Tài liệu Skkn áp dụng các thủ thuật trong dạy nghe tiếng anh ở thcs

¸p dông c¸c thñ thuËt trong d¹y nghe A. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Ngày nay, tiếng Anh đã trở thành một môn học quan trọng trong các trường phổ thông. Biết được tiếng Anh đã là điều khó, để hiểu sâu sắc và vận dụng nó như một công cụ giao tiếp, phục vụ cho mục đích của chúng ta trong thời đại thông tin khoa học công nghệ là điều khó hơn. Điều đó đòi hỏi người học phải cố gắng, nỗ lực thường xuyên và sự cố gắng đó phải được duy trì liên tục. Người thầy phải thường xuyên đổi mới phương pháp dạy học nhưng vẫn phải đảm bảo chất lượng và nội dung kiến thức cơ bản, đồng thời phải tìm ra những biện pháp nhằm nâng cao chất lượng chung. Phương pháp giảng dạy hiện nay là phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh theo hướng tổ chức cho học sinh hoạt động tích cực, tự chiếm lĩnh tri thức là yêu cầu quan trọng. Trong dạy học ngoại ngữ thì giao tiếp là phương hướng chủ đạo, hành động lời nói là đơn vị dạy học cơ bản, coi giao tiếp (bằng ngoại ngữ) vừa là mục đích, vừa là phương tiện dạy học (dạy tiếng trong giao tiếp, bằng giao tiếp và để giao tiếp) phương pháp dạy học này sẽ phát huy tốt vai trò chủ thể, tích cực, chủ động của học sinh trong việc rèn những kỹ năng ngoại ngữ và sử dụng ngoại ngữ. Vì vậy trong dạy và học ngoại ngữ chúng ta phải tập trung vào các kỹ năng về ngôn ngữ (nghe - nói - đọc - viết). Trong thực tế nghe là một trong những kỹ năng cơ bản được chú trọng trong quá trình dạy và học ngoại ngữ. Để dạy kỹ năng nghe có hiệu quả giáo viên cần áp dụng các thủ thuật dạy nghe sao cho thích hợp mỗi bài giảng. Là một giáo viên giảng dạy môn tiếng Anh ở cấp THCS, năm học 2008 2009 tôi xin đưa ra ý kiến về việc áp dụng các thủ thuật trong dạy nghe.. Ngêi viÕt : §µo ThÞ Yªn Trang 1 ¸p dông c¸c thñ thuËt trong d¹y nghe B. NỘI DUNG Giống như kỹ năng đọc, kỹ năng nghe cũng là một kỹ năng tiếp thụ, song nghe thường khó hơn đọc vì ngôn bản tiếp thụ qua nghe là lời nói, có những đặc điểm khác với văn bản viết. Khi người ta nói, các ý thường không được sắp xếp có trình tự chặt chẽ như viết; ý hay được lặp đi lặp lại, có nhiều từ thừa, từ đệm, không đúng ngữ pháp. Người nói hay nói tắt, nói láy, ngập ngừng. Khi nghe người khác nói, ta chỉ nghe được một lần; còn khi đọc ta có thể đọc đi đọc lại nhiều lần văn bản. Với những đặc điểm khác nhau trên, khi dạy nghe, ngoài những thủ thuật chung có thể áp dụng cho các kỹ năng tiếp thu, giáo viên còn cần có những thủ thuật đặc thù cho các hoạt động nghe của học sinh. I. CÁC HOẠT ĐỘNG NGHE 1. Nghe trong cuộc sống hàng ngày. Trong cuộc sống hàng ngày, có hai cách nghe chính : a. Nghe không tập trung : là các hoạt động nghe mang tính chất giải trí, như khi ta nghe đài, xem truyền hình mà vẫn có thể tiến hành đồng thời một công việc khác. b. Nghe có tập trung : là các hoạt động nghe có chủ ý, muốn nắm bắt một nội dung thông tin nào đấy. Ví dụ như nghe tin trên đài, truyền hình, nghe các chỉ dẫn, hướng dẫn, giải thích, nghe giảng bài v.v... Trong trường hợp này người nghe chủ yếu tập trung vào những điểm quan trọng, cần thiết cho chủ ý của mình. Người nghe thường biết rõ mình muốn nghe gì. Điều này giúp người nghe hướng được sự chú ý vào đúng nội dung cần biết, do vậy thường nắm bắt được vấn đề một cách có hiệu quả hơn. 2. Nghe trong môi trường học tiếng. Trong môi trường học tiếng, các hoạt động nghe chủ yếu là nghe có tập trung, và nhằm phát triển các kỹ năng nghe khác nhau. Có những loại nghe chính trong việc học ngoại ngữ như sau : - Nghe ý chính. - Nghe để tìm những thông tin cần thiết. - Nghe để khẳng định những phỏng đoán trước đó. - Nghe để thực hiện những nhiệm vụ giao tiếp được đặt ra. - Nghe chi tiết (cả nội dung lẫn cấu trúc ngôn ngữ). Ngêi viÕt : §µo ThÞ Yªn Trang 2 ¸p dông c¸c thñ thuËt trong d¹y nghe II. CÁCH TIẾN HÀNH CÁC HOẠT ĐỘNG NGHE. 1. Giúp học sinh nghe có hiệu quả. Trong thực tế, nghe vẫn là một kỹ năng khó đối với học sinh phổ thông hiện nay. Để khắc phục những khó khăn trong khi nghe, giáo viên có thể sử dụng những biện pháp sau : - Giới thiệu chủ đề, các nội dung có liên quan đến bài nghe ; giải thích các khái niệm nếu cần thiết ; - Ra các câu hỏi giúp học sinh đoán trước nội dung sẽ nghe ; - Giới thiệu từ mới nếu có hoặc ôn, củng cố lại từ vựng cần thiết cho bài nghe - Ra câu hỏi hướng dẫn khi nghe ; - Chia quá trình nghe thành từng bước, ví dụ : . Lần nghe thứ nhất : nghe ý chính, trả lời các câu hỏi đại ý, . Lần nghe thứ hai : nghe chi tiết hơn v.v... - Nếu bài dài, chia bài nghe thành từng đoạn ngắn để cho học sinh nghe, có những yêu cầu nghe cụ thể khác nhau. 2. Đoán trước điều sắp nghe (Predicting) Một trong những kỹ năng cần thiết khi nghe là khả năng đoán được điều sắp được nghe. Vì vậy, khi cho học sinh luyện nghe, giáo viên nên cho học sinh đoán những điều sắp nghe trong một ngữ cảnh nhất định. Có thể tiến hành hoạt động này với các bài nghe có cốt câu truyện hoặc một bài hội thoại. Ví dụ, khi nghe một bài hội thoại, giáo viên có thể dừng lại sau một câu nói của một nhân vật trong bài hội thoại và hỏi học sinh xem nhân vật kia sẽ đáp lại như thế nào sẽ ứng xử ra sao - có đồng ý hay không v.v... Khi cho học sinh nghe một câu chuyện, giáo viên cũng có thể dùng thủ thuật tương tự, dừng lại ở những đoạn phù hợp và hỏi những câu hỏi như : Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo đó ? Tại sao X lại hành động như vậy ? Tại sao câu chuyện lại diễn biến như vậy ? Liệu kết cục có như vậy không ? v.v... trước khi cho nghe tiếp câu chuyện. Ví dụ : trong bài nghe sau, giáo viên có thể dừng ở một số chỗ để cho học sinh đoán : Early this morning an airliner with 300 passengers left London for Australia. But only ten minutes after take - off, it had to turn back. (What happened ? Why did it turn back ?). Ngêi viÕt : §µo ThÞ Yªn Trang 3 ¸p dông c¸c thñ thuËt trong d¹y nghe In a terrifying storm, lightning struck the airliner at least three times. (Did it cause any damage ? What could happen ?) One of the petrol tanks caught fire. (Was the airliner in danger ? Did the airliner catch fire ? Could the airliner land safely ? But somehow the pilot landed the plane safely. Later in the programme we talk to him and to two of the passengers. 3. Nghe để khẳng định những phỏng đoán của mình về nội dung bài nghe. Đây là thủ thuật tương tự áp dụng cho kỹ năng đọc hiểu : trước khi nghe / đọc, giáo viên khai thác gợi ý những gì học sinh đã biết về nội dung vấn đề sẽ nghe / đọc, những gì chưa rõ, những gì không biết. Sau đó nghe, liên hệ những kiến thức đã biết với những nội dung vừa nghe. Ví dụ : Khi tiến hành một bài nghe về London, giáo viên sẽ hỏi, gợi ý những điều học sinh đã biết về London, rồi ra yêu cầu hoặc các câu hỏi để học sinh nghe, tìm câu trả lời, tương tự như các loại bài tập ở phần các hoạt động trước khi đọc. 4. Nghe lấy thông tin cần thiết. Như đã đề cập, khi tiến hành hoạt động nghe, giáo viên nhất thiết phải soạn ra các yêu cầu, nhiệm vụ nghe, tập trung vào những nội dung chủ yếu, quan trọng để cho việc nghe có mục đích cụ thể. Các hình thức nhiệm vụ, yêu cầu rất đa dạng, có thể là dạng trả lời câu hỏi hay dạng điền vào bảng, biểu. Ví dụ 1: Listen and check the weather words and temperatures you hear. Today's weather : cold, cool, dry, raining, drizzle Temperature (oC) : 0 2 4 6 8 10 Outlook for tomorrow : foggy cloudy sunny windy Temperature (oC) : 0 2 4 6 8 10 Bài nghe : Good afternoon from the Weather Centre. This is the report on the weather for today at 14.00 hours. It is cool and mainly dry but with some drizzle in places. There is a ground temperature of 4 o Celsius. The outlook for tomorrow. Temperatures will fall about 2 Celsius. The day will be mainly cloudy but with some sunny periods. Thank you for calling the weather line. Ngêi viÕt : §µo ThÞ Yªn Trang 4 ¸p dông c¸c thñ thuËt trong d¹y nghe Chú ý : Các từ mới có trong bài phải được giới thiệu và làm rõ nghĩa trước khi tiến hành nghe. Ví dụ 2: Listen and fill in the chart : You'll hear three people giving advice about visiting their country in the month of January. Listen and make notes in the chart. Weather and clothes Things to do Food and drink 1 2 3 Ví dụ : Listen to the interview and check your answers to the true / false question. 5. Nghe để nắm bắt ý chính (Listen for gist / for main ideas) Trong nhiều trường hợp, học sinh cần được luyện nghe để hiểu những ý chính, khái quát của bài mà không cần quan tâm đến chi tiết. Ví dụ 1: Listen to the interview 1. What is making David gloomy about each place ? 2. Is there a common cause ? Ví dụ 2: 1. First listen and find this information about the speaker : - What's her name ? - Where's she from ? - Why is she in England ? 2. Listen again and fill in the chart. What she likes / dislikes about Britain Likes Dislikes 6. Nghe để thực hiện các hoạt động giao tiếp tiếp theo. Có những hoạt động nghe, thường ở dạng " điền vào bảng, biểu ", nhằm phục vụ cho một hoạt động giao tiếp tiếp theo đó. Ví dụ, sau khi thực hiện ví dụ 2 ở mục 4 - nghe và điền thông tin vào bảng - học sinh làm tiếp bài tập luyện nói dựa vào bảng thông tin đó. 1. Can you guess which countries they are talking about ? What helped you ? 2. Which holiday do you think is the most cultural ? Why ? Ngêi viÕt : §µo ThÞ Yªn Trang 5 ¸p dông c¸c thñ thuËt trong d¹y nghe III. CÁC DẠNG BÀI TẬP NGHE HIỂU. Các bài tập nghe hiểu có nhiều dạng bài tập tương tự như các bài tập đọc hiểu. Những bài tập phổ biến là : - Defining true - false questions. - Checking [] the correct answer / information - Matching - Filling in the chart - Filling in the gap - Answering comprehensive questions IV. MỘT SỐ NGUYÊN TẮC CƠ BẢN KHI TIẾN HÀNH CÁC HOẠT ĐỘNG NGHE Để cho hoạt động nghe đạt được mục đích như mong muốn, giáo viên cần thực hiện một số nguyên tắc cơ bản khi tiến hành một bài nghe như sau : 1. Dẫn dắt trước khi nghe (lead - in) Như đã đề cập ở trên, khi nghe có tập trung, người nghe thường đã có chủ định, hướng sự tập trung vào phần muốn nghe, sẽ biết phải chú ý vào nội dung nào khi nghe. Vì vậy khi dạy nghe, giáo viên cũng cần tạo ra những "chủ định" để học sinh có được sự chuẩn bị cho phần nghe sắp tới qua các hoạt động trước khi nghe như : - Giới thiệu ngữ cảnh, tình huống. - Những câu hỏi gợi ý, đoán về nội dung sắp nghe. - Những câu hỏi tạo trí tò mò, tạo hứng thú về nội dung bài sắp nghe. - Những câu hỏi hướng dẫn, yêu cầu đối với những nội dung cần thiết phải nghe hiểu v.v... 2. Ra các yêu cầu, nhiệm vụ cho bài nghe (listening tasks) Các hoạt động nghe nhất thiết phải có định hướng qua các " yêu cầu, nhiệm vụ " do giáo viên soạn ra cho học sinh thực hiện. Các " yêu cầu, nhiệm vụ " này có thể là một hay nhiều trong số những dạng bài tập nghe như đã liệt kê ở mục III. 3. Tiến hành bài nghe theo 3 giai đoạn : Trước khi nghe, trong khi nghe và sau khi nghe, tương tự như cách tiến hành bài đọc hiểu. 4. Sử dụng giáo cụ trực quan : Khi tiến hành các hoạt động nghe, việc dùng tranh ảnh minh hoạ kèm theo sẽ có tác dụng hỗ trợ rất tốt trong việc làm rõ ngữ cảnh, gợi ý nội dung sắp nghe. Ngoài ra tranh ảnh còn là phương tiện để Ngêi viÕt : §µo ThÞ Yªn Trang 6 ¸p dông c¸c thñ thuËt trong d¹y nghe kiểm tra mức độ nghe hiểu của học sinh (ví dụ: nghe và xác định tranh có liên quan; nghe và sắp xếp tranh theo trình tự v.v...) 5. Đảm bảo chất lượng mẫu nghe : Nếu các hoạt động nghe được tiến hành qua băng cassette, đài, TV v.v... thì những phương tiện đó phải luôn được bảo đảm ở tình trạng ổn định tốt, đảm bảo được chất lượng tiếng, tạo điều kiện cho học sinh nghe được mẫu chuẩn, không bị méo mó vì kỹ thuật thuần tuý. Nếu giáo viên đọc cho học sinh nghe, cần đọc với tốc độ trung bình, không chậm quá kể cả với đối tượng học sinh mới học ở giai đoạn đầu để tránh làm ảnh hưởng đến nội dung ngữ nghĩa của bài. V. VẬN DỤNG CÁC THỦ THUẬT TRÊN BÀI DẠY Unit 12 . A Vacation abroad Lesson 3 - Listen / P 115 I. Aim: Listening for information about the weather II. Objectives : Practice in listening to the weather forecast for information about the weather in big cities in the world. III. Contents : Grammar : Future simple tense Vocab : Weather vocabularies. IV. Teaching methods : Listening and speaking V. Teaching aids : Tape, stereo, chart (gap fill) VI. Time : 45 minutes VII. Procedure. Stages 1. Warm up (3 minutes) 2. Prelistening (10. minutes) T-ss activities * Brainstorming - T gets ss to find the words related to the weather. - T collects ss' words and writes them on the board * Chatting - Tasks ss some questions to lead in the lesson. * Suggested questions 1. Do you often listen to Ngêi viÕt : §µo ThÞ Yªn Contents Suggested words. snowy, hot, cold, cool, warm, humid, foggy, sunny, wet, stormy, rainy, cloudy Trang 7 ¸p dông c¸c thñ thuËt trong d¹y nghe 3. While listening (18 minutes) 4. Post -listening (10 minutes) the weather forecast on TV or on the radio ? 2. What does it often tell you about ? 3. Do you think it's necessary to listen to the weather forecast ? Why ? or Why not * Set the scene. Now you're going to listen to the weather forecast about the big cities in the world. And you have to fill in the gaps in the table with the information you hear. - Tputs the gap-fill table on the board while one student delivers worksheets to their class friends and then gets ss to read the information in the table. - Let ss listen to the tape 2 or 3 times while completing the table. - T gets ss to work in pairs to compare their answers. - T gets ss to give the answers. - T gives feedback and corrects. - T gets ss to copy the answers. * Role - play - T has ss ask and answer the questions about the Ngêi viÕt : §µo ThÞ Yªn City Weather 1. Sydney 2. Tokyo 3. London 4. Bangkok 5. New York 6. Paris dry; windy .... ; ... .... ; cold Warm ; ... .... ; ... .... ; ... Temperature Low High ...... 15 ...... ...... ...... 10 26 ...... ...... ...... 15 ...... Keys : 1. 20 2. dry ; windy ; 22 3. humid ; -3 ; 7 4. dry ; 24, 32 5. windy ; cloudy ; 8 6. cool ; dry ; 16 * Example Exchanges : A: What's the weather like in Sydney today? Trang 8 ¸p dông c¸c thñ thuËt trong d¹y nghe weather and temperature, using the information in the table. - T and a good student model. Then T writes the exchanges on the board. 5. Conclusion Listening for information (1 minute) about the weather. 6. Home * Write - it - up work - T gets ss to use the (2 minutes) information in the table to write a weather report, beginning with B: It will be dry and windy. A: What about the temperature ? B: The low will be 20 and the high 26 degrees " Here is today's weather forecast for the international travelers. In Sydney, it will be dry and..... C. KẾT LUẬN CHUNG. Trên đây là những thủ thuật chủ yếu tôi thường sử dụng để dạy kỹ năng nghe tiếng Anh cho học sinh và đem lại hiệu quả tối ưu trong điều kiện cho phép. Tuy nhiên bài viết của tôi sẽ không tránh khỏi những khiếm khuyết, kính mong các đồng nghiệp tham khảo và góp ý cho tôi. Tôi xin chân thành cảm ơn ./. Ngày 05 tháng 02 năm 2009 Người viết §µo ThÞ Yªn Ngêi viÕt : §µo ThÞ Yªn Trang 9 ¸p dông c¸c thñ thuËt trong d¹y nghe Môc lôc CÊu tróc bµi viÕt A Lý do chän ®Ò tµi Trang 1 2 B Néi dung I II III IV C¸c ho¹t ®éng nghe C¸ch tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng nghe C¸c d¹ng bµi tËp nghe hiÓu Một số nguyên tắc cơ bản khi tiến hành các hoạt 2 3 6 6 động nghe V VËn dông c¸c thñ thuËt trªn vµo bµi d¹y 7 C KÕt luËn chung 9 Tµi liÖu tham kh¶o 1. Ph¬ng ph¸p d¹y tiÕng Anh trong trêng phæ th«ng. 2. Mét sè vÊn ®Ò ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc ë trêng THCS. 3. TiÕng Anh s¸ch gi¸o viªn líp 6, 7, 8, 9. 4. Tµi liÖu båi dìng thêng xuyªn cho gi¸o viªn THCS Ngêi viÕt : §µo ThÞ Yªn Trang 10 ¸p dông c¸c thñ thuËt trong d¹y nghe B¶n cam kÕt I. T¸c gi¶. Hä vµ tªn : §µo ThÞ Yªn. Sinh ngµy : 14 / 02 / 1978. §¬n vÞ c«ng t¸c : Trêng THCS Cao Minh. §iÖn tho¹i D§ : 0166.9667958. II. S¶n phÈm : : "¸p dông c¸c thñ thuËt trong d¹y nghe " Tªn s¶n phÈm III. Cam kÕt T«i xin cam kÕt s¸ng kiÕn kinh nghiÖm nµy lµ s¶n phÈm cña c¸ nh©n t«i, nÕu cã x¶y ra tranh chÊp vÒ quyÒn së h÷u ®èi víi mét hay toµn bé s¶n phÈm s¸ng kiÕn kinh nghiÖm, t«i xin hoµn toµn chÞu tr¸ch nhiÖm tríc l·nh ®¹o ®¬n vÞ, l·nh ®¹o Së GD&§T vÒ tÝnh trung thùc cña b¶n cam kÕt nµy. Cao Minh, ngµy 06 th¸ng 02 n¨m 2009 Ngêi cam kÕt §µo ThÞ Yªn Ngêi viÕt : §µo ThÞ Yªn Trang 11