m vÒ mét t¸c phÈm v¨n häc cã ®Æc ®iÓm riªng. §ã lµ ngêi
viÕt ph¶i tr×nh bµy c¶m xóc, tëng tîng, liªn tëng, suy ngÉm cña m×nh vÒ néi
dung vµ h×nh thøc cña t¸c phÈm ®ã.
5
Häc sinh ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ t¸c phÈm v¨n häc (th¬ hoÆc v¨n xu«i) tríc
hÕt häc sinh ph¶i x¸c ®Þnh ®îc nh÷ng nÐt næi bËt cña t¸c phÈm v¨n häc.
C¶m nghÜ vÒ t¸c phÈm v¨n häc tÊt nhiªn ph¶i b¾t nguån tõ t¸c phÈm v¨n
häc vµ suy nghÜ, c¶m thô cña ngêi ®äc vÒ t¸c phÈm. Nh÷ng c¶m nghÜ Êy cã thÓ
®îc cô thÓ nh sau:
+ C¶m xóc vÒ c¶nh, vÒ ngêi
+ c¶m xóc vÒ t©m hån con ngêi, sè phËn con ngêi trong t¸c phÈm.
+ C¶m xóc vÒ vÎ ®Ñp cña ng«n tõ.
+ C¶m xóc vÒ t tëng cña t¸c phÈm.
Trong ®iÒu kiÖn häc tËp vµ nhËn thøc cña häc sinh líp 7, häc sinh cha hiÓu
®îc c¸c thao t¸c nghÞ luËn nh ph©n tÝch, chøng minh, gi¶i thÝch. V× vËy häc sinh
cã thÓ dùa vµo tù sù, miªu t¶, liªn tëng, tëng tîng, suy ngÉm vÒ néi dung, nghÖ
thuËt cña t¸c phÈm. ®Æc biÖt víi c¸c t¸c phÈm v¨n häc ®· häc, häc sinh cã thÓ
dùa vµo phÇn híng dÉn cña gi¸o viªn qua phÇn ®äc hiÓu c¸c v¨n b¶n trªn líp ®Ó
lµm c¬ së cho viÖc béc lé c¶m xóc vÒ t¸c phÈm.
2. Nh÷ng ®iÒu lu ý víi häc sinh khi biÓu c¶m bµi th¬ “C¶nh khuya”
Tríc hÕt muèn tr×nh bµy c¶m xóc suy nghÜ vÒ bµi th¬ “C¶nh khuya” häc
sinh ph¶i n¾m ch¾c c¸c vÊn ®Ò sau:
- Quan ®iÓm s¸ng t¸c bµi th¬ cña B¸c lµ ®Ó phôc vô sù nghiÖp c¸ch m¹ng,
th¬ v¨n cña B¸c ph¶n ¸nh t©m hån B¸c t©m hån thi sÜ cña ngêi chiÕn sÜ céng s¶n.
- Häc sinh ph¶i hiÓu ®îc hoµn c¶nh ra ®êi bµi th¬ “C¶nh khuya” vµo
nh÷ng n¨m th¸ng B¸c sèng vµ l·nh ®¹o c¸ch m¹ng t¹i chiÕn khu ViÖt B¾c trong
cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p 9 n¨m giai ®o¹n tõ 1945 -> 1954.
- Häc sinh ph¶i n¾m ®îc thÓ lo¹i cña bµi th¬ thÓ thÊt ng«n tø tuyÖt, biÕt
b¸m s¸t vµo cÊu tróc bµi th¬ (khai – thõa – chuyÓn – hîp) hai c©u ®Çu t¶
c¶nh, hai c©u sau thÓ hiÖn t©m tr¹ng.
- Häc sinh cÇn chó ý ®Õn ®Ò tµi bµi th¬ - nhµ th¬ miªu t¶ c¶nh ®Ó göi g¾m
t©m t¹ng; ®ã lµ t×nh yªu quª h¬ng hoµ quyÖn trong t×nh c¶m yªu níc thiÕt tha
m·nh liÖt.
- Ngoµi ph¬ng diÖn néi dung – t¶ c¶nh thiªn nhiªn, göi g¾m t×nh c¶m häc
sinh ph¶i chó ý tíi c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®Æc s¾c cña bµi th¬ nh: h×nh ¶nh so
s¸nh tiÕng suèi víi tiÕng h¸t, nghÖ thuËt liªn tëng qua h×nh ¶nh “Tr¨ng lång cæ
thô bãng lång hoa” nghÖ thuËt sö dông ng«n tõ, ®iÖp tõ lång, ®iÖp ng÷ cha ngñ
®Ó thÊy ®îc nÐt t©m tr¹ng ®îc khÐp l¹i vµ më ra tõ tríc vµ sau hai tõ “cha ngñ”
nã nh mét b¶n nÒ më ra hai phÝa trong t©m tr¹ng mét con ngêi, niÒm say mª
thiªn nhiªn vµ nçi lo viÖc níc. Hai nÐt t©m tr¹ng Êy thèng nhÊt trong con ngêi
B¸c. §ã lµ sù hoµ hîp thèng nhÊt trong t©m hån nhµ th¬, ngêi chiÕn sÜ trong vÞ
l·nh tô Hå ChÝ Minh.
Thao t¸c quan träng khi biÓu c¶m lµ häc sinh ph¶i biÕt tëng tîng ra bøc
tranh thiªn nhiªn ë nói rõng ViÖt B¾c trong ®ªm khuya yªn tÜnh. Häc sinh ph¶i
6
biÕt liªn tëng, so s¸nh víi c¸ch t¶ tiÕng suèi cña c¸c thi sÜ kh¸c nh NguyÔn Tr·i
trong bµi th¬ “C«n S¬n ca”; hoÆc liªn tëng tíi bµi th¬ “Kh«ng ngñ ®îc” trong
“NhËt kÝ trong tï” ®Ó hiÓu vµ c¶m xóc vÒ tÊm lßng lo l¾ng cho vËn mÖnh ®Êt níc
cña B¸c, hay nh÷ng nÐt tiªu biÓu Ên tîng vÒ hµnh tr×nh cøu níc cña B¸c.
4. C¸c thao t¸c c¬ b¶n tríc khi lµm bµi v¨n biÓu c¶m
- §¶m b¶o bèn bíc c¬ b¶n t¹o lËp v¨n b¶n.
Bíc 1: §Þnh híng
- §èi tîng biÓu c¶m: bµi th¬ “C¶nh khuya”
- §Þnh híng t×nh c¶m: C¶m xóc vÒ t×nh yªu thiªn nhiªn tha thiÕt, tÊm lßng
yªu níc m·nh liÖt cña B¸c.
Bíc 2: T×m ý lËp dµn bµi
1. Më bµi:
Giíi thiÖu hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬ vµo nh÷ng n¨m ®Çu cuéc kh¸ng
chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, bµi th¬, c¶m xóc chung vÒ bµi th¬.
2. Th©n bµi
ý 1: C¶m xóc vÒ bøc tranh thiªn nhiªn nói rõng ViÖt B¾c trong ®ªm khuya
yªn tÜnh.
ý 2: C¶m xóc vÒ tÊm lßng yªu níc cña B¸c.
3. KÕt bµi
- Kh¼ng ®Þnh gi¸ trÞ cña bµi th¬.
- Gióp ta hiÓu ®îc t©m hån, t×nh c¶m cña vÞ l·nh tô vÜ ®¹i.
- Liªn tëng cña b¶n th©n ngêi viÕt.
Bíc 3: ViÕt bµi
Bíc 4: §äc vµ söa l¹i
IV. KÕt qu¶ thùc hiÖn
M« t¶ qua trÝch bµi lµm cña häc sinh:
§Ò: BiÓu c¶m vÒ bµi th¬ "C¶nh khuya" cña nhµ th¬ Hå ChÝ Minh.
Bµi lµm cña em Ph¹m ThÞ LuËn - Häc sinh líp 7C trêng THCS NguyÔn
BØnh Khiªm.
Bµi lµm:
Hå ChÝ Minh vÞ l·nh tô vÜ ®¹i, nhµ th¬ lín cña d©n téc ViÖt Nam. Trong
qu¸ tr×nh ho¹t ®éng c¸ch m¹ng th¬ v¨n ®· trë thµnh vò khÝ s¾c bÐn cña ngêi. Víi
t©m hån cña ngêi chiÕn sÜ vµ ngêi thi sÜ B¸c ®· ®Ó l¹i cho ®êi nh÷ng bµi th¬ hay.
Trong nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p t¹i ViÖt B¾c ngêi ®· viÕt bµi
th¬ "C¶nh khuya". Bµi th¬ ®· ®Ó l¹i trong t«i nh÷ng c¶m xóc s©u s¾c vÒ t×nh yªu
thiªn nhiªn hoµ quyÖn trong t×nh yªu ®Êt níc m·nh liÖt cña B¸c.
Ngay tõ ®Çu bµi th¬, qua c¶m nhËn tinh tÕ cña B¸c bøc tranh thiªn nhiªn
hïng vÜ, th¬ méng cña nói rõng ViÖt B¾c hiÖn lªn thËt sinh ®éng vµ t¬i ®Ñp.
"TiÕng suèi trong nh tiÕng h¸t xa
7
Tr¨ng lång cæ thô bãng lång hoa"
NghÖ thuËt so s¸nh tiÕng suèi víi "tiÕng h¸t xa" gîi mét ©m thanh tuyÖt
vêi, trÇm bæng du díng cña rõng ®ªm yªn tÜnh. Qu¶ lµ nghÖ thuËt thi trung h÷u
nh¹c cña nh÷ng thi nh©n xa thËt ®Æc s¾c. TiÕng suèi lµ khóc nh¹c cña rõng ®ªm,
tiÕng h¸t lµ ©m thanh, lµ lêi ca cña con ngêi, hai thø ©m thanh Êy ®îc so s¸nh víi
nhau khiÕn khung c¶nh rõng ®ªm hoang v¾ng bçng trë lªn Êm ¸p h¬i Êm sù sèng
cña con ngêi. T«i bçng h×nh dung nh tríc m¾t m×nh lµ mét dßng suèi trong trÎo
®ang rãc r¸ch ch¶y hay mét nµng thiÕu n÷ xinh s¾n thiÕt tha duyªn d¸ng ®ang
cÊt lªn lêi ca trÇm bæng du d¬ng gi÷a khung c¶nh thiªn nhiªn t¬i ®Ñp.Trong khu
rõng ®ªm yªn tÜnh ®ã cã mét thi nh©n ®ang ngåi l¾ng nghe khóc nh¹c rõng, vµ
t«i còng bÞ mª say trong khóc nh¹c du d¬ng Êy. ë c©u th¬ thø hai "Tr¨ng lång
cæ thô bãng lång hoa" ®iÖp tõ nµy ®· gîi mét khung c¶nh thiªn nhiªn giao hoµ
vÊn vÝt. C¶nh vËt võa cã hån võa gÇn gòi mÒm m¹i. Tr¨ng ®ªm nay s¸ng qu¸,
¸nh tr¨ng v»ng vÆc d¸t vµng, d¸t b¹c kh¾p ®Êt trêi. Bãng tr¨ng to¶ s¸ng trïm lªn
c¶nh vËt, ®an dÖt vµo bãng c©y cæ thô, ®æ dµi xuèng mÆt ®Êt t¹o ra nh÷ng chïm
hoa tr¾ng lÊp l¸nh víi c¸c gam mµu s¸ng tèi ®an gµi. T«i nh m¬ mµng tríc vÎ
hïng vÜ t¬i ®Ñp cña thiªn nhiªn n¬i ®©y. Ph¶i lµ mét thi nh©n cã t©m hån nh¹y
c¶m, cã t×nh yªu thiªn nhiªn tha thiÕt t¸c gi¶ míi l¾ng nghe vµ c¶m nhËn nh÷ng
biÓu hiÖn tinh vi cña t¹o vËt vµ t¶ l¹i mét c¸ch thÇn t×nh nh vËy. Cã lÏ trong suèt
cuéc ®êi cña m×nh ,vÇng tr¨ng ®· trë thµnh ngêi b¹n tri kØ cña B¸c.V× vËy bµi th¬
"C¶nh khuya" gîi cho t«i h×nh dung nhí tíi mét bµi th¬ tr¨ng Ngêi viÕt trong
nhµ tï cña bän Tëng Giíi Th¹ch:
"Trong tï kh«ng rîu còng kh«ng hoa
C¶nh ®Ñp ®ªm nay khã h÷ng hê
Ngêi ng¾m tr¨ng soi ngoµi cña sæ
Tr¨ng nhßm khe cöa ng¾m nhµ th¬"
NÕu ë hai c©u th¬ ®Çu nhµ th¬ ®· göi g¾m t×nh yªu thiªn nhiªn tha thiÕt th×
ë nh÷ng vÇn th¬ sau lµ t©m tr¹ng thao thøc.
" C¶nh khuya nh vÏ Ngêi cha ngñ
Cha ngñ v× lo nçi níc nhµ "
"Ngêi cha ngñ" - Ngêi ®ang thao thøc cã lÏ v× ®¾m say tríc vÎ ®Ñp cña thiªn
nhiªn. Bøc tranh thiªn nhiªn t¬i ®Ñp nh mêi gäi thi nh©n thëng thøc. §iÖp tõ cha
ngñ khÐp l¹i c¶nh më ra t×nh. B¸c thao thøc kh«ng ngñ ch¼ng ph¶i ng¾m c¶nh
®Ñp thiªn nhiªn mµ v× mét ®iÒu hÖ träng lín lao h¬n c¶: ®ã lµ sù viÖc c¸ch m¹ng.
Ngêi ®äc s÷ng sê ng¹c nhiªn khi biÕt lÝ do nµy - mét lÝ do thËt cao c¶, thiÕng
liªng. ThËt vËy sù viÖc c¸ch m¹ng, sù sèng cßn cña tæ quèc lµ lçi lo canh c¸nh
kh«ng ngu«i cña c¶ cuéc ®êi Ngêi. T«i bçng h×nh dung tríc m¾t m×nh lµ mét
«ng cô ®ang ngåi gi÷a khung c¶nh cña nói rõng. M¸i tãc cô hoa r©m ®iÓm b¹c,
nhng ®«i m¾t lóc nµo còng ngêi s¸ng trµn ®Çy t×nh yªu th¬ng. Khu«n mÆt cô vÎ
®¨m chiªu suy nghÜ - suy nghÜ viÖc c¸ch m¹ng. C©u th¬ lµm t«i thÊm thÝa tríc
lßng yªu níc m·nh liÖt, tha thiÕt cña ngêi. §©y chØ lµ mét ®ªm trong hµng ngµn
8
®ªm kh«ng ngñ cña B¸c. Ngêi ®· tõng nãi : "Mét ngµy mµ tæ quèc cha ®éc lËp lµ
mét ngµy t«i ¨n kh«ng ngon ngñ kh«ng yªn".
Qua bµi th¬ "C¶nh khuya" t«i nh ®îc c¶m nhËn s©u s¾c h¬n vÒ t×nh yªu
thiªn nhiªn, lßng yªu níc m·nh liÖt s©u s¾c cña B¸c. Ngêi lu«n lµ tÊm g¬ng s¸ng
vÒ lý tëng sèng vµ ®¹o ®øc c¸ch m¹ng ®Ó mäi thÕ hÖ ngêi ViÖt Nam noi theo.
§Ò bµi:
C¶m nghÜ vÒ bµi th¬ "C¶nh khuya" cña Hå ChÝ Minh
Bµi lµmcña em NguyÔn Ngäc DiÖp - Líp 7A
Hå ChÝ Minh mét chiÕn sÜ c¸ch m¹ng lçi l¹c, vÞ l·nh tô vÜ ®¹i cña d©n téc
ta trong cuéc ®Êu tranh giµnh nÒn ®éc lËp, tù do cña d©n téc, Ngêi cßn lµ nhµ th¬
lín. Víi phong c¸ch th¬ võa cæ ®iÓn, võa hiÖn ®¹i, Ngêi s¸ng t¸c nh÷ng bµi th¬
®a ngêi ®äc nh l¹c vµo thÕ giíi thiªn nhiªn th¬ méng cña t¹o ho¸ mµ chÝnh Ngêi
vÏ ra. "C¶nh khuya" lµ mét bµi th¬ nh thÕ, bµi th¬ göi g¾m t©m hån ngêi chiÕn sÜ
c¸ch m¹ng Hå ChÝ Minh. Bµi th¬ ®äng l¹i trong t«i nhiÒu c¶m xóc s©u s¾c.
Tríc hÕt, bµi th¬ ®· ®em ®Õn cho t«i c¶m xóc ngì ngµng vÒ c¶nh thiªn
nhiªn ë nói rõng ViÖt B¾c vµo mét ®ªm tr¨ng tuyÖt ®Ñp vµ th¬ méng:
"TiÕng suèi trong nh tiÕng h¸t xa
Tr¨ng lång cæ thô bãng lång hoa"
§äc hai c©u th¬, t«i c¶m nhËn ®îc mét kh«ng gian tÜnh lÆng. §ã lµ mét
®ªm khuya ë chiÕn khu ViÖt B¾c, n¬i ®ang diÔn ra cuéc kh¸ng chiÕn v« cïng gay
go vµ khèc nghiÖt cña qu©n ta chèng qu©n Ph¸p x©m lîc. T«i c¶m thÊy tÊt c¶, tÊt
c¶ nh ®ang say sa ®¾m ch×m trong khung c¶nh thiªn nhiªn cña trêi ®Êt, trong
giÊc ngñ ®ªm dµi cña t¹o ho¸. C¶nh vËt nh im lÆng, chØ nghe ®©u ®©y tiÕng suèi
ch¶y rãc r¸ch v¼ng l¹i lµm ng©y ngÊt lßng ngêi. B¸c Hå thËt khÐo lÐo khi ®a
nghÖ thuËt ®Æc s¾c, nghÖ thuËt so s¸nh tiÕng suèi víi tiÕng h¸t vµo ý th¬ cña
m×nh. TrÝ tëng tîng cña B¸c thËt l·ng m¹ng, tµi hoa. TiÕng suèi ng©n nga, ng©n
nga, cã lóc rÊt gÇn, cã lóc rÊt xa, cã lóc nhá nhÑ, cã lóc trong trÎo. C¸ch ®©y 500
n¨m tríc, thi nh©n NguyÔn Tr·i khi nghe tiÕng suèi ch¶y r× rÇm ®· tëng tîng ra
c©y ®µn ®a thanh:
"C«n S¬n suèi ch¶y r× rÇm
Ta nghe nh tiÕng ®µn cÇm bªn tai"
Hai thi sÜ ë hai thêi ®¹i kh¸c xa nhau nhng ®Òu cã mét m¹ch c¶m xóc
gièng nhau. Hä ®Òu cã ®«i tai nh¹y c¶m vµ tinh tÕ ®Ó thæi hån vµo tiÕng suèi vèn
rÊt ®¬n ®iÖu trë thµnh c©y ®µn ®a thanh, trë thµnh tiÕng h¸t ng©n nga, lóc trÇm,
lóc bæng, lóc rÐo r¾t bªn tai. Ngêi chiÕn sÜ Hå ChÝ Minh viÕt vÒ c¶nh ®Ñp ë nói
rõng ViÖt B¾c víi tÊt c¶ niÒm say mª vµ sù hµo høng bÊt tËn. Ph¶i ch¨ng trong
®ªm khuya tÜnh mÞch cã mét ngêi con g¸i nµo ®ã ®øng trªn ngän nói cao göi vµo
giã nh÷ng c©u h¸t ca ngîi quª h¬ng, ca ngîi ®Êt níc. TiÕng h¸t trong trÎo, du d¬ng vµ trÇm bæng ®Õn l¹ thêng, lµm xao xuyÕn lßng ngêi. TiÕng h¸t lan xa, xa
m·i len lái vµo khu rõng, hoµ quyÖn vµ thÊm vµo kh«ng khÝ l¹nh lÏo cña ®ªm
9
khuya. T«i kh«ng ngê thø ©m thanh ®¬n ®iÖu Êy nh mét phÐp mµu diÖu k× ®· lµm
cho nói rõng ViÖt B¾c cã chót xao ®éng, bõng lªn søc sèng. Ngêi ®· sö dông
thµnh c«ng nghÖ thuËt lÊy ®éng t¶ tÜnh, nghÖ thuËt thi trung h÷u nh¹c cuèn hót
lµm cho khung c¶nh hoang s¬ vµ k× bÝ cña nói rõng ViÖt B¾c trë lªn Êm ¸p l¹
lïng. Ph¶i lµ ngêi cã ®«i tai nh¹y c¶m vµ t©m hån tinh tÕ th× ngêi míi ph¸t hiÖn
ra nÐt hoµn mÜ cña thiªn nhiªn trong ®ªm khuya tÜnh mÞch . Dêng nh trong c¸i
l¹nh lÏo cña mµn ®ªm cã h¬i Êm, cã søc sèng cña con ngêi. T«i ®· ®äc nhiÒu bµi
th¬ cña B¸c viÕt vÒ nh÷ng c¶nh ®Ñp vµo ®ªm khuya. Cã ph¶i vµo ®ªm khuya th×
c¶nh vËt míi khoe hÕt vÎ ®Ñp vµ søc sèng cña m×nh hay v× lÝ do nµo ®ã? Cã lÏ
vµo ®ªm khuya th× t©m hån B¸c mét vÞ l·nh tô vÜ ®¹i mang trong m×nh nhiÖm vô
cao c¶ míi bµy tá hÕt ®îc nçi lßng ngêi thi sÜ ch¨ng ? Hay vµo lóc Êy th× B¸c
míi cã thÓ d·i bµy hÕt t©m sù cña m×nh sau mét ngµy lµm viÖc vÊt v¶ vµ mÖt
nhäc, míi cã thÓ tho¶ søc ®¾m ch×m trong thiªn nhiªn.
Tõ xa ®Õn nay, ¸nh tr¨ng lu«n lµ niÒm c¶m høng bÊt tËn, lµ ®Ò tµi cho biÕt
bao thi nh©n næi tiÕng. ¸nh tr¨ng kh«ng chØ ®em l¹i vÎ ®Ñp cho thiªn nhiªn mµ
h¬n thÕ, nã cßn lµ ngêi b¹n tri ©n, tri kØ. B¸c Hå cña chóng ta víi bén bÒ c«ng
viÖc ®· t×m ®Õn ¸nh tr¨ng lµm bÇu b¹n ®Ó quªn ®i nh÷ng gi©y phót c¨ng th¼ng,
vÊt v¶. ë c©u th¬ thø hai ®iÖp tõ lång ®îc lÆp l¹i c¶nh vËt nh ®an cµi, «m Êp cho
nhau, võa cã bãng c©y cæ thô,võa cã ¸nh tr¨ng bµng b¹c ®· dÖt vµo nói rõng
ViÖt B¾c nh÷ng b«ng hoa gîi c¶m, sinh ®éng. Bøc tranh nhiÒu ®êng nÐt, h×nh
khèi vµ lung linh ¸nh tr¨ng. Nh÷ng chïm hoa lÊp l¸nh xao ®éng quyÖn víi gam
mµu ®en tr¾ng ®îc t¹o ra bëi c¸c mµu s¸ng tèi ®an xen vµo nhau thËt hµi hoµ vµ
Êm ¸p. Hoa l¸, cá c©y hoµ quyÖn ®an cµi vÊn vÝt. Hoa l¸ in lªn mÆt ®Êt t¹o ra bøc
tranh chËp chên lËp loµ, võa cã ®êng nÐt, võa cã h×nh khèi mµu s¾c, lóc Èn lóc
hiÖn, lóc mê lóc tá. Hai c©u th¬ khiÕn nh t«i bÞ l¹c vµo thÕ giíi lung linh huyÒn
¶o th¬ méng Êy. Bøc tranh Êy ph¶i ch¨ng do thiªn nhiªn vÏ hay do chÝnh thµnh
qu¶ cña sù c¶m nhËn ®éc ®¸o tinh tÕ cña t¸c gi¶? Dêng nh tõng lêi hay ý ®Ñp
®ang thÊm nhuÇn trang tr¶i trong nh÷ng vÇn th¬ cña B¸c. T«i v« cïng ng¹c nhiªn
tríc bøc tranh thiªn nhiªn tr¸ng lÖ chØ víi ba nÐt vÏ ®éc ®¸o: tr¨ng, cæ thô, hoa.
Ph¶i ch¨ng bøc tranh Êy ®îc ngêi ho¹ sÜ Hå ChÝ Minh khÐo lÐo vÏ ra b»ng ng«n
tõ. Ta cã thÓ c¶m nhËn thÊy B¸c l¾ng nghe, c¶m nhËn nh÷ng nÐt tinh vi cña t¹o
vËt vµ t¶ l¹i chóng mét c¸ch thÇn t×nh víi tÊt c¶ t×nh yªu thiªn nhiªn say ®¾m vµ
tha thiÕt.
VÇng tr¨ng lu«n lµ h×nh ¶nh quen thuéc trong th¬ cña Ngêi. Bµi th¬ khiÕn
t«i liªn tëng tíi bµi väng nguyÖt, nguyªn tiªu, ®èi nguyÖt vµ nhiÒu bµi th¬ kh¸c
cña B¸c. Dï bén bÒ tr¨m ngµn c«ng viÖc cña quèc gia nhng Ngêi lu«n giµnh cho
tr¨ng mét t×nh c¶m ®Æc biÖt. ®ªm nay cã lÏ ¸nh tr¨ng ®Ñp qu¸ khiÕn cho thi sÜ
say ®¾m ®Õn nçi quªn c¶ giÊc ngñ.
"C¶nh khuya nh vÏ ng¬× cha ngñ
Cha ngñ v× lo nçi níc nhµ".
10
Cã ph¶i thiªn nhiªn th¬ méng ®Ñp ®Ï khiÕn B¸c thao thøc song ®iÖp tõ cha
ngñ nh khÐp l¹i c¶nh vµ më ra t×nh khiÕn t«i v« cïng ng¹c nhiªn vµ bÊt ngê nhËn
ra lÝ do B¸c kh«ng ngñ v× lo nçi níc nhµ. §äc ®Õn ®©y t«i l¹i liªn tëng tíi t©m
tr¹ng cña B¸c trong mét lÇn Ngêi ®· khÊt víi tr¨ng:
"Tr¨ng vµo cöa sæ ®ßi th¬
ViÖc qu©n ®ang bËn xin chê h«m sau"
Cã lÏ v× bËn tr¨m c«ng ngµn viÖc nªn Ngêi kh«ng ®îc ung dung ng¾m
tr¨ng ch¨ng? ®»ng sau h×nh ¶nh Êy lµ c¶ nçi xãt ®au ®Êt níc cha ®îc ®éc lËp
nh©n d©n cha ®îc Êm no. T©m hån B¸c thËt ®¸ng kh©m phôc biÕt bao! T©m hån
Êy lu«n giµnh cho tr¨ng ngay c¶ khi bÞ giam gi÷ díi nhµ tï cña Tëng Giíi Th¹ch:
"Trong tï kh«ng rîu còng kh«ng hoa
C¶nh ®Ñp ®ªm nay khã h÷ng hê
Ngêi ng¾m tr¨ng soi ngoµi cöa sæ
Tr¨ng nhßm khe cöa ng¾m nhµ th¬"
¤i! T×nh yªu tr¨ng cña B¸c hoµ quyÖn víi cèt c¸ch ngêi chiÕn sÜ ®îc trang
tr¶i thÊm nhuÇn trong tõng vÇng th¬ ®Ñp. ChÊn song s¾t cña kÎ thï chØ cã thÓ
giam gi÷ ®îc thÓ x¸c cña B¸c, cßn t©m hån cña Ngêi lu«n híng vÒ thiªn nhiªn vÒ
®Êt níc. Dêng nh trong t©m hån B¸c lu«n canh c¸nh h×nh ¶nh cña tæ quèc vµ
c¸ch m¹ng. T«i l¹i h×nh dung ®Õn mét ®ªm kh«ng ngñ cña B¸c t¹i nhµ tï ®Õ
quèc.
"Mét canh ... hai canh ... l¹i ba canh
Tr»n träc b¨n kho¨n giÊc ch¼ng thµnh
Canh bèn canh n¨m võa chîp m¾t
Sao vµng n¨m c¸nh méng hån quanh"
Cã lÏ ®ªm nay lµ mét trong hµng ngµn ®ªm kh«ng ngñ cña Ngêi trong
suèt hµnh tr×nh cøu níc. T«i h×nh dung mét vÞ l·nh tô c¸ch m¹ng trong ®ªm
khuya gi÷a nói rõng ViÖt b¾c ®ang trÇm ng©m lo l¾ng cho sù nghiÖp gi¶i phãng
d©n téc. T«i cµng kh©m phôc vÒ sù hi sinh cña B¸c cho tæ quèc, cµng hiÓu râ h¬n
vÒ B¸c t«i cµng thÊm thÝa tÊm lßng lo níc th¬ng d©n, t×nh c¶m yªu thiªn nhiªn
g¾n bã tha thiÕt víi thiªn nhiªn cña ngêi chiÕn sÜ cã t©m hån thi sÜ.
"C¶nh khuya" bµi th¬ thÊt ng«n tø tuyÖt ®Æc s¾c, sóc tÝch trong chïm th¬
cña Hå ChÝ Minh. Qua bµi th¬ t«i cµng hiÓu h¬n t×nh yªu thiªn nhiªn, tÊm lßng
yªu níc m·nh liÖt vµ t©m hån cao ®Ñp cña vÞ l·nh tô vÜ ®¹i - ngêi chiÕn sÜ - ngêi
thi sÜ - danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi - anh hïng gi¶i phãng d©n téc Hå ChÝ Minh.
PhÇn III. KÕt luËn
BiÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc kh«ng ph¶i lµ mét vÊn ®Ò míi song l¹i rÊt
khã kh¨n víi c¸c em häc sinh líp 7. Nh vËy qua vËn dông híng dÉn häc sinh
c¸ch tëng tîng, suy ngÉm bíc ®Çu häc sinh ®· cã kÜ n¨ng biÓu c¶m vÒ t¸c phÈm
v¨n häc.
11
Bµi viÕt lµ kinh nghiÖm cña t«i sau nhiÒu n¨m gi¶ng d¹y m«n ng÷ v¨n líp
7. Trong bµi viÕt nµy ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt do n¨ng lùc cßn h¹n
chÕ, rÊt mong c¸c ®ång nghiÖp ®ãng gãp ý kiÕn ®Ó viÖc gi¶ng d¹y m«n TËp lµm
v¨n líp 7 ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n.
Xin ch©n träng c¸m ¬n!
Ngµy 01 th¸ng 02 n¨m 2009
Ngêi viÕt
T¹ ThÞ Thanh
Môc lôc
Néi dung
- B×a
- Cam kÕt
- Danh s¸ch SKKN ®· viÕt
- PhÇn I: ®Æt vÊn ®Ò
- PhÇn II: Néi dung
1. C¬ së lÝ luËn cña vÊn ®Ò
2. Thùc tr¹ng nghiªn cøu, tæng kÕt kinh nghiÖm
3. M« t¶ gi¶i ph¸p
4. KÕt qu¶ thùc hiÖn
- PhÇn III: KÕt luËn
12
Trang
- Xem thêm -