Tài liệu Skkk nâng cao hiệu quả của phương pháp trò chơi học tập trong môn khoa học lớp 5

MỤC LỤC PHẦN1: MỞ ĐẦU: ………………………………………………Trang 2 1/ Lý do chọn đề tài:…………………………………………………Trang 2 2/ Mục tiêu của đề tài:……………………………………………… Trang 3 3/ Mục đích nghiên cứu:. ………………………………………..…..Trang 3 4/ Nhiệm vụ và phương pháp nghiên cứu:. ………………….….…...Trang 3 5/ Giới hạn và đối tượng nghiên cứu:. …………………………..…...Trang 4 PHẦN 2: NỘI DUNG:...................... ……………………………... Trang 4 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN:………………………………..…...Trang 4 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CỦA ĐƠN VỊ:……………………....Trang 4 CHƯƠNG 3:NHỮNG BIỆN PHÁP:……………………..……….... Trang 5 1/GV cần lựa chọn nội dung bài dạy phù hợp với nội dung trò chơi: Trang 5 2/ Giúp học sinh xác định rõ mục đích của trò chơi:...………………..Trang 5 3/ Cách xây dựng một trò chơi học tập:……………..…………..…….Trang 7. 4/ Tiến hành tổ chức trò chơi học tập:. .…………..………………….Trang 10 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC: …………………………….Trang 11 PHẦN 3: KẾT LUẬN : ………………………………….………….Trang 12 Người thực hiện : Trần Thị Liệu- Trường TH Trần Quốc Toản Trang 1 PHẦN I: MỞ ĐẦU I. Lý do chọn đề tài Để thực hiện mục tiêu giáo dục của Bộ Giáo dục-Đào tạo đã đặt ra: Giáo dục cho học sinh Tiểu học là phải giáo dục toàn diện, không coi trọng môn chính, môn phụ. Bởi vậy cùng với các môn học khác, môn khoa học đã góp phần không nhỏ vào việc hình thành và phát triển toàn diện cho học sinh . - Để dạy tốt môn khoa học, người giáo viên cần biết phối kết hợp các phương pháp dạy học như: Phương pháp quan sát, phương pháp thí nghiệm, phương pháp nhóm, phương pháp trò chơi học tập. Trong đó phương pháp Trò chơi học tập là một trong những phương pháp dạy học có hiệu quả nhằm khuyến khích sự tò mò khoa học, thói quen đặt câu hỏi, tìm câu giải thích khi các em được tiếp cận với thực tế, qua đó các em dễ dàng ghi nhớ nội dung bài học. Nhà tâm lý học Kun Kel người Anh nói : “ Trò chơi học tập là một phương pháp dạy học giúp các em vui vẻ hẳn lên, thích hoạt động hơn . Khi bị khép vào luật chơi, các em dần có trật tự, kỷ luật hơn…” Trò chơi học tập còn có một vai trò rất lớn trong mỗi tiết học vì: Nó làm thay đổi không khí lớp học, tập thể có được bầu không khí vui vẻ, thân ái, thông cảm. Quá trình học tập còn trở thành một hình thức vui chơi hấp dẫn. Học sinh thấy nhanh nhẹn cởi mở hơn. Học sinh tiếp thu bài tự giác, tích cực hơn. Học sinh được hệ thống và củng cố kiến thức. Nhưng một số ý kiến cho rằng, sử dụng phương pháp này sẽ gây ồn ào, mất trật tự ảnh hưởng đến hoạt động khác, lại có ý kiến cho rằng phương pháp này chỉ là hình thức và thay bằng hoạt động cá nhân, nếu có tổ chức cũng chỉ là gượng ép, miễn cưỡng. Người thực hiện : Trần Thị Liệu- Trường TH Trần Quốc Toản Trang 2 Mặt khác, một số giáo viên khi sử dụng phương pháp Trò chơi học tập lại chưa biết lựa chọn nội dung bài dạy để vận dụng phương pháp trò chơi học tập cho hợp lý, hoặc trò chơi đưa ra không có tác dụng thiết thực phục vụ mục tiêu bài học nên việc tổ chức Trò chơi học tập chơi chưa đạt hiệu quả cao . Riêng bản thân tôi, tôi thấy phương pháp Trò chơi học tập có nhiều ưu điểm, không những giúp học sinh tự khám phá, hình thành, hệ thống kiến thức mà nó còn tạo cho các em có sự thi đua, tính nhanh nhẹn, cởi mở, vui vẻ khi đến trường tạo điều kiện cho sự phát triển toàn diện ở học sinh Tiểu học. Qua nhiều năm giảng dạy tại trường TH Trần Quốc Toản, tôi thấy đa số học sinh rất muốn được tham gia Trò chơi học tập nhưng vẫn còn không ít học sinh thụ động, tự ti, chưa mạnh dạn tham gia vào các hoạt động này chủ yếu là những học sinh ở các thôn, bản. Mặt khác, trong môn khoa học lớp 5 có rất nhiều tiết học cần sử dụng đến phương pháp Trò chơi học tập để phát hiện kiến thức mới hoặc để củng cố kiến thức đã học. Với các lý do trên, tôi đã mạnh dạn nghiên cứu đề tài: Đề nâng cao hiệu quả của phương pháp Trò chơi học tập trong môn khoa học lớp 5. II . Mục tiêu của đề tài. Phương pháp Trò chơi học tập trong môn khoa học lớp 5 đã được nhiều tài liệu hướng dẫn, nhiều giáo viên, giảng viên nghiên cứu để nâng cao hiệu quả của phương pháp dạy học này. Tuy nhiên, để có biện pháp cụ thể, hướng dẫn từng bài phù hợp trong môn khoa học lớp 5 để giáo viên áp dụng giảng dạy nâng cao chất lượng chưa rõ ràng. Mặt khác, hiện nay nhu cầu giáo dục ở nước ta ngày càng đổi mới, đổi mới về phương pháp dạy học, đổi mới về nội dung chương trình để nền giáo dục ngày càng tiến bộ, theo kịp các nước khác trên thế giới. Do vậy, phương pháp Trò chơi học tập cũng cần có sự chỉnh sửa và thay đổi. Chính vì vậy, tôi đã chọn đề tài: Để nâng cao hiệu quả của phương pháp Trò chơi học tập trong môn khoa học lớp 5. III . Mục đích nghiên cứu . Người thực hiện : Trần Thị Liệu- Trường TH Trần Quốc Toản Trang 3 Tìm hiểu và tổng kết được những khó khăn, thuận lợi của học sinh và giáo viên khi tham gia và tổ chức Trò chơi học tập. Tìm được một số biện pháp để giải quyết những khó khăn mà học sinh và giáo viên mắc phải khi tham gia Trò chơi học tập. Qua đó dần nâng cao hiệu quả của phương pháp Trò chơi học tập trong môn khoa học lớp 5 nhằm nâng cao chất lượng dạy và học , giúp các em phát triển toàn diện ngay từ bậc học đầu tiên. IV. Nhiệm vụ và phương pháp nghiên cứu. Để đạt được mục đích trên, bản thân tôi đã thực hiện những nhiệm vụ sau: Nghiên cứu những vấn đề chung về khoa học lớp 5 . Nghiên cứu 1 số biện pháp sư phạm nhằm nâng cao hiệu quả dạy học môn Khoa học. Nghiên cứu đặc điểm tâm, sinh lý lứa tuổi học sinh. Tìm hiểu thực tế học sinh lớp 5a Trường Tiểu học Trần Quốc Toản về sở thích tham gia Trò chơi học tập, về sự tiếp nhận kiến thức khoa học, để phát hiện những khó khăn, vướng mắc, những tồn tại cần giải quyết. Để nghiên cứu thực tế, tôi đã sử dụng những phương pháp như: Phương pháp nghiên cứu: Đọc các tài liệu, giáo trình có liên quan đến vấn đề nghiên cứu để làm cơ sở giải quyết các nhiệm vụ nghiên cứu. Phương pháp điều tra : Nhằm phát hiện các vấn đề cần giải quyết, nguyên nhân, chuẩn bị cho các bước nghiên cứu tiếp theo. Phương pháp đàm thoại :Trao đổi với học sinh để hiểu tâm tư, nguyện vọng , những khó khăn , vướng mắc ,của các em.Trao đổi với Ban giám hiệu nhà trường, với bạn bè đồng nghiệp để học hỏi kinh nghiệm trong giảng dạy. Phương pháp quan sát: Quan sát học sinh qua mỗi tiết học chính khoá cũng như ngoại khoá để phát hiện khó khăn, thuận lợi trong quá trình hoạt động. Phương pháp tổng kết, rút kinh nghiệm : Để kiểm nghiệm tính thực thi, khả năng và tác dụng của trò chơi vào bài học đã thiết kế để điều chỉnh cho hợp lý. V . Giới hạn nghiên cứu. Học sinh lớp 5a Trường Tiểu học Trần Quốc Toản. Người thực hiện : Trần Thị Liệu- Trường TH Trần Quốc Toản Trang 4 Nghiên cứu 1 số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả của phương pháp trò chơi học tập trong môn Khoa học lớp 5. PHẦN II: NỘI DUNG. CHƯƠNG I: Cơ sở lý luận. Vui chơi là một hoạt động không thể thiếu được của con người ở mọi lứa tuổi, đặc biệt ở lứa tuổi tiểu học. Bởi lẽ, nó phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của lứa tuổi này. Vì vậy phương pháp Trò chơi học tập được đánh giá cao trong giảng dạy. * Trò chơi học tập là gì? Trò chơi không chỉ là một “công cụ” dạy học mà nó còn là con đường sáng tạo xuyên suốt quá trình học tập của học sinh. Phương pháp tổ chức trò chơi không chỉ là sự đánh giá trong quá trình dạy và học của thầy và trò mà nó còn tạo cho ta cảm giác thoải mái, tự tin, có sự sáng tạo, nhanh trí, có óc tư duy, tưởng tượng của học sinh. Dạy kết hợp với tổ chức trò chơi chính là việc giáo viên hướng dẫn học sinh hoàn thành tốt phẩm chất của con người mới: Con người xã hội chủ nghĩa. * Tổ chức trò chơi là một hình thức tổ chức dạy học, chơi là một biện pháp học tập có hiệu quả của học sinh. Thông qua trò chơi, học sinh được tập luyện, làm việc cá nhân, làm việc theo đơn vị tập thể theo sự phân công với tinh thần hợp tác. Đó là những việc làm thuộc phương pháp học tập mới mà trường Tiểu học cần hình thành ở người học. CHƯƠNG II: Thực trạng của đơn vị 1. Thực trạng chung của nhà trường. Trường TH Trần Quốc Toản nằm trên địa bàn Thị trấn Huyện Bắc Mê – Hà Giang. Là một trường đạt Chuẩn Quốc Gia năm 2002 và luôn là lá cờ đầu trong sự nghiệp giáo dục của huyện nhà. Với tổng số là 16 lớp bằng 335 học sinh, trong đó học sinh dân tộc chiếm ¾ số học của toàn trường. Được sự quan tâm của các cấp, ngành, chính quyền địa phương, Ban gián hiệu nhà trường, phụ huynh học sinh, đặc biệt có đội ngũ giáo viên nhiệt tình, tận tụy trong công việc, có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ. Người thực hiện : Trần Thị Liệu- Trường TH Trần Quốc Toản Trang 5 2. Khảo sát thực trạng lớp. Sau nhiều năm trực tiếp giảng dạy ở các khối lớp, trong đó năm học 2008- 2009 tôi đã chủ nhiệm lớp 5a, tôi đã tiến hành điều tra cụ thể về tình hình học sinh, sự mong muốn và khả năng tham giai trò chơi học tập trong môn khoa học nói riêng và trong các môn học khác nói chung. Kết quả như sau: * Tổng số học sinh : 28 em. Số học sinh muốn được tham gia, hiểu mục đích và thu được kết quả sau trò chơi học tập : 40% Số học sinh muốn được tham gia, nhưng chỉ tham gia với mục đích vui chơi là chính mà chưa hiểu, chưa thu được kết quả sau trò chơi học tập : 30% Số học sinh chưa muốn tham gia:30% Sở dĩ các em chưa muốn tham gia hoặc tham gia mà chưa thu được kết quả là do một số nguyên nhân sau: 1. Các em chưa hiểu mục tiêu của trò chơi : chơi để làm gì? chơi nhằm mục đích gì? 2. Các em chưa hiểu rõ cách chơi, luật chơi, sự thi đua “thưởng-phạt”,giữa các đội chơi. 3. Trò chơi giáo viên đưa ra chưa thú vị, chưa đủ hấp dẫn để lôi cuốn học sinh. 4. Trò chơi quá khó, các các em không thể tham gia. 5. Giáo viên không chủ động về thời gian, về các tình huống xảy ra dẫn đến tình trạng trò chơi bỏ dở hoặc kết thúc trò chơi mà không thu hoạch được gì. Để khắc phục những nguyên nhân trên tôi đã nghiên cứu dần để tìm hướng giải quyết như sau: CHƯƠNG III : Đề xuất những biện pháp thực hiện đề tài. Từ những lý luận trong thực tiễn giảng dạy của bản thân và các nguyên nhân nêu trên, để thực hiện, áp dụng đề tài vào việc giảng dạy đạt hiệu quả, tôi đã đề xuất một số biện pháp sau: 1. Biện pháp 1: Giáo viên cần lựa chọn nội dung bài dạy phù hợp với nội dung trò chơi. Người thực hiện : Trần Thị Liệu- Trường TH Trần Quốc Toản Trang 6 Không phải tiết khoa học nào cũng cần sử dụng đến phương pháp Trò chơi học tập. Nếu như vậy thì giáo viên đã quá lạm dụng phương pháp này. Vì thế , với mỗi tiết dạy, tôi luôn xác định rõ mục tiêu của bài học, lựa chọn phương pháp dạy học cho phù hợp với nội dung từng phần, áp dụng linh hoạt các phương pháp dạy học trong tiết dạy sao cho tiết học trở nên nhẹ nhàng, học sinh tiếp thu bài tích cực, chủ động hơn. Tuỳ từng bài mà tôi sử dụng phương pháp Trò chơi học tập cho thích hợp. Khi đã lựa chọn được phương pháp dạy học cho mỗi hoạt động, tôi đã xác định rõ mục tiêu để xây dựng hình thức tổ chức cho hoạt động đó. 2. Biện pháp 2: Giúp học sinh xác định rõ mục đích của trò chơi. Trước khi tổ chức cho học sinh tham gia chơi, tôi giúp học sinh hiểu: Qua trò chơi, các em sẽ tìm được những kiến thức gì, củng cố hay khắc sâu, hệ thống được những kiến thức gì? Phần lớn Trò chơi học tập trong môn Khoa học lớp 5 ở hai dạng kiến thức: chơi để khám phá, hình thành kiến thức mới và chơi để củng cố, hệ thống hoá kiến thức đã học. Cụ thể như sau: a/ Trò chơi để hình thành kiến thức mới. Tiết-trang Tên trò chơi HS biết phân biệt Bé là con ai? Mục đích trò chơi HS nhận ra, mỗi trẻ em đều có đặc điểm về mặt những đặc điểm giống bố, mẹ sinh học và xã hội mình. của nam và nữ.T1trang4 T 6- trang 14Ai Ai nhanh, ai đúng? HS hiểu 1 số đặc điểm chung của nhanh, ai đúng? trẻ ở từng giai đoạn từ 3 đến 10 T 2,3- trang 6 T11- trang 30 tuổi. Ai nhanh, ai đúng? HS biết tác nhân gây bệnh, sự T 16- trang 34 Ai nhanh, ai đúng? nguy hiểm của bệnh viêm não. HS giải thích được HIV, AIDS là T 17- trang36 gì? các đường lây bệnh HIV, HIV lây hay không HS biết các hành vi tiếp xúc Người thực hiện : Trần Thị Liệu- Trường TH Trần Quốc Toản Trang 7 T35- trang 72 T 36- trang 74 lây? Ai nhanh, ai đúng? thông thường không lây HIV. HS biết đặc điểm của chất rắn - Nhà khoa học trẻ chất lỏng - chất khí. HS biết các phương pháp tách các chất ra khỏi hỗn hợp. HS biết phương pháp sản xuất HS biết vai trò của nhiệt trong biến đổi hoá học. T55- muối từ nước biển, sản xuất nước Đố bạn T 37- trang77 cất tiêm . HS biết đặc điểm bên ngoài của trang 112Bức Ghép chữ thư bí mật động vật đẻ con, động vật đẻ T 38,39- trang 78 T 57-trang 116 trứng. Bắt trước tiếng kêu HS biết thời gian, địa điểm sinh sản của ếch. b/ Trò chơi để củng cố hoá kiến thức Tiết - trang T7 -trang 16 Tên trò chơi Mục đích của trò chơi Ai, đang ở giai đoạn Củng cố hiểu biết về lứa tuổi vị thành T9,10- nào? niên, tuổi trưởng thành, tuổi già. Chiếc ghế nguy hiểm Thực hành để củng cố sự hiểu biết về trang20 T11-trang24 Ai nhanh, ai đúng? tác hại của chất gây nghiện. Củng cố về giá trị dinh dưỡng của thuốc ứng xử khôn khéo Ai nhanh, ai đúng? và cách sử dụng thuốc an toàn. HS biết cách ứng xử khi bị xâm hại. Củng cố cách phòng tránh 1 số bệnh Ô chữ kì diệu thường gặp đã học. Củng cố kiến thức về chủ đề:Con người Ai nhanh, ai đúng? và sức khoẻ. Củng cố về tính chất 1 số vật liệu và sự trang100 T52-trang106 Ghép chữ T63-trang130 Ai nhanh, ai đúng? biến đổi hoá học. Củng cố về sự sinh sản ở thực vật có hoa. Hệ thống 1 số nguồn tài nguyên và tác T18-trang 38 T20,21trang42 T34-trang 68 T49,50- dụng của chúng. Người thực hiện : Trần Thị Liệu- Trường TH Trần Quốc Toản Trang 8 T63-trang133 Ai nhanh,ai đúng? Hệ thống kiến thức về môi trường. T69-trang142 Chữ gì? Củng cố kiến thức có liên quan đến sự ô nhiễm môi trường. Cách nêu mục tiêu của trò chơi, tôi đã đưa ra một cách khéo léo, hấp dẫn, có tính chất gợi mở để tạo sự tò mò khám phá cho học sinh . Sau khi các em đã hiểu được mục đích của trò chơi, thấy được sự hấp dẫn của trò chơi các em sẽ chủ động tham gia chơi mà không cần giáo viên ép buộc. Để có được điều đó, tôi xây dựng trò chơi học tập sao cho hợp lý; hợp lý về thời gian; hợp lý về hình thức chơi ; về luật chơi ; về hình thức khen thưởng . 3. Biện pháp 3: Cách xây dựng trò chơi học tập. Trong quá trình tổ chức 1 hoạt động học tập thành 1 trò chơi học tập khi đã có đủ các điều kiện sau: Về đồ dùng, dụng cụ phục vụ cho trò chơi. Về thời gian, thời điểm chơi, không gian chơi. Có cách chơi, luật chơi rõ ràng. Có cách tính điểm để phân định “thắng- thua”, khen thưởng… Các yếu tố đó là sự chuẩn bị cụ thể chu đáo của giáo viên, góp phần quyết định sự thành công hay không của trò chơi. a/Sự chuẩn bị đồ dùng học tập cho học sinh tham gia trò chơi. Đối với mỗi tiết học nói chung hay với mỗi Trò chơi học tập nói riêng, tôi cần xác định rõ: Để phục vụ cho trò chơi này cần đến những đồ dùng nào? dụng cụ nào? phương tiện nào? Từ đó, tôi dành thời gian để chuẩn bị (hoặc giao cho học sinh chuẩn bị) chu đáo. *Ví dụ: + Thực hiện trò chơi tiếp sức “ HIV lây hay không?’’ (T17-trang36) Khoác vai Cầm tay. cần chuẩn bị: - 2 bộ thẻ chữ ghi các hành vi có nguy cơ lây nhiễm hoặc không lây nhiễm như: Dùng chung Nghịch bơm, kim dao cạo tiêm đã dùng. 2 bảng từ có nội dung giống nhau: Cùng chơi bi Người thực hiện : Trần Thị Liệu- Trường TH Trần Quốc Toản Uống chung ly nước Đánh răng chung bàn chải Trang 9 Các hành vi có nguy cơ lây nhiễm HIV Các hành vi không có nguy cơ lây nhiễm HIV Những tấm thẻ chữ, tôi không cần làm cầu kì, không có dấu hiệu phân biệt ở 2 hành vi khác nhau, nhưng chữ viết phải rõ ràng, phía sau thẻ có gắn nam châm để học sinh gắn thẻ lên bảng lớp một cách dễ dàng. + Chuẩn bị cho trò chơi “Ghép chữ” (T52-trang106 ) Vẽ: -2 tranh câm Sơ đồ cơ quan sinh sản ở thực vật có hoa: 2 bộ thẻ chữ có ghi tên các bộ phận của cơ quan sinh sản ở thực vật có hoa: Hạt phấn Đầu nhụy Vòi nhụy Ống phấn Bao phấn Bầu nhụy Noãn Người thực hiện : Trần Thị Liệu- Trường TH Trần Quốc Toản Trang 10 - Với tranh câm tôi cần vẽ đúng các bộ phận của cơ quan sinh sản ở thực vật có hoa. Các bộ phận phải rõ nét, phân biệt bằng màu sắc cụ thể, đảm bảo tính khoa học và thẩm mỹ cho bức tranh. - Sự chuẩn bị chu đáo, hấp dẫn sẽ tạo niềm hứng khởi, thu hút học sinh tham gia. Sự rõ ràng, khoa học sẽ giúp các em dễ tìm hiểu, dễ nhận biết kiến thức, nhiệm vụ của bản thân trong quá trình tham gia chơi. Sự chuẩn bị cho một trò chơi không nhất thiết phải quá cầu kì, đôi khi còn dễ tìm, dễ kiếm . - Để chuẩn bị “ Chiếc ghế nguy hiểm” cho trò chơi T10-trang 20 , giáo viên chỉ cần lấy luôn chiếc ghế của mình, phủ lên ghế một tấm vải tối màu để học sinh không phát hiện được bên trong ghế là cái gì? Sự chuẩn bị này tuy đơn giản nhưng vẫn tạo được sự tò mò, tâm trạng hồi hộp của học sinh khi đến gần chiếc ghế , chiếc ghế ấy sẽ thu hút học sinh tham gia vào trò chơi. Với sự chuẩn bị như vậy, tôi sẽ khuyến khích các em tham gia vào trò chơi. Ngoài việc chuẩn bị đồ dùng dạy học, tôi luôn bố trí thời gian cho các hoạt động trong tiết học một cách hợp lý. Trò chơi học tập cũng là một hoạt động trong tiết học. b/ Xác định thời gian, thời điểm diễn ra trò chơi. Để xác định thời gian, thời điểm diễn ra trò chơi, tôi cần đọc kĩ mục tiêu tiết dạy, mục tiêu của trò chơi để phân bố thời gian cho hợp lý. Ở những trò chơi hình thành kiến thức mới, hoạt động này được diễn ra đầu tiết học hoặc đầu một phần nội dung bài học. Những trò chơi để củng cố nội dung kiến thức đã học thường diễn ra cuối tiết học hoặc cuối một phần nội dung vừa học. Tuy nhiên, trò chơi diễn ra vào thời điểm nào, giáo viên cũng cần xác định thời gian cho hợp lý, không để ảnh hưởng đến thời gian của tiết học hoặc thời gian của tiết học khác. *Ví dụ : -Trò chơi: “Ai nhanh, ai đúng?” (Tiết 14- trang 30 ), đây là hoạt động đầu tiên của tiết học, cũng là một hoạt động chính giúp học sinh hiểu được : Người thực hiện : Trần Thị Liệu- Trường TH Trần Quốc Toản Trang 11 + Tác nhân gây bệnh viêm não. + Tác hại của bệnh viên não. + Lứa tuổi hay mắc bệnh viêm não. + Đường lây truyền bệnh viêm não. Bởi vậy, tôi đã dành từ 15-17 phút để học sinh có đủ thời gian để đọc các thông tin trong sách giáo khoa , thảo luận rồi lựa chọn đáp án đúng . Đáp án đúng chính là những kiến thức mới mà các em đã tự tìm hiểu, khám phá cho bản thân. -Trò chơi: Ghép chữ (Tiết 52-trang 106 ), đây là trò chơi có mục đích để củng cố kiến thức vừa học ở hoạt động trên, vì vậy tôi không cần quá nhiều thời gian cho trò chơi, sẽ gây ảnh hưởng đến các hoạt động khác, chỉ cần từ 5-7 phút, đủ để học sinh đọc nhanh nội dung ghi trên các tấm bìa rồi gắn vào : Sơ đồ nhị và nhụy của hoa. - Việc chuẩn bị chu đáo sẽ giúp cho tôi tự tin, chủ động trong tiết dạy. Bởi vậy ngoài việc chuẩn bị về đồ dùng dụng cụ, xác định thời gian, thời điểm cho hợp lý giáo viên cần xác định địa đểm, số lượng học sinh tham gia chơi cho mỗi trò chơi để phù hợp cả về không gian, thời gian, phù hợp với cả 3 đối tượng học sinh. c/ Địa diểm và đối tượng học sinh tham gia chơi. Phần lớn các trò chơi được diễn ra trong lớp học. Tuy vậy, với mỗi trò chơi cũng cần có khoảng không gian chơi cho phù hợp *Ví dụ: - Những trò chơi để hình thành kiến thức mới, thường tất cả các học sinh được tham gia chơi, do vậy các em có thể ngồi ngay trong bàn học theo từng đội chơi, như trò chơi: Ai nhanh, ai đúng? (Tiết 16-trang 34). Hay trò chơi: Chiếc ghế nguy hiểm (Tiết 20-trang 42), mặc dù đây là trò chơi để củng cố nội dung nhưng tất cả học sinh cần được tham gia, các em cần xếp thành hàng dọc để lần lượt đi qua chiếc ghế nguy hiểm. Bởi vậy, nếu trời không mưa, các em sẽ xếp hàng ngoài sân rồi lần lượt đi qua chiếc ghế vào lớp. Người thực hiện : Trần Thị Liệu- Trường TH Trần Quốc Toản Trang 12 Nếu trời mưa, tôi chuẩn bị phương án sắp xếp bàn ghế gọn gàng để học sinh xếp hàng trong lớp. Những chuẩn bị này, dù là rất nhỏ nhưng tôi cũng cần để ý tới để chủ động trong mọi tình huống. Khi sự chuẩn bị đã chu đáo, tôi sẽ tổ chức trò chơi học tập cho các em tham gia sao cho học sinh hào hứng làm việc và thu được kết quả tốt, đó là điều hết sức quan trọng. 4. Biện pháp 4: Tiến hành tổ chức Trò chơi học tập. Với mỗi trò chơi cần tiến hành qua 3 bước sau: Bước1: Nêu mục đích và hướng dẫn cách chơi, luật chơi. -Tên trò chơi hấp dẫn, dễ hiểu sẽ lôi cuốn các em tham gia chơi. + Ví dụ: “ Chiếc ghế nguy hiểm”; “ Bức thư bí mật”; “ Ô chữ kì diệu”… - Mục đích trò chơi sẽ giúp các em định hình được mình tham gia chơi để làm gì? mình sẽ tìm thấy kiến thức gì qua trò chơi này?...từ đó học sinh xác định nhiệm vụ của bản thân trong khi chơi. - Hướng dẫn cách chơi cụ thể giúp các em hiểu được từng bước hoạt động mà mình phải tiến hành. - Luật chơi rõ ràng giúp các em chơi tích cực, tự giác. - Hình thức “thưởng- phạt” sẽ là động cơ thúc đẩy sự cố gắng của mình. Bước2: Học sinh tham gia chơi.( Học sinh có thể chơi thử nếu cần thiết). Khi các em đã hiểu rõ mục đích, cách chơi và luật chơi, các em sẽ tham gia trò chơi một cách chủ động, tự tin, hào hứng.ở bước này học sinh là người quyết định cho kết quả của trò chơi, do vậy các em phải làm việc tích cực, tuy nhiên ở 1 số trò chơi học sinh vẫn cần có sự giúp đỡ của giáo viên hoặc sự tán thưởng của bạn.Ở những trò chơi hình thành kiến thức mới, giáo viên cần quan sát, nhắc nhở, giúp đỡ các em nếu các em còn lúng túng. Ở trò chơi củng cố nội dung vừa học, bè bạn cũng cần có sự động viên bằng những tràng vỗ tay ,( nhưng không quá ồn ào tránh ảnh hưởng đến lớp khác). Bước 3: Nhận xét, đánh giá. Người thực hiện : Trần Thị Liệu- Trường TH Trần Quốc Toản Trang 13 Đây là bước thu hoạch của cả một quá trình chuẩn bị và làm việc ở trên. Bởi vậy, giáo viên không được coi nhẹ bước này. Sau khi các đội chơi đã hoàn thành, giáo viên hoặc cán sự môn học sẽ là trọng tài để phân định “thắng-thua” và quan trọng hơn là kết luận được rút ra để hình thành kiến thức mới hoặc để nhấn mạnh , khắc sâu kiến thức đã học. -Học sinh (hoặc đại diện của đội chơi ) báo cáo kết quả . -Trọng tài đánh giá, phân định “thắng-thua’’- tuyên dương đội thắng cuộc. -Em học tập được gì qua trò chơi? Tiết 52- trang 106: Bước 1: Giáo viên giới thiệu: - Để thể hiện lại quá trình thụ phấn, thụ tinh ở thực vật có hoa, cô sẽ tổ chức cho các em chơi trò: “Ghép chữ vào hình”. - Có 2 đội chơi, mỗi đội 7 em, các em sẽ chọn tấm thẻ có ghi chú thích( hạt phấn; ống phấn ; bao phấn ; bầu nhụy ; đầu nhụy ; noãn ; vòi nhụy ) để gắn vào sơ đồ câm: “Cơ quan sinh sản ở thực vật có hoa” . Mỗi em chỉ được gắn một lần, bạn sau có thể sửa lại cho bạn trước trong đội của mình, hết lượt mình, sẽ xuống đứng vào cuối hàng của đội. Đội nào nhanh và đúng hơn là đội thắng cuộc, thời gian tối đa là 3 phút. - Giáo viên cử học sinh tham gia chơi,(có đủ cả 3 đối tượng ). Bước2 Học sinh chơi như đã hướng dẫn. Bước 3 Nhận xét, đánh giá. - Đội trưởng báo cáo kết quả của đội.( chỉ vào từng bộ phận và nêu tên của bộ phận đó). - Trọng tài nhận xét, phân định “ thắng-thua”, tuyên dương đội thắng cuộc. - Em học được gì qua trò chơi? Học sinh có thể học tập được về: nội dung, kiến thức của bài học ; về sự cẩn thận khi làm việc ; về sự nhanh nhẹn, khéo léo khi hoạt động . Người thực hiện : Trần Thị Liệu- Trường TH Trần Quốc Toản Trang 14 Với sự chuẩn bị chu đáo, từ khâu soạn bài, chuẩn bị đồ dùng, dụng cụ đến khâu tổ chức cho học sinh tham gia trò chơi và bước thu hoạch ở phần đánh giá, nhận xét rồi đi đến nội dung bài học cần rút ra, tôi thấy kết quả việc dạy và học ở lớp tôi đã có sự thay đổi. CHƯƠNG IV: Kết quả đạt được. *Trong thời các năm học vừa qua, tôi đã áp dụng các biện pháp trong đề tài: phương pháp Trò chơi học tập trong môn khoa học lớp 5, vào việc giảng dạy cho học sinh lớp 5a, tôi thấy các em đã có nhiều tiến bộ trong khi tham gia Trò chơi học tập ở môn khoa học. Cụ thể là: - Số học sinh muốn được tham gia chơi và chơi có hiệu quả giáo dục: 75% ( tăng 35% so với đầu năm học ). - Số học sinh muốn được tham gia chơi, nhưng kết quả chưa cao : 15% (giảm 15% so với đầu năm ). - Số học sinh còn nhút nhát trong khi chơi dẫn đến việc tiếp nhận kiến thức khoa học còn hạn chế : 10% ( giảm 20% so với đầu năm) . * Về phía bản thân tôi, tôi cảm thấy nhẹ nhàng hơn, không còn mệt mỏi khi truyền thụ kiến thức tới học sinh vì các em tiếp nhận kiến thức một cách chủ động, tích cực thông qua trò chơi. Kỹ năng vận dụng trò chơi của tôi linh hoạt hơn, thành thạo hơn. Tôi có nhiều kinh nghiệm trong việc lựa chọn và tổ chức trò chơi hơn , đảm bảo kiến thức và kỹ năng bài học cho học sinh. Biểu tổng hợp chất lượng môn Khoa học cụ thể như sau: Năm học Tổng số HS Giỏi Tỷ lệ% Chất lượng Khá Tỷ lệ% TB Tỷ lệ % 2009-2010 2010-2011 2011-2012 Người thực hiện : Trần Thị Liệu- Trường TH Trần Quốc Toản Trang 15 (Học kỳ I) Tôi thấy rất tâm đắc, khi học sinh của mình có tiến bộ, không những về kiến thức mà các em còn trở nên vui vẻ, nhanh nhẹn, cởi mở, khéo léo…trong hoạt động và trong giao tiếp, đáp ứng đúng mục tiêu: Giáo dục toàn diện cho học sinh ngay từ bậc học đầu tiên mà Bộ Giáo dục-Đào tạo đã đề ra. Từ đó tôi rút ra cho mình bài học như sau: PHẦN III: KẾT LUẬN. Qua việc nghiên cứu một số biện pháp nâng cao hiệu quả của Phương pháp trò chơi trong môn khoa học lớp 5, tôi rút ra một số nội dung sau: 1. Kết luận: 1.Giáo viên và học sinh cần xác định rõ mục đích của mỗi trò chơi trong mỗi tiết học, từ đó có hướng đi đúng đắn cho việc làm tiếp theo của mình. 2. Giáo viên cần có sự chuẩn bị chu đáo về đồ dùng học tập để phục vụ trò chơi, đồ dùng cần đảm bảo tính khoa học, thẩm mĩ, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ em , giáo viên cần có sự chuẩn bị về không gian, thời gian, thời điểm diễn ra trò chơi, không lạm dụng trò chơi biến cả tiết học thành tiết chơi hoặc tổ chức quá nhiều trò chơi trong tiết học tạo cho học sinh sự thái quá; giáo viên cần chuẩn bị về hình thức tổ chức, có luật chơi rõ ràng, đơn giản, dễ nhớ, dễ thực hiện, không đòi hỏi thời gian dài cho việc huấn luyện. Giáo viên cần xác định về số lượng học sinh tham gia sao cho đủ cả các đối tượng đều được hoạt động. 3. Tổ chức trò chơi theo 3 bước: Bước 1- Giáo viên hướng dẫn. -Giáo viên nêu tên và mục đích trò chơi. - Giáo viên hướng dẫn cách chơi, luật chơi, thời gian chơi, hình thức khen thưởng . - Cử số lượng thành viên trong mỗi đội chơi ( đủ 3 đối tượng ). - Cử đội trưởng, trọng tài. Bước 2 - Học sinh tham gia trò chơi. (HS có thể chơi thử nếu giáo viên thấy cần thiết) Học sinh cần nỗ lực, tự giác thực hiện đúng cách chơi, luật chơi mà GV đã nêu ra. Bước 3 - Nhận xét, đánh giá. Người thực hiện : Trần Thị Liệu- Trường TH Trần Quốc Toản Trang 16 -Các đội chơi tổng kết, báo cáo. - Trọng tài nhận xét, phân định “thắng- thua”, tuyên dương, khen thưởng . - Học sinh rút ra điều cần ghi nhớ về nội dung bài học qua trò chơi. 2. Kiến nghị: - Đối với giáo viên: Phải thực hiện tốt những việc làm trên, có ý thức coi trọng Phương pháp Trò chơi học tập, hiểu được tầm quan trọng của phương pháp này: không chỉ đơn thuần là cung cấp kiến thức cho học sinh, phát huy tính tích cực, chủ động tìm tòi, khám phá kiến thức cho học sinh mà còn tạo cho các em niềm vui học tập mỗi khi đến trường. Chắc chắn chất lượng dạy và học môn khoa học nói riêng và các môn học khác nói chung sẽ được nâng cao. Trên đây là một vài biện pháp có thể coi là kinh nghiệm của bản thân tôi trong thời gian qua, đó cũng là những gì tôi rút ra từ thực tế giảng dạy. Tôi cũng mạnh dạn đưa ra, mong muốn nhận sự góp ý, bổ sung của Hội đồng nhà trường Hội đồng thẩm định Hội thi giáo viên dạy giỏi các cấp, giúp tôi có nhiều biện pháp tốt hơn để thực hiện tốt hơn phương pháp trò chơi học tập, áp dụng trong thời gian tới , đáp ứng mục tiêu mà Bộ GD&ĐT đã đề ra. Tôi xin chân thành biết ơn! Bắc Mê, ngày tháng 12 năm 2011 Người viết Trần Thị Liệu Hội đồng thẩm định trường TH Trần Quốc Toản HIỆU TRƯỞNG = Phạm Thị Hiền Hội đồng thẩm định Phòng GD&ĐT PHÓ TRƯỞNG PHÒNG Người thực hiện : Trần Thị Liệu- Trường TH Trần Quốc Toản Trang 17 Bùi Xuân Trường TÀI LIỆU THAM KHẢO Tên tác giả Tên tài liệu Nhà xuất bản Năm xuất Bùi Phương Nga Khoa học lớp 5 NXB Giáo dục bản 2006 Bùi Phương Nga (sách giáo khoa) Khoa học lớp 5 NXB Giáo dục 2006 Bùi Phương Nga (sách giáo viên) Vở bài tập khoa NXB Giáo dục 2006 học Nguyễn Thị Bảo Ngọc, Phương pháp dạy Nguyễn Mỹ Lê, học các môn học ở NXB Giáo dục. 2007 Nguyễn Thị Thanh Thuỷ môn học ở lớp 5. Phạm Quốc Tuấn Thiết kế bài giảng NXB Hà Nội 2006 khoa học lớp 5. Người thực hiện : Trần Thị Liệu- Trường TH Trần Quốc Toản Trang 18 Người thực hiện : Trần Thị Liệu- Trường TH Trần Quốc Toản Trang 19