Tài liệu Sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng I Lý luËn chung vÒ kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp I. Sù cÇn thiÕt ph¶i tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1. ý nghÜa cña viÖc tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp. BÊt kú mét doanh nghiÖp nµo muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Òu ph¶i n¾m b¾t ®-îc c¸c mÆt tÝch cùc cña c¸c qui luËt kinh tÕ nh- qui luËt c¹nh tranh, qui luËt cung cÇu, qui luËt gi¸ trÞ ... Tøc lµ c¸c doanh nghiÖp ®Òu cè g¾ng tiÕt kiÖm chi phÝ, h¹ thÊp gi¸ thµnh s¶n phÈm, phÊn ®Êu t¨ng lîi nhuËn. KÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ phÇn hµnh kÕ to¸n ®Æc biÖt quan träng. Víi chøc n¨ng lµ ghi chÐp, tÝnh to¸n, ph¶n ¸nh vµ gi¸m ®èc mét c¸ch th-êng xuyªn liÖn tôc vËt t- tiÒn vèn, kÕ to¸n sö dông c¶ th-íc ®o gi¸ trÞ vµ th-íc ®o hiÖn vËt ®Ó qu¶n lý chi phÝ. Bëi v× th«ng qua kh©u kÕ to¸n nµy, doanh nghiÖp cã thÓ so s¸nh chi phÝ bá vµo s¶n xuÊt kinh doanh víi doanh sè thu ®-îc tõ viÖc tiªu thô s¶n phÈm, tõ ®ã x¸c ®Þnh ®-îc hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cao hay thÊp. Cã lµm tèt c«ng t¸c nµy, kÕ to¸n míi cã thÓ cung cÊp nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c cho l·nh ®¹o doanh nghiÖp ®Ó l·nh ®¹o doanh nghiÖp t×m ra nh÷ng biÖn ph¸p, ®-êng lèi ®óng ®¾n trong thùc hiÖn ®Þnh møc chi phÝ, thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh. Tõ ®ã cã nh÷ng quyÕt ®Þnh qu¶n lý thÝch hîp, chÆt chÏ vÒ chi phÝ s¶n xuÊt, t×m c¸ch gi¶m tèi thiÓu chi phÝ nh-ng vÉn thu ®-îc lîi nhuËn cao. §iÒu nµy chØ cã kÕ to¸n míi thùc hiÖn ®-îc v× ®©y lµ mét c«ng cô quan träng trong qu¶n lý. Trong c¬ chÕ thÞ tr-êng nÕu biÕt tiÕt kiÖm ®-îc chi phÝ s¶n xuÊt, gi¸ thµnh s¶n phÈm h¹, trong khi chÊt l-îng s¶n phÈm kh«ng gi¶m th× uy tÝn cña doanh nghiÖp cµng ®-îc kh¼ng ®Þnh. Nh- vËy, kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n phÈm vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ phÇn hµnh kh«ng thÓ thiÕu ®-îc khi thùc hiÖn chÕ ®é h¹ch to¸n kinh tÕ. 1.1. Vai trß cña kÕ to¸n trong viÖc qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. KÕ to¸n cã vai trß rÊt quan träng trong c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Víi chøc n¨ng ghi chÐp, tÝnh to¸n, ph¶n ¸nh trung thùc, ®µy ®ñ víi gi¸m ®èc mét c¸ch th-êng xuyªn liÖn tôc sù biÕn ®éng cña vËt t-, tµi s¶n vµ tiÒn vèn, kÕ to¸n sö dông c¶ th-íc ®o gi¸ trÞ vµ th-íc ®o hiÖn vËt ®Ó qu¶n lý chi phÝ, v× thÕ cã thÓ cung cÊp nh÷ng tµi liÖu cÇn thiÕt vÒ c¸c chi phÝ 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 bá ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Tõ ®ã ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu qu¶n lý chi phÝ ®èi víi tõng ho¹t ®éng, lao vô dÞch vô, nhê ®ã mµ chñ doanh nghiÖp biÕt ®-îc t×nh h×nh sö dông c¸c yÕu tè chi phÝ lµ tiÕt kiÖm hay l·ng phÝ khi so s¸nh chi phÝ ®Þnh møc víi chi phÝ thùc tÕ, tõ ®ã ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp nh»m tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ cã quyÕt ®Þnh phï hîp víi sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh vµ yªu cÇu qu¶n lý doanh nghiÖp. 2. B¶n chÊt, néi dung kinh tÕ cña chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. 2.1. B¶n chÊt vµ chøc n¨ng cña chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp thùc chÊt lµ qu¸ tr×nh bao gåm sù vËn ®éng cña c¸c yÕu tè ®· bá ra vµ sù biÕn ®æi chóng mét c¸ch cã ý thøc thµnh s¶n phÈm cuèi cïng. V× vËy, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lu«n lµ qu¸ tr×nh doanh nghiÖp ph¶i bá ra c¸c chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra s¶n phÈm. §Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, bÊt cø mét doanh nghiÖp nµo còng cÇn ph¶i cã ®Çy ®ñ ba yÕu tè c¬ b¶n lµ : T- liÖu s¶n xuÊt, ®èi t-îng lao ®éng vµ søc lao ®éng, tøc lµ ®Òu ph¶i bá ra nh÷ng chi phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸. Bëi thÕ, sù h×nh thµnh lªn c¸c chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra gi¸ trÞ s¶n phÈm s¶n xuÊt lµ tÊt yÕu kh¸ch quan chø kh«ng phô thuéc vµo ý chÝ chñ quan cña ng-êi s¶n xuÊt. §Ó cã thÓ biÕt ®-îc sè chi phÝ mµ doanh nghiÖp ®· chi ra trong tõng thêi kú ho¹t ®éng lµ bao nhiªu, nh»m tæng hîp - tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu kinh tÕ, phôc vô cho yªu cÇu qu¶n lý, mäi chi phÝ chi ra cuèi cïng ®Òu ®ùoc biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé hao phÝ (vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸) mµ doanh nghiÖp t¹o ra s¶n phÈm. Thùc chÊt chi phÝ lµ sù chuyÓn dÞch vèn - chuyÓn dÞch gi¸ trÞ cña yÕu tè s¶n xuÊt vµo ®èi t-îng tÝnh gi¸. NghÜa lµ, chØ ®-îc tÝnh vµo chi phÝ cña kú h¹ch to¸n nh÷ng chi phÝ cã liªn quan ®Õn khèi l-îng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trong kú chø kh«ng ph¶i mäi kh¶on chi ra trong kú h¹ch to¸n. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp lu«n bao gåm hai mÆt : Mét mÆt doanh nghiÖp ph¶i bá chi phÝ ra ®Ó s¶n xuÊt; mÆt kh¸c, kÕt qu¶ cña s¶n phÈm lµ c¸c s¶n phÈm hoµn thµnh. Do ®ã, chi phÝ s¶n xuÊt chÝnh lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh lªn s¶n phÈm vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ chi phÝ cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm hoµn thµnh. V× vËy, b¶n chÊt cña gi¸ thµnh s¶n phÈm chÝnh lµ l-îng lao ®éng hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ kÕt tinh trong mét ®¬n vÞ s¶n phÈm hoµn thµnh ®ù¬c biÓu hiÖn b»ng tiÒn. *Gi¸ thµnh cã hai chøc n¨ng chñ yÕu sau. 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - Chøc n¨ng bï ®¾p chi phÝ : Gi¸ thµnh lµ c¨n cø, lµ møc tèi thiÓu ®Ó x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng bï ®¾p chi phÝ mµ doan nghiÖp ®· bá ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ thùc hiÖn gi¸ trÞ s¶n phÈm. - Chøc n¨ng lËp gi¸ : §Ó bï ®¾p ®-îc chi phÝ ®ac bá ra, khi x¸c ®Þnh gi¸ b¸n cña s¶n phÈm ph¶i c¨n cø vµo gi¸ thµnh cña nã. Cã thÓ thÊy chi phÝ vµ gi¸ thµnh ®-îc biÓu hiÖn trªn hai mÆt ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l-îng. + VÒ mÆt ®Þnh tÝnh : ThÓ hiÖn c¸c yÕu tè vÒ mÆt vËt chÊt ph¸t sinh vµ tiªu hao trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra s¶n phÈm. + VÒ mÆt ®Þnh l-îng : ThÓ hiÖn møc tiªu hao cô thÓ cña tõng yÕu tè vËt chÊt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt - kinh doanh ®Ó cÊu thµnh lªn s¶n phÈm hoµn thµnh, biÓu hiÖn b»ng th-íc ®o gi¸ trÞ. 2.2. Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm Gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã mèi quan hÖ chÆt chÏ, biÖn chøng víi nhau trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o ra s¶n phÈm. Chóng võa lµ tiÒn ®Ò, võa lµ nguyªn nh©n kÕt qu¶ cña nhau. Chi phÝ s¶n xuÊt biÓu hiÖn mÆt hao phÝ, cßn gi¸ thµnh biÓu hiÖn mÆt kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §©y lµ hai mÆt thèng nhÊt cña mét qu¸ tr×nh, v× vËy chóng gièng nhau ë b¶n chÊt lµ gi¸ trÞ lao ®éng tr×u t-îng, kÕt tinh thuéc c¸c yÕu tè cô thÓ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Song, gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm l¹i kh«ng gièng nhau vÒ l-îng, sù kh¸c nhau thÓ hiÖn ë c¸c ®iÓm sau : - Chi phÝ s¶n xuÊt lu«n g¾n liÒn víi mét thêi kú nhÊt ®Þnh, cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm g¾n liÒn víi mét lo¹i s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô nhÊt ®Þnh. - Chi phÝ s¶n xuÊt trong kú kh«ng liªn quan ®Õn nh÷ng s¶n phÈm ®· hoµn thµnh mµ cßn liªn quan ®Õn c¶ s¶n phÈm ®ang cßn dë dang cuèi kú vµ s¶n phÈm háng. Cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm kh«ng liªn quan ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt cña s¶n phÈm dë dang cuèi kú vµ s¶n ph¶m háng nh-ng l¹i liªn quan ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt cña s¶n phÈm dë dang kú tr-íc chuyÓn sang. - Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm do nhiÒu yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kh¸c nhau, do ®ã chóng cã yªu cÇu qu¶n lý vµ biÖn ph¸p qu¶n lý kh¸c nhau. Do vËy, viÖc ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ c¬ së ®Ó thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý qu¶n lý chÝ phÝ cã hiÖu qu¶, v¹ch ra nh©n tè cô thÓ - gi¶m gi¸ thµnh lµ c¬ së ®Çu tiªn cho h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. 3. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. 3.1. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt. 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Theo kÕ to¸n tµi chÝnh, chi phÝ ®-îc biÓu hiÖn lµ mét sè tiÒn hoÆc lµ mét ph-¬ng tiÖn mµ doanh nghiÖp hoÆc mét c¸ nh©n bá ra ®Ó ®¹t ®ùoc môc ®Ých nµo ®ã. B¶n chÊt cña chi phÝ lµ ph¶i mÊt ®i ®Ò ®æi lÊy mét sù thu vÒ, cã thÓ lµ d-íi d¹ng vËt chÊt cã thÓ ®Þnh l-îng ®-îc nh- sè l-îng s¶n phÈm, tiÒn …hoÆc d-íi d¹ng tinh thÇn, kiÕn thøc, dÞch vô ®-îc phôc vô … Theo kÕ to¸n qu¶n tri, kh¸i niÖm chi phÝ ®ùoc sö dông theo chiÒu h-íng sö dông, v× chi phÝ ®ùoc nhµ qu¶n trÞ sö dông theo nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau. Do vËy, trong kÕ to¸n qu¶n trÞ chi phÝ ®-îc ph©n lo¹i theo nhiÒu c¸ch tuú theo môc ®Ých sö dông cña nhµ qu¶n trÞ trong tõng quyÕt ®Þnh. NhËn ®Þnh vµ hiÓu râ c¸ch ph©n lo¹i vµ øng xö cña tõng lo¹i chi phÝ lµ ch×a kho¸ cña viÖc ®-a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n trong qu¸ tr×nh tæ chøc ®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp. Ph©n lo¹i chi phÝ rÊt cã ý nghÜa víi nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp, qua biÖn oh¸p qu¶n lý chi phÝ theo c¸c h-íng kh¸c nhau, t×m ra c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý chi phÝ cã hiÖu qu¶. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt lµ viÖc s¾p xÕp chi phÝ s¶n xuÊt vµo tõng lo¹i, tõng nhãm kh¸c nhau theo nh÷ng ®Æc tr-ng nhÊt ®Þnh. Sau ®©y lµ mét sè c¸ch ph©n lo¹i chñ yÕu : 3.2. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo néi dung, tÝnh chÊt kinh tÕ cña chi phÝ. C¨n cø vµo néi dung kinh tÕ vµ tÝnh chÊt cña chi phÝ s¶n xuÊt kh¸c nhau ®Ó chia thµnh c¸c yÕu tè chi phÝ, mçi yÕu tè chi phÝ cã cïng mét néi dung kinh tÕ kh«ng ph©n biÖt chi phÝ ®ã ph¸t sinh tõ lÜnh vùc ho¹t ®éng s¶n xuÊt nµo, ë ®©u, môc ®Ých vµ t¸c dông cña chi phÝ nh- thÕ nµo. Toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú ®-îc chia ra lµm c¸c yÕu tè chi phÝ sau : - Chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu : bao gåm toµn bé c¸c chi phÝ vÒ c¸c nguyªn liÖu, vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, nhiªn liÖu, phô tïng thay thÕ … mµ doanh nghiÖp ®· dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong kú. - Chi phÝ nh©n c«ng: bao gåm toµn bé sè tiÒn c«ng phaØ tr¶, tiÒn trÝch c¸c lo¹i BHYT, BHXH, KPC§ cña c«ng nh©n vµ nh©n viªn qu¶n lý ph©n x-ëng. - Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh : Gåm toµn bé sè tiÒn trÝch khÊu hao TSC§ sö dông cho s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. - Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi : Lµ toµn bé sè tiÒn mµ doanh nghiÖp chi tr¶ cho c¸c nhµ cung cÊp vÒ c¸c dÞch vô mua ngoµi nh- tiÒn ®iÖn, tiÒn n-íc, tiÒn ®iÖn tho¹i, Fax …phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - Chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn : Bao gåm toµn bé sè chi phÝ dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt ngoµi c¸c yÕu tè ®· kÓ trªn nh- chi phÝ tiÕp kh¸ch, qu¶n c¸o, c¸c lo¹i thuÕ … - ViÖc ph©n lo¹i chi phÝ theo tiªu thøc nµy cã t¸c dông thiÕt thùc ®èi víi c«ng t¸c kÕ to¸n cung nh- trong qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt, nã cho biÕt tØ träng cña tõng yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, lµm tµi liÖu tham kh¶o ®Ó lËp dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, lËp kÕ ho¹ch cung cÊp vËt t- … 3.3. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo môc ®Ých hoÆc c«ng dông cña chi phÝ. Theo tiªu thøc ph©n lo¹i nµy, c¨n cø vµ c«ng dông cña chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó chia ra c¸c kho¶n môc chi phÝ kh¸c nhau, mçi kho¶n môc chØ bao gåm nh÷ng chi phÝ cã cïng môc ®Ých hoÆc c«ng dông, kh«ng ph©n biÖt chi phÝ ®ã cã néi dung kinh tÕ nh- thÕ nµo. - Chi phÝ NVL trùc tiÕp : Lµ nh÷ng chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu chñ yÕu t¹o ra nªn thùc thÓ cña s¶n phÈm s¶n xuÊt - Chi phÝ nh©n c«ng (Lao ®éng) trùc tiÕp (CPNCTT) : Lµ nh÷ng chi phÝ vÒ tiÒn l-¬ng, phô cÊp, c¸c kho¶n trÝch theo l-¬ng cña nh÷ng ng-êi trùc tiÕp s¶n xuÊt ra s¶n phÈm, CPNCTT ®-îc tÝnh trùc tiÕp cho s¶n phÈm s¶n xuÊt ra. - Chi phÝ s¶n xuÊt chung : chi phÝ nµy bao gåm toµn bé nh÷ng chi phÝ ë ph©n x-ëng s¶n xuÊt ra s¶n phÈm kh«ng ph¶i lµ chi phÝ nguyªn vËt liÖu vµ CPNCTT. 3.4. Ph©n lo¹i chi phÝ theo mèi quan hÖ vÒ khèi l-îng s¶n phÈm s¶n xuÊt. Theo tiªu thøc nµy, chi phÝ ®ùoc chia thµnh chi phÝ bÊt biÕn vµ chi phÝ kh¶ biÕn. - Chi phÝ kh¶ biÕn : Lµ c¸c kho¶n chi phÝ thay ®æi cïng víi sù thay ®æi cña sè l-îng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra. Trong thùc tÕ, nh÷ng chi phÝ thuéc vÒ chi phÝ kh¶ biÕn th-êng lµ chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, nhiªn liÖu, ®éng lùc, tiÒn l-¬ng c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt, hoa hång ®¹i lý vµ c¸c chi phÝ trùc tiÕp kh¸c .. Chi phÝ kh¶ biÕn t¨ng lªn vÒ tæng sè khi sè l-îng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra t¨ng lªn nh-ng nÕu tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm th× chi phÝ nµy gÇn nh- kh«ng ®æi. - Chi phÝ bÊt biÕn : Lµ nh÷ng chi phÝ kh«ng thay ®æi vÒ tæng sè l-îng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra thay ®æi trong mét ph¹m vi nhÊt ®Þnh. Nh÷ng chi phÝ thuéc lo¹i nµy th-êng lµ chi phÝ khÊu hao TSC§, tiÒn l-¬ng cña bé m¸y gi¸n tiÕp, tiÒn thuª nµh x-ëng, m¸y mãc … 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - Chi phÝ hçn hîp : Lµ chi phÝ bao gåm c¶ c¸c yÕu tè cña chi phÝ kh¶ biÕn vµ chi phÝ bÊt biÕn. Thuéc chi phÝ nµy cã c¸c chi phÝ nh- : Chi phÝ ®iÖn tho¹i, Fax, chi phÝ söa ch÷a th-êng xuyªn TSC§. 3.5. C¸c lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm §Ó ®¸p øng yªu cÇu cña qu¶n lý, kÕ to¸n vµ kÕ ho¹ch ho¸ gi¸ thµnh còng nh- yªu cÇu x©y dùng gi¸ b¸n hµng ho¸, gi¸ thµnh ®-îc xem xÐt d-íi nhiÒu gãc ®é, ph¹m vi tÝnh to¸n kh¸c nhau. VÒ lý luËn còng nh- thùc tÕ c¸c c¸ch ph©n lo¹i gi¸ thµnh chñ yÕu sau : * Ph©n lo¹i gi¸ thµnh theo thêi ®iÓm vµ c¬ së sè liÖu tÝnh gi¸ thµnh. Theo tiªu thøc nµy gåm cã c¸c lo¹i gi¸ thµnh sau : - Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch : Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ®-îc x¸c ®Þnh tr-íc khi tiÕn hµnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch s¶n phÈm ®-îc tÝnh trªn c¬ së chi phÝ s¶n xuÊt kÕ ho¹ch vµ ®-îc xem lµ môc tiªu phÊn ®©ó cña doanh nghiÖp, lµ c¬ së ®Ó ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh, kÕ ho¹ch h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp. - Gi¸ thµnh ®Þnh møc : Lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®-îc tÝnh trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc chi phÝ hiÖn hµnh vµ chØ tÝnh cho ®¬n vÞ s¶n phÈm. §©y lµ mét c«ng cô ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ qu¶n lý ®uîc ®Þnh møc s¶n phÈm, x¸c ®Þnh kÕt qu¶ sö dông tµi s¶n, vËt t-, tiÒn vèn ... ®¸nh gi¸ chung nh÷ng gi¶i ph¸p kinh tÕ kü thuËt mµ doanh nghiÖp ®· thùc hiÖn. - Gi¸ thµnh thùc tÕ : Gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm ®-îc tÝnh dùa trªn c¬ së sè liÖu chi phÝ ph¸t sinh vµ tËp hîp thùc tÕ trong kú vµo s¶n l-îng s¶n phÈm thùc tÕ ®· s¶n xuÊt ra trong kú. ChØ tiªu nµy chØ ®-îc x¸c ®Þnh khi s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô ®-îc tiªu thô, ®©y lµ c¨n cø ®Ó tÝnh to¸n x¸c ®Þnh l·i tr-íc thuÕ lîi tøc cña doanh nghiÖp. * Ph©n lo¹i gi¸ thµnh theo ph¹m vi tÝnh to¸n chi phÝ. Theo tiªu thøc nµy, gi¸ thµnh ®-îc chia thµnh c¸c lo¹i sau : - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt toµn bé. - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt theo biÕn phÝ. - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cã ph©n bæ hîp lý chi phÝ cè ®Þnh. - Gi¸ thµnh toµn bé cña s¶n phÈm tiªu thu. 4. Néi dung tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. 4.1. Nguyªn t¾c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. Trong c«ng t¸c qu¶n lý doanh nghiÖp, chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ nh÷ng chØ tiªu kinh tÕ quan träng lu«n ®uîc c¸c nhµ kinh doanh quan 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 t©m v× chóng lµ nh÷ng chØ tiªu ph¶n ¸nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Ph¶n ¸nh trung thùc, hîp lý chi phÝ s¶n xuÊt cã ý nghÜa rÊt lín trong trong chi phÝ ph¸t sinh ë doanh nghiÖp nãi chung vµ ë tõng bé phËn, tõng ®èi t-îng nãi riªng, gãp phÇn qu¶n lý tµi s¶n, vËt t-, lao ®éng, tiÒn vèn tiÕt kiÖm - cã hiÖu qu¶. MÆt kh¸c, t¹o ®iÒu kiÖn vµ ®Ò xuÊt biÖn ph¸p h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, n©ng cao chÊt l-îng s¶n phÈm. ViÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh chØ cã thÓ dùa trªn gi¸ thµnh s¶n phÈm chÝnh x¸c. Mµ tÝnh chÝnh x¸c cña gi¸ thµnh s¶n phÈm l¹i chÞu ¶nh h-ëng cña kÕt qu¶ tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. Do vËy, nguyªn t¾c c¬ b¶n cña viÖc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ. 4.2. §èi t-îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt bao gåm nhiÒu lo¹i víi néi dung kinh tÕ kh¸c nhau, ph¸t sinh ë nh÷ng ®Þa ®iÓm kh¸c nhau. Môc ®Ých cña viÖc bá chi phÝ lµ t¹o ra s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô. Nh÷ng s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô cña doanh nghiÖp ®-îc s¶n xuÊt, chÕ t¹o, thùc hiÖn ë c¸c ph©n x-ëng, bé phËn kh¸c nhau, theo quy tr×nh c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp. Do ®ã c¸c chi phÝ ph¸t sinh cÇn ®-îc tËp hîp theo yÕu tè, kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt thùc chÊt lµ viÖc x¸c ®Þnh nh÷ng ph¹m vi, giíi h¹n mµ chi phÝ s¶n xuÊt cÇn ®-îc tËp hîp. C¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh ®èi t-îng t¹p hîp chi phÝ s¶n xuÊt trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt lµ : - Dùa vµo tÝnh chÊt s¶n xuÊt vµ quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm. - C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm c¬ cÊu tæ chøc s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp. - C¨n cø vµo yªu cÇu qu¶n lý, tr×nh ®é qu¶n lý cña doanh nghiÖp. NÕu yªu cÇu qu¶n lý ngµy cµng cao, tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý cña nh©n viªn tèt th× ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ cho s¶n xuÊt ngµy cµng chi tiÕt vµ ng-îc l¹i. 4.3. HÖ thèng chøng tõ ban ®Çu vµ tµi kho¶n kÕ to¸n sö dông. * Tuú theo viÖc x¸c ®Þnh ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, kÕ to¸n tr-ëng tæ chøc viÖc lËp chøng tõ h¹ch to¸n ban ®Çu cho tõng ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ. §èi víi chi phÝ NVL lµ c¸c phiÕu xuÊt - phiÕu nhËp kho. §èi víi chi phÝ nh©n c«ng lµ c¸c b¶ng ph©n bæ tiÒn l-¬ng, b¶ng tÝnh l-¬ng 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ph¶i tr¶, ®èi víi chi phÝ khÊu hao TSC§ lµ c¸c b¶ng ph©n bæ vµ trÝch khÊu hao TSC§. * Tµi kho¶n kÕ to¸n sö dông - TK 621 - CPNVLTT - ND : TK 621 dïng ®Ó tËp hîp toµn bé CPNVLTT s¶n xuÊt chÕ t¹o s¶n phÈm ph¸t sinh trong kú. - TK 622 - CPNVLTT ND : TK nµy dïng ®Ó tËp hîp vµ kÕt chuyÓn sè chi phÝ vÒ tiÒn l-¬ng c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt vµo TK cã liªn quan. - TK 627 - CPSX : TK nµy dïng ®Ó tËp hîp toµn bé c¸c chi phÝ mang tÝnh chÊt chung, liªn quan ®Õn viÖc phôc vô qu¶n lý s¶n xuÊt trong c¸c ph©n x-ëng, bé phËn s¶n xuÊt. TK 627 cuèi kú kh«ng cã sè d- vµ ®-îc më chi tiÕt theo tõng ®èi t-îng, tõng ho¹t ®éng, tõng ph©n x-ëng - bé phËn. TK 627 më thµnh 6 TK cÊp 2. + TK 627.1 - Chi phÝ nh©n viªn ph©n x-ëng. + TK 627.2 - Chi phÝ vËt liÖu. .............. + TK 627.4 - Chi phÝ khÊu hao TSC§ ............... - TK 154 - CPSXKDDD : Néi dung : TK nµy dïng ®Ó tËp hîp toµn bé c¸c chi phÝ s¶n xuÊt trong kú liªn quan ®Õn s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm, phôc vô cho viÖc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Ngoµi ra, TK 154 cßn ph¶n ¸nh chi phÝ liªn quan ®Õn c¶ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh phô, thuª ngoµi gia c«ng tù chÕ. §èi víi c¸c doanh nghiÖp kÕ to¸n hµng tån khoa theo ph-¬ng ph¸p kª khai ®Þnh kú, TK 154 chØ dïng ®Ó ph¶n ¸nh chi phÝ s¶n xuÊt KDDD cuèi vµ ®Çu kú. - TK 631 - gi¸ thµnh s¶n phÈm : Néi dung : TK nµy ®-îc dïng ®Ó tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp kÕ to¸n hµng tån kho theo ph-¬ng ph¸p kiÓm kª dÞnh kú. 4.4. Ph-¬ng ph¸p kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt Cã 2 ph-¬ng ph¸p ®Ó tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt : 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - Ph-¬ng ph¸p tËp hîp trùc tiÕp : lµ Ph-¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ ph¸t sinh trùc tiÕp cho tõng ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp. chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp. - Ph-¬ng ph¸p tËp hîp gi¸n tiÕp : §Ó ph©n bæ cho c¸c ®èi t-îng, kÕ to¸n cÇn ph¶i x¸c ®Þnh tiªu thøc ph©n bæ hîp lý, nã ph¶i ®¶m b¶o ®ùoc mèi quan hÖ tØ lÖ thuËn gi÷a tæng sè chi phÝ c©n ph©n bæ víi tiªu thøc ph©n bæ cña c¸c ®èi t-îng. Tr×nh tù ph©n bæ ®-îc tiÕn hµnh nh- sau : + X¸c ®Þnh hÖ sè ph©n bæ (H) H  C  Ti n i 1 Trong ®ã : C : Tæng sè chi phÝ cÇn ph©n bæ Ti : Tiªu thøc ph©n bæ thuéc ®èi t-îng i n : §èi t-îng ®-îc ph©n bæ + X¸c ®Þnh hÖ sè ph©n bæ cho tõng ®èi t-îng Ci = Ti x H Trong ®ã Ci lµ chi phÝ ph©n bæ cho ®èi t-îng i Tr-êng hîp ph©n bæ gi¸n tiÕp th× tiªu thøc ph©n bæ cã thÓ lµ ®Þnh møc chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, còng cã thÓ lµ träng l-îng, khèi l-îng. 4.5. Tr×nh tù kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. 4.5.1. Tr×nh tù kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt trong tr-êng hîp doanh nghiÖp kÕ to¸n hµng tån kho theo ph-¬ng ph¸p kª khai th-êng xuyªn. * TËp hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp. Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp bao gåm nh÷ng lo¹i chi phÝ vÒ c¸c Nguyªn vËt liÖu chÝnh nöa thµnh phÈm mua ngoµi, vËt liÖu phô, nhiªn liÖu ... dïng trùc tiÕp cho viÖc s¶n xuÊt chÕ t¹o s¶n phÈm. Chi phÝ nguyªn vËt liÖu cã liªn quan ®Õn tõng ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ th× tæ chøc tËp hîp theo ph-¬ng ph¸p ghi trùc tiÕp, c¨n cø vµo c¸c chøng tõ xuÊt kho vËt liÖu vµ b¸o c¸o sö dông vËt liÖu ë tõng ph©n x-ëng. Tr-êng hîp liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi t-îng th× ph¶i lùa chän tiªu chuÈn hîp lý ®Ó tiÕn hµnh ph©n 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 bæ. Tiªu chuÈn ph©n bæ cã thÓ lµ chi phÝ ®Þnh møc, chi phÝ kÕ ho¹ch, hay khèi l-îng s¶n phÈm s¶n xuÊt. §Ó tËp hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, kÕ to¸n sö dông TK 621. * TËp hîp chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp. Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ vÒ tiÒn l-¬ng, c¸c kho¶n phô cÊp, BHXH, BHYT, KPC§ ... ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm. VÒ nguyªn t¾c, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp còng ®-îc tËp hîp gièng nh- chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp. Toµn bé sè tiÒn ph¶i tr¶ cho ng-êi lao ®éng ®-îc tËp hîp vµo bªn Nî TK 622. Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp th-êng ®-îc tÝnh trùc tiÕp vµo tõng ®èi t-îng chÞu chi phÝ cã liªn quan. Tr-êng hîp chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp cã liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi t-îng mµ kh«ng h¹ch to¸n trùc tiÕp ®-îc (nh- tiÒn l-¬ng phô, c¸c kho¶n phô cÊp hoÆc tiÒn l-¬ng theo thêi gian cña c«ng nh©n s¶n xuÊt ...) th× ®-îc tËp hîp chung. Sau ®ã chän tiªu thøc thÝch hîp ®Ó ph©n bæ cho c¸c ®èi t-îng chÞu chi phÝ cã liªn quan. Tiªu chuÈn ®Ó ph©n bæ chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp cã thÓ lµ chi phÝ tiÒn c«ng ®Þnh møc (kÕ ho¹ch), giê c«ng ®Þnh møc, giê c«ng thùc tÕ hay khèi l-îng s¶n phÈm s¶n xuÊt. §èi víi c¸c kho¶n trÝch BHXH, BHYT, KPC§, c¨n cø vµo tØ lÖ ®· qui ®Þnh ®Ó tÝnh theo sè tiÒn c«ng ®· tËp hîp hoÆc ph©n bæ cho tõng ®èi t-îng. * TËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt chung. Chi phÝ s¶n xuÊt chung lµ nh÷ng chi phÝ qu¶n lý phôc vô s¶n xuÊt vµ nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt ngoµi hai kho¶n vËt liÖu trùc tiÕp vµ nh©n c«ng trùc tiÕp ph¸t sinh ë c¸c ph©n x-ëng, tæ s¶n xuÊt nh- CPNVPX, CPVTCCDC dïng ë c¸c ph©n x-ëng, chi phÝ khÊu hao TSC§. Chi phÝ s¶n xuÊt chung ph¶i ®-îc tËp hîp theo tõng ®Þa ®iÓm ph¸t sinh chi phÝ : Cã thÓ lµ tõng ph©n x-ëng hoÆc tõng tæ ®éi s¶n xuÊt. Th«ng th-êng, chi phÝ s¶n xuÊt chung ®-îc ph©n bæ ph-¬ng ph¸p ph©n bæ gi¸n tiÕp. Tiªu chu¶n ph©n bæ lµ : CPNCTT, CPNVLTT, CPNC vµ VLTT, theo ®Þnh møc CPSXC. §Ó tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt toµn doanh nghiÖp - kÕ to¸n sö dông TK 154 - CPSXKDDD Cuèi kú kÕt chuyÓn hÕt CPNLVLTT, CPNCTT, CPSXC sang TK 154 ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh. Em xin tr×nh bÇy ph-¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt trong tr-êng hîp doanh nghiÖp kÕ to¸n hµng tån kho theo ph-¬ng ph¸p kª khai th-êng xuyªn theo s¬ ®å nh- sau. 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 S¬ ®å kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt toµn doanh nghiÖp (Ph-¬ng ph¸p kª khai th-êng xuyªn) TK 152 TK 621 TËp hîp CPNVLTT TK 154 KÕt chuyÓn CPNVLTT (2 a) (1 a) TK 334 TK 152, 138 TrÞ gi¸ SP háng b¾t båi th-êng phÕ liÖu thu h«i do SP háng (4) TK 622 TK 155 KÕt chuyÓn CPNCTT TËp hîp CPNCTT (1b) TK 338 (2 b) Gi¸ thµnh thùc tÕ thµnh phÈm nhËp kho (3 a) TK 627 TK 157 TK 214 KÕt chuyÓn CPSXC (2 c) Gi¸ thµnh thùc tÕ TP göi b¸n kh«ng qua kho (3 b) TK 632 TK 111,331 Gi¸ thµnh thùc tÕ Thµnh phÈm b¸n ngay (3 c) TËp hîp (1c) CPXSC 4.5.2. Tr×nh tù kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt trong tr-êng hîp doanh nghiÖp kÕ to¸n hµng tån kho theo ph-¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú. Ph-¬ng ph¸p kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo ph-¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú cã sù kh¸c biÖt c¬ b¶n víi ph-¬ng ph-¬ng ph¸p kª khai th-êng xuyªn ë ®iÓm. - TK dïng ®Ó t¹p hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo ph-¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú lµ TK 631 - gi¸ thµnh s¶n xuÊt. - ViÖc x¸c ®Þnh chi phÝ nguyªn vËt liÖu xuÊt dïng trªn TK táng hîp theo ph-¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú kh«ng ph¶i c¨n cø vµo sè liÖu tæng hîp tõ c¸c chøng tõ xuÊt kho mµ ®-îc x¸c ®Þnh nh- sau : Gi¸ thùc tÕ Gi¸ thùc tÕ Gi¸ thùc tÕ Gi¸ thùc tÕ NLVL xuÊt = NLVL tån + NLVL nhËp - NLVL tån dïng ®Çu kú trong kú cuèi kú Em xin tr×nh bÇy qua s¬ ®å ph-¬ng ph¸p nµy nh- sau. S¬ ®å kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ toµn doanh nghiÖp (Theo ph-¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú) 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 TK 152 TK 154 TËp hîp CPNVLTT (2 a) TK 334 TK 631 KÕt chuyÓn CPSXKDDD ®Çu kú (1) TK 154 KiÓm kª ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë cuèi kú (5) TK 621 TK 138,611,821 KÕt chuyÓn CPNCTT (3 a) Phª liÖu SP háng thu h«i trÞ gi¸ SP háng b¾t båi th-êng tÝnh vµo CP bÊt th-êng (4) TK 338 TK 622 TK 214 TËp hîp CPNCTT (2 b) TK 632 KÕt chuyÓn CPNCTT (3 b) Gi¸ thµnh thùc tÕ thµnh phÈm trong kú (6) TK 627 KÕt chuyÓn CPSXC (3 c) TK 111,331,141 (2c) TËp hîp CPXSC 5. C«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. 5.1. §¸nh gi¸ s¶n phÈm lµm dë cuèi kú. §¸nh gi¸ s¶n phÈm lµm dë lµ tÝnh to¸n x¸c ®Þnh phÇn chi phÝ s¶n xuÊt mµ s¶n phÈm dë cuèi kú ph¶i chÞu. Tõ ®ã gióp cho viÖc x¸c ®Þnh gi¸ thµnh s¶n xuÊt ®-îc chÝnh x¸c, hîp lý. Cã mét sè ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ s¶n phÈm dë nh- sau : * §¸nh gi¸ s¶n phÈm lµm dë theo CPNVLTT hoÆc CPNVLCTT, c«ng th-c tÝnh nh- sau : CPSPDD cuèi kú = CPSPDD ®Çu kú + CPNVLTT ph¸t sinh trong kú S¶n l-îng thµnh phÈm + SPDD cuèi kú x S¶n phÈm dë dang cuèi kú * §¸nh gi¸ SPLD theo khèi l-îng s¶n phÈm hoµn thµnh t-¬ng ®-¬ng : - §èi víi chi phÝ bá vµo mét lÇn ngay tõ ®Çu d©y chuyÒn c«ng nghÖ nhCPNLVLTT hoÆc CPVLCTT, c«ng thøc tÝnh nh- ®· nªu trªn. - §èi víi chi phÝ bá dÇn vµo trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh- chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung th× tÝnh theo c«ng thøc : 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 CPSPDD cuèi kú = CPSPDD ®Çu kú + CPNVLTT ph¸t sinh trong kú S¶n l-îng thµnh phÈm + Khèi l-îng SPDD ®· tÝnh ®æi x Khèi l-îng SPDD ®· tÝnh ®æi Trong ®ã : + Khèi l-îng s¶n phÈm t-¬ng ®èi ®· tÝnh ®æi = s¶n phÈm dë dang cuèi kú x tû lÖ chÕ biÕn hoµn thµnh. 5.2. §èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh vµ kú tÝnh gi¸ thµnh. §èi t-îng gi¸ thµnh lµ c¸c lo¹i s¶n phÈm, c«ng viÖc lao vô ®· hoµn thµnh cÇn ph¶i tÝnh ®-îc tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ. ViÖc x¸c ®Þnh ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh phô thuéc vµo. - §Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt, lo¹i h×nh s¶n xuÊt. - §Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ, kü thuËt s¶n xuÊt s¶n phÈm. - §Æc ®iÓm, tÝnh chÊt cña s¶n phÈm t¹o thµnh. - Yªu cÇu vÒ tr×nh ®é qu¶n lý vµ h¹ch to¸n cña doanh nghiÖp. Dùa vµo nh÷ng c¨n cø trªn, ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh cã thÓ lµ : Thµnh phÈm, nöa thµnh phÈm, chi tiÕt, bé phËn hoÆc ®¬n ®Æt hµng ... Cïng víi viÖc x¸c ®Þnh ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh, kÕ to¸n cßn ph¶i x¸c ®Þnh kú tÝnh gi¸ thµnh , kú tÝnh gi¸ thµnh lµ kú b¸o c¸o, kh«ng ph¶i lµ cuèi th¸ng, cuèi quý mµ kú tÝnh gi¸ thµnh hoµn toµn phô thuéc vµo kú s¶n xuÊt s¶n phÈm. 5.3. C¸c ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh. Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ ph-¬ng ph¸p sö dông sè liÖu chi phÝ xu ®· tËp hîp trong kú ®Ó tÝnh tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ theo tõng kho¶n môc chi phÝ quy ®Þnh cho c¸c ®èi t-îng tÝnh tæng. Cã nh÷ng ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh chñ yÕu sau : * Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh gi¶n ®¬n : - Néi dung : C¨n cø trùc tiÕp vµo chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp ®-îc (theo tõng ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ) trong kú vµ gi¸ trÞ s¶n phÈm lµm dë ®Çu kú, cuèi kú ®· x¸c ®Þnh, kÕ to¸n tÝnh tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ cña s¶n phÈm theo c«ng th-c : Tæng gi¸ thµnh = SPLD ®Çu kú + 13 CPSX trong kú - SPLD cuèi kú Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 s¶n phÈm Gi¸ thµnh ®¬n vÞ = Tæng gi¸ thµnh Khèi l-îng s¶n phÈm hoµn thµnh Ph-¬ng ph¸p nµy thÝch hîp víi nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt cã quy tr×nh c«ng nghÖ gi¶n ®¬n, khÐp kÝn, chu kú s¶n xuÊt ng¾n, ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh phï hîp víi kú b¸o c¸o. * Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ph©n b-íc. Ph-¬ng ph¸p nµy ¸p dông thÝch hîp víi nh÷ng doanh nghiÖp cã quy tr×nh c«ng nghÖ phøc t¹p liªn tôc, nöa thµnh phÈm, tù chÕ còng lµ s¶n phÈm hµng ho¸ ®-îc b¸n ra ngoµi. §èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ tõng giai ®o¹n c«ng nghÖ, ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh lµ thµnh phÈm; lµ s¶n phÈm ®· hoµn thµnh ë giai ®o¹n c«ng nghÖ cuèi cïng hoÆc nöa thµnh phÈm ®· chÕ biÕn trong tõng giai ®o¹n c«ng nghÖ. Kú tÝnh gi¸ thµnh lµ hµng th¸ng, vµo thêi ®iÓm cuèi th¸ng. Do viÖc x¸c ®Þnh ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh lµ nöa thµnh phÈm vµ thµnh phÈm, nªn ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ph©n b-íc còng cã 2 ph-¬ng ph¸p : - Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ph©n b-íc cã tÝnh gi¸ thµnh nöa thµnh phÈm. - Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ph©n b-íc kh«ng tÝnh gi¸ thµnh nöa thµnh phÈm. * Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh theo ®¬n ®Æt hµng : Ph-¬ng ph¸p nµy ¸p dông thÝch hîp víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt ®¬n chiÕc, hµng lo¹t theo c¸c ®¬n ®Æt hµng. §èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ tõng ®¬n ®Æt hµng, ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh lµ ®¬n ®Æt hµng hoµn thµnh hoÆc tõng ho¹t hµng. Kú tÝnh gi¸ thµnh kh«ng phï hîp víi kú b¸o c¸o mµ lµ khi ®¬n ®Æt hµng hoµn thµnh. NÕu trong th¸ng, ®¬n ®Æt hµng ch-a hoµn thµnh th× hµng th¸ng vÉn ph¶i më sæ kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cho ®¬n ®Æt hµng. Khi hoµn thµnh, tæng céng chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c th¸ng l¹i ta sÏ cã gi¸ thµnh cña ®¬n ®Æt hµng. NÕu ®¬n ®Æt hµng ®-îc s¶n xuÊt, chÕ t¹o ë nhiÒu ph©n x-ëng liªn quan ®Õn ®¬n ®Æt hµng ®ã. NÕu chi phÝ trùc tiÕp ®-îc tËp hîp th¼ng vµo ®¬n ®Æt hµng cßn chi phÝ chung cÇn ph¶i ph©n bæ theo tiªu thøc thÝch hîp. * Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh theo hÖ sè. Ph-¬ng ph¸p nµy ¸p dông trong tr-êng hîp mét quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt sö dông cïng lo¹i NVL nh-ng kÕt qu¶ thu ®-îc nhiÒu lo¹i s¶n xuÊt trong cung mét thêi gian. §èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ toµn bé quy tr×nh s¶n xuÊt c«ng nghÖ. Tr×nh tù c¸c b-íc nh- sau : 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - Quy ®æi s¶n l-îng thùc tÕ tõng lo¹i s¶n phÈm theo hÖ sè tÝnh gi¸ thµnh ®Ó lµm tiªu thøc ph©n bæ : Tæng s¶n l-îng quy ®æi = Tæng s¶n l-îng thùc tÕ s¶n phÈm i x HÖ sè s¶n phÈm i - TÝnh hÖ sè ph©n bæ chi phÝ cña tõng lo¹i s¶n phÈm : HÖ sè ph©n bæ chi phÝ s¶n phÈm i S¶n l-îng quy ®æi s¶n phÈm i = Tæng s¶n l-îng quy ®æi - TÝnh gi¸ thµnh thùc tÕ tõng lo¹i s¶n phÈm theo tõng kho¶n môc : ZSP i = CPSPLD ®Çu kú CPPS trong kú + - CPSPLD cuèi kú x HÖ sè ph©n bæ CPSP i * Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh theo tû lÖ : NÕu trong mét quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt, kÕt qu¶ s¶n xuÊt thu ®-îc lµ nhãm s¶n phÈm cïng lo¹i víi quy c¸ch, kÝch cí, phÈm cÊp kh¸c nhau sÏ tÝnh gi¸ thµnh tõng quy c¸ch, kÝch cì s¶n phÈm theo tû lÖ. §èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ nhãm s¶n phÈm cã ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh lµ tõng s¶n phÈm. Theo ph-¬ng ph¸p nµy, tiªu chuÈn ph©n bæ cã thÓ lµ gi¸ thµnh kÕ ho¹ch hay gi¸ thµnh ®Þnh møc cña s¶n phÈm tÝnh theo s¶n l-îng thùc tÕ. Tõ ®o tÝnh ra gi¸ thµnh cña nhãm s¶n phÈm. Tû lÖ gi¸ thµnh (theo kho¶n môc) = SPLD ®Çu kú + CPSX trong kú - SPLD cuèi kú Tæng tiªu chuÈn ph©n bæ - LÊy gi¸ thµnh kÕ ho¹ch (tæng ®Þnh møc) tÝnh theo s¶n l-îng thùc tÕ nh©n víi tû lÖ gi¸ thµnh ta ®-îc gi¸ thµnh cñ tõng qui c¸ch, kÝch cì : Tæng gi¸ thµnh tõng qui c¸ch = Tiªu chuÈn ph©n bæ x tõng qui c¸ch TØ lÖ tÝnh gi¸ thµnh * Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh theo ®Þnh møc : Ph-¬ng ph¸p nµy chØ ¸p dông cho nh÷ng doanh nghiÖp x©y dùng ®-îc hÖ thèng ®Þnh møc khoa häc hîp lý vµ s¶n xuÊt kinh doanh ®i vµo æn ®Þnh Khi ®ã : Chªnh lÖch do Gi¸ thµnh Gi¸ thµnh  Chªnh lÖch do thay  = tho¸t li ®Þnh thùc tÕ ®Þnh møc ®æi ®Þnh møc møc 6. C¸c h×nh thøc sæ kÕ to¸n 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Tæ chøc sæ kÕ to¸n lµ h×nh thøc kÕt hîp c¸c lo¹i sæ kÕ to¸n kh¸c nhau vÒ chøc n¨ng ghi chÐp, vÒ kÕt cÊu néi dung ph¶n ¸nh theo mét tr×nh tù nhÊt ®Þnh trªn c¬ së chøng tõ gèc. ViÖc tæ chøc hÖ thèng sæ kÕ to¸n lµ mét nghÖ thuËt vËn dông hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n. VÊn ®Ò lùa chän c¸ch thøc tæ chøc hÖ thèng sæ kÕ to¸n sao cho phï hîp víi tõng ®¬n vÞ ph¶i c¨n cø vµo quy m«, tÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, vµo yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý, vµo tr×nh ®é vµ n¨ng lùc cña c¸c bé kÕ to¸n, kh¶ n¨ng trang bÞ ph-¬ng tiÖn tÝnh to¸n cña ®¬n vÞ. Ghi chÐp c¸c nghiÖp vô kinh tÕ, tµi chÝnh ph¸t sinh vµo sæ kÕ to¸n lµ c«ng viÖc cã khèi l-îng lín nhÊt vµ ph¶i thùc hiÖn hµng ngµy. Do ®ã, viÖc tæ chøc hîp lý hÖ thèng sæ kÕ to¸n cã vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng, t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng cña c¸n bé kÕ to¸n, b¶o ®¶m cung cÊp kÞp thêi ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c th«ng tin cho l·nh ®¹o còng nh- lËp b¸o c¸o tµi chÝnh. 6.1 . H×nh thøc sæ kÕ to¸n NhËt Ký chung Néi dung : Sæ nhËt ký chung lµ sæ kÕ to¸n tæng hîp dïng ®Ó ghi chÐp c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh theo tr×nh tù thêi gian. §ång thêi thùc hiÖn viÖc ph¶n ¸nh theo quan hÖ ®èi øng tµi kho¶n ®Ó phôc vô cho viÖc ghi Sæ C¸i. §iÒu kiÖn vËn dông : Trong ®iÒu kiÖn kÕ to¸n thñ c«ng th× Sæ NhËt ký chung chØ phï hîp cho nh÷ng doanh nghiÖp cã quy m« võa vµ nhá, lo¹i h×nh kinh doanh ®¬n gi¶n, cã nhu cÇu ph©n c«ng lao ®éng kÕ to¸n. 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Tr×nh tù ghi sæ kÕ to¸n theo h×nh thøc “ NhËt ký chung” Chøng tõ gèc Sæ NhËt ký ®Æc biÖt Sæ NhËt ký chung Sæ, thÎ kÕ to¸n chi tiÕt Sæ C¸i B¶ng tæng hîp chi tiÕt B¶ng c©n ®èi sè ph¸t sinh Ghi hµng ngµy Ghi cuèi th¸ng, hoÆc ®Þnh kú Quan hÖ ®èi chiÕu B¸o c¸o tµi chÝnh 6.2. H×nh thøc sæ kÕ to¸n NhËt Ký Sæ C¸i Néi dung : NhËt ký sæ c¸i lµ sæ kÕ to¸n tæng hîp dïng ®Ó ph¶n ¸nh tÊt c¶ c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh theo tr×nh tù thêi gian vµ hÖ thèng ho¸ néi dung kinh tÕ. KÕt cÊu : NhËt ký sæ c¸i lµ sæ tæng hîp duy nhÊt gåm hai phÇn : + PhÇn NhËt ký : gåm c¸c cét sè tiÒn vµ c¸c chØ tiªu ®Þnh tÝnh, ghi theo tr×nh tù thêi gian cña sè liÖu. + PhÇn Sæ c¸i : cã sè l-îng cét b»ng sè l-îng tµi kho¶n nh©n ®«i, ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh theo néi dung kinh tÕ. §iÒu kiÖn vËn dông : NhËt ký sæ c¸i ®-îc dïng phæ biÕn trong c¸c ®¬n vÞ h¹ch to¸n quy m« nhá, lo¹i h×nh kinh doanh ®¬n gi¶n, thùc hiÖn mét lo¹i ho¹t ®éng nªn cã Ýt tµi kho¶n kÕ to¸n. 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Tr×nh tù ghi sæ kÕ to¸n theo h×nh thøc “ NhËt ký sæ c¸i” Chøng tõ gèc B¶ng tæng hîp chøng tõ gèc Sæ qòy NhËt ký- Sæ c¸i Sæ, thÎ kÕ to¸n chi tiÕt B¶ng tæng hîp chi tiÕt Ghi hµng ngµy Ghi cuèi th¸ng, hoÆc ®Þnh kú Quan hÖ ®èi chiÕu B¸o c¸o tµi chÝnh 6.3. H×nh thøc sæ kÕ to¸n Chøng tõ ghi sæ Néi dung : Chøng tõ ghi sæ lµ h×nh thøc sæ kÕ to¸n tæng hîp kÕt cÊu theo bªn nî, cã cña nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh. Sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ lµ sæ kÕ to¸n tæng hîp dïng ®Ó ghi chÐp c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh theo tr×nh tù thêi gian. Sæ nµy võa dïng ®Ó ®¨ng ký c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh, qu¶n lý Chøng tõ ghi sæ, võa ®Ó kiÓm tra ®èi chiÕu sè liÖu víi b¶ng c©n ®èi ph¸t sinh. §iÒu kiÖn vËn dông : Trong ®iÒu kiÖn kÕ to¸n thñ c«ng th× Chøng tõ ghi sæ chØ phï hîp víi doanh nghiÖp võa vµ nhá, lo¹i h×nh kinh doanh ®¬n gi¶n, cã nhu cÇu ph©n c«ng lao ®éng kÕ to¸n. 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Tr×nh tù ghi sæ kÕ to¸n theo h×nh thøc “ Chøng tõ ghi sæ” Chøng tõ gèc B¶ng tæng hîp chøng tõ gèc Sæ qòy Sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ Sæ, thÎ kÕ to¸n chi tiÕt Chøng tõ ghi sæ Sæ c¸i B¶ng tæng hîp chi tiÕt B¶ng c©n ®èi sè ph¸t sinh Ghi hµng ngµy Ghi cuèi th¸ng, hoÆc ®Þnh kú Quan hÖ ®èi chiÕu B¸o c¸o tµi chÝnh 6.4. H×nh thøc sæ kÕ to¸n NhËt ký chøng tõ Néi dung : NhËt ký chøng tõ lµ sæ kÕ to¸n tæng hîp, dïng ®Ó ph¶n ¸nh toµn bé c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh theo bªn cã cña tµi kho¶n. Mét NhËt ký chøng tõ cã thÓ më cho mét hoÆc nhiÒu tµi kho¶n cã néi dung kinh tÕ gièng nhau hoÆc cã quan hÖ ®èi øng mËt thiÕt víi nhau. NhËt ký chøng tõ më cho tõng th¸ng mét, hÕt mçi th¸ng ph¶i kho¸ sæ cò vµ më sæ míi cho th¸ng sau. Mçi lÇn kho¸ sæ cò, më sæ míi ph¶i chuyÓn toµn bé sè d- cÇn thiÕt tõ sæ NhËt ký chøng tõ cò sang NhËt ký chøng tõ m¬Ý tïy theo yªu cÇu cô thÓ cña tõng lo¹i tµi kho¶n. 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 KÕt cÊu : cã 10 NhËt ký chøng tõ kÕt cÊu ®èi øng theo cét, theo nguyªn t¾c bµn cê, kÕt cÊu mét bªn cña tµi kho¶n vµ nguyªn t¾c hai bªn cña tµi kho¶n, 11 b¶ng kª ®Ó tÝnh gi¸, 4 b¶ng ph©n bæ chi phÝ, 6 sæ chi tiÕt ®éc lËp víi b¶ng kª hoÆc nhËt ký chøng tõ tïy thuéc ®èi t-îng chi tiÕt. §iÒu kiÖn vËn dông : Sæ NhËt ký chøng tõ chØ ¸p dông cho nh÷ng ®¬n vÞ cã quy m« lín, lo¹i h×nh kinh doanh phøc t¹p, nh÷ng ®¬n vÞ cã tr×nh ®é qu¶n lý vµ tr×nh ®é kÕ to¸n cao, cã kh¶ n¨ng ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸ lao ®éng kÕ to¸n. Tr×nh tù ghi sæ kÕ to¸n theo h×nh thøc “ NhËt ký chøng tõ” Chøng tõ gèc vµ c¸c b¶ng ph©n bæ B¶ng kª NhËt ký chøng tõ Sæ C¸i B¸o c¸o tµi chÝnh Ghi hµng ngµy Ghi cuèi th¸ng, hoÆc ®Þnh kú Quan hÖ ®èi chiÕu 20 ThÎ vµ sæ kÕ to¸n chi tiÕt chi tiÕt B¶ng tæng hîp chi tiÕt