Tài liệu Sáng kiến kinh nghiệm ' một số vấn đề về nội dung và phương pháp dạy yếu tố hình học cho học sinh lớp ba

môc lôc Lêi c¶m ¬n...................................................................................................................................................................................................2 a. §ÆT VÊN §Ò ..................................................................................................... ............................................................................3 I. LÝ do chän ®Ò tµi ..................................................................................................... ..........................................................3 1. C¬ së lÝ luËn.......................................................................................................... ......................................................................................3 2. C¬ së thùc tiÔn .................................................................................... ........................................................ ..................................4. II. Môc ®Ých nghiªn cøu.................................................................................... ........................................................................6 III. Ph¹m vi vµ lÜnh vùc nghiªn cøu cña ®Ò tµi ............ ....................................................................6 1. §èi tượng vµ ph¹m vi nghiªn cøu.................................................................................................. ................................6 2. §Þa ®iÓm nghiªn cøu .....................................................................................................................................................................6 3. LÜnh vùc nghiªn cøu ......................................................................................................................................................................6 IV. Phu¬ng ph¸p nghiªn cøu ............................................................................................................................................6 V. Thêi gian vµ kÕ ho¹ch nghiªn cøu ..............................................................................................................6 B- Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò............................................................................................................................................................7 1. §iÒu tra kh¶o s¸t thùc tÕ chÊt viÖc d¹y néi dung c¸c yÕu tè h×nh häc líp Ba............7 2. Néi dung d¹y häc ................................................................................................................................................................................8 3. C¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc ë líp 3 .......................9 4. KÕt qu¶ thùc hiÖn ............................................................................................... ............................................................................23 C- KÕt thóc vÊn ®Ò ............................................................................................................................................................24 I. Nh÷ng kinh nghiÖm cña b¶n th©n .............................................................................................24 II. Nh÷ng ý kiÕn ®Ò xuÊt .........................................................................................................................................25 III. KÕt luËn chunG ............................................................................................................................................................25 Tµi liÖu tham kh¶o: ..............................................................................................................................................................................26 Lời cảm ơn Sau một thời gian nghiên cứu và thực nghiệm, sáng kiến kinh nghiệm "Mét sè vÊn ®Ò vÒ néi dung vµ ph¬ng ph¸p d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc líp 3" của tôi đã được hoàn thành. Trang 1 Lời đầu tiên, tôi bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các đồng chí lãnh đạo Phòng GD & ĐT Duy Tiên, các đồng chí trong BGH của trường Tiểu học Nguyễn Hữu Tiến – huyện Duy Tiên- tỉnh Hà Nam đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi hoàn thiện sáng kiến, để tôi áp dụng sáng kiến này vào quá trình giảng dạy. Qua đây tôi cũng xin chân thành cảm ơn các thầy giáo, cô giáo và các em học sinh lớp của trường Tiểu học Nguyễn Hữu Tiến - huyện Duy Tiên- tỉnh Hà Nam đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu sáng kiến này. Trong quá trình áp dụng sáng kiến vào giảng dạy, bản thân tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của bạn bè, đồng nghiệp để sáng kiến của tôi hoàn thiện hơn, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học phần hình học của môn toán lớp Ba. Tôi xin chân thành cảm ơn! A. §Æt vÊn ®Ò I. LÝ do chän ®Ò tµi 1. C¬ së lÝ luËn BËc tiÓu häc lµ bËc häc ®Æt nÒn mãng cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña ngêi häc sinh. §©y lµ bËc häc cung cÊp nh÷ng tri thøc khoa häc ban ®Çu vÒ tù nhiªn x· héi, ho¹t ®éng nhËn thøc, vÒ ho¹t ®éng thùc tiÔn. M«n TiÕng ViÖt còng nh To¸n nãi riªng cã vai trß quan träng ®Æc biÖt t¹o cho häc sinh cã mét tiÒn ®Ò v÷ng ch¾c ®Ó häc lªn c¸c líp trªn, ®ång thêi ®¸p øng yªu cÇu cña con ngêi trong thêi ®¹i míi. Song ®Ó gióp häc sinh häc to¸n ®¹t kÕt qu¶ kh¶ quan h¬n lµ mét vÊn ®Ò kh«ng ®¬n gi¶n. V× vËy, m«n To¸n cÇn ®îc chó träng ë bËc häc TiÓu häc, ®Ó phï hîp víi môc tiªu ph¸t triÓn gi¸o dôc trong giai ®o¹n míi. MÆt kh¸c, m«n To¸n cßn gãp phÇn quan träng trong viÖc rÌn luyÖn ph¬ng ph¸p suy nghÜ, ph¬ng Trang 2 ph¸p suy luËn, ph¬ng ph¸p gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, ph¸t triÓn trÝ th«ng minh, c¸ch suy nghÜ ®éc lËp, linh ho¹t, s¸ng t¹o, gãp phÇn gi¸o dôc lßng tù tin, tinh thÇn ham hiÓu biÕt, tÝnh cÈn thËn, tinh thÇn vît khã vµ hîp t¸c, h×nh thµnh c¸c phÈm chÊt cÇn thiÕt vµ quan träng cña ngêi lao ®éng nh: cÇn cï, cÈn thËn, ý chÝ vît khã, ... “Ph¬ng ph¸p d¹y häc c¸c m«n häc ë TiÓu häc” cho thÊy m«n To¸n ë cÊp tiÓu häc nh»m gióp häc sinh: - Cã nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n ban ®Çu vÒ sè häc c¸c sè tù nhiªn, ph©n sè vµ sè thËp ph©n, c¸c ®¹i lîng th«ng dông, mét sè yÕu tè h×nh häc vµ thèng kª ®¬n gi¶n. - H×nh thµnh nh÷ng kÜ n¨ng thùc hµnh tÝnh, ®o lêng, gi¶i to¸n cã nhiÒu øng dông thùc tÕ trong ®êi sèng. - Bíc ®Çu ph¸t triÓn n¨ng lùc t duy, kh¶ n¨ng suy luËn hîp lÝ vµ diÔn ®¹t ®óng (nãi, viÕt) c¸ch ph¸t hiÖn vµ c¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®¬n gi¶n, gÇn gòi trong cuéc sèng; kÝch thÝch trÝ tëng tîng, ch¨m häc vµ høng thó häc tËp; h×nh thµnh bíc ®Çu ph¬ng ph¸p tù häc vµ lµm viÖc cã kÕ ho¹ch khoa häc, chñ ®éng, linh ho¹t, s¸ng t¹o. Trong ch¬ng tr×nh to¸n ë líp 3, cïng víi m¹ch kiÕn thøc sè häc, gi¶i to¸n cã lêi v¨n th× d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc lµ c¬ héi tèt nhÊt ®Ó ph¸t triÓn n¨ng lùc trÝ tuÖ. H×nh häc kh«ng nh÷ng thÓ hiÖn trong m«n To¸n mµ cßn ®îc øng dông réng r·i trong c¸c m«n häc kh¸c. Néi dung h×nh häc líp 3 tiÕp nèi, cñng cè vµ ph¸t triÓn më réng c¸c yÕu tè h×nh häc cña to¸n 1, to¸n 2. Tõ kiÕn thøc ban ®Çu vÒ h×nh häc h×nh d¹ng, häc sinh líp 3 bíc ®Çu lµm quen víi h×nh häc ®Þnh lîng ( tÝnh chu vi vµ diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt, h×nh vu«ng...) ë líp 3 ®i s©u khai th¸c nh÷ng yÕu tè chi tiÕt, cô thÓ vÒ gãc vµ c¹nh lµm næi bËt tÝnh ®Æc trng cña mçi lo¹i h×nh ®ã (gãc vu«ng, gãc kh«ng vu«ng, chiÒu dµi, chiÒu réng cña h×nh ch÷ nhËt, t©m, ®êng kÝnh, b¸n kÝnh cña h×nh trßn…) Néi dung c¸c yÕu tè h×nh häc trong ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa to¸n 3 ®îc s¾p xÕp hîp lÝ phï hîp víi sù ph¸t triÓn theo tõng giai ®o¹n häc tËp cña häc sinh còng nh m¹ch kiÕn thøc (sè häc, ®¹i lîng vµ ®o ®¹i lîng, gi¶i to¸n cã lêi v¨n) cña to¸n 3. ViÖc tri gi¸c tæng thÓ, kh¸i qu¸t mang tÝnh trùc quan ®îc tr×nh bµy ë líp 1, 2 vµ ®Õn líp 3 ®îc lµm "nhÑ dÇn" ®ång thêi "t¨ng dÇn" viÖc tri gi¸c cô thÓ chi tiÕt, c¸c yÕu tè ®Æc trng ®· gãp phÇn h×nh thµnh t duy logic, ph¸t huy trÝ tëng tîng s¸ng t¹o cña häc sinh. C¸c bµi to¸n ®Þnh lîng trong néi dung yÕu tè h×nh häc (®é dµi c¹nh, chu vi, diÖn tÝch) ®îc lùa chän t¬ng øng víi c¸c m¹ch kiÕn thøc sè häc, ®¹i lîng, gi¶i to¸n cã lêi v¨n). Trang 3 ChÝnh v× nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn viÖc d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc líp 3 lµ mét néi dung hÕt søc quan träng lµm tiÒn ®Ò cho c¸c em häc tiÕp lªn c¸c líp trªn, gióp c¸c em vËn dông kiÕn thøc h×nh häc vµo cuéc sèng. 2. C¬ së thùc tiÔn. a) ThuËn lîi: + §èi víi gi¸o viªn. Gi¸o viªn ®îc trao ®æi vÒ ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y m«n to¸n nãi chung vµ néi dung h×nh häc nãi riªng qua c¸c tiÕt héi gi¶ng, héi th¶o. + §èi víi häc sinh. C¸c em häc sinh líp 3 rÊt thÝch häc, ®Æc biÖt lµ c¸c kiÕn thøc vÒ h×nh häc, c¸c em rÊt thÝch vÏ h×nh. ë líp 1 vµ líp 2 c¸c em ®· ®îc häc c¸c yÕu tè h×nh häc. b) Khã kh¨n + VÒ gi¸o viªn: Cßn coi nhÑ kiÕn thøc, cha nghiªn cøu thËt kÜ bµi d¹y, cha x¸c ®Þnh thËt râ môc tiªu bµi d¹y ë møc ®é cÇn truyÒn ®¹t tíi ®©u, giíi h¹n kiÕn thøc ë møc ®é nµo? §©u lµ kiÕn thøc träng t©m cña bµi d¹y... §«i lóc cßn yªu cÇu cao ®èi víi häc sinh (vît ra ngoµi tr×nh ®é chuÈn). * VÝ dô: Mét sè gi¸o viªn khi d¹y biÓu tîng vÒ gãc ®· yªu cÇu häc sinh n¾m ®Þnh nghÜa vÒ gãc vÒ miÒn trong cña gãc. Trong khi ®ã môc tiªu chØ cÇn häc sinh cã biÓu tîng vÒ gãc qua h×nh ¶nh hai kim ®ång hå t¹o thµnh gãc, tõ ®ã nhËn biÕt, nªu tªn ®óng gãc vu«ng, gãc kh«ng vu«ng; kiÓm tra gãc b»ng ª ke. Hay khi d¹y vÒ h×nh trßn ®· yªu cÇu häc sinh x¸c ®Þnh kh¸i niÖm h×nh trßn, ®êng trßn mµ thùc tÕ ë líp 3 chØ giíi thiÖu h×nh trßn cïng víi t©m, b¸n kÝnh, ®êng kÝnh cña nã. Khi d¹y cßn phô thuéc nhiÒu vµo s¸ch gi¸o viªn vµ s¸ch häc sinh ë c¸c tiÕt häc mµ thùc tÕ cho ta thÊy s¸ch gi¸o viªn chØ lµ c¸i sên chung gîi ý chÝnh gióp gi¸o viªn kh«ng truyÒn thô sai môc ®Ých tiÕt d¹y mµ th«i. Víi lo¹i bµi luyÖn tËp hoÆc thùc hµnh gi¸o viªn cßn coi nhÑ viÖc cho häc sinh ®îc tù ho¹t ®éng (Tù vÏ, xÕp, ghÐp h×nh, tÝnh to¸n t×m ra). + VÒ häc sinh: Trang 4 - TÝnh thùc tÕ cña häc sinh cßn h¹n chÕ. VÝ dô viÖc ph¸t hiÖn nh÷ng ®å vËt cã d¹ng h×nh häc. - PhÇn thùc hµnh cña häc sinh cha ®¹t hiÖu qu¶ cao nh vÏ cha chÝnh x¸c, cha ®óng vµ ®Ñp. VÝ dô vÏ h×nh trßn thêng lµ häc sinh vÏ cha s¾c nÐt, cha chuÈn theo b¸n kÝnh quy ®Þnh. Nh vËy, muèn häc sinh häc tèt m«n to¸n th× yÕu tè quyÕt ®Þnh lµ ngêi thÇy ph¶i cã ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y phï hîp nh»m n©ng cao chÊt lîng ®ång thêi cÇn ph¸t huy ®îc tÝnh tÝch cùc cña häc sinh trªn tinh thÇn ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc theo ®Þnh híng chung. Gi¸o viªn gióp häc sinh tù ph¸t hiÖn ra vÊn ®Ò cña bµi häc ®Ó tù chiÕm lÜnh kiÕn thøc vµ vËn dông ®îc kiÕn thøc míi, gãp phÇn t¹o høng thó vµ lßng tù tin trong häc tËp ®Æc biÖt lµ néi dung c¸c yÕu tè h×nh häc ë líp 3 trªn c¬ së híng dÉn, tæ chøc cña gi¸o viªn. NhËn thøc râ vÊn ®Ò nµy t«i m¹nh d¹n t×m hiÓu:"Mét sè vÊn ®Ò vÒ néi dung vµ ph¬ng ph¸p d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc líp 3". II. Môc ®Ých nghiªn cøu T×m hiÓu mét sè vÊn ®Ò vÒ néi dung, ph¬ng ph¸p d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc líp 3 ®Ó t×m ra biÖn ph¸p gi¶ng d¹y phï hîp. III. Ph¹m vi vµ lÜnh vùc nghiªn cøu cña ®Ò tµi 1. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu - Häc sinh líp Ba. - Néi dung, ph¬ng ph¸p d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc líp 3. 2. §Þa ®iÓm nghiªn cøu - Líp 3D Trêng TiÓu Nguyễn Hữu Tiến - Duy Tiªn - Hµ Nam. 3. LÜnh vùc nghiªn cøu §Ò tµi nµy n»m trong néi dung ph¬ng ph¸p d¹y to¸n 3. IV. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu - Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu lÝ luËn thùc tiÔn. - Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra kh¶o s¸t thùc tÕ. - Ph¬ng ph¸p quan s¸t th«ng qua dù giê vµ pháng vÊn. - Ph¬ng ph¸p tæng kÕt kinh nghiÖm, kiÓm tra ®èi chøng. - Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu v¨n b¶n, tµi liÖu. V. Thêi gian vµ kÕ ho¹ch nghiªn cøu 1/Thêi gian Tõ ®Çu n¨m häc ®Õn gi÷a häc k× II cña n¨m häc 2013-2014. 2/KÕ ho¹ch nghiªn cøu Dù giê th¨m líp, ®iÒu tra kh¶o s¸t häc sinh tõ ®ã ®Ò ra ph¬ng híng gi¶ng d¹y, kiÓm tra ®èi chøng, ph©n tÝch kÕt qu¶ b»ng sè liÖu thèng kª. Trang 5 B- Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò 1. §iÒu tra kh¶o s¸t thùc tÕ chÊt lîng thùc tÕ viÖc d¹y néi dung c¸c yÕu tè h×nh häc líp Ba. Thùc tr¹ng cña viÖc d¹y néi dung c¸c yÕu tè h×nh häc ë líp 3, qua qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y, qua dù giê th¨m líp b¹n bÌ ®ång nghiÖp cïng víi viÖc t×m hiÓu nghiªn cøu s¸ch gi¸o khoa, s¸ch bµi so¹n t«i thÊy mét sè giê gi¸o viªn vµ häc sinh cßn lóng tóng. Qua tiÕn hµnh kiÓm tra kh¶o s¸t häc sinh. VÝ dô nh d¹y bµi “Gãc vu«ng, gãc kh«ng vu«ng” ë líp 3D kÕt qu¶ nh sau: Sè HS ®îc kh¶o s¸t Sè HS hiÓu vµ nhí bµi Sè HS cha hiÓu bµi 28 20 = 71% 8 = 29% Nh×n vµo kÕt qu¶ trªn t«i thÊy cha hµi lßng. T«i b¾t ®Çu ®i s©u vµo t×m hiÓu nguyªn nh©n v× sao vµ thÊy víng m¾c ë nh÷ng vÊn ®Ò sau: Qu¸ tr×nh h×nh thµnh biÓu tîng ban ®Çu cña mét sè h×nh khi giíi thiÖu qua vËt mÉu ch¼ng h¹n “gãc vu«ng, gãc kh«ng vu«ng" cßn h¹n chÕ cßn cøng nh¾c, yªu cÇu cao. - Khi häc sinh t×m nh÷ng ®å vËt xung quanh cã d¹ng gãc thêng lµ häc sinh kh«ng t×m ®îc. - MÆt kh¸c cha gîi trÝ tß mß cho häc sinh ®Ó häc sinh tù kh¸m ph¸ kiÕn thøc. Qu¸ tr×nh rÌn luyÖn thùc hµnh cho häc sinh ®«i lóc chØ ë mét vµi d¹ng quen thuéc, cha ®a d¹ng phong phó, cha chó ý tíi rÌn luyÖn trÝ tëng tîng, ph¸t triÓn vèn tõ vùng vÒ h×nh häc cho häc sinh. - Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc cho häc sinh chØ míi dõng ë møc ®é h×nh thøc. Cha ph¸t huy tÝnh s¸ng t¹o cña häc sinh. Ch¼ng h¹n víi mét sè bµi c¾t ghÐp h×nh th× gi¸o viªn chØ dõng l¹i ë mét sè c¸ch ®¬n gi¶n, cha khai th¸c triÖt ®Ó c¸c c¸ch, c¸c ph¬ng ¸n cã thÓ ®Ó gi¶i quyÕt bµi to¸n. 2. Néi dung d¹y häc * H×nh häc trong To¸n 3 gåm 3 néi dung: - H×nh thµnh c¸c biÓu tîng h×nh häc míi. + Giíi thiÖu gãc vu«ng vµ gãc kh«ng vu«ng. + Giíi thiÖu t©m, b¸n kÝnh, ®êng kÝnh cña h×nh trßn. - TÝnh chu vi, diÖn tÝch mét sè h×nh häc. Trang 6 + Giíi thiÖu diÖn tÝch cña mét h×nh. + H×nh thµnh c«ng thøc, kÜ n¨ng tÝnh chu vi vµ diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt, h×nh vu«ng. - Thùc hµnh vÏ h×nh. + VÏ gãc vu«ng b»ng thíc th¼ng vµ ª ke. + VÏ ®êng trßn b»ng com pa. §èi víi häc sinh líp 3 khi häc c¸c yÕu tè h×nh häc häc sinh ph¶i nhËn biÕt c¸c gãc tõ trùc quan h×nh ¶nh, vÏ ®îc gãc b»ng thíc th¼ng vµ ª ke, nhËn biÕt gãc vu«ng, gãc kh«ng vu«ng; nhËn biÕt c¸c yÕu tè cña h×nh (gãc, c¹nh vµ ®Ønh) vµ ®Æc ®iÓm cña h×nh ch÷ nhËt, h×nh vu«ng. Dùa vµo ®Æc ®iÓm vÒ c¹nh, gãc cña h×nh ch÷ nhËt, h×nh vu«ng h×nh thµnh c¸ch tÝnh chu vi, diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt, h×nh vu«ng vµ bíc ®Çu øng dông vµo thùc tÕ. Ph©n biÖt ®iÓm ë gi÷a, trung ®iÓm cña ®o¹n th¼ng. BiÕt sö dông com pa vÏ h×nh trßn vµ n¾m ®îc t©m, b¸n kÝnh, ®êng kÝnh, thùc hµnh vÏ trÝ h×nh trßn. Tõ nh÷ng kiÕn thøc trªn häc sinh øng dông vµo viÖc nhËn d¹ng h×nh, ghÐp h×nh, vÏ h×nh vµ gi¶i to¸n cã lêi v¨n liªn quan ®Õn c¸c yÕu tè h×nh häc. Cô thÓ: * BiÓu tîng vÒ c¸c h×nh h×nh häc. - NhËn biÕt, gäi tªn vµ nªu ®îc mét sè ®Æc ®iÓm cña mét sè h×nh häc: gãc vu«ng, gãc kh«ng vu«ng; h×nh ch÷ nhËt (cã 4 gãc vu«ng, 2 c¹nh dµi b»ng nhau, 2 c¹nh ng¾n b»ng nhau); h×nh vu«ng (cã 4 gãc vu«ng vµ 4 c¹nh b»ng nhau); h×nh trßn ( t©m, ®êng kÝnh, b¸n kÝnh); nhËn biÕt ®iÓm ë gi÷a 2 ®iÓm, trung ®iÓm cña mét ®o¹n th¼ng. * TÝnh chu vi, diÖn tÝch cña h×nh h×nh häc: - BiÕt tÝnh chu vi h×nh ch÷ nhËt, h×nh vu«ng ( theo quy t¾c). - BiÕt tÝnh diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt, h×nh vu«ng( theo quy t¾c). * Thùc hµnh vÏ h×nh: - BiÕt dïng ª ke ®Ó x¸c ®Þnh gãc vu«ng, gãc kh«ng vu«ng. - BiÕt dïng thíc th¼ng ®Ó x¸c ®Þnh trung ®iÓm cña mét ®o¹n th¼ng cho tríc trong trêng hîp ®¬n gi¶n: ®êng th¼ng vÏ trªn giÊy kÎ « li, sè ®o ®é dµi ®o¹n th¼ng lµ c¸c sè ch½n (2cm, 4cm, 6cm,…) Trang 7 - BiÕt dïng com pa ®Ó vÏ h×nh trßn. - BiÕt vÏ ®êng kÝnh, b¸n kÝnh cña mét h×nh trßn cho tríc (cã t©m x¸c ®Þnh). 3. C¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc ë líp 3. Khi d¹y c¸c c¸c yÕu tè h×nh häc t«i ®· quan t©m tíi c¸c vÊn ®Ò sau: C¸c biÓu tîng vÒ h×nh, c¸c kÜ n¨ng nhËn d¹ng vÏ h×nh, rÌn ãc quan s¸t vµ trÝ tëng tîng ph¸t triÓn vèn tõ vùng vÒ h×nh häc. C¸c yÕu tè h×nh häc cã cÊu tróc ®ång t©m l«gic víi nhau. Gi¸o viªn ph¶i cã thuËt ng÷ to¸n häc chÝnh x¸c râ rµng phï hîp víi t duy cña häc sinh lµm cho häc sinh tiÕp thu bµi dÔ h¬n, vËn dông kiÕn thøc míi vµo luyÖn tËp linh ho¹t h¬n. Sau mçi bµi häc, t«i cho häc sinh ®îc thùc hµnh ngay trªn phiÕu häc tËp. Néi dung c¸c bµi tËp s¾p xÕp tõ dÔ ®Õn khã, tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p. Ngoµi ra thùc hµnh ngay trªn phiÕu cßn ph¸t huy ®îc n¨ng lùc cña häc sinh kh¸ giái v× khi lµm bµi tËp trªn phiÕu häc tËp häc sinh kh¸ giái kh«ng ph¶i chê c¸c b¹n yÕu cïng lµm. ChÝnh v× vËy viÖc t×m hiÓu néi dung vµ ph¬ng ph¸p d¹y häc lµ nhu cÇu cÇn thiÕt ®èi víi gi¸o viªn, gi¸o viªn ph¶i n¾m b¾t ®óng kiÕn thøc träng t©m cña tiÕt d¹y, hiÓu ý ®å s¸ch gi¸o khoa ®Ó tõ ®ã lùa chän ph¬ng ph¸p d¹y mét c¸ch linh ho¹t cã hiÖu qu¶ víi néi dung thùc tiÔn cña tõng bµi. Khi d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc trong To¸n 3 b¶n th©n ph¶i n¾m v÷ng c¸c ®Æc ®iÓm vÒ néi dung: - Néi dung h×nh häc trong To¸n 3 tiÕp tôc cñng cè vµ më réng c¸c yÕu tè h×nh häc trong To¸n 1 vµ To¸n 2. Tõ nh÷ng kÜ n¨ng ban ®Çu vÒ h×nh häc h×nh d¹ng (h×nh vu«ng, h×nh trßn, h×nh tam gi¸c, ®iÓm, ®o¹n th¼ng, ®é dµi ®o¹n th¼ng, ®iÓm ë trong ®iÓm ë ngoµi mét h×nh ë líp 1 ®Õn h×nh ch÷ nhËt, h×nh tø gi¸c, ®êng th¼ng, ®êng gÊp khóc, chu vi h×nh tam gi¸c, chu vi h×nh tø gi¸c ë líp 2). Líp 3 bíc ®Çu lµm quen víi h×nh häc ®Þnh lîng (tÝnh chu vi vµ diÖn tÝch cña h×nh ch÷ nhËt, h×nh vu«ng). ë líp 1, líp 2 kiÕn thøc h×nh häc ë d¹ng kh¸i qu¸t (ch¼ng h¹n h×nh vu«ng, h×nh trßn, h×nh tam gi¸c, h×nh tø gi¸c,…) ë líp 3 ®i s©u vµo khai th¸c nh÷ng yÕu tè chi tiÕt, cô thÓ vÒ gãc vµ c¹nh lµm næi bËt tÝnh ®Æc trng cña mçi lo¹i h×nh ®ã (gãc vu«ng, gãc kh«ng vu«ng, chiÒu dµi, chiÒu réng cña h×nh ch÷ nhËt; T©m, ®êng kÝnh, b¸n kÝnh cña h×nh trßn,…) - Néi dung c¸c yÕu tè h×nh häc trong ch¬ng tr×nh To¸n 3 ®îc s¾p xÕp hîp lÝ, phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña trong giai ®o¹n häc tËp cña häc sinh còng nh c¸c m¹ch kiÕn thøc (sè häc, ®¹i lîng vµ ®o ®¹i lîng, gi¶i to¸n cã lêi v¨n) cña To¸n 3. Trang 8 ViÖc tri gi¸c tæng thÓ, kh¸i qu¸t mang tÝnh trùc quan ®îc tr×nh bµy nhiÒu ë líp 1, líp 2 ®Õn líp 3 ®îc lµm “nhÑ dÇn” ®ång thêi t¨ng dÇn viÖc tri gi¸c cô thÓ, chi tiÕt c¸c yÕu tè ®Æc trng, ®· gãp phÇn h×nh thµnh t duy l«gic, ph¸t huy trÝ tëng tîng s¸ng t¹o cña häc sinh (nh c¸c yÕu tè vÒ gãc, c¹nh, ®Ønh cña mét h×nh, trung ®iÓm cña ®o¹n th¼ng; vÒ t©m, ®êng kÝnh, b¸n kÝnh cña h×nh trßn; vÒ trang trÝ h×nh trßn). C¸c bµi to¸n ®Þnh lîng trong néi dung yÕu tè h×nh häc (®é dµi c¹nh, chu vi, diÖn tÝch) ®îc lùa chän øng víi c¸c m¹ch kiÕn thøc sè häc, ®¹i lîng, gi¶i to¸n cã lêi v¨n. Khi d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc ë líp 3 gi¸o viªn cÇn chó ý tíi tõng bµi, tõng tiÕt d¹y sao cho thu hót ®îc häc sinh, g©y ®îc høng thó cho c¸c em trong tiÕt häc gióp c¸c em n¾m bµi tù nhiªn tho¶i m¸i vµ ch¾c ch¾n. Qua vÊn ®Ò trªn t«i rót ra mét sè ph¬ng ph¸p vµ c¸ch thøc tæ chøc d¹y häc ë mét sè néi dung c¸c yÕu tè h×nh häc ë líp 3 nh sau: - Trong mçi bµi häc gi¸o viªn kÕt hîp linh ho¹t nhiÒu ph¬ng ph¸p d¹y häc nh: trùc quan, quan s¸t, th¶o luËn nhãm nhá, thuyÕt tr×nh, thùc hµnh luyÖn tËp. - D¹y häc trªn c¬ së tæ chøc vµ híng dÉn c¸c ho¹t ®éng häc tËp tÝch cùc, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh. CÇn khai th¸c tÝnh ®Æc trng cña viÖc h×nh thµnh kh¸m ph¸ kiÕn thøc vÒ néi dung yÕu tè h×nh häc ®èi víi häc sinh líp 3 lµ th«ng qua con ®êng “thùc nghiÖm” b»ng quan s¸t vµ ®o ®¹c, so s¸nh, ph©n tÝch ®¬n gi¶n råi quy n¹p, kh¸i qu¸t ho¸,…Trªn c¬ së ®ã gi¸o viªn cÇn lùa chän c¸ch d¹y häc phï hîp t¹o ra nh÷ng ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh ®¶m b¶o tÝnh tÝch cùc cho tõng ®èi tîng häc sinh trong líp cô thÓ lµ: * §èi víi c¸c lo¹i bµi vÒ kh¸i niÖm, biÓu tîng hoÆc nhËn d¹ng c¸c h×nh h×nh häc míi cã thÓ tæ chøc d¹y häc b»ng c¸ch: + Khai th¸c tõ tÝnh trùc quan tæng thÓ ®Õn cô thÓ chi tiÕt ®Ó n¾m v÷ng vµ s©u s¾c h¬n vÒ kh¸i niÖm. * VÝ dô: H×nh vu«ng, h×nh ch÷ nhËt: nhËn d¹ng qua c¸c yÕu tè c¹nh, gãc, ®o ®¹c, kiÓm tra, hay khi d¹y kh¸i niÖm diÖn tÝch vµ ®o diÖn tÝch: ®o råi rót ra quy t¾c tÝnh, cã thÓ liªn hÖ tíi viÖc ®Õm sè « vu«ng trong c¸c h×nh ®· ®îc häc tríc ®ã,… + Sö dông ®å dïng trùc quan hoÆc g¾n víi c¸c ®å vËt trong thùc tÕ cã h×nh d¹ng h×nh häc phï hîp ®Ó häc sinh cã biÓu tîng h×nh häc vµ nhËn biÕt ®îc h×nh ®ã (khung ¶nh, con tem, tê giÊy, … cã d¹ng h×nh ch÷ nhËt; viªn g¹ch b«ng, mÆt qu©n sóc s¾c, kh¨n mïi soa cã d¹ng h×nh vu«ng,…; MÆt ®ång hå treo têng, miÖng ræ, Trang 9 miÖng nãn cã d¹ng h×nh trßn, …; h×nh ¶nh 2 kim ®ång hå, 2 c¸nh qu¹t trÇn t¹o thµnh mét gãc; ª ke hoÆc thíc thî méc gióp häc sinh lµm quen víi gãc vu«ng…) + Häc sinh liªn hÖ ®îc kh¸i niÖm, kiÕn thøc ®· häc víi kh¸i niÖm, kiÕn thøc míi. (c¸ch tÝnh chu vi h×nh tø gi¸c ë líp 2 ®Õn c¸ch tÝnh chu vi h×nh ch÷ nhËt, h×nh vu«ng theo quy t¾c ë líp 3; khai th¸c kh¸i niÖm trung ®iÓm cña ®o¹n th¼ng ë bµi tríc víi t©m h×nh trßn - trung ®iÓm cña ®êng kÝnh ë bµi sau, sö dông yÕu tè gãc vu«ng vµ ®o ®é dµi ®o¹n th¼ng ®Ó nhËn biÕt h×nh ch÷ nhËt, h×nh vu«ng,…) + CÇn ph¸t huy tÝnh ®éc lËp, s¸ng t¹o cña häc sinh khi cñng cè hiÓu biÕt vÒ h×nh d¹ng c¸c h×nh ®· häc th«ng qua viÖc quan s¸t, lùa chän trong tËp hîp gåm nhiÒu h×nh (h×nh ch÷ nhËt, h×nh vu«ng, h×nh tam gi¸c, h×nh tø gi¸c, h×nh trßn) hoÆc h×nh cã c¸c gãc vu«ng vµ gãc kh«ng vu«ng. + Víi bµi luyÖn tËp hoÆc néi dung thùc hµnh cÇn cho häc sinh ®îc tù ®éng (tù do vÏ, xÕp, ghÐp h×nh, tÝnh to¸n t×m ra kÕt qu¶…), tr¸nh ¸p ®Æt hoÆc lµm thay häc sinh. Mét sè bµi tËp luyÖn tËp thùc hµnh cã tÝnh chÊt lµm mÉu, gi¸o viªn cÇn s¸ng t¹o thªm c¸c bµi tËp kh¸c phï hîp víi tõng ®èi tîng häc sinh cô thÓ vµ t¹o ®îc høng thó cho häc sinh. Khi d¹y häc mét sè néi dung vÒ kh¸i niÖm, biÓu tîng h×nh häc gi¸o viªn cÇn cã ng«n ng÷, x¸c ®Þnh kiÕn thøc cÇn chÝnh x¸c, phong phó, gióp häc sinh khai th¸c kiÕn thøc mét c¸ch nhÑ nhµng. * VÝ dô: Bµi “Gãc vu«ng, gãc kh«ng vu«ng” t«i tiÕn hµnh nh sau: §Ó cã “biÓu tîng, kh¸i niÖm” vÒ gãc gi¸o viªn cho häc sinh quan s¸t 2 kim ®ång hå lóc 3 giê, 2 giê, 5giê, gi¸o viªn giíi thiÖu: 2 kim ®ång hå ë mçi h×nh trªn t¹o thµnh 1 gãc. Nh vËy tõ h×nh ¶nh 2 kim ®ång hå, häc sinh cã h×nh ¶nh vÒ gãc. - Gi¸o viªn giíi thiÖu vµ cho häc sinh nhËn d¹ng gãc vu«ng vµ gãc kh«ng vu«ng: A O Gãc vu«ng ®Ønh O c¹nh OA, OB M B C P N Gãc kh«ng vu«ng ®Ønh P c¹nh PM, PN E D Gãc kh«ng vu«ng ®Ønh E c¹nh EC, ED - Gi¸o viªn giíi thiÖu: Gãc vu«ng ®Ønh O, c¹nh OA, OB. Tõ ®ã häc sinh nhËn d¹ng ®îc 2 gãc cßn l¹i lµ c¸c gãc kh«ng vu«ng, häc sinh tù ®äc tªn gãc. Trang 10 - Gi¸o viªn chèt, nhÊn m¹nh kiÕn thøc. - Häc sinh lÊy vÝ dô mét sè ®å vËt cã d¹ng gãc: (chãp nãn, 2 c¸nh qu¹t trÇn, gãc nhµ,…) * Häc sinh lÊy ª ke - quan s¸t. £ ke cã h×nh g×? - Gi¸o viªn giíi thiÖu ª ke. - Häc sinh nhËn biÕt gãc vu«ng vµ gãc kh«ng vu«ng trªn ª ke. - GV giíi thiÖu: £ ke dïng ®Ó kiÓm tra vµ vÏ gãc vu«ng. - GV híng dÉn c¸ch sö dông ª ke ®Ó ®o vµ vÏ gãc vu«ng. - HS thùc hµnh dïng ª ke ®Ó ®o, vÏ gãc vu«ng trªn vÝ dô cña GV. ë bµi nµy gi¸o viªn cÇn chó ý: Néi dung cha ®i s©u vµo kh¸i niÖm gãc (miÒn trong cña gãc, sè ®o cña gãc, kÝ hiÖu cña gãc d¹ng AOB). - Häc sinh dïng ª ke nhËn biÕt c¸c gãc vu«ng trong h×nh vµ ®¸nh dÊu gãc vu«ng: - Dïng ª ke vÏ gãc vu«ng ®Ønh M c¹nh MC, MD. C M C M M D C D D Khi d¹y bµi “H×nh ch÷ nhËt”, ®Ó gióp häc sinh nhËn biÕt ®îc c¸c h×nh dùa theo ®Æc ®iÓm vÒ yÕu tè c¹nh vµ gãc cña h×nh. - Häc sinh lÊy h×nh ch÷ nhËt (trong bé ®å dïng). - Dïng ª ke kiÓm tra c¸c gãc häc sinh nhËn biÕt ®îc h×nh ch÷ nhËt cã 4 gãc vu«ng. - §o 2 c¹nh dµi, 2 c¹nh ng¾n cña h×nh ch÷ nhËt? - Nªu nhËn xÐt: §é dµi 2 c¹nh dµi b»ng nhau, 2 c¹nh ng¾n b»ng nhau. - Gi¸o viªn ®a h×nh mÉu - Häc sinh kiÓm tra trªn h×nh mÉu cña gi¸o viªn vµ rót ra nhËn xÐt. A B H×nh ch÷ nhËt ABCD cã: - 4 gãc ®Ønh A, B, C, D lµ c¸c gãc vu«ng. Trang 11 - 4 c¹nh gåm 2 c¹nh dµi AB, CD, 2 c¹nh ng¾n BC, DA. - 2 c¹nh dµi cã ®é dµi b»ng nhau. D C - 2 c¹nh ng¾n cã ®é dµi b»ng nhau. - §©y lµ ®Æc ®iÓm cña h×nh ch÷ nhËt ABCD. - H×nh ch÷ nhËt cã ®Æc ®iÓm g×? - KÕt luËn: H×nh ch÷ nhËt cã 4 gãc vu«ng, cã 2 c¹nh dµi b»ng nhau, 2 c¹nh ng¾n b»ng nhau. - Häc sinh vÏ h×nh ch÷ nhËt trªn mÆt b¶ng kÎ «. - Häc sinh lÊy vÝ dô mét sè ®å vËt cã d¹ng h×nh ch÷ nhËt? * T«i tiÕn hµnh t¬ng tù víi bµi “H×nh vu«ng”, tuy nhiªn khi h×nh thµnh ®îc ®Æc ®iÓm cña h×nh vu«ng gi¸o viªn cho häc sinh so s¸nh ®Æc ®iÓm cña h×nh vu«ng vµ ®Æc ®iÓm cña h×nh ch÷ nhËt cã g× gièng vµ kh¸c nhau? * Víi bµi: “§iÓm ë gi÷a - Trung ®iÓm cña ®o¹n th¼ng”. Gi¸o viªn giíi thiÖu ®iÓm ë gi÷a th«ng qua trùc quan (H×nh vÏ 3 ®iÓm nh A, O, B theo thø tù ®ã trªn mét ®êng th¼ng) - Tõ ®ã nªu “O lµ ®iÓm ë gi÷a A vµ B” Giíi thiÖu “Trung ®iÓm cña ®o¹n th¼ng” ®· cã tÝnh “®Þnh nghÜa kh¸i niÖm” râ h¬n: M lµ trung ®iÓm cña ®o¹n th¼ng AB khi: + M lµ ®iÓm ë gi÷a A vµ B. + §é dµi ®o¹n th¼ng AM b»ng ®é dµi ®o¹n th¼ng MB. A O B O lµ ®iÓm ë gi÷a 2 ®iÓm A vµ B A 3cm M 3cm B M lµ trung ®iÓm cña ®o¹n th¼ng AB Khi häc sinh ®· cã kh¸i niÖm, biÓu tîng h×nh häc gi¸o viªn cÇn rÌn cho häc sinh kÜ n¨ng nhËn d¹ng, ph©n biÖt h×nh. ë c¸c líp 1, 2 häc sinh nhËn d¹ng c¸c h×nh qua trùc gi¸c tæng thÓ cßn víi líp 3 møc ®é ®· ®îc n©ng lªn theo ®Æc ®iÓm vÒ yÕu tè c¹nh, gãc cña h×nh nh: “H×nh ch÷ nhËt cã 4 gãc vu«ng, 2 chiÒu dµi b»ng nhau, 2 chiÒu réng b»ng nhau”; “H×nh trßn cã t©m, ®êng kÝnh, b¸n kÝnh, ®é dµi b¸n kÝnh b»ng nöa ®é dµi ®êng kÝnh.” Nh vËy víi líp 3 häc sinh nhËn biÕt h×nh qua c¸ch “ kiÓm tra” h×nh d¹ng b»ng ª ke, com pa, thíc ®o ®é dµi nh: NhËn biÕt gãc vu«ng, gãc kh«ng vu«ng (b»ng ª ke); Trang 12 nhËn biÕt trung ®iÓm cña ®o¹n th¼ng (®o b»ng thíc cã chia v¹ch x¨ng - ti - mÐt); NhËn biÕt h×nh trßn (b»ng com pa). Khi d¹y kÜ n¨ng nhËn d¹ng h×nh t«i tiÕn hµnh theo c¸c h×nh thøc bµi tËp sau: + NhËn d¹ng h×nh theo yªu cÇu: Víi d¹ng bµi tËp nµy gi¸o viªn tiÕn hµnh nh sau: - Yªu cÇu häc sinh lµm viÖc c¸ nh©n thao t¸c trªn h×nh: dïng ª ke, thíc hay com pa ®o, kiÓm tra ®Ó nhËn biÕt ®óng yªu cÇu. Gi¸o viªn bao qu¸t gióp ®ì häc sinh - Häc sinh nªu kÕt qu¶. - Häc sinh gi¶i thÝch c¸ch lùa chän: Cã thÓ gi¶i thÝch theo c¸ch lùa chän h×nh ®óng hoÆc gi¶i thÝch theo h×nh sai. * VÝ dô: Bµi 2/42 . Trong c¸c h×nh díi ®©y: a. Nªu tªn ®Ønh vµ c¸c c¹nh gãc vu«ng. b. Nªu tªn ®Ønh vµ c¸c c¹nh gãc kh«ng vu«ng. D G C A H B C K X E D M I G Q N P Y Nh vËy ë bµi nµy häc sinh dïng ª ke ®o tõng gãc sau ®ã häc sinh ®äc tªn ®Ønh vµ c¸c c¹nh gãc vu«ng, gãc kh«ng vu«ng. (Gãc vu«ng ®Ønh A c¹nh AD, AC; gãc vu«ng ®Ønh D c¹nh DM, DN…). * Bµi 1/84: Trong c¸c h×nh díi ®©y h×nh nµo lµ h×nh ch÷ nhËt? A D B C M N Q P Trang 13 E I G H R S U T - ë bµi nµy häc sinh dïng ª ke vµ thíc ®o kiÓm tra c¸c gãc vµ c¹nh cña mçi h×nh, dùa vµo ®Æc ®iÓm vÒ c¹nh vµ gãc cña h×nh ch÷ nhËt ®Ó nhËn thÊy c¸c h×nh ch÷ nhËt. - Häc sinh nªu tªn c¸c h×nh ch÷ nhËt lµ MNPQ, RSTU. - T¹i sao 2 h×nh nµy lµ h×nh ch÷ nhËt? (2 h×nh cã 4 gãc vu«ng vµ 2 c¹nh dµi b»ng nhau, 2 c¹nh ng¾n b»ng nhau) * Bµi 1/85: Trong c¸c h×nh díi ®©y h×nh nµo lµ h×nh vu«ng? A N B E M C G P D Q I * Bµi 1/111: Nªu tªn c¸c b¸n kÝnh, ®êng kÝnh cã trong mçi h×nh. H P C M N A OI B O Q D + D¹ng bµi tËp tr¾c nghiÖm: Cho s½n mét sè t×nh huèng trong ®ã cã 1 t×nh huèng ®óng, c¸c t×nh huèng cßn l¹i ®Òu sai, häc sinh cÇn x¸c ®Þnh t×nh huèng ®óng/sai. Víi d¹ng bµi tËp nµy häc sinh quan s¸t ®o ®¹c, ®èi chiÕu víi kiÕn thøc ®· häc hay c¾t ghÐp h×nh ®Ó nhËn ra trêng hîp ®óng/sai sau ®ã khoanh vµo ch÷ ®Æt tríc c©u tr¶ lêi hoÆc ®¸nh dÊu x vµo « trèng. * VÝ dô: 1. Khoanh vµo ch÷ ®Æt tríc c©u tr¶ lêi ®óng: Sè gãc vu«ng trong h×nh bªn lµ: A. B. C. D. 1 2 3 4 - Bµi nµy häc sinh ph¶i dïng ª ke ®o c¸c gãc råi khoanh vµo ch÷ c¸i D. 2. §óng ghi §, sai ghi S: Trang 14 M §é dµi ®o¹n th¼ng OC dµi h¬n ®é dµi ®o¹n th¼ng OD. C D O §é dµi ®o¹n th¼ng OC ng¾n h¬n ®é dµi ®o¹n th¼ng OM. §é dµi ®o¹n th¼ng OC b»ng 1/2 ®é dµi ®o¹n th¼ng CD. - Víi bµi nµy häc sinh ph¶i dùa vµo kiÕn thøc ®· häc vÒ mèi quan hÖ gi÷a b¸n kÝnh vµ ®êng kÝnh ®Ó t×m ra ®¸p ¸n ®óng lµ ®¸p ¸n thø 3. 3. C©u nµo ®óng, c©u nµo sai? A D C a. DiÖn tÝch h×nh tam gi¸c ABD lín h¬n diÖn tÝch h×nh tø gi¸c ABCD. B b. DiÖn tÝch h×nh tam gi¸c ABD nhá h¬n diÖn tÝch h×nh tø gi¸c ABCD. c. DiÖn tÝch h×nh tam gi¸c ABD b»ng diÖn tÝch h×nh tø gi¸c ABCD. - Bµi nµy häc sinh ph¶i dïng h×nh thøc c¾t ghÐp h×nh ®Ó t×m ®¸p ¸n ®óng. + D¹ng bµi tËp gÊp, c¾t, ghÐp h×nh. 1. Hai miÕng b×a nµo cã thÓ ghÐp l¹i ®îc 1 gãc vu«ng nh h×nh A hoÆc h×nh B? A B 1 2 3 4 2. GÊp m¶nh giÊy theo h×nh ®Ó ®îc 4 gãc vu«ng. Trang 15 3. GÊp tê giÊy h×nh ch÷ nhËt ABCD råi ®¸nh dÊu trung ®iÓm I cña ®o¹n th¼ng AB vµ trung ®iÓm K cña ®o¹n th¼ng DC. A B D C B I A K D A I B D K C C 4. So s¸nh diÖn tÝch h×nh A víi diÖn tÝch h×nh B. A B Víi bµi nµy, häc sinh cã thÓ so s¸nh diÖn tÝch cña 2 h×nh b»ng c¸ch ®Õm sè « vu«ng hoÆc c¾t ghÐp h×nh tam gi¸c thµnh h×nh vu«ng ®Ó so s¸nh vµ ngîc l¹i. * Häc sinh kh«ng chØ cã kÜ n¨ng nhËn d¹ng h×nh mµ cßn thùc hµnh vÏ h×nh: §Ó häc sinh vÏ ®îc c¸c h×nh vÊn ®Ò ë ®©y gi¸o viªn ph¶i rÌn cho häc sinh kÜ n¨ng sö dông ®å dïng (ª ke, com pa, thíc) ®Ó vÏ h×nh. Nh÷ng lçi häc sinh thêng m¾c khi thao t¸c trªn ®å dïng nh: §Æt gãc vu«ng cña ª ke cha ®óng; Gi÷ thíc kh«ng chÆt, hay bÞ lÖch; CÇm com pa kh«ng ®óng c¸ch dÉn ®Õn c¸c h×nh vÏ kh«ng chuÈn nh vËy khi d¹y gi¸o viªn cÇn chó ý tíi c¸c lçi nµy cña häc sinh ®Ó söa. * VÝ dô: 1. Dïng ª ke ®Ó vÏ gãc vu«ng. A B C Víi bµi nµy häc sinh ph¶i dïng ª ke ®Ó vÏ c¹nh thø hai cña gãc, gi¸o viªn cÇn lu ý häc sinh ®Æt ®Ønh gãc vu«ng cña ª ke trïng víi ®iÓm cho tríc, mét c¹nh gãc Trang 16 vu«ng cña ª ke trïng víi c¹nh cho tríc, dïng thíc v¹ch theo c¹nh gãc vu«ng cßn l¹i cña ª ke. 2) a. KÎ thªm mét ®o¹n th¼ng ®Ó ®îc h×nh ch÷ nhËt. b. KÎ thªm mét ®o¹n th¼ng ®Ó ®îc h×nh vu«ng. 3. X¸c ®Þnh trung ®iÓm cña ®o¹n th¼ng CD. C D 4. VÏ h×nh trßn t©m O b¸n kÝnh 2cm. VÏ h×nh trßn t©m O b¸n kÝnh 3cm. * ViÖc d¹y häc vÒ tÝnh chu vi, diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt; h×nh vu«ng ë líp 3 nh»m môc ®Ých cho häc sinh vËn dông ®îc c¸c quy t¾c tÝnh chu vi, diÖn tÝch ®Ó tÝnh chu vi, diÖn tÝch c¸c h×nh. * Mçi bµi häc thêng thùc hiÖn 3 bíc: + Bíc 1: X©y dùng (h×nh thµnh) quy t¾c. + Bíc 2: N¾m ®îc (häc thuéc) c¸c quy t¾c. + Bíc 3: VËn dông c¸c quy t¾c vµo c¸c bµi luyÖn tËp thùc hµnh. * VÝ dô: Bµi “Chu vi h×nh ch÷ nhËt”. Trang 17 + Bíc 1: Tõ h×nh ch÷ nhËt chiÒu dµi 4cm, chiÒu réng 3cm dÉn ®Õn tÝnh chu vi h×nh ch÷ nhËt b»ng c¸ch lÊy (ChiÒu dµi + ChiÒu réng) x 2. - HS ¸p dông c¸ch tÝnh chu vi h×nh tø gi¸c vµo b¶ng con: 4 + 3 + 4 + 3 = 14 (cm) - H×nh ch÷ nhËt cã ®Æc ®iÓm g× vÒ c¹nh? (2 chiÒu dµi b»ng nhau, 2 chiÒu réng b»ng nhau) - Dùa vµo ®Æc ®iÓm ®ã t×m c¸ch tÝnh kh¸c? (4 + 3) x 2 = 14 (cm) §©y chÝnh lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh quy t¾c tÝnh chu vi h×nh ch÷ nhËt. + Bíc 2: Cho häc sinh n¾m quy t¾c: - 4 vµ 3 lµ sè ®o yÕu tè nµo? (chiÒu dµi vµ chiÒu réng) - Muèn tÝnh chu vi h×nh ch÷ nhËt ta lµm nh thÕ nµo? - Häc sinh ®äc l¹i quy t¾c. + Bíc 3: VËn dông quy t¾c ®Ó gi¶i quyÕt vÝ dô gi¸o viªn ®a vµ c¸c bµi tËp 1, 2, 3 trong SGK. * VÝ dô: Bµi “DiÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt” + Bíc 1: X¸c ®Þnh diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt: Häc sinh lÊy h×nh ch÷ nhËt, c¸c h×nh vu«ng ®¬n vÞ lµ 1cm2 1cm2 - XÕp c¸c h×nh vu«ng ®¬n vÞ phñ kÝn h×nh ch÷ nhËt. - §Õm sè « vu«ng. - DiÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt lµ bao nhiªu? (12 cm2) + Bíc 2: T×m quy t¾c tÝnh diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt. Yªu cÇu häc sinh t×m quy t¾c tÝnh diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt theo c¸ch sau: - Kh«ng ®Õm, tÝnh sè « vu«ng theo hµng: 4 x 3 = 12 cm2 Kh«ng ®Õm, tÝnh sè « vu«ng theo cét: 3 x 4 = 12 cm2 Nªu sè ®o chiÒu dµi, chiÒu réng h×nh ch÷ nhËt? So s¸nh c¸c thõa sè khi tÝnh diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt víi chiÒu dµi vµ chiÒu réng? Trang 18 - Nªu c¸ch tÝnh diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt theo chiÒu dµi, chiÒu réng h×nh ch÷ nhËt. + Bíc 3: VËn dông quy t¾c lµm bµi tËp 1, 2, 3. Bµi to¸n cã néi dung h×nh häc ®îc lång trong m¹ch kiÕn thøc “D¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n” (TÝnh chu vi, diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt, h×nh vu«ng). V× vËy bªn c¹nh kiÕn thøc vÒ h×nh häc còng cÇn rÌn kÜ n¨ng gi¶i to¸n cã lêi v¨n. + Bíc 1: §äc kÜ ®Ò - x¸c ®Þnh yªu cÇu. + Bíc 2: Ph©n tÝch, x¸c ®Þnh lêi gi¶i. + Bíc 3: Tr×nh bµy bµi gi¶i cã c©u tr¶ lêi. + Bíc 4: KiÓm tra lêi gi¶i vµ ®¸p sè. Víi c¸ch d¹y theo tinh thÇn ®æi míi ph¬ng ph¸p lÊy häc sinh lµm trung t©m lµ toµn diÖn vµ hÖ thèng h¬n, cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn, kh¶ n¨ng diÔn ®¹t vµ kÝch thÝch t duy cho c¸c em. C¸c bµi d¹y, c¸c néi dung ®îc s¾p xÕp xen kÏ vµ ®îc tr×nh bµy mét c¸ch cô thÓ sinh ®éng víi nhiÒu h×nh vÏ trùc quan nhng vÉn ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c, tÝnh khoa häc. HÖ thèng bµi tËp ®îc s¾p xÕp tõ dÔ ®Õn khã, c¸c bµi tËp ban ®Çu thêng nh»m môc ®Ých cñng cè kiÕn thøc, c¸c bµi tËp tiÕp theo cã yªu cÇu rÌn luyÖn kÜ n¨ng thùc hµnh tõ møc ®é thÊp ®Õn cao, bµi tËp cuèi cïng yªu cÇu më réng n©ng cao. §Ó gãp phÇn h×nh thµnh ph¬ng ph¸p suy nghÜ, ph¬ng ph¸p häc tËp vµ lµm viÖc tÝch cùc, chñ ®éng khoa häc, s¸ng t¹o cho häc sinh gi¸o viªn cÇn tæ chøc c¸c ho¹t ®éng häc tËp, thêng xuyªn t¹o ra c¸c t×nh huèng cã vÊn ®Ò, t×m c¸c biÖn ph¸p l«i cuèn häc sinh tù ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò b»ng c¸ch híng dÉn ®Ó häc sinh t×m hiÓu kÜ vÊn ®Ò ®ã, huy ®éng c¸c kiÕn thøc vµ c¸c c«ng cô ®· cã cña häc sinh. 4. KÕt qu¶ thùc hiÖn: Sau mét thêi gian ¸p dông c¸ch lµm trªn cho häc sinh líp 3D, t«i tiÕn hµnh kh¶o s¸t qua bµi "§iÓm ë gi÷a trung ®iÓm cña ®o¹n th¼ng"vµ thu ®îc kÕt qu¶: Sè häc sinh kh¶o s¸t líp 3D Sè HS hiÓu bµi Sè HS cha hiÓu kÜ bµi 28 27 = 96% 1 = 4% Khi ®· kh¶o s¸t chÊt lîng líp 3D ®ång thêi t«i còng tiÕn hµnh kh¶o s¸t thªm líp 3C ®Ó so s¸nh chÊt lîng gi÷a mét líp ¸p dông c¸c biÖn ph¸p nªu trªn vµ mét líp cha ¸p dông biÖn ph¸p ®ã. Trang 19 KÕt qu¶ thu ®îc nh sau: Sè häc sinh kh¶o s¸t líp 3C Sè HS hiÓu bµi Sè HS cha hiÓu kÜ bµi 28 21 = 75% 7 = 25% Qua kÕt qu¶ kh¶o s¸t, t«i thÊy sè häc sinh hiÓu bµi líp 3C cßn h¹n chÕ so víi líp 3D. Víi mét thêi gian kh«ng l©u, cïng víi viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p khoa häc vµ tinh thÇn lµm viÖc cËt lùc cña t«i vµ tËp thÓ líp 3D, tÊt c¶ häc sinh líp ®Òu h¨ng say häc tËp vµ rÌn luyÖn v× vËy häc sinh n¾m ch¾c vµ hiÓu c¸c bµi to¸n vÒ h×nh häc h¬n. C- KÕt thóc vÊn ®Ò I. Nh÷ng kinh nghiÖm cña b¶n th©n Nh vËy ®Ó häc sinh häc to¸n ®¹t kÕt qu¶ kh¶ quan th× ngêi gi¸o viªn cÇn cã ph¬ng ph¸p d¹y häc thÝch hîp, ph¶i cã lßng yªu nghÒ, mÕn trÎ tÝch cùc häc tËp ®ång nghiÖp, t×m tßi nghiªn cøu s¸ng t¹o. Cã nh vËy th× viÖc lÜnh héi cña häc sinh chñ ®éng s¸ng t¹o h¬n. TÊt c¶ c¸c em ®Òu tham gia vµo ho¹t ®éng häc. NhËn thøc kh«ng lÖ thuéc vµo gi¸o viªn híng dÉn mµ tù m×nh ®¹t tíi néi dung bµi häc. Nãi tãm l¹i: §æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc nh»m n©ng cao chÊt lîng giê d¹y to¸n nãi chung néi dung h×nh häc nãi riªng lµ viÖc lµm thêng xuyªn víi gi¸o viªn v× vËy trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y gi¸o viªn cÇn cã sù c©n nh¾c lùa chän ph¬ng ph¸p sao cho phï hîp víi tõng bµi, tõng ®èi tîng häc sinh ®Ó ®¹t ®îc yªu cÇu, kiÕn thøc cña bµi d¹y. Muèn vËy mäi gi¸o viªn cÇn ph¶i: - KÕt hîp linh ho¹t nhiÒu ph¬ng ph¸p d¹y häc nh: trùc quan, quan s¸t, th¶o luËn nhãm nhá, thuyÕt tr×nh, thùc hµnh luyÖn tËp, ... - D¹y häc trªn c¬ së tæ chøc vµ híng dÉn c¸c ho¹t ®éng häc tËp tÝch cùc, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh. - Ph¶i gîi ý, gîi trÝ tß mß cña c¸c em ®Ó c¸c em tù kh¸m ph¸ kiÕn thøc míi. Ng«n ng÷, kiÕn thøc cña gi¸o viªn cÇn chÝnh x¸c phong phó. - Khai th¸c tõ tÝnh trùc quan tæng thÓ ®Õn cô thÓ chi tiÕt. Sö dông ®å dïng trùc quan hoÆc g¾n víi c¸c ®å vËt trong thùc tÕ cã h×nh d¹ng h×nh häc phï hîp. - Tæ chøc cho häc sinh liªn hÖ kh¸i niÖm, kiÕn thøc ®· häc víi kh¸i niÖm, kiÕn thøc míi. - Nh÷ng bµi cã néi dung thùc hµnh gi¸o viªn tæ chøc cho häc sinh tù ®éng, tù do thao t¸c trªn h×nh ®Ó t×m ra kÕt qu¶, tr¸nh ¸p ®Æt hay lµm thay häc sinh. Trang 20