Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Rủi ro trên thị trường chứng khoán việt nam...

Tài liệu Rủi ro trên thị trường chứng khoán việt nam

.PDF
82
99
64

Mô tả:

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu ………………………………………………………………... 4 Ch−¬ng I: Lý luËn chung vÒ thÞ tr−êng chøng kho¸n, th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc………………………. 8 1. ThÞ tr−êng chøng kho¸n………………………………………………… 8 1.1. Kh¸i niÖm…………………………………………………………….. 8 1.2. Chøc n¨ng, c¬ cÊu vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng chøng kho¸n ……………………………………………………………………… 9 1.2.1. Chøc n¨ng…………………………………………………………… 9 1.2.2. C¬ cÊu cña thÞ tr−êng chøng kho¸n ………………………………… 10 1.2.3. C¸c nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng chøng kho¸n……………... 12 1.3. C¸c thµnh phÇn tham gia thÞ tr−êng chøng kho¸n ……………………. 13 1.3.1. Tæ chøc ph¸t hµnh ………………………………………………….. 13 1.3.2. Nhµ ®Çu t−…………………………………………………………... 13 1.3.3. C¸c tæ chøc kinh doanh trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n ………………. 14 2. Th«ng tin kh«ng c©n xøng………………………………………………. 15 2.1. Kh¸i niÖm vÒ th«ng tin kh«ng c©n xøng……………………………… 15 2.2. C©n b»ng thÞ tr−êng trong ®iÒu kiÖn kh«ng c©n xøng vÒ th«ng tin…… 19 2.2.1. C©n b»ng thÞ tr−êng trong ®iÒu kiÖn th«ng tin ®Çy ®ñ……………… 21 2.2.1.1. C©n b»ng chung…………………………………………………… 21 2.2.1.2. C©n b»ng riªng……………………………………………………. 23 2.2.2. C©n b»ng thÞ tr−êng trong ®iÒu kiÖn th«ng tin kh«ng c©n xøng…….. 24 2.2.2.1. C©n b»ng chung…………………………………………………… 25 2.2.2.2. C©n b»ng riªng……………………………………………………. 26 3. Lùa chän ®èi nghÞch…………………………………………………….. 29 3.1. Kh¸i niÖm……………………………………………………………... 29 3.2. Sù h×nh thµnh lùa chän ®èi nghÞch……………………………………. 29 1 §ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT 4. Rñi ro ®¹o ®øc…………………………………………………………... 32 4.1. Kh¸i niÖm……………………………………………………………... 32 4.2. Nguyªn nh©n xuÊt hiÖn rñi ro ®¹o ®øc………………………………... 33 5. T¸c ®éng cña th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc ®èi víi nÒn kinh tÕ ……………………………………………….. 36 5.1. T¸c ®éng cña th«ng tin kh«ng c©n xøng vµ lùa chän ®èi nghÞch……... 36 5.2. T¸c ®éng cña rñi ro ®¹o ®øc…………………………………………... 37 Ch−¬ng II: VÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam ……………… 40 1. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam tõ khi thµnh lËp ®Õn nay………………………………………………………………… 40 1.1. Tæng quan t×nh h×nh ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam 40 1.2. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng chøng kho¸n trong hai n¨m gÇn ®©y…………………………………………………………………………. 41 1.2.1. ThÞ tr−êng chøng kho¸n trong n¨m 2002…………………………… 41 1.2.2. ThÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam 10 th¸ng ®Çu n¨m 2003………... 44 1.2.2.1. Bèi c¶nh thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®Çu n¨m 2003………. 44 1.2.2.2. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng chøng kho¸n 10 th¸ng ®Çu n¨m 2003………………………………………………………………….. 44 2. Nh÷ng dÊu hiÖu vÒ th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam ………………………………………………………….………. 47 2.1. Nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc c«ng bè th«ng tin vµ qu¶n lý c«ng bè th«ng tin lµ nguyªn nh©n xuÊt hiÖn th«ng tin kh«ng c©n xøng…………………... 47 2.2. Chªnh lÖch gi÷a gi¸ ph¸t hµnh lÇn ®Çu (hoÆc gi¸ ph¸t hµnh thªm) víi gi¸ giao dÞch thÞ tr−êng cña chøng kho¸n. ………………………………... 51 2.3. Gi¸ c¶ cæ phiÕu vµ chØ sè VN-Index kh«ng ph¶n ¸nh ®óng t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c c«ng ty niªm yÕt vµ thùc tÕ giao dÞch trªn thÞ tr−êng ……………………………………………………………………... 53 2 §ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT 2.4. Nh÷ng dÊu hiÖu giao dÞch néi gi¸n – mét biÓu hiÖn cña rñi ro ®¹o ®øc 55 3. Nh÷ng t¸c ®éng cña vÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc ®Õn ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam ………………………………………………………………………. 59 Ch−¬ng III: §Ò xuÊt ph−¬ng h−íng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam …………………………………………………………. 61 1. KhuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c c«ng ty s¶n xuÊt vµ b¸n th«ng tin………… 61 2. T¨ng c−êng sù ®iÒu hµnh cña ChÝnh phñ ®Ó lµm t¨ng th«ng tin trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n ………………………………………………………. 62 3. KhuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c trung gian tµi chÝnh, ®Æc biÖt lµ c¸c quü ®Çu t− chøng kho¸n……………………………………………………….. 63 KÕt luËn…………………………………………………………………… 65 Phô lôc 1: BiÓu ®å chØ sè cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty niªm yÕt trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam tõ thêi ®iÓm niªm yÕt ®Õn ngµy1/12/2003……….. 67 Phô lôc II: C¸c hÖ sè tµi chÝnh cña c¸c c«ng ty niªm yÕt trªn Trung t©m Giao dÞch Chøng kho¸n Thµnh phè Hå ChÝ Minh 9 th¸ng ®Çu n¨m 2002… 75 Phô lôc III: XÕp h¹ng tµi chÝnh c¸c c«ng ty niªm yÕt t¹i Trung t©m Giao dÞch Chøng kho¸n Thµnh phè Hå ChÝ Minh………………………………. 79 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o………………………………………………. 80 3 §ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT Lêi nãi ®Çu Trong c¸c giao dÞch tµi chÝnh nãi chung vµ chøng kho¸n nãi riªng, th«ng tin gi÷ vai trß thiÕt yÕu. Nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh quy m«, h×nh thøc vµ hiÖu qu¶ cña mçi giao dÞch chÝnh lµ møc ®é c©n xøng vÒ th«ng tin gi÷a c¸c bªn liªn quan. XÐt trªn tÇm vÜ m«, nÕu c¸c bªn tham gia cña bÊt kú giao dÞch tµi chÝnh nµo trong nÒn kinh tÕ ®Òu cã ®Çy ®ñ th«ng tin qu¸ khø, hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai liªn quan ®Õn giao dÞch th× ®ång vèn trong nÒn kinh tÕ lu«n ®Õn ®−îc c¸c dù ¸n ®Çu t− hiÖu qu¶ nhÊt. ThÞ tr−êng tµi chÝnh khi ®ã thùc hiÖn tèt nhÊt chøc n¨ng huy ®éng vµ ph©n bæ vèn cho nÒn kinh tÕ. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Qu¸ tr×nh C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam ®Æt ra mét yªu cÇu cÊp thiÕt lµ ph¶i ph¸t triÓn thÞ tr−êng vèn hiÖu qu¶ nh»m cung cÊp vèn trung vµ dµi h¹n cho nÒn kinh tÕ. §Ó cã mét thÞ tr−êng vèn nh− thÕ, ®ßi hái tr−íc m¾t lµ ph¶i x©y dùng ®−îc mét thÞ tr−êng chøng kho¸n v÷ng m¹nh. ThÞ tr−êng chøng kho¸n sÏ lµm t¨ng tÝnh thanh kho¶n cña c¸c c«ng cô huy ®éng vèn, tõ ®ã thóc ®Èy thÞ tr−êng s¬ cÊp ph¸t triÓn. MÆt kh¸c, thÞ tr−êng chøng kho¸n kh¾c phôc ®−îc ®¸ng kÓ h¹n chÕ vÒ kh«ng gian, thêi gian vµ quy m« trong viÖc huy ®éng vèn. NhËn thøc tÇm quan träng ®ã, sau nhiÒu cè g¾ng thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®q chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng ngµy 20/7/2000, ®¸nh dÊu b−íc chuyÓn m×nh cña thÞ tr−êng tµi chÝnh ViÖt Nam. Tuy nhiªn sau h¬n ba n¨m ho¹t ®éng, nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc cña thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam ch−a ®¸p øng sù mong mái vµ kú väng cña c¶ nÒn kinh tÕ nãi chung vµ giíi ®Çu t− nãi riªng. Khi bµn vÒ thùc tr¹ng nµy, hÇu hÕt c¸c cuéc héi th¶o, bµi b¸o ®Òu ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò th«ng tin. Cô thÓ, ®ã lµ nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc c«ng bè th«ng tin thÓ hiÖn ë tÝnh kh«ng kÞp thêi, thiÕu chinh x¸c, kh«ng ®Çy ®ñ vµ ch−a thèng nhÊt vÒ c¸ch thøc c«ng bè th«ng tin. ChÊt l−îng th«ng tin cßn thÊp lµ mét yÕu tè k×m hqm cÇu chøng kho¸n. §ã 4 §ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT còng lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc, mét hËu qu¶ tÊt yÕu cña sù kh«ng c©n xøng vÒ th«ng tin. §Ó thÞ tr−êng chøng kho¸n ®i vµo ho¹t ®éng v÷ng m¹nh, mét ®iÒu kh«ng thÓ thiÕu lµ ph¶i h¹n chÕ tèi ®a sù bÊt c©n xøng vÒ th«ng tin cña c¸c cuéc giao dÞch. §©y lµ vÊn ®Ò ®ang thu hót nhiÒu sù chó ý vµ cÇn ph¶i ®−îc gi¶i quyÕt mét c¸ch tèi −u. Môc ®Ých nghiªn cøu Sau khi t×m hiÓu vµ nghiªn cøu häc thuyÕt th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn mét sè ph©n ®o¹n thÞ tr−êng tµi chÝnh cña c¸c nhµ kinh tÕ häc trªn thÕ giíi, t«i nhËn thøc r»ng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n xøng lµ mét yªu cÇu thiÕt thùc vµ xuyªn suèt trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam. V× vËy, t«i ®q m¹nh d¹n t×m hiÓu, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ møc ®é kh«ng c©n xøng vÒ th«ng tin, kh¶o s¸t thùc tÕ vÊn ®Ò rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam tõ khi ho¹t ®éng ®Õn nay. Do nh÷ng h¹n chÕ c¶ vÒ chñ quan vµ kh¸ch quan nªn luËn v¨n chØ h−íng vµo môc tiªu chñ yÕu lµ ph¸t hiÖn vµ ph©n tÝch s¬ bé nh÷ng biÓu hiÖn cña ba néi dung trªn. Dùa trªn c¬ së ®ã, mét sè gi¶i ph¸p ®−îc ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn vÊn ®Ò th«ng tin trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam. T«i còng hy väng nh÷ng ph¸t hiÖn nµy xÏ gióp Ých cho c¸c nghiªn cøu s©u h¬n vÒ vÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu LuËn v¨n ®Ò cËp ®Õn c¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n nhÊt vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n, ®ång thêi tr×nh bµy chi tiÕt häc thuyÕt th«ng tin kh«ng c©n xøng vµ c¸c kh¸i niÖm liªn quan. Nh÷ng vÊn ®Ò lý thuyÕt trªn sÏ ®−îc vËn dông vµo t×nh h×nh cô thÓ trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam tõ khi chÝnh thøc ho¹t ®éng cho ®Õn nay (tõ 28/7/2000 ®Õn 31/10/2003). T×nh h×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc 5 §ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT Th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc lµ nh÷ng hiÖn t−îng kinh tÕ ®−îc c¸c nhµ kinh tÕ häc trªn thÕ giíi nghiªn cøu tõ nh÷ng n¨m 1960. Tuy nhiªn, ph¶i ®Õn nh÷ng n¨m 2000 vÊn ®Ò nµy míi thùc sù ®−îc quan t©m vµ nghiªn cøu s©u s¾c. C¸c nghiªn cøu gÇn ®©y tËp trung vµo viÖc x©y dùng c¸c m« h×nh to¸n vµ kh¶o s¸t thùc tr¹ng th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn mét sè ph©n ®o¹n cña thÞ tr−êng tµi chÝnh, phæ biÕn nhÊt lµ thÞ tr−êng b¶o hiÓm. C¸c nghiªn cøu ®Òu ®q ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, ®ãng gãp vµo viÖc x©y dùng mét m« h×nh tæng thÓ cña häc thuyÕt th«ng tin kh«ng c©n xøng. ThÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam tõ khi thµnh lËp ®Õn nay ®q thu hót sù quan t©m cña nhiÒu nhµ nghiªn cøu. §q cã nhiÒu bµi b¸o, luËn v¨n, luËn ¸n vµ c¶ nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu cÊp bé, cÊp nhµ n−íc tham gia ®ãng gãp, hoµn thiÖn ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng. Tuy nhiªn do trong giai ®o¹n míi h×nh thµnh cßn qu¸ nhiÒu viÖc ph¶i lµm nªn ch−a cã nhiÒu nghiªn cøu ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu Ph−¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng ®ãng vai trß chñ ®¹o trong luËn v¨n v× nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ®Òu dùa trªn c¬ së thùc tÕ kh¸ch quan. Bªn c¹nh ®ã t«i ®q sö dông ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu lý thuyÕt (th«ng qua viÖc tæng hîp vµ ph©n tÝch c¸c nguån tµi liÖu); ph−¬ng ph¸p quy n¹p vµ diÔn dÞch. Víi hy väng m« h×nh ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ, t«i ®q cè g¾ng vËn dông ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch cung-cÇu th«ng qua c¸c m« h×nh c©n b»ng thÞ tr−êng ë thÞ tr−êng cã th«ng tin kh«ng hoµn h¶o cña mét sè nhµ kinh tÕ häc trªn thÕ giíi. Lîi Ých cña luËn v¨n T«i hy väng luËn v¨n sÏ lµ mét tµi liÖu tham kh¶o cho c¸c nhµ ®Çu t− vµ nh÷ng ng−êi quan t©m ®Õn thÞ tr−êng chøng kho¸n, th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc. §©y còng cã thÓ lµ tµi liÖu gióp Ých cho c¸c nghiªn cøu s©u h¬n vÒ c¸c vÊn ®Ò trªn. 6 §ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT §èi víi c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc, t«i tin t−ëng r»ng nghiªn cøu nµy sÏ gãp phÇn hoµn thiÖn vÊn ®Ò th«ng tin vµ c«ng bè th«ng tin trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam, tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn tr−íc m¾t vµ l©u dµi cho viÖc ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng. KÕt cÊu cña luËn v¨n Víi c¸c néi dung ®q ®Ò cËp trªn ®©y, luËn v¨n ®−îc kÕt cÊu nh− sau: Ch−¬ng I: Lý luËn chung vÒ thÞ tr−êng chøng kho¸n, th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc. Ch−¬ng II: VÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam. Ch−¬ng III: Mét sè nhËn xÐt vµ ®Ò xuÊt ph−¬ng h−íng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam nh»m thóc ®Èy thÞ tr−êng ph¸t triÓn. NhËn ®−îc sù h−íng dÉn vµ gióp ®ì nhiÖt t×nh tõ Th¹c sü Ph¹m Song H¹nh cïng víi nhiÒu cè g¾ng trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, t«i ®q hoµn thµnh luËn v¨n nµy. Tuy nhiªn do h¹n chÕ vÒ n¨ng lùc, thêi gian vµ nguån tµi liÖu trong khi vÊn ®Ò nghiªn cøu cßn kh¸ míi mÎ vµ tinh tÕ nªn nh÷ng thiÕu sãt vµ nhÇm lÉn lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. T«i rÊt c¶m ¬n vµ mong nhËn ®−îc sù phª b×nh, gãp ý vµ ph¸t triÓn thªm tõ c¸c ThÇy C« gi¸o, nh÷ng nhµ nghiªn cøu, b¹n bÌ nh»m hoµn thiÖn vÊn ®Ò nghiªn cøu. 7 §ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT Ch−¬ng I Lý luËn chung vÒ thÞ tr−êng chøng kho¸n, th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc 1. ThÞ tr−êng chøng kho¸n 1.1. Kh¸i niÖm Kh¸i niÖm thÞ tr−êng chøng kho¸n h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn theo sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng hiÖn ®¹i, thÞ tr−êng chøng kho¸n lµ mét yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi viÖc duy tr× vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Cho ®Õn nay, c¸c quèc gia cã nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ph¸t triÓn ®Òu cã thÞ tr−êng chøng kho¸n nh−ng ®Þnh nghÜa vÒ thÞ tr−êng chøng kho¸n th× cã nhiÒu c¸ch kh¸c nhau: ThÞ tr−êng chøng kho¸n lµ mét thÞ tr−êng cã tæ chøc n¬i c¸c chøng kho¸n ®−îc mua b¸n theo nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh (theo Longman Dictionary of Business English, 1985 – nguyªn v¨n: ”Securities market is an organized market where securities are bought and sold under fixed rules”) Theo gi¸o tr×nh “ThÞ tr−êng chøng kho¸n” cña tr−êng ®¹i häc Ngo¹i Th−¬ng, 1998, thÞ tr−êng chøng kho¸n ®−îc ®Þnh nghÜa lµ “mét thÞ tr−êng mµ ë n¬i ®ã ng−êi ta mua b¸n, chuyÓn nh−îng, trao ®æi chøng kho¸n nh»m môc ®Ých kiÕm lêi”. NghÞ ®Þnh 48/CP ngµy 11/7/1998 quy ®Þnh: “ThÞ tr−êng giao dÞch tËp trung lµ ®Þa ®iÓm hoÆc hÖ thèng th«ng tin, t¹i ®ã c¸c chøng kho¸n ®−îc mua, b¸n hoÆc lµ n¬i tham kh¶o ®Ó thùc hiÖn c¸c giao dÞch chøng kho¸n”. Kh¸i niÖm thÞ tr−êng chøng kho¸n lµ mét kh¸i niÖm cã tÝnh lÞch sö nªn trong thùc tÕ, thuËt ng÷ thÞ tr−êng chøng kho¸n th−êng cã c¸ch hiÓu s¸t thùc h¬n vµ cã thÓ cã rÊt nhiÒu néi dung míi. 8 §ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT 1.2. Chøc n¨ng, c¬ cÊu vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng chøng kho¸n. 1.2.1. Chøc n¨ng. Huy ®éng vèn ®Çu t− cho nÒn kinh tÕ Khi nhµ ®Çu t− mua chøng kho¸n do c¸c c«ng ry ph¸t hµnh, sè tiÒn nhµn rçi cña hä ®−îc ®−a vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ qua ®ã gãp phÇn më réng s¶n xuÊt xq héi. B»ng c¸h hç trî c¸c ho¹t ®äng ®µu t− cñ c«ng ty, thÞ tr−êng chøng kho¸n ®q cã nh÷ng t¸c ®éng quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Th«ng qua thÞ tr−êng chøng kho¸n, chÝnh phñ vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng còng huy ®éng ®−îc c¸c nguån vèn cho môc ®Ých sö dông vµ ®Çu t− ph¸t triÓn h¹ t»ng kinh tÕ, phôc vô c¸c nhu cÇu vhung cña xq héi. Cung cÊp m«i tr−êng ®Çu t− cho c«ng chóng ThÞ tr−êng chøng kho¸n cung cÊp cho c«ng chóng mét m«i tr−êng ®Çu t− lµnh m¹nh víi c¸c c¬ héi lùa chän phong phó. C¸c lo¹i chøng kho¸n trªn thÞ tr−êng rÊt kh¸c nhau vÒ thêi h¹n, tÝnh chÊt vµ ®é rñi ro, cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t− cã thÓ lùa chän cho lo¹i hµng ho¸ phï hîp víi kh¶ n¨ng, môc tiªu vµ së thÝch cña m×nh. ChÝnh v× vËy, thÞ tr−êng chøng kho¸n gãp phÇn ®¸ng kÓ lµm t¨ng møc tiÕt kiÖm quèc gia. T¹o tÝnh thanh kho¶n cho c¸c chøng kho¸n Nhê cã thÞ tr−êng chøng kho¸n, c¸c nhµ ®Çu t− cã thÓ chuyÓn ®æi c¸c chøng kho¸n hä së h÷u thµnh tiÒn mÆt hoÆc c¸c lo¹i chøng kho¸n kh¸c khi hä muèn. Kh¶ n¨ng thanh kho¶n lµ mét trong nh÷ng ®Æc tÝnh hÊp dÉn cña chøng kho¸n ®èi víi nhµ ®Çu t−. §©y lµ yÕu tè cho thÊy tÝnh linh ho¹t, an toµn cña vèn ®Çu t−. ThÞ tr−êng chøng kho¸n ho¹t ®éng cµng n¨ng ®éng vµ hiÖu qu¶ th× cµng cã kh¶ n¨ng n©ng cao tÝnh thanh kho¶n cña c¸c chøng kho¸n giao dÞch trªn thÞ tr−êng. §¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp 9 §ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT Th«ng qua gi¸ chøng kho¸n, ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp ®−îc ph¶n ¸nh mét c¸ch tæng hîp vµ kÞp thêi, gióp cho viÖc ®¸nh gi¸ vµ so s¸nh ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp ®−îc nhanh chãng vµ thuËn tiÖn, tõ ®ã còng t¹o ra mét m«i tr−êng c¹nh tranh lµnh m¹nh nh»ng n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn, kÝch thÝch ¸p dông c«ng nghÖ míi, c¶i tiÕn s¶n phÈm. T¹o m«i tr−êng gióp chÝnh phñ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. C¸c dÊu hiÖu cña thÞ tr−êng chøng kho¸n ph¶n ¸nh ®éng th¸i cña nÒn kinh tÕ mét c¸ch nh¹y bÐn vµ chÝnh x¸c. Gi¸ c¸c chøng kho¸n t¨ng lªn cho thÊy ®Çu t− ®ang më réng, nÒn kinh tÕ t¨ng tr−ëng, vµ ng−îc l¹i gi¸ chøng kho¸n gi¶m sÏ cho thÊy c¸c dÊu hiÖu tiªu cùc cña nÒn kinh tÕ. V× thÕ, thÞ tr−êng chøng kho¸n ®−îc gäi lµ phong vò biÓu cña nÒn kinh tÕ vµ lµ mét c«ng cô quan träng gióp ChÝnh phñ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. Th«ng qua thÞ tr−êng chøng kho¸n, ChÝnh phñ cã thÓ mua vµ b¸n tr¸i phiÕu ChÝnh phñ ®Ó t¹o ra nguån thu bï ®¾p ng©n s¸ch vµ qu¶n lý l¹m ph¸t. Ngoµi ra, ChÝnh phñ còng cã thÓ sö dông mét sè chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p t¸c ®éng vµo thÞ tr−êng chøng kho¸n nh»m ®Þnh h−íng ®Çu t− ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ. 1.2.2. C¬ cÊu cña thÞ tr−êng chøng kho¸n Cã nhiÒu c¨n cø ph©n lo¹i thÞ tr−êng chøng kho¸n nh−ng phæ biÕn vµ quan träng nhÊt lµ c¨n cø vµo sù lu©n chuyÓn c¸c nguån vèn, theo ®ã thÞ tr−êng chøng kho¸n ®−îc chia thµnh thÞ tr−êng s¬ cÊp vµ thÞ tr−êng thø cÊp. ThÞ tr−êng s¬ cÊp ThÞ tr−êng s¬ cÊp lµ thÞ tr−êng mua b¸n c¸c chøng kho¸n míi ph¸t hµnh. Trªn thÞ tr−êng nµy, vèn tõ nhµ ®Çu t− sÏ ®−îc chuyÓn sang nhµ ph¸t hµnh th«ng qua viÖc nhµ ®Çu t− mua c¸c chøng kho¸n míi ph¸t hµnh do ®ã ®©y lµ n¬i duy nhÊt ®em l¹i vèn ®Çu t− cho tæ chøc ph¸t hµnh. ViÖc mua b¸n trªn thÞ tr−êng s¬ cÊp th−êng diÔn ra gi÷a c¸c ng©n hµng, c«ng ty ph¸t hµnh, vµ c¸c tËp ®oµn tµi chÝnh lín… gi¸ chøng kho¸n trªn thÞ tr−êng s¬ cÊp do tæ chøc ph¸t 10 §ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT hµnh Ên ®Þnh vµ th−êng ®−îc in ngay trªn chøng kho¸n. Nh− vËy, cã thÓ thÊy r»ng, thÞ tr−êng s¬ cÊp ®ãng vai trß chøng kho¸n ho¸ c¸c nguån vèn cÇn huy ®éng ®ång thêi chu chuyÓn vèn tõ n¬i thõa vèn tíi n¬i cÇn vèn vµ chuyÓn nã thµnh vèn dµi h¹n. ThÞ tr−êng thø cÊp ThÞ tr−êng thø cÊp lµ n¬i giao dÞch c¸c chøng kho¸n ®q ®−îc ph¸t hµnh trªn thÞ tr−êng s¬ cÊp. ThÞ tr−êng thø cÊp ®ãng vai trß ®¶m b¶o tÝnh thanh kho¶n cho c¸c chøng kho¸n ®q ph¸t hµnh vµ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: Thø nhÊt, trªn thÞ tr−êng thø cÊp, c¸c kho¶n tiÒn thu ®−îc tõ viÖc b¸n chøng kho¸n thuéc vÒ c¸c nhµ ®Çu t− vµ c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n chø kh«ng ph¶i nhµ ph¸t hµnh. Nãi c¸ch kh¸c, c¸c luång vèn kh«ng ch¶y vµo nh÷ng ng−êi ph¸t hµnh chøng kho¸n mµ vËn chuyÓn gi÷a nh÷ng ng−êi ®Çu t− chøng kho¸n trªn thÞ tr−êng. ThÞ tr−êng thø cÊp lµ mét bé phËn quan träng cña thÞ tr−êng chøng kho¸n, g¾n bã chÆt chÏ víi thÞ tr−êng s¬ cÊp. Thø hai, giao dÞch trªn thÞ tr−êng thø cÊp thÓ hiÖn nguyªn t¾c c¹nh tranh tù do, gi¸ chøng kho¸n trªn thÞ tr−êng thø cÊp do quan hÖ cung cÇu quyÕt ®Þnh. Thø ba, thÞ tr−êng thø cÊp lµ thÞ tr−êng ho¹t ®éng liªn tôc, c¸c nhµ ®Çu t− cã thÓ mua vµ b¸n c¸c chøng kho¸n nhiÒu lÇn trªn thÞ tr−êng nµy. Ngoµi c¸ch ph©n lo¹i trªn, cã thÓ ph©n lo¹i thÞ tr−êng chøng kho¸n theo tÝnh chÊt tËp trung cña thÞ tr−êng, theo ®ã thÞ tr−êng chøng kho¸n bao gåm Së giao dÞch chøng kho¸n (thÞ tr−êng tËp trung) vµ thÞ tr−êng OTC (thÞ tr−êng phi tËp trung). T¹i së giao dÞch, c¸c giao dÞch ®−îc tËp trung t¹i mét ®Þa ®iÓm, c¸c lÖnh ®−îc chuyÓn ®Õn sµn giao dÞch vµ tham gia vµo qu¸ tr×nh khíp lÖnh ®Ó h×nh thµnh gi¸ giao dÞch. Trªn thÞ tr−êng OTC, c¸c giao dÞch (c¶ s¬ cÊp vµ thø cÊp) ®−îc tiÕn hµnh qua m¹ng l−íi c¸c c«ng ty chøng kho¸n ph©n t¸n kh¾p quèc gia vµ ®−îc nèi víi nhau b»ng m¹ng m¸y tÝnh. Gi¸ c¶ h×nh thµnh theo ph−¬ng thøc tho¶ thuËn. 1.2.3. C¸c nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng chøng kho¸n 11 §ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT Nguyªn t¾c c¹nh tranh Theo nguyªn t¾c nµy, gi¸ c¶ trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n ph¶n ¸nh quan hÖ cung cÇu vÒ chøng kho¸n vµ thÓ hiÖn t−¬ng quan c¹nh tranh gi÷a c¸c c«ng ty. Trªn thÞ tr−êng s¬ cÊp, c¸c tæ chøc ph¸t hµnh c¹nh tranh nhau ®Ó b¸n chøng kho¸n cña m×nh cho nhµ ®Çu t−, c¸c nhµ ®Çu t− ®−îc tù do lùa chän c¸c chøng kho¸n theo c¸c môc tiªu cña riªng m×nh. Trªn thÞ tr−êng thø cÊp, c¸c nhµ ®Çu t− còng c¹nh tranh tù do ®Ó t×m kiÕm cho m×nh mét lîi nhuËn cao nhÊt vµ gi¸ c¶ ®−îc h×nh thµnh theo ph−¬ng thøc ®Êu gi¸. Nguyªn t¾c c«ng b»ng Nguyªn t¾c nµy nh»m ®¶m b¶o lîi Ých cho tÊt c¶ nh÷ng ng−êi tham gia thÞ tr−êng. C«ng b»ng cã nghÜa lµ mäi ng−êi tham gia thÞ tr−êng ®Òu ph¶i tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh chung, ®−îc b×nh ®¼ng trong viÖc chi sÎ th«ng tin vµ trong viÖc g¸nh chÞu c¸c h×nh thøc xö ph¹t nÕu vi ph¹m vµo nh÷ng quy ®Þnh ®ã. Nguyªn t¾c c«ng khai Chøng kho¸n lµ lo¹i hµng ho¸ cã tÝnh trõu t−îng, ng−êi ®Çu t− kh«ng thÓ kiÓm tra trùc tiÕp ®−îc c¸c chøng kho¸n nh− c¸c hµng ho¸ th«ng th−êng mµ ph¶i dùa trªn c¬ së c¸c th«ng tin cã liªn quan. V× vËy thÞ tr−êng chøng kho¸n ph¶i ®−îc x©y dùng trªn c¬ së hÖ th«ng c«ng bè th«ng tin tèt. Theo luËt ®Þnh, c¸c bªn tham gia ph¸t hµnh chøng kho¸n cã nghÜa vô cung cÊp ®Çy ®ñ, trung thùc vµ kÞp thêi nh÷ng th«ng tin cã liªn quan tíi tæ chøc ph¸t hµnh, tíi ®ît ph¸t hµnh. C«ng bè th«ng tin ®−îc tiÕn hµnh khi ph¸t hµnh lÇn ®Çu còng nh− theo c¸c chÕ ®é th−êng xuyªn vµ ®ét xuÊt, th«ng qua c¸c ph−¬ng tiªn th«ng tin ®¹i chóng, së gia dÞch, c¸c c«ng ty chøng kho¸n vµ c¸c tæ chøc cã liªn quan kh¸c. Nguyªn t¾c trung gian Theo nguyªn t¾c nµy, trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n, c¸c giao dÞch ®−îc thùc hiÖn th«ng qua tæ chøc trung gian lµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n. Trªn thÞ tr−êng s¬ cÊp, c¸c nhµ ®Çu t− th−êng kh«ng mua trùc tiÕp cña tæ chøc ph¸t hµnh mµ mua tõ c¸c nhµ b¶o lqnh ph¸t hµnh. Trªn thÞ tr−êng thø cÊp, th«ng qua c¸c 12 §ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT nghiÖp vô m«i giíi, kinh doanh c¸c c«ng ty chøng kho¸n mua b¸n chøng kho¸n gióp c¸c kh¸ch hµng, hoÆc kÕt nèi c¸c kh¸ch hµng víi nhau th«ng qua viÖc thùc hiÖn c¸c giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n trªn tµi kho¶n cña m×nh. Nguyªn t¾c tËp trung ThÞ tr−êng chøng kho¸n ph¶i ho¹t ®éng trªn nguyªn t¾c tËp trung. C¸c giao dÞch chøng kho¸n chØ diÔn ra trªn së giao dÞch vµ trªn thÞ tr−êng OTC, cã sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc vµ c¸c tæ chøc tù qu¶n. Hµng hãa cña thÞ tr−êng chøng kho¸n lµ c¸c s¶n phÈm tµi chÝnh cao cÊp nªn viÖc giao dÞch ®ßi hái thÞ tr−êng ph¶i cã nh÷ng c¬ së vËt chÊt nhÊt ®Þnh chø kh«ng thÓ diÔn ra mét c¸ch tuú tiÖn. 1.3. C¸c thµnh phÇn tham gia trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n C¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n tham gia thÞ tr−êng chøng kho¸n cã thÓ ®−îc chia thµnh ba nhãm chÝnh: tæ chøc ph¸t hµnh, nhµ ®Çu t− vµ c¸c tæ chøc kh¸c cã liªn quan. 1.3.1. Tæ chøc ph¸t hµnh Tæ chøc ph¸t hµnh lµ c¸c tæ chøc thùc hiÖn huy ®éng vèn th«ng qua thÞ tr−êng chøng kho¸n. Tæ chøc ph¸t hµnh bao gåm ChÝnh phñ vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng (ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh phñ vµ tr¸i phiÕu ®Þa ph−¬ng), c¸c c«ng ty (ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu c«ng ty) vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c ®ãng vai trß cung cÊp hµng ho¸ cho thÞ tr−êng chøng kho¸n. 1.3.2. Nhµ ®Çu t− Nhµ ®Çu t− lµ nh÷ng ng−êi thùc sù mua b¸n chøng kho¸n trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n. Nhµ ®Çu t− cã thÓ lµ c¸ nh©n hoÆc tæ chøc. Nhµ ®Çu t− c¸ nh©n lµ nh÷ng ng−êi cã vèn nhµn rçi t¹m thêi, tham gia mua b¸n chøng kho¸n víi môc ®Ých kiÕm lîi nhuËn. Tuy nhiªn, trong ®Çu t− th× lîi nhuËn l¹i lu«n g¾n víi rñi ro, lîi nhuËn cµng cao th× rñi ro cµng lín vµ ng−îc l¹i. ChÝnh v× vËy, c¸c nhµ ®Çu t− c¸ nh©n lu«n ph¶i lùa chän c¸c h×nh thøc ®Çu t− phï hîp víi kh¶ n¨ng còng nh− møc ®éc chÊp nhËn rñi ro cña m×nh. 13 §ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT C¸c nhµ ®Çu t− cã tæ chøc, hay cßn gäi lµ c¸c ®Þnh chÕ ®Çu t−, th−êng xuyªn mua b¸n chøng kho¸n víi sè l−îng lín trªn thÞ tr−êng. C¸c tæ chøc nµy th−êng cã c¸c bé phËn chøc n¨ng bao gåm nhiÒu chuyªn gia cã kinh nghiÖm ®Ó nghiªn cøu thÞ tr−êng vµ ®−a ra c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t−. Mét sè nhµ ®Çu t− chuyªn nghiÖp chÝnh trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n lµ c¸c c«ng ty ®Çu t−, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm, c¸c quü l−¬ng h−u vµ c¸c quü b¶o hiÓm xq héi kh¸c. §Çu t− th«ng qua c¸c tæ chøc ®Çu t− cã −u ®iÓm næi bËt lµ cã thÓ ®a d¹ng ho¸ danh môc ®Çu t− vµ c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t− ®−îc thùc hiªn bëi c¸c chuyªn gia giµu kinh nghiÖp vµ cã chuyªn m«n cao. Mét bé phËn quan träng cña c¸c tæ chøc ®Çu t− lµ c¸c c«ng ty tµi chÝnh. C¸c c«ng ty tµi chÝnh ®−îc phÐp kinh doanh chøng kho¸n, cã thÓ sö dông vèn cñ m×nh ®Ó ®Çu t− vµo chøng kho¸n nh»m môc ®Ých kiÕm lîi. Bªn c¹nh ®ã, c¸c c«ng ty chøng kho¸n, c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i còng cã thÓ trë thµnh nhµ ®Çu t− chuyªn nghiÖp khi hä mua chøng kho¸n cho chÝnh m×nh. 1.3.3. C¸c tæ chøc kinh doanh trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n C«ng ty chøng kho¸n C«ng ty chøng kho¸n lµ nh÷ng c«ng ty ho¹t ®éng trong lÜnh vùc chøng kho¸n, cã thÓ ®¶m nhËn m«t hoÆc nhiÒu trong sè c¸c nghiÖp vô chÝnh lµ b¶o lqnh ph¸t hµnh, m«i giíi, tù doanh, qu¶n lý quü ®Çu t−, vµ t− vÊn ®Çu t−. §Ó cã thÓ thùc hiÖn mçi nghiÖp vô, c¸c c«ng ty chøng kho¸n ph¶i ®¶m b¶o ®−îc mét sè vèn nhÊt ®Þnh vµ ph¶i ®−îc phÐp cña c¬ quan cã thÈm quyÒn. C¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i T¹i mét sè n−íc, c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i cã thÓ sö dông vèn tù cã ®Ó t¨ng vµ ®a d¹ng ho¸ lîi nhuËn th«ng qua ®Çu t− chøng kho¸n. Tuy nhiªn c¸c ng©n hµng chØ ®−îc ®Çu t− vµo chøng kho¸n trong nh÷ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh ®Ó b¶o vÖ ng©n hµng tr−íc nh÷ng biÕn ®éng cña gi¸ chøng kho¸n. Mét sè n−íc 14 §ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT cho phÐp ng©n hµng th−¬ng m¹i thµnh lËp c«ng ty con ®éc lËp ®Ó kinh doanh chøng kho¸n vµ thùc hiªn nghiÖp vô b¶o lqnh ph¸t hµnh. Ngoµi ba thµnh phÇn trªn ®©y, thÞ tr−êng chøng kho¸n cßn cã sù tham gia kh«ng thÓ thiÕu cña c¸c tæ chøc liªn quan ®Õn thÞ tr−êng chøng kho¸n nh−: c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc, së giao dÞch chøng kho¸n, hiÖp héi c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n, tæ chøc l−u ký vµ thanh to¸n bï trõ chøng kho¸n… 2. Th«ng tin kh«ng c©n xøng. Th«ng tin kh«ng c©n xøng vµ nh÷ng b»ng chøng lý thuyÕt còng nh− thùc nghiÖm vÒ vÊn ®Ò nµy hiÖn nay ®ãng vai trß lµ c«ng cô c¬ b¶n cña mäi nhµ kinh tÕ häc tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i. Th«ng tin kh«ng c©n xøng lµ mét hiÖn t−îng cã ý nghÜa quan träng ®èi víi mét sè vÊn ®Ò cña kinh tÕ häc vµ tµi chÝnh tõ kinh tÕ häc vÜ m« vµ vi m« (nh− vÊn ®Ò c¸c c«ng cô nî cña doanh nghiÖp, c¸c chøng chØ ®Çu t− vµ cæ tøc, møc ®an s©u, réng vµ l©u dµi cña c¸c chu kú kinh tÕ, tû lÖ t¨ng tr−ëng kinh tÕ dµi h¹n) ®Õn c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn kinh tÕ quèc tÕ vµ nguån gèc cña c¸c cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh. §Ó t¹o c¬ së cho nh÷ng ph©n tÝch tiÕp theo cña luËn v¨n, trong phÇn nµy t«i xin tr×nh bµy mét c¸ch chi tiÕt häc thuyÕt Th«ng tin kh«ng c©n xøng vµ c¸c kh¸i niÖm cã liªn quan. 2.1. Kh¸i niÖm vÒ th«ng tin kh«ng c©n xøng. Trong mäi nÒn kinh tÕ, c¸c giao dÞch vÒ tµi chÝnh ®Òu h−íng ®Õn môc tiªu cuèi cïng lµ chuyÓn nguån vèn nhµn rçi ®Õn nh÷ng dù ¸n ®Çu t− hiÖu qu¶ nhÊt víi chi phÝ thÊp nhÊt cã thÓ. NÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ dÞch vô cña xq héi liªn tôc ph¸t triÓn lµm gia t¨ng kh«ng ngõng gi¸ trÞ thÆng d−. ChÞu t¸c ®éng bëi chi phÝ c¬ héi cña viÖc gi÷ tiÒn, nh÷ng chñ nh©n cña phÇn gi¸ trÞ thÆng d− ®ã lu«n t×m kiÕm c¸c c¬ héi ®Çu t− tèt nhÊt. DiÔn ra ®ång thêi víi qu¸ tr×nh ®ã lµ sù huy ®éng vèn cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ, nh÷ng ng−êi muèn thµnh lËp hoÆc më réng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Sù gÆp nhau cña hai luång nhu cÇu trªn t¹o nªn c¸c giao dÞch vÒ tµi chÝnh vµ tæng hîp tÊt c¶ c¸c giao dÞch tµi chÝnh ®ã h×nh thµnh thÞ tr−êng tµi chÝnh cña mét quèc gia. 15 §ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT Tuy nhiªn sÏ lµ kh«ng ®¬n gi¶n ®Ó c¸c giao dÞch vÒ tµi chÝnh ®¹t ®Õn môc tiªu cuèi cïng trªn ®©y. Nguyªn nh©n lµ do sù t−¬ng hîp vÒ yªu cÇu gi÷a ng−êi cho vay vµ ng−êi ®i vay kh«ng ph¶i bao giê còng ®¹t ®−îc. Tõ phÝa ng−êi cho vay, víi vai trß lµ ng−êi së h÷u vèn, yªu cÇu ®¶m b¶o an toµn cho ®ång vèn lu«n ®−îc ®Æt lªn tr−íc tiªn. Hä yªu cÇu ng−êi vay vèn ®−a ra nh÷ng b»ng chøng cho thÊy tÝnh an toµn cña ®ång vèn vµ ®iÒu ®ã ph¶i ®−îc thÓ hiÖn thùc tÕ th«ng qua viÖc hoµn tr¶ vèn khi thêi h¹n vay kÕt thóc. Yªu cÇu chung thø hai cña ng−êi cho vay lµ thu ®−îc lqi suÊt kú väng vµo ®óng thêi ®iÓm cam kÕt. V× nh÷ng ng−êi cho vay chÊp nhËn cho vay lµ ®Ó chèng l¹i chi phÝ c¬ héi cña viÖc gi÷ tiÒn mµ biÓu hiÖn ra chÝnh lµ lqi suÊt huy ®éng vèn (i) cña hÖ thèng ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông, nªn lqi suÊt kú väng kh«ng thÓ thÊp h¬n i. Ngoµi hai yªu cÇu trªn, trong nh÷ng t×nh huèng cô thÓ ng−êi cho vay cßn cã nh÷ng yªu cÇu kh¸c vÒ h×nh thøc tr¶ lqi, cung cÊp th«ng tin, … nh−ng tùu chung l¹i ®ã còng chØ lµ c¸c yªu cÇu ph¸i sinh nh»m ®¶m b¶o hai yªu cÇu trªn ®©y. §èi víi ng−êi ®i vay, t×m ®−îc nguån vèn ®ñ lín vÒ quy m«, ®ñ dµi vÒ thêi h¹n víi lqi suÊt vµ c¸c rµng buéc hîp lý lµ nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n vµ quan träng nhÊt. ViÖc x¸c ®Þnh nh− thÕ nµo lµ “®ñ” vµ “hîp lý” t−¬ng øng phô thuéc vµo dù ®Þnh sö dông vèn vµ tho¶ thuËn cña hai bªn trªn c¬ së c¸c ®iÒu kiÖn cho vay ¸p dông phæ biÕn trong nÒn kinh tÕ. Nh− vËy, ng−êi ®i vay ph¶i mét mÆt tho¶ mqn ®−îc c¸c yªu cÇu cña ng−êi cho vay vµ mÆt kh¸c ph¶i ®¸p øng ®−îc c¸c yªu cÇu ®i vay cña chÝnh m×nh. V× vËy, kh¶ n¨ng mét giao dÞch tµi chÝnh ®−îc thùc hiÖn phô thuéc chñ yÕu vµo ng−êi ®i vay. Tuy nhiªn trong c¸c giao dÞch tµi chÝnh lu«n xuÊt hiÖn mét m©u thuÉn c¬ b¶n vµ cè h÷u, mét m©u thuÉn t¹o nªn c¬ së tån t¹i cña c¸c ®iÒu kiÖn cho vay trong c¸c tæ chøc tµi chÝnh, ®ã lµ sù kh«ng c©n xøng vÒ th«ng tin gi÷a ng−êi cho vay vµ ng−êi ®i vay. Ng−êi cho vay ®ãng vai trß cung cÊp vèn trong giao dÞch tµi chÝnh vµ th−êng kh«ng cã sù kh¸c biÖt lín vÒ ®ång vèn gi÷a nh÷ng ng−êi cho vay (sù kh¸c biÖt chñ yÕu n»m ë thêi h¹n cho vay vµ c¸c rµng buéc 16 §ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT liªn quan). Nãi c¸ch kh¸c, nh÷ng th«ng tin vÒ phÝa ®èi t¸c cña m×nh mµ ng−êi ®i vay cã ®−îc lµ t−¬ng ®èi ®ång nhÊt. Ng−êi ®i vay cã thÓ huy ®éng tõ mét trong nh÷ng ng−êi cung cÊp vèn mµ kh«ng cÇn quan t©m nhiÒu ®Õn bªn cho vay v× chØ cÇn vay ®−îc vèn lµ hä ®q ®¹t ®−îc gÇn nh− hoµn toµn môc ®Ých cña mét giao dÞch tµi chÝnh. Mäi chuyÖn hoµn toµn kh¸c ®èi víi ng−êi cho vay. Hä cã quyÒn lùa chän mét trong sè nh÷ng ng−êi hái vay, lóc nµy hä cã c¶ quyÒn sö dông vµ ®Þnh ®o¹t ®èi v¬i ®ång vèn, nghÜa lµ hä cã quyÒn së h÷u ®Çy ®ñ. Nh−ng ngay sau khi giao dÞch tµi chÝnh diÔn ra, quyÒn së h÷u ®ã bÞ chia ®«i, quyÒn sö dông vèn ®q ®−îc chuyÓn sang phÝa ng−êi vay vèn! NÕu kh«ng cã vËt thÕ chÊp hoÆc b¶o lqnh cña mét tæ chøc tµi chÝnh m¹nh, ng−êi cho vay chØ cßn sù thõa nhËn vÒ mÆt ph¸p lý ®èi víi kho¶n tiÒn ®ã, hä kh«ng cÇm gi÷ vµ còng kh«ng sö dông nã. §iÒu nµy ®ång nghÜa víi viÖc rñi ro thu håi vèn t¨ng lªn vµ møc ®é rñi ro phô thuéc hoµn toµn vµo ng−êi vay vèn. Do vËy, nh÷ng g× ng−êi cho vay ph¶i lµm ®Ó h¹n chÕ rñi ro lµ ph¶i thu thËp vµ ph©n tÝch c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn ng−êi vay vèn. Hä cÇn biÕt ng−êi ®i vay sö dông ®ång vèn nh− thÕ nµo, møc ®é rñi ro cao hay thÊp, søc m¹nh tµi chÝnh, møc ®é tin t−ëng, nguy c¬ dÉn ®Õn viÖc sö dông vèn kh«ng ®óng cam kÕt cña ng−êi vay, … Tuy nhiªn nh÷ng th«ng tin nh− thÕ ®Õn víi ng−êi cho vay th−êng kh«ng ®Çy ®ñ hoÆc thiÕu chÝnh x¸c dÉn ®Õn nh÷ng lùa chän cña ng−êi cho vay cã thÓ lµ mét “lùa chän ®èi nghÞch” Tãm l¹i, trong c¸c giao dÞch tµi chÝnh th−êng cã sù chªnh lÖch vÒ th«ng tin gi÷a c¸c bªn tham gia, ®ã chÝnh lµ hiÖn t−îng th«ng tin kh«ng c©n xøng. Cho ®Õn nay, qua nhiÒu nghiªn cøu, c¸c nhµ kinh tÕ häc cã nhiÒu c¸ch ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ th«ng tin kh«ng c©n xøng: 17 §ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT Theo nhµ kinh tÕ häc Markusk K.Brunnermeier, §¹i häc Boston: “Th«ng tin kh«ng c©n xøng lµ hiÖn t−îng ng−êi ®i vay cã th«ng tin tèt h¬n ng−êi cho vay” 1. Theo hai nhµ kinh tÕ häc Udo Schmidt Mohr (University des Saarlandes) vµ J.Miguel Villas-Boas (University of California at Berkeley) trong cuèn “Assymetric Information and the Market Structure of the Banking Industry” (t¹m dÞch: Th«ng tin kh«ng c©n xøng vµ cÊu tróc thÞ tr−êng cña ngµnh ng©n hµng): Th«ng tin kh«ng c©n xøng lµ t×nh tr¹ng trong ®ã ng−êi mua vµ ng−êi b¸n cã th«ng tin kh¸c nhau vÒ cïng mét giao dÞch. Theo nhµ kinh tÕ häc Fredic S.Miskin §¹i häc Columbia, Hoa Kú: “Th«ng tin kh«ng c©n xøng lµ sù kh«ng ngang b»ng vÒ mét th«ng tin mµ mçi bªn tham gia vµo mét giao dÞch biÕt ®−îc” 2. Cã thÓ ®Þnh nghÜa kh¸i niÖm th«ng tin kh«ng c©n xøng theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau. Tuy nhiªn mäi tr−êng hîp kh«ng c©n xøng vÒ th«ng tin ®Òu cã ba ®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau: Thø nhÊt, cã sù kh¸c biÖt vÒ th«ng tin gi÷a c¸c bªn tham gia giao dÞch. Thø hai, cã nhiÒu trë ng¹i trong viÖc chuyÓn th«ng tin gi÷a hai bªn. Thø ba, trong hai bªn cã mét bªn cã th«ng tin chÝnh x¸c h¬n. Mçi thÞ tr−êng ®Òu ®¹t ®Õn mét tr¹ng th¸i c©n b»ng sau sù t−¬ng t¸c qua l¹i gi÷a ng−êi mua vµ ng−êi b¸n d−íi sù ®iÒu chØnh cña hÖ thèng ph¸p luËt. Trªn c¬ së sù c©n b»ng ®ã, c¸c quan hÖ kinh tÕ ®−îc ph©n tÝch chi tiÕt h¬n. Tuy nhiªn, vÞ trÝ c©n b»ng trªn c¸c thÞ tr−êng cã th«ng tin kh«ng c©n xøng cã nhiÒu thay ®æi. §Ó ph©n tÝch chi tiÕt h¬n sù t¸c ®éng cña th«ng tin kh«ng c©n xøng ®Õn ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng, ta cÇn nghiªn cøu c¸ch ®¹t ®Õn c©n b»ng thÞ tr−êng vµ c¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn sù c©n b»ng ®ã. 1 “Asset pricing under Assymetric Information: Bubbles, Crashes, Technical Analysis and Herding”, NXB §¹i häc Boston, 1999, trang 27, dßng 18. 2 “Kinh tÕ häc vÒ tiÒn tÖ, ng©n hµng vµ thÞ tr−êng tµi chÝnh”, NXB Khoa häc Kü thuËt, 1999, trang 907. 18 §ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT Trªn mçi thÞ tr−êng, ®Æc ®iÓm cña sù kh«ng c©n xøng vÒ th«ng tin vµ tÝnh chÊt t¸c ®éng ®Õn c©n b»ng thÞ tr−êng kh«ng gièng nhau. Vai trß cña th«ng tin trªn thÞ tr−êng cµng cao th× vÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n xøng trªn c¸c thÞ tr−êng ®ã cµng râ rÖt vµ thu hót nhiÒu sù quan t©m cña nh÷ng ng−êi tham gia. Th«ng tin kh«ng c©n xøng xuÊt hiÖn phæ biÕn trªn c¸c thÞ tr−êng tµi chÝnh, ®Æc biÖt lµ thÞ tr−êng tÝn dông vµ b¶o hiÓm. Trong phÇn d−íi ®©y, t«i xin tr×nh bµy sù c©n b»ng trªn c¸c thÞ tr−êng b¶o hiÓm xuÊt hiÖn th«ng tin kh«ng c©n xøng dùa trªn mét nghiªn cøu vÒ thÞ tr−êng b¶o hiÓm thu ho¹ch n«ng s¶n cña Mü do hai nhµ kinh tÕ häc Shiva S.Makki vµ Agapi Somwaru thuéc Vô Kinh tÕ häc ThÞ tr−êng vµ Th−¬ng m¹i, ViÖn Nghiªn cøu Kinh tÕ, Bé N«ng nghiÖp Hoa Kú thùc hiÖn th¸ng 4, 2001. ViÖc lùa chän thÞ tr−êng b¶o hiÓm lµ xuÊt ph¸t tõ nhiÒu nguyªn nh©n: thø nhÊt, b¶o hiÓm lµ lÜnh vùc mµ th«ng tin ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng vµ thÓ hiÖn râ rµng nhÊt nh÷ng ®Æc ®iÓm cña th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc; thø hai, rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr−êng nµy th−êng xuyªn x¶y ra v× sau khi ®−îc b¶o hiÓm, ng−êi ®−îc b¶o hiÓm cã Ýt nç lùc h¬n trong viÖc b¶o vÖ ®èi t−îng b¶o hiÓm; thø ba, ®q cã nhiÒu nghiªn cøu ®−îc thùc hiÖn trªn nhiÒu lo¹i thÞ tr−êng b¶o hiÓm nªn c¸c m« ph©n tÝch ®Òu ®q ®−îc kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n. Dùa trªn c¸c ph©n tÝch ®ã, viÖc vËn dông nghiªn cøu trªn thÞ tr−êng nµy sang c¸c lÜnh vùc kh¸c cã nhiÒu ®iÓm t−¬ng ®ång vµ do ®ã sÏ ®ãng gãp rÊt lín trong nh÷ng phÇn tiÕp theo cña luËn v¨n. 2.2. C©n b»ng thÞ tr−êng trong tr−êng hîp kh«ng c©n xøng vÒ th«ng tin Trªn c¸c thÞ tr−êng tµi chÝnh nãi chung vµ thÞ tr−êng b¶o hiÓm nãi riªng, hiÖn t−îng th«ng tin kh«ng c©n xøng lu«n ®i kÌm vµ cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi vÊn ®Ò lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc. Trªn thÞ tr−êng b¶o hiÓm, lùa chän ®èi nghÞch ph¸t sinh do c¸c c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng thÓ ph©n lo¹i mét c¸ch triÖt ®Ó møc ®é rñi ro cña nh÷ng ng−êi tham gia b¶o hiÓm. Sau khi mua b¶o hiÓm, ng−êi ®−îc b¶o hiÓm kh«ng cã ®éng lùc ®Ó h¹n chÕ rñi ro. Nh÷ng rñi 19 §ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT ro nh− vËy gäi lµ rñi ro ®¹o ®øc vµ ng−êi chÞu rñi ro nµy kh«ng ai kh¸c chÝnh lµ c«ng ty b¶o hiÓm. Nghiªn cøu s¾p tr×nh bµy d−íi ®©y gi¶ thiÕt r»ng c¸c c¸ nh©n tham gia b¶o hiÓm kh«ng cã kh¶ n¨ng ph©n phèi rñi ro. Nh÷ng nghiªn cøu trªn thÞ tr−êng b¶o hiÓm th©n thÓ vµ xe h¬i cña mét sè nhµ kinh tÕ häc trªn thÕ giíi ®q ®i ®Õn ®Õn kÕt luËn r»ng lùa chän ®èi nghÞch khiÕn nh÷ng ng−êi cã rñi ro thÊp kh«ng muèn tham gia b¶o hiÓm ®ång thêi t¹o ra hiÖn t−îng chuyÓn thu nhËp tõ nh÷ng ng−êi cã møc rñi ro thÊp sang nh÷ng ng−êi cã møc rñi ro cao. §Ó x¸c ®Þnh c©n b»ng thÞ tr−êng trong ®iÒu kiÖn th«ng tin kh«ng c©n xøng trªn thÞ tr−êng b¶o hiÓm, tr−íc tiªn cÇn xem xÐt qu¸ tr×nh ®¹t ®Õn c©n b»ng trªn thÞ tr−êng c¹nh tranh hoµn h¶o b»ng c¸ch sö dông lý thuyÕt cung-cÇu thÞ tr−êng. Gi¶ sö mét c¸ nh©n X muèn mua mét hîp ®ång b¶o hiÓm ®Ó æn ®Þnh thu nhËp tr−íc c¸c rñi ro. §Ó ®¬n gi¶n ta gi¶ thiÕt cã hai kh¶ n¨ng x¶y ra: cã tæn thÊt vµ kh«ng cã tæn thÊt. Gi¶ sö tiÕp r»ng X muèn tèi ®a ho¸ thu nhËp. NÕu kh«ng cã hîp ®ång b¶o hiÓm, anh ta sÏ cã tæng thu nhËp kú väng lµ: V(m,p) = (1 - p)U(m) + pU(m – d) (1) Trong ®ã: m: thu nhËp p: x¸c suÊt x¶y ra tæn thÊt U(x): hµm thu nhËp V: tæng trÞ gi¸ thu nhËp kú väng. NÕu mua b¶o hiÓm víi møc phÝ b¶o hiÓm a vµ møc båi th−êng i, tæng thu nhËp kú väng cña X lµ: V(a,i,p) = (1 – p)U(m – a) + pU(m – d – a + i) (2) Gi¶ sö r»ng X lµ ng−êi kh«ng thÝch m¹o hiÓm, khi ®ã U lu«n gi¶m (tøc lµ U’(x) < 0) ®ång thêi ®å thÞ cña U lµ mét ®−êng cong lâm (do ®ã V còng lµ 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan