Tài liệu Sáng kiến kinh nghiệm một số biện pháp nhằm nang cao chất lượng giảng dạy môn âm nhạc – phân môn hát ở trường tiểu học

MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM NANG CAO CHẤT LƯỢNG GIẢNG DẠY MÔN ÂM NHẠC – PHÂN MÔN HÁT Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC I.ĐẶT VẤN ĐỀ BÊt cø nÒn Gi¸o dôc nµo còng dùa trªn yªu cÇu ®ßi hái cña x· héi. x· héi cµng ph¸t triÓn th× yªu cÇu cña s¶n phÈm cña nÒn Gi¸o dôc ngµy cµng cao vÒ chÊt lîng. NhÊt lµ trong x· héi loµi ngêi, Gi¸o dôc lµ qu¸ tr×nh truyÒn ®¹t vµ tiÕp thu nh÷ng kinh nghiÖm lÞch sö x· héi tõ c¸c thÕ hÖ kh¸c, lµ mét qu¸ tr×nh t¸c ®éng ®Ó h×nh thµnh nh©n c¸ch con ngêi. Gi¸o dôc cã mét vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng trong ®êi sèng x· héi . Lµ ®Ønh ®iÓm cña ý thøc con ngêi,®îc tiÕn hµnh trªn c¬ së khoa häc . Gi¸o dôc kh«ng chØ lµ s¶n phÈm cña x· héi mµ ®· trë thµnh nh©n tè tÝch cùc, mét ®éng lùc thóc sù ph¸t triÓn cña x· héi. cã thÓ nãi, gi¸o dôc chÝnh lµ ch×a khãa më ®êng cho sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ, khoa häc- c«ng nghÖ, v¨n häcchÝnh trÞ cña mçi quèc gia. §Êt níc ta ®ang trong thêi kú ®æi míi vµ ph¸t triÓn trong ®ã ngµnh Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o kh«ng n»m ngoµi quü ®¹o Êy. NghÞ quyÕt cña ban chÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng céng s¶n ViÖt Nam lÇn thøVIII cã ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò gi¸o dôc víi néi dung ®Þnh híng chØ ®¹o ®èi víi c«ng t¸c Gi¸o dôc vµ еo t¹o lµ: “ §æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc, kh¾c phôc lèi truyÒn thô mét chiÒu, rÌn luyÖn nÕp sèng t duy s¸ng t¹o cña ngêi häc, tõng bíc ¸p dông ph¬ng ph¸p tiªn tiÕn ... b¶o ®¶m thêi gian tù häc, tù nghiªn cøu cho häc sinh...” 1.Cơ sở lý luận Nghành giáo dục – với trọng trách đào tạo cho đất nước những công dân tương lai,những con người phát triển một cách toàn diện đáp ứng cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước thì mọi trẻ em trong độ tuổi phải được đến trường, được học đầy đủ các môn học, trong đó có môn Âm nhạc ngay từ bậc Tiểu học.Việc đưa môn Âm nhạc vào bậc Tiểu học nhất là ngay từ lớp 1 là rất quan trọng. Nó còn “tạo dựng cho học sinh có một trình độ văn hóa Âm nhạc phù hợp với lứa tuổi, góp phần xây dựng một học toan diện theo cấp học để hình thành nhân cách của người lao động mới đưa giáo dục đầy đủ các mặt: Đức – Trí – Thể - Mỹ - Lao động” ( trích trong tài liệu: Vài nét về chương trình Âm nhạc ở trường Tiểu học và trung học cơ sở rtrong những năm 2000 – Hoàng Long) Ca nhạc là nhu cầu của trẻ em. Trẻ em ca hát là được tự hoạt động và được nhận thức thế giới xung quanh. Bằng cảm xúc thông qua hình tượng âm thanh để phát triển trí tuệ và được giáo dục về đạo đức, về tình cảm góp phần hình thành và phát triển nhân cách con người một cách toàn diện, ca hát là con đường đưa ta vào thế giới của những cảm xúc tinh tế và sinh động, đồng thời mở ra cho các em khả năng hiểu biết về Âm nhạc, hiểu biết về cuộc sống phù hợp với lứa tuổi. Việc đưa môn Âm nhạc vào trường Tiểu học là phương tiện hữu hiệu, tác động tích cực, sâu sắc vào ý thức của trẻ em qua các giai điệu, tiết tấu lời ca... Nghành giáo dục – với trọng trách đào tạo cho đất nước những công dân tương lai,những con người phát triển một cách toàn diện đáp ứng cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước thì mọi trẻ em trong độ tuổi phải được đến trường, được học đầy đủ các môn học, trong đó có môn Âm nhạc ngay từ bậc Tiểu học.Việc đưa môn Âm nhạc vào bậc Tiểu học nhất là ngay từ lớp 1 là rất quan trọng. Nó còn “tạo dựng cho học sinh có một trình độ văn hóa Âm nhạc phù hợp với lứa tuổi, góp phần xây dựng một học toan diện theo cấp học để hình thành nhân cách của người lao động mới đưa giáo dục đầy đủ các mặt: Đức – Trí – Thể - Mỹ - Lao động” ( trích trong tài liệu: Vài nét về chương trình Âm nhạc ở trường Tiểu học và trung học cơ sở rtrong những năm 2000 – Hoàng Long) Ca nhạc là nhu cầu của trẻ em. Trẻ em ca hát là được tự hoạt động và được nhận thức thế giới xung quanh. Bằng cảm xúc thông qua hình tượng âm thanh để phát triển trí tuệ và được giáo dục về đạo đức, về tình cảm góp phần hình thành và phát triển nhân cách con người một cách toàn diện, ca hát là con đường đưa ta vào thế giới của những cảm xúc tinh tế và sinh động, đồng thời mở ra cho các em khả năng hiểu biết về Âm nhạc, hiểu biết về cuộc sống phù hợp với lứa tuổi. Việc đưa môn Âm nhạc vào trường Tiểu học là phương tiện hữu hiệu, tác động tích cực, sâu sắc vào ý thức của trẻ em qua các giai điệu, tiết tấu lời ca... làm phát triển tầm nhận thức về cuộc sống xung quanh, giúp các em cảm nhận về cái đẹp trong cuộc sống. Qua các bài học, các em được nghe hát, nghe nhạc, được tập hát, được múa, được biết một số kiến thức phổ thông Âm nhạc. Tất cả những điều đó sẽ tạo thành một trình độ văn hóa Âm nhạc tối thiểu để góp phần cùng các môn học khác giáo dục nhân cách làm cho các nội dung học tập ở trường có tính toàn diện, làm thăng bằng hài hòa các hoạt động học tập của trẻ em. Việc đưa bộ môn Âm nhạc vào nhà trường còn có ý nghĩa nhân văn to lớn đảm bảo cho các em quyền được phát huy tối đa nhân cách, tài năng... ( điều 29) “ điều tự do tham gia các sinh hoạt văn hóa nghệ thuật ( điều 31 ) như công ước quốc tế về quyền trẻ em đã quy định. Không phải ngẫu nhiên nhà sư phạm người Nga Xukhomhnxki đã nói: “Giáo dục Âm nhạc không phải là đào tạo Nhạc sỹ mà trước hết là giáo dục con người” Tuy nhận thức giáo dục Âm nhạc vào mỗi trường Tiểu học còn có nhiều bất cập và đòi hỏi mỗi giáo viên Âm nhạc cần phải lựa chọn sao cho phương pháp, hình thức tổ chức dạy học phù hợp với học sinh để giúp các em được lĩnh hội tri thức, kiến thức Âm nhạc một cách nhẹ nhàng, thoải mái giúp các em hướng tới những điều tốt đẹp: Chân – Thiện – Mỹ. 2.CƠ SỞ THỰC TIỄN Học sinh Tiểu học thuộc khu vực miền núi, điều kiện phục vụ học tập của học sinh còn nhiều thiếu thốn. Sự quan tâm của cha mẹ học sinh về lĩnh vực giáo dục nghệ thuật chưa phải là yêu cầu cấp thiết của đại đa số phụ huynh. Học sinh chưa có sự nhận thức đầy đủ về môn học này, các em thường chỉ chú trọng tập trung vào các môn học khác như: Toán, Tiếng việt, TNXH. Còn môn Âm nhạc các em xem đây như là môn học thuộc về năng khiếu nên các em chưa có sự nỗ lực cố gắng để học tốt môn Âm nhạc. Đại đa số các em còn rụt rè, e ngại, chưa có sự mạnh dạn tự tin trong khi học. Giáo viên phải dạy đại trà cho tất cả các đối tượng HS( không kể em có năng khiếu hay không năng khiếu) thời lượng dành cho mỗi bài chỉ 2 tiết, mỗi tiết chỉ có 35 phút nhưng kiến thức phải chuyển đến cho học sinh thuộc 2 trong 3 nội dung đó là: Học hát, Tập đọc nhạc và phát triển khả năng Âm nhạc. Đảm bảo được yêu cầu trên là tương đối khó với học sinh. Đặc biệt là những học sinh không có năng khiếu. Là một giáo viên được phân công giảng dạy môn Âm nhạc là một công việc mà bản thân tôi rất say mê và yêu thích. trong quá trình làm việc,tôi vẫn thường trăn trở, tìm tòi, suy nghĩ để làm thế nào cho việc giảng dạy môn Âm nhạc nói chung và phân môn hát nói riêng đạt được chất lượng cao hơn. II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy phân môn hát trong môn Âm nhạc ở trường Tiểu học. 1.Tìm hiểu thực trạng về tình hình giảng dạy môn Âm nhạc nói chung và phân môn hát nói riêng tại trường Tiểu học Quyết Thắng. 1.1.Quan niệm,nhận thức của Ban giám hiệu,Giáo viên,Phụ huynh và Học sinh đối với môn Âm nhạc. Từ nhận thức của Ban giám hiệu nhà trường,hội đồng Giáo viên và các em học sinh cũng có những nhận thức đúng. Phần lớn các em học tập nghiêm túc tự giác, sách vở ghi chép đầy đủ cẩn thận, luôn luôn húng thú khi cô giáo Âm nhạc bước vào lớp và phấn đấu đạt điểm cao. Lớp học Âm nhạc sôi nổi,không khí vui vẻ, tươi vui, các em phấn chấn hẳn lên. Giờ học Âm nhạc các em được thay đổi không khí căng thẳng của giờ toán, Tiếng việt. Các em được hát, múa, vận động theo nhạc. Lời ca tiếng hát làm cho các em hồn nhiên hơn, hòa nhập hơn tạo cho các em có cuộc sống văn hóa tinh thần, nhằm phát triển toàn diện. Nhưng bên cạnh đó có một số em do nhận thức không đúng đã không hòa mình vào cùng các bạn, không tự giác học, không chăm chỉ thường xuyên, quên sách, không ghi chép thậm chí không có sách vở.Vì thế bài học chưa thuộc hoặc không biết hát làm ảnh hưởng đến chất lượng học của lớp. Nhận thức của cha mẹ học sinh cũng chuyển biến đúng đắn ở gia đình cha mẹ,ngoài việc học môn văn toán,các bậc phụ huynh cũng rất quan tâm kiểm tra sách vở, kiến thức Âm nhạc của con em mình tạo điều kiện cho con em vừa học chính khóa vừa học ngoại khóa. Nhiều bậc cha mẹ rất tự hào, rất vui sướng khi con có năng khiếu âm nhạc, tạo mọi điều kiện cho con phát huy mua sắm đàn ogan... Nhưng cũng có những bậc phụ huynh cho rằng môn Âm nhạc là môn phụ lên không nhắc nhở kiểm tra con em mình học, không trang bị đầy đủ cho môn âm nhạc,thậm chí không mua cả sách bài tập Âm nhạc cho con em.Có khi chỉ vì một lý do nào đó mà sẵn sàng cho con em mình nghỉ buổi tập văn nghệ, hoặc thậm chí không cho tham gia tập văn nghệ mặc dù các em có năng khiếu Âm nhạc rất tốt.chính vì vậy làm ảnh hưởng đến chương trình văn nghệ. Bên cạnh đó làm ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả của các tiết mục. Ngoài ra học sinh của trường ở nhiều địa bà khác nhau cho nên tập chung học sinh khi cần thiết là rất khó khăn. Những em học giỏi văn hóa thì lại có năng khiếu Âm nhạc. Nhưng nhiều phụ huynh lại không tạo điều kiện cho nhà trường, không cho con em mình tham gia văn nghệ.Đây cũng là một điều kiện khó khăn cho việc đẩy mạnh phong trào ca hát của nhà trường. 1.2.THỰC TRẠNG GIẢNG DẠY MÔN ÂM NHẠC CỦA TRƯỜNG TIỂU HỌC Phương pháp giảng dạy là một yếu tố vô cùng quan trọng trong công việc quyết định chất lượng giờ dạy. Người giáo viên có phương pháp, có kỹ năng truyền đạt, hướng dẫn tốt thì học sinh mới dễ tiếp thu, nắm bắt kiến thức một cách chính xác, nhanh chóng, nhớ lâu và còn phát huy được tính sáng tạo trong môn học. Qua thực tế, đi dự giờ một số tiết ở một số trường Tiểu học. tôi nhận thấy mỗi giáo viên đều có những phương pháp, thủ pháp giảng dạy riêng biệt sao cho phù hợp với trình độ, kinh nghiệm của bản thân và trình độ học tập của học sinh. Điều đó cũng cho chúng ta thấy được sự chênh lệch về trình độ chuyên môn, có thể nói, chất lượng bộ môn Âm nhạc ở một số trường vẫn là điều cần quan tâm suy nghĩ. Như chúng ta đã biết trong chương trình Âm nhạc ở bậc Tiểu học được chia thành 3 phân môn; Hát- Tập đọc nhạc và Âm nhạc thưởng thức. trong đó phân môn hát được xem là phân môn trọng tâm. Trên lý thuyết, những nguyên tắc chung về phương pháp dạy học, phương pháp truyền đạt cho các em đã được tinh giản đến từng chi tiết để giáo viên có đủ thời gian truyền thụ hết nội dung một bài giảng. Nhưng điều cần lưu ý hơn chính là giáo viên phải biết lựa chọn, vận dụng cho phù hợp với khả năng tiếp thu của học sinh. PHÂN MÔN HÁT Việc thực hiện phân môn này ở các trường Tiểu học chủ yếu ở mức độ hát đúng bài, thuộc bài là đạt yêu cầu. Ngoại lệ, bài hát có diễn cảm, đúng sắc thái thường dành cho các trường có giáo viên chuyên trách. Hiện nay, hầu hết các giáo viên đang sử dụng phương pháp truyền khẩu, tập cho học sinh hát những câu theo nối móc xích. Một vài giáo viên tinh tế hơn thường tìm những điểm khó hát trong bài để tập trung tìm những thủ pháp truyền đạt cho các em dễ hiểu hơn(luyến láy, ngắt hơi ...) ngoài ra, một số giáo viên biết tạo ra bầu không khí mới, vui tươi, hấp dẫn hơn thông qua các trò chơi Âm nhạc. Ở phương pháp dạy truyền khẩu không chỉ đòi hỏi người thầy phải hát chuẩn bài hát, đúng giai điệu. tiết tấu mà lại còn phải biết biểu hiện đúng sắc thái tình cảm của từng bài hát. Có giáo viên đang áp dụng phương pháp truyền khẩu. Thực tế, phương pháp này đã mang lại một số tác dụng nhất định như: dễ hát, học sinh chỉ thực hiện theo động tác lặp lại lời bài hát của giáo viên, mất ít thời gian, không đòi hỏi trình độ chuyên môn nghiệp vụ quá cao ...Nhưng phương pháp này không rèn luyện được kỹ năng ca hát cho các em, dễ gây nhàm chán, làm mất sự hứng thú trong giờ dạy hát. Thực tế, không ít giáo viên đã biết tự học, tự rèn luyện, trao đổi kinh nghiệm với các bạn bè đồng nghiệp để tìm và kết hợp với một vài phương pháp khác như: Thuyết trình, giảng dạy, dẫn dắt, đặt câu hỏi giúp các em chủ động được từng phần, từng chi tiết theo yêu cầu của bài học. 2. MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIẢNG DẠY MÔN ÂM NHẠC Ở TIỂU HỌC 2.1Giải pháp cụ thể. 2.1.1Thay đổi quan niệm, nhận thức của ban lãnh đạo nhà trường. Ban giám hiệu của trường đã xác định rõ mục đích, ý nghĩa của việc giảng dạy Âm nhạc trong trường Tiểu học. Nhằm cho các em hiểu biết sơ đẳng về cái hay, cái đẹp trong Âm nhạc.Thông qua môn Âm nhạc là con đường tác động vào toàn bộ thế giới tâm hồn trẻ thơ của các em, đưa các em vào thế giới những âm chúng ta đồng thời mở ra cho các em khả năng hiểu biết Âm nhạc, có thẩm mỹ đời sống tinh thần. Từ đó tác động một cách toàn diện tới nhân cách của học sinh.Bằng những ngôn ngữ đặc thù của Âm nhạc, sự phong phú của những giai điệu giúp các em mở rộng tầm hiểu biết, tô điểm cho cuộc sống những cảm xúc mới mẻ và vui tươi.Tạo cho các em có niềm hứng thú, say mê khi học Âm nhạc, học hát,nghe và thưởng thức Âm nhạc. Giáo dục năng lực cảm thụ Âm nhạc gợi mở khích lệ tiềm năng nghệ thuật, trí tuệ phát triển, bồi dưỡng tình cảm trong sáng lành mạnh.Giúp các em cảm thụ được vẻ đẹp thiên nhiên, quan hệ đạo đức và lao động, gợi mở cho các em những biểu tượng cao cả, vĩ đại, tuyệt vời trong thế giới xung quanh.Điều này đã được các em cảm nhận trong nội dung các bài hát từ lớp 1 đến lớp 5. Các bài hát có nội dung ca ngợi quê hương đất nước, tình cảm bạn bè thầy cô, gia đình, con người, tình cảm của Bác Hồ dành cho các cháu thiếu nhi,nhi đồng ... Từ những bài hát này giúp các em hướng tới cái đẹp, góp phần làm thư giãn, vui bổ ích cân bằng, bổ trợ cho những môn học khác. Hàng năm tổ chức các cuộc thi giáo viên giỏi cấp trường, cấp huyện Giáo viên Âm nhạc cũng được động viên và tham gia tích cực. Có rất nhiều đồng nghiệp đã được học hỏi, trao đổi chuyên môn, nâng cao nghiệp vụ, kiến thức, giúp kinh nghiệm từ các giờ lên lớp, dự giờ làm cho giáo viên Âm nhạc không những hòa mình mà còn có thông tin kiến thức cập nhật nhất, mới nhất, rút ra bài học thực tiễn sau những giờ giảng để kiến thức được mở rộng. Cần làm cho giáo viên nhận thức môn Âm nhạc là môn học bắt buộc và có đặc thù nghệ thuật riêng. Đội ngũ giáo viên trong huyện Đông Triều đang từng bước chuẩn hóa đội ngũ giáo viên dạy Âm nhạc, đang sử dụng tốt giáo viên có trình độ chuyên môn Âm nhạc. Chính vì thế mà đội ngũ giáo viên Âm nhạc của Huyện Đông Triều ngày càng đông và có trình độ chuyên môn khá, thông qua các cuộc thi giảng dạy các cấp, thông qua các giờ dự, trình độ chuyên môn của giáo viên Âm nhạc trong huyện được củng cố, được trau dồi, trao đổi làm cho các giáo viên Âm nhạc tự tin, tay nghề vững vàng hơn, giờ giảng tốt hơn, học sinh hứng thú học tập hơn phù hợp với môn nghệ thuật thẩm mỹ. * Về phía phụ huynh: các bậc cha mẹ cũng đã có quan điểm đúng đắn,họ đã xác định mục đích, ý nghĩa, vai trò của môn Âm nhạc lên kết hợp với giáo viên kịp thời để phát hiện năng khiếu cho con em mình. Từ đó họ nhiệt tình động viên cho trẻ đi học câu lạc bộ, tham gia lớp năng khiếu do nhà trường tổ chức.Thậm chí nhiều bậc cha mẹ còn rất nhiệt tình đưa đón con em đi biểu diễn ở nhiều nơi. 2.1.2.Đổi mới về cơ sở vật chất trang thiết bị Vì là môn nghệ thuật có đặc thù hoạt động, thực hành mang tính động, âm vang nên để khỏi ảnh hưởng đến môn học khác cần có phòng cách âm riêng trong đó có đủ trang thiết bị. Ngoài ra cần sưu tầm tác phẩm phù hợp với lứa tuổi học sinh, trang thiết bị tủ sách giáo khoa cho học sinh. Tăng cường sách hướng dẫn bài soạn mẫu cho giáo viên tham khảo, tạp chí thông tin về phương pháp dạy môn Âm nhạc trong nước và trên thế giới. Tranh ảnh minh họa cũng là tư liệu, là đồ dùng học tập cho các em để gây hứng thú ngay đầu giờ, các tuyển tập bài hát càn soạn thảo in ấn đẹp, đúng và hấp dẫn. 2.1.3.Đổi mới nâng cao công tác chuẩn bị của giáo viên. * CÊu tróc của kế hoạch bài học chủ yếu gồm các phần sau : - Mục đích yêu cầu của bài dạy. + Xác định rõ những yêu cầu phần Hát, tập đọc nhạc, âm nhạc thường thức cho mỗi tiết học. -Chuẩn bị : Nêu rõ các phần chuẩn bị đồ dùng dạy học của học sinh và giáo viên . -Các hoạt động chủ yếu: Ở phần này trình bày cụ thể các bứơc lên lớp, các phương pháp dạy học chủ yếu khi áp dụng vào tiết học. - Rút kinh nghiệm bổ sung. Giáo viên nhận xét, đánh giá tình hình học tập và đưa ra những ý kiến rút kinh nghiệm. Tôi sẽ đưa ra một tiến trình lên lớp giảng dạy được cụ thể hoá, cải tiến thêm một mô hình mới hơn, rõ nét hơn trong khuôn biên soạn ở phần: Đổi mới nâng cao phuơng pháp giảng dạy. 2.4. Đổi mới, nâng cao phương pháp giảng dạy 2.4.1. Mục đích, ý nghĩa Mỗi lĩnh vực tri thức, mỗi môn học đều có những đặc điểm riêng, những phương pháp giảng dạy riêng biệt. Do đó, ở mỗi phân môn cũng đòi hỏi những yêu cầu và phương pháp dạy học riêng nhằm giải quyết những nhiệm vụ Giáo dục đề ra của nó. Người giáo viên thực hiện những nhiệm vụ đó không những phải hiểu rõ môn học mà mình đang dạy, tình trạng của nó hiện nay như thế nào? Mối liên hệ của nó đối với các môn học khác, với cuộc sống, với yêu cầu thực tiễn ra sao? Mà còn phải biết truyền thụ những kiến thức hiểu biết của mình cho các em. Hoà vào xu thế phát triển của đất nước, ngành giáo dục - đào tạo cũng không nằm ngoài quý đạo ấy. bậc tiểu học có rất nhiều vấn đề mới được đặt ra trong đó có việc đổi mới phương pháp dạy học. đặc biệt là phương pháp lấy học sinh làm trung tâm nhằm mục đích cực hoá quá trình hoạt động nhận thức của học sinh, tạo cho học sinh có tính chủ động khám phá hiệu quả của việc dạy học không chỉ phụ thuộc vào nội dung bài dạy mà còn phụ thuộc vào phương pháp giảng dạy, nó có tính chất quyết định quan trọng vào kết quả cuối cùng trong bài dạy và hiện nay Bộ Giáo Dục và Đào Tạo coi việc dạy học sinh trên lớp là việc tổ chức hoạt động Âm nhạc. Việc cải tiến nâng cao phương pháp giảng dạy không chỉ dừng lại ở sự nhận thức, cách suy nghĩ của người giáo viên mà nó còn phải được thể hiện rõ nét ngay từ những trang giáo án đầu tiên. Với mong muốn có cách nhìn mới hơn, mang tính khả thi hơn tôi nghĩ rằng phương pháp dạy ở các trường tiểu học cần phải được cải tiến, áp dụng một cách linh hoạt hơn sao cho phù hợp với những thời luợng, với điều kiện, trình độ chuyên môn của giáo viên và khả năng học tậo của học sinh. Trong chương trình hát - nhạc tiểu học gồm có ba phân môn chính. + Học hát + Tập đọc nhạc + Âm nhạc thường thức Mỗi phân môn đều có những phương pháp, cách thức truyền đặt mang tính đặc trưng riêng nhưng mối quan hệ biện chúng luôn liên quan chặt chẽ với nhau. 2.2. Các nguyên tắc trong hệ thống phương pháp giảng dạy Âm nhạc. -Hệ thống phương pháp giảng dạy âm nhạc trong nhà trường phải được xây dựng trên cơ sở nguyên tắc sau: -Kiến thức và kĩ năng của các phân môn: học hát, tập đọc nhạc, âm nhạc thường thức được dạy lý thuýêt để cùng có kỹ năng thực hành. Trên cơ sở sử dụng thời gian ở trên lớp một cách tối uư để tất cả học sinh được nhìn, nghe và luyện tập nhiều lần. -Các đơn vị kiến thức và kĩ năng thực hành của các bài học được biên soạn sao cho chúng được ôn tập, lặp đi, lặp lai nhiều lần ở những dạng khác nhau, có độ khó, dễ khác nhau. -Phải tạo được sự hứng thú học tập của học sinh bằng cách phát huy tính chủ động sáng tạo của các em trong từng tiết học.Muốn vậy, các bài học và bài tập phải được biên soạn có hệ thống theo phương trâm: Từ ít đến nhiều, từ dễ đến khó, từ cụ thể đến trừu tượng.....Giúp học sinh so sánh liên tuởng để lấy cái biết rồi, học cái chưa biết, sao cho dung luợng kiến thức và kỹ năng thực hành của mỗi bên phải vừa sức, dễ hiểu, dể nhỡ, dễ làm và luôn hấp dẫn đến các em. 2.3 phương pháp dạy hát: Ở đây tôi muốn đề cập đến phân môn rất quan trọng, then chốt trong chương trình âm nhạc ở bậc tiểu học đó là phân môn hát. + ý nghĩa Ca hát vốn là một nhu cầu không thể thiếu được đối với các em.xuất phát từ đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi, đồng thời do tính đặc thù của bộ môn luôn hấp dẫn, đa dạng, phong phú chứa đựng trong môn nghệ thuật này.Nếu có thể nói phân môn hát là khâu trung tâm có ý nghĩa quyết định trong quá trình giảng dạy môn âm nhạc. + Mục đích Việc thực hiện các yêu cầu chung cảu hoạt động ca hát có liên quan chặt chẽ đến việc giảng dạy phân môn hát của giáo viên như: - Hình thành các kỹ năng cần thiết để hát diễn cảm. - Phát triển giọng hát, hình thành cách hát tự nhiên củng cố và phát triển âm vực giọng học sinh. - Giọng học sinh thể hiện khả năng sáng tạo, trình bày một cách chủ động các baì hát quy định trong chương trình. - Sau đây là một ví dụ cụ thể và cách thực hiện một bài giảng của phân môn hát lớp 5 KẾ HOẠCH BÀI HỌC Häc h¸t bµi: I/ Môc tiªu cÇn ®¹t: Reo vang b×nh minh Nhạc và lời: Lưu Hữu Phước - Häc sinh h¸t ®óng giai ®iÖu vµ lêi ca. Ng¾t c©u vµ lÊy h¬i ®óng chç. - HS c¶m nhËn ®îc vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn buæi s¸ng qua néi dung diÔn ®¹t trong bµi h¸t. - BiÕt qua vÒ nh¹c sÜ Lưu H÷u Phước. -Biết hát kết hợp vỗ tay và gõ đệm theo bài hát II/ ChuÈn bÞ + GV: Häc thuéc bµi h¸t; §µn, b¨ng, ®Üa - Tranh ¶nh minh ho¹ c¶nh buæi s¸ng - T liÖu vÒ nh¹c sÜ Lu H÷u Phíc, ¶nh t¸c gi¶ (nÕu cã). + HS: SGK ©m nh¹c líp 5; Trèng (ph¸ch) ... III/ C¸c ho¹t ®éng d¹y häc chñ yÕu: 1. æn ®Þnh líp - Nh¾c HS ngåi ngay ng¾n, tho¶i m¸i. 2. KiÓm tra bµi cò: s¸ch + nh¹c cô gâ cña HS 3. Bµi míi: Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh a/ PhÇn më ®Çu: Giíi thiÖu néi dung tiÕt häc (ghi b¶ng) b/ PhÇn ho¹t ®éng: Ho¹t ®éng 1: Néi dung häc bµi h¸t: Reo vang b×nh minh. - Nghe vµ ghi nhí - Giíi thiÖu: Nh¹c sÜ Lu H÷u Phưíc (19211989) quª ë huyÖn ¤ M«n (CÇn Th¬) lµ mét sè c¸c nh¹c sÜ næi tiÕng ë níc ta. ¤ng ®· cã nhiÒu ®ãng gãp quan träng cho nÒn ©m nh¹c C¸ch m¹ng ViÖt Nam. ¤ng lµ t¸c gi¶ nh÷ng bµi ca xuÊt s¾c cã gi¸ trÞ lÞch sö như: "Lªn ®µng, Hån tö sÜ, Gi¶i phãng miÒn Nam, TiÕn vÒ Sµi Gßn..." (víi c¸c bót danh: Huúnh Minh Siªng, Lu NguyÔn, Long Hưng...) §Ó ghi nhí c«ng lao cña ngêi nh¹c sÜ ®· cèng hiÕn c¶ ®êi m×nh cho nghÖ thuËt ¢N C¸ch m¹ng, t¹i T.P CÇn Th¬ cã c«ng viªn Lưu H÷u Phước vµ ë huyÖn ¤ M«n cã mét trường häc phæ th«ng mang tªn «ng. - Bµi h¸t "Reo vang b×nh minh" ra ®êi n¨m 1947 (trÝch trong vë ca kÞch thiÕu nhi: DiÖt sãi lang). - H¸t mÉu (cã ®Öm ®µn) hoÆc cho nghe b¨ng, ®Üa. - Híng dÉn, ®äc mÉu lêi ca theo tiÕt tÊu cña bµi, ph©n c©u ®äc, ng¾t lÊy h¬i nhanh câu h¸t cña bµi. * D¹y h¸t tõng c©u: 2 ®o¹n - §o¹n a: tõ ®Çu...®Õn ngËp hån ta _ ©m nh¹c rén rµng, t¬i t¾n më ra mét khung c¶nh buæi s¸ng ®Çy ©m thanh vµ mµu s¾c. - §o¹n b: tõ "lÝu lÝu... ®Õn s¸ng mu«n n¨m": TÝnh chÊt s«i ®éng, trong s¸ng, nh reo vui cña v¹n vËt ®ãn chµo mét ngµy míi b¾t ®Çu. Reo vang reo, ca vang ca (lÊy h¬i) CÊt tiÕng h¸t vang rõng xanh (V) Vang ®ång la bao la, t¬i xanh t¬i (V) ¸nh s¸ng tng bõng hoa l¸ (ng©n dµi, lÊy h¬i)... - GV d¹y h¸t tõng c©u, kÕt hîp dïng ®µn. - §Öm ®µn: - NhËn xÐt, söa sai cho HS Ho¹t ®éng 2: - H¸t kÕt hîp vç tay theo nhÞp (ph¸ch) - Híng dÉn HS T thÕ ®øng, hai tay chèng ngang h«ng, nghiªng ®Çu sang tr¸i, råi sang ph¶i, ch©n nhón... tay cÇm vung nhÑ ra phÝa tríc vµ phÝa sau... c/ PhÇn kÕt thóc: - Cñng cè: Hái: Em biÕt bµi h¸t nµo vÒ phong c¶nh buæi s¸ng hoÆc vÒ thiªn nhiªn nãi chung ? GV minh ho¹ 1 vµi c©u trong c¸c bµi h¸t (VD) bµi Gµ g¸y: d©n ca Coèng; bµi ca ®i häc (Phan TrÇn B¶ng); kh¨n quµng th¾p s¸ng b×nh minh (TrÞng C«ng S¬n); trêi ®· s¸ng råi (Nh¹c Ph¸p); n¾ng s¬m (Hµn Ngäc BÝch)... - Líp h¸t bµi (1 lÇn) - Nghe GV h¸t mÉu - HS ®äc lêi ca theo tiÕt tÊu theo sù hưíng dÉn cña GV. - Nghe GV ph©n ®o¹n, ghi nhí t×nh c¶m cña tõng ®o¹n trong bµi. - Lu ý: chç ngõng nghØ, lÊy h¬i ®óng chç (kÝ hiÖu lÊy h¬i V) - H¸t theo tõng c©u...®Õn hÕt bµi. - HS h¸t c¶ bµi - LuyÖn h¸t theo: c¸ nh©n, d·y bµn, tæ, nhãm. - (HS nhËn xÐt b¹n h¸t: ®óng sai) - HS thùc hiÖn (1 lÇn) - VËn ®éng theo nh¹c (nhÑ nhµng) - 1,2 nhãm thùc hiÖn. - DÆn dß: Häc thuéc bµi h¸t "Reo vang b×nh minh". - Một số điểm lưu ý khi thực hiện tiến trình dạy hát trên lớp. - Nhắc nhở học sinh tư thế ngồi thoải mái, tập chung nghe giảng, mắt nhìn thẳng về phía trước theo sự hướng dẫn của giáo viên. - Bước hát mẫu, giáo viên có thể mở băng catsset hoặc dùng đàn đánh giai điệu ( kết hợp lời ca ). - Khi trong tiến trình dạy bài mới, tuyệt đối không cho các em thực hiện cùng lúc hai động tác như: vừa hát vừa vỗ tiết tấu. - Giáo viên cần phân chia câu, đoạn thật hợp lí đảm bảo phù hợp với hơi thở của học sinh.việc phân chia, đoạn nhạc phải được thực hiện nghiên cứu kỹ các nét nhạc trong từng bài hát. - Khi nối các câu nhạc, đoạn nhạc ( theo lối móc xích ) giáo viên cần thực hiện vịêc hát mẫu ở câu nhạc, đoạn nhạc đó thêm một lần nữa. Để các em thể hiện bài hát một cách sinh động, đầy cảm xúc và có sáng tạo. khi huớng dẫn học hát, giáo viên cần chú ý thêm các điểm sau: - Kết hợp chặt chẽ kỹ năng ca hát với yêu cầu của tác phẩm nghệ thuật để thể hiện một cách sâu sắc hình tượng nghệ thuật đó. - Không ngừng chú trọng đến kỹ năng hát tập thể, chuẩn xác, diễn cảm, rõ lời, hoà giọng. - Duy trì thường xuyên sự hứng thú của các em khi tham gia tập hát. Trong quá trình học hát, việc hát sai là điều không thể tránh khỏi đối với các em học sinh tiểu học. thực tế, trong khi đứng lớp có vài không phát hiện việc học sinh hát sai hoặc khi phát hiện điểm sai ấy lại không có phuơng pháp sửa chữa, điều chỉnh kịp thời. chính điều đó đã tạo ra một khoảng trống một lối mòn khó khắc phục. đây là một vấn đề khó nan giải đối với hội đồng sư phạm và giáo viên phụ trách bộ môn Âm nhạc. * ĐÓ n©ng cao hiÖu qu¶ khi gi¶ng d¹y h¸t : 1. VÉn xem phương ph¸p d¹y truyÒn khÈu lµ phương ph¸p tèi u nhÊt trong ®iÒu hiÖn hiÖn nay. Nhưng ®ßi hái ngưêi gi¸o viªn ph¶i cã tr×nh ®é n¨ng khiÕu tèi thiÓu nhÊt ( h¸t chuÈn x¸c ). 2. Gi¸o viªn cÇn ph¶i chñ ®éng x©y dùng, ph©n bè thêi gian tiÕt häc mét c¸ch hîp lý. N¾m râ t©m sinh lý tõng ®é tuæi, tõng khèi líp, bao qu¸t c¸c ho¹t ®éng trªn líp ( tËp chung nghe gi¶ng, t thÕ, h¬i thë ....) sao cho hiÖu qu¶. 3. C¸c kü n¨ng thùc hµnh bao qu¸t như : ng¾t h¬i, lÊy h¬i, luyÕn l¸y. m¹nh nhÑ, to nhá. 4. Trong qu¸ tr×nh d¹y ph¶i h¹n chÕ tèi ®a viÖc lÆp l¹i c©u h¸t qu¸ nhiÒu lÇn sÏ lµm vô bµi h¸t vµ dÔ g©y c¶m gi¸c nhµm ch¸n . 5. Gi¸o viªn lªn chó ý söa sai ngay nh÷ng c©u, ®o¹n khã h¸t, tuyÖt ®èi kh«ng ®Ó h¸t trµn c©u kh¸c khi c©u tríc vÉn cha ®iÒu chØnh. 6. Ở nh÷ng trường đạt chuÈn quèc gia, ®ưîc ®Çu tư phßng chóc n¨ng nghệ thuËt riªng biÖt, gi¸o viªn lªn t¸ch nh÷ng b¹n h¸t yÕu lªn ngåi ë d·y bªn trªn ®Ó dÔ dµng theo dâi, qu¸n xuyÕn, nh¾c nhë, ®éng viªn,v.v....§iÒu ®ã còng tr¸nh lµm ¶nh hưởng d©y chuyÒn ë c¸c b¹n xung quanh. 7. §Ó cho líp tËp trung vµ mau thuéc bµi h¬n. gi¸o viªn cÇn ph¶i biÕt thay ®æi bÇu kh«ng khÝ líp häc b»ng c¸ch tæ chøc nh÷ng trß ch¬i ©m nh¹c, c©u ®è dÝ dám như : + H¸t ®èi, ®¸p. + H¸t ®uæi. + H¸t bÌ ( ®¬n gi¶n). + Nghe tiÕt tÊu quen thuéc ®Ó ®o¸n tªn bµi h¸t, tªn t¸c gi¶. + Pha trén gi÷a h¸t thµnh tiÕng vµ h¸t thÇm trong mét bµi ( nhng gi÷ ®óng tèc ®é, s¾c th¸i, t×nh c¶m cña bµi). T«i cho r»ng ®ã lµ nh÷ng thñ ph¸p v« cïng cÇn thiÕt vµ quan träng, ®Ó t¹o ra mét hiÖu qu¶ trong tiÕt d¹y h¸t. NÕu lµm ®ược nh÷ng ®iÒu lưu ý trªn còng sÏ chøng minh ®ược Ýt nhiÒu b¶n lÜnh, tr×nh ®é s ph¹m cña gi¸o viªn ®øng líp. III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Đối với môn Âm nhạc, kết quả học tập của các em là qua rèn luyện và thực hành. Vì vậy, việc tổ chức thi,kiểm tra, đánh gia kết quả ở bộ môn này được xem như là việc để kiểm tra truyền thụ kiến thức của giáo viên đạt đến mức độ nào? cũng như khả năng tiếp nhận kiến thức của học sinh đạt đến đâu? Cũng như bộ môn khác bộ môn Âm nhạc được tổ chức thi, kiểm tra đúng chu kỳ, thời điểm đã quy định với nhiều hình thức.chủ yếu được tập trung trong 2 phân môn: Hát và tập đọc nhạc. Kết quả học tập của học sinh được đánh giá theo mức độ: KỲI A+ A Hoàn thành tốt Hoàn thành KỲ II A+ A CẢ NĂM A+ A Kết quả khảo sát thực tế LỚP 3A 3B 3C 3D 4B 5A 5B 5C 5D SĨ SỐ 32 30 28 23 35 35 35 22 23 A+ 11 7 14 9 14 11 19 11 12 % 34 23 50 39 40 31 54 50 52 Nữ 9 3 9 6 14 10 14 6 9 IV. KẾT LUẬN A 21 23 14 14 21 24 16 11 11 % 66 77 50 61 60 69 46 50 48 Nữ 6 7 6 1 0 8 5 2 2 Để có thể đào tạo được một con người toàn diện về năng lực, nhân cách đáp ứng đòi hỏi của xã hội, chúng ta những nhà Giáo Dục cần phải nắm vững công cụ đào tạo chính xác và đạt hiệu quả cao. Phương pháp dạy học cũng như hình thức tổ chức dạy học dần dần nâng cao phù hợp với nội dung đào tạo trong điều kiện mới. Phát huy tính tích cực nhận thức của học sinh với sự đa dạng của cuộc sống. Đổi mới phương pháp dạy học,phát huy tư duy sáng tạo và năng lực đào tạo của học sinh, tránh nhồi nhét, học vẹt, học chay... Mặt khác nhà sư phạm, nhà giáo dục phải nắm chắc mục đích của dạy học là truyền tri thức, kỹ năng cho người học, trên cơ sở đó giúp học sinh hình thành nhân cách phát triển con người toàn diện thông qua các môn họ nay đã làm giảm bớt sự căng thẳng trong quá trình học tập, dung hòa cường độ học tập của các em. Thực hiện được quan điểm đúng đắn của Đảng và nhà nước ta, nó cũng tạo ra một sân chơi vô cùng bổ ích cho các em, mang lại một nguồn sinh khí mới trong học đường. Đồng thời ở mức độ nhát định nào đó Âm nhạc đã tạo ra được những bước đi ban đầu trong việc mở ra những tiền đề về việc phát triển năng khiếu, thẩm mỹ Âm nhạc cho các em. Việc đổi mới nâng cao nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học sao cho phù hợp để giúp các em lĩnh hội tri thức một cách tích cực là điều rất cần thiết song quan trọng là người thầy phải kết hợp linh hoạt các phương pháp dạy học sao cho phù hợp với nội dung, với đặc điểm môn Âm nhạc, giúp các em được lĩnh hội tri thức, kiến thức âm nhạc một cách nhẹ nhàng, thoải mái. Từ đó giúp các em yêu thích môn này, khích lệ các em học tập tốt hơn. Trong giải pháp này tôi đã nêu ra một số suy nghĩ về tình hình giảng dạy môn Âm nhạc ở trường Tiểu học. Mặc dù giáo viên giảng dạy rất cố gắng để nâng cao chất lượng cho học sinh từng bước phổ cập được kiến thức Âm nhạc cho các em. Trên cơ sở lý luận và thực tiễn tôi cố gắng tìm ra những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy môn Âm nhạc ở trường Tiểu học. Muốn nâng cao chất lượng giảng dạy môn hát, phải đổi mới đồng bộ ở tất cả các mặt như: trình độ năng lực giáo viên, chất lượng soạn thảo giáo án, cơ chế quản lý điều hành, chế độ đãi ngộ, phương pháp giảng dạy, tinh thần thái độ của học sinh ... Tuy nhiên tôi thấy quan trọng và trực tiếp hơn hết chính là phương pháp giảng dạy. Những suy nghĩ mà tôi mạnh dạn đưa ra trên cơ sở tiếp thu những kinh nghiệm đã có từ trước của bản thân và các bậc đồng nghiệp. Đồng thời đổi mới nâng cao, bổ sung một bước những yếu tố chưa có nhằm tìm ra những giải pháp có tính khả thi nhất, phù hợp với tình hình Giáo dục. Tôi nghĩ rằng bằng tấm lòng yêu nghề, yêu trẻ, say mê Âm nhạc, luôn trau dồi kiến thức, học hỏi kinh nghiệm, phấn đấu không ngừng để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, góp phần vào thắng lợi của sự nghiệp Giáo dục của toàn Đảng, toàn dân ta đề ra. V.KIẾN NGHỊ Để thực hiện được mục tiêu đào tạo nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy của bộ môn Âm nhạc của Trường Tiểu Học Quyết Thắng (nói riêng) và Trường Tiểu Học trong Huyện nói chung.Tôi có một số kiến nghị như sau: -Phòng Giáo Dục Huyện Đông Triều mời các các chuyên viên giỏi giàu kinh nghiệm mở lớp hội thảo, các cuộc mạn đàm về chuyên đề Âm nhạc. -Tổ chức cho các giáo viên Âm nhạc đi thăm quan học tập kinh nghiệm ở các Tỉnh, Thành phố. -Phòng Giao dục cần đầu tư về cơ sở vật chất cho các trường như:Phòng chức năng,có sân khấu đầy đủ trang âm,loa máy, micrô. -Các em học sinh cần nhận thức rõ về trách nhiệm của mình trong học tập, có ý thức xây dựng cho mình động cơ học tập đúng đắn để sau có thể phát huy mọi năng lực giúp ích cho xã hội, cho đất nước. Với khả năng trình độ, kinh nghiệm thực tế của bản thân còn hạn chế. Rất mong được sự quan tâm, đóng góp ý kiến chỉ đạo của cấp trên Đông Triều, ngày 10 tháng 4 năm 2013 Người viết Đồng Thị Thanh Lan VI.TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Sách Âm nhạc lớp 1-NXB Giao dục 2009- Tác giả Hoàng Long 2. Sách Âm nhạc lớp 2-NXB Giáo dục 2009- Tác giả Hoàng Long. 3. Sách Âm nhạc lớp 3- NXB giáo dục 2009- Tác giả Hoàng Long,Hoàng lân,Hoàng Ngọc Bích và Lê Đức Sang. 4. Sách Âm nhạc lớp 4-NXB Giáo dục 2008- Tác giả Hoàng Long- Hoàng Lân. 5. Sách Âm nhạc lớp 5 – NXB Giáo dục 2009- Tác giả Hoàng Long- Hoàng Lân- Lê Minh Châu-Lê Đức Sang-Lê Anh Tuấn. 6. Hoàng Long vài nét về chương trình Âm nhạc ở trường Tiểu Học và THCS trong những năm 2000. 7. Phương pháp dạy học Âm nhạc- Tiến sỹ Ngô Thị Nam- 2002 8.Âm nhạc với trẻ em. Nhà xuất bản giáo dục năm 2000 VII. MỤC LỤC I.ĐẶT VẤN ĐỀ 1.Cơ sở lý luận 2.Cơ sở thực tiễn II.NỘI DUNG NGHIÊN CỨU Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy phân môn hát trong môn Âm nhạc ở trường Tiểu học. 1.Tìm hiểu thực trang về tình hình giảng dạy môn Âm nhạc nói chung và phân môn hát nói riêng tại trường Tiểu học Quyết Thắng. 1.1. Cơ sở vật chất. 1.2. Đội ngũ giáo viên. 1.3. Quan điểm nhận thức của BGH,Giáo viên, phụ huynh và học sinh đối với môn Âm nhạc. 1.4. Thực trạng giảng dạy môn Âm nhạc của trường tiểu học. 2. Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy phân môn hát trong môn Âm nhạc ở trường Tiểu học. 2.1.Giải pháp cụ thể 2.1.1.Thay đổi quan niệm nhận thức của ban lãnh đạo nhà trường 2.1.2.Đổi mới về cơ sở vật chất trang thiết bị. 2.1.3. Đổi mới nâng cao công tác chuẩn bị của giáo viên. 2.2. Các nguyên tắc trong hệ thống phương pháp giảng dạy môn Âm nhạc 2.3. Phương pháp dạy hát. III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU