Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
1
Môc lôc
Më ®Çu ................................................................................. 2
Ch-¬ng I: Quy luËt gi¸ trÞ vµ vai trß cña quy luËt gi¸ trÞ
trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ............................................... 3
1.1. Quy luËt gi¸ trÞ ............................................................... 3
1.1.1. Néi dung cña Quy luËt gi¸ trÞ...................................... 3
1.1.2. H×nh thøc cña Quy luËt gi¸ trÞ ..................................... 4
1.2. Vai trß cña Quy luËt gi¸ trÞ trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ . 4
1.2.1. §iÒu tiÕt s¶n xuÊt vµ l-u thong hµng ho¸ ................... 4
1.2.2. KÝch thÝch c¶i tiÕn kü thuËt ......................................... 6
1.2.3. Ph©n ho¸ nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸ .................. 6
Ch-¬ng 2: Thùc tr¹ng viÖc vËn dông Quy luËt gi¸ trÞ vµo
nÒn kinh tÕ n-íc ta thêi gian qua vµ nh÷ng gi¶i ph¸p
nh»m vËn dông tèt h¬n Quy luËt gi¸ trÞ ë n-íc ta trong
thêi gian tíi.......................................................................... 8
2.1. Thùc tr¹ng vµ vai trß ...................................................... 8
2.1.1. Thùc tr¹ng viÖc vËn dông Quy luËt gi¸ trÞ ë n-íc ta
thêi gian qua.8
2.1.2. Vai trß cña Quy luËt gi¸ trÞ ....................................... 14
2.2. Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m vËn dông tèt h¬n Quy luËt gi¸ trÞ
ë n-íc trong thêi gian tíi. ................................................... 14
2.2.1. §iÒu tiÕt khèng chÕ vµ qu¶n lý vÜ m« ....................... 14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
2
2.2.2. N©ng cao søc c¹nh tranh trong qu¸ tr×nh héi nhËp .... 15
2.2.3. Gi¶m bÊt b×nh ®¼ng trong x· héi ............................... 17
2.2.4. Quan t©m ®Çu t- h¬n n÷a vµo nÒn gi¸o dôc. ............. 18
KÕt luËn ............................................................................. 19
Tµi liÖu tham kh¶o ............................................................ 20
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
3
Lêi më ®Çu
Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, cã nh÷ng quy luËt kinh tÕ
chi phèi ho¹t ®éng cña nh÷ng ng-êi qu¶n lý s¶n xuÊt hµng
ho¸. Quy luËt kinh tÕ ho¹t ®éng ë mçi ph-¬ng thøc s¶n xuÊt
hîp thµnh hÖ thèng t¸c ®éng chi phèi ho¹t ®éng cña ph-¬ng
thøc s¶n xuÊt ®ã. V× vËy, viÖc t×m hiÓu vµ n¾m b¾t c¸c quy
luËt kinh tÕ cã ý nghÜa hÕt søc to lín. §Æc biÖt lµ trong giai
®o¹n hiÖn nay, khi ®Êt n-íc ta ®ang x©y dùng m« h×nh kinh
tÕ lµ: "NÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa".
Trong ®Ò ¸n nµy, t«i xin ®-îc ®i s©u ph©n tÝch quy luËt
gi¸ trÞ vµ vai trß cña nã trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng.
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
4
B. Néi dung
Ch-¬ng 1
Quy luËt gi¸ trÞ vµ vai trß cña quy luËt
gi¸ trÞ trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸
1.1. Quy luËt gi¸ trÞ
1.1.1. Néi dung cña quy luËt gi¸ trÞ
Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, hµng ho¸ vµ dÞchvô do c¸c
doanh nghiÖp, nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸ t- nh©n, riªng
lÎ s¶n xuÊt ra. Nh÷ng chñ thÓ s¶n xuÊt hµng ho¸ c¹nh tranh
víi nhau. Mçi ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸ ®Òu nghÜ ®Õn c¸ch
chen lÊn ng-êi kh¸c, ®Òu muèn gi÷ v÷ng vµ më réng thªm
®Þa vÞ cña m×nh trªn thÞ tr-êng. Mçi ng-êi ®Òu tù m×nh s¶n
xuÊt kh«ng phô thuéc vµo ng-êi kh¸c, nh-ng trªn thÞ tr-êng
nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ b×nh ®¼ng víi nhau. S¶n
xuÊt hµng ho¸ cµng ph¸t triÓn th× quyÒn lùc cña thÞ tr-êng
®èi víi ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸ cµng m¹nh. Nã nh- thÕ cã
nghÜa lµ trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ cã nh÷ng quy luËt kinh
tÕ rµng buéc vµ chi phèi ho¹t ®éng cña nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt
hµng ho¸.
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
5
Quy luËt gi¸ trÞ lµ quy luËt kinh tÕ quan träng nhÊt cña
s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng ho¸.
Quy luËt gi¸ trÞ quy ®Þnh viÖc s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng
ho¸ ph¶i c¨n cø vµo hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt.
Qui ®Þnh Êy lµ kh¸ch quan, ®¶m b¶o sù c«ng b»ng hîp
lý, b×nh ®¼ng gi÷a nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng
ho¸. Quy luËt gi¸ trÞ buéc nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt vµ trao ®æi
hµng ho¸ ph¶i tu©n theo "mÖnh lÖnh" cña gi¸ c¶thÞ tr-êng.
Th«ng qua sù vËn ®éng cña gi¸ c¶ thÞ tr-êng sÏ thÊy ®-îc sù
ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ. Gi¸ c¶ thÞ tr-êng lªn xuèng
mét c¸ch tù ph¸t xoay quanh gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ biÓu hiÖn sù
t¸c ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ trao
®æi hµng ho¸.
1.1.2. H×nh thøc cña quy luËt gi¸ trÞ
Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n: s¶n phÈm lµm
ra, trao ®æi víi môc ®Ých lµ ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu c¸ nh©n.V×
vËy, l-u th«ng vµ bu«n b¸n kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých chÝnh
cña ng-êi s¶n xuÊt.
Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ TBCN: Hµng ho¸ ®-îc
lµm ra kh«ng ®¬n thuÇn ®Ó trao ®æi mµ cßn ®Ó bu«n b¸n vµ
l-u th«ng.
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
6
Gi¸ trÞ hµng ho¸ biÓu hiÖn ra b»ng tiÒn ®-îc gäi lµ gi¸
c¶ hµng ho¸. Trong nÒn kinh tÕ XHCN, tiÒn tÖ còng dïng
lµm tiªu chuÈn gi¸ c¶.
Tuú vµo tõng giai ®o¹n mµ quy luËt gi¸ trÞ cã c¸c h×nh
thøc chuyÓn ho¸ kh¸c nhau. Trong giai ®o¹n CNTB tù do
c¹nh tranh, quy luËt gi¸ trÞ chuyÓn ho¸ thµnh quy luËt gi¸ c¶
s¶n xuÊt. Trong giai ®o¹n CNTB ®éc quyÒn, quy luËt gi¸ trÞ
chuyÓn ho¸ thµnh quy luËt gi¸ c¶ ®éc quyÒn cao.
1.2. Vai trß cña quy luËt gi¸ trÞ trong nÒn kinh tÕ hµng
ho¸.
Nh- ®· biÕt quy luËt gi¸ trÞ lµ quy luËt kinh tÕ quan
träng nhÊt cña s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng ho¸. Trong nÒn
kinh tÕ hµng ho¸ quy luËt gi¸ trÞ cã nh÷ng t¸c dông sau ®©y:
1.2.1. §iÒu tiÕt s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng ho¸
Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ dùa trªn chÕ ®é t- h÷u
th-êng x¶y ra t×nh h×nh: ng-êi s¶n xuÊt bá ngµnh nµy, ®æ x«
vµo ngµnh kh¸c; t- liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng x· héi ®-îc
chuyÓn tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c, quy m« s¶n xuÊt cña
ngµnh nµy thu hÑp l¹i th× ngµnh kia l¹i më réng ra víi tèc ®é
nhanh chãng. ChÝnh quy luËt gi¸ trÞ ®· g©y ra nh÷ng hiÖn
t-îng ®ã, ®· ®iÒu tiÕt viÖc s¶n xuÊt trong x· héi. Muèn hiÓu
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
7
râ vÊn ®Ò nµy, cÇn xem xÐt nh÷ng tr-êng hîp th-¬nõg x¶y ra
trªn thÞ tr-êng hµng ho¸:
- Gi¸ c¶ nhÊt trÝ víi gi¸ trÞ;
- Gi¸ c¶ cao h¬n gi¸ trÞ;
- Gi¸ c¶ thÊp h¬n gi¸ trÞ.
Tr-êng hîp thø nhÊt nãi lªn cung vµ cÇu trªn thÞ tr-êng
nhÊt trÝ víi nhau, s¶n xuÊt võa khíp víi nhu cÇu cña x· héi.
Do dùa trªn chÕ ®é t- h÷u, s¶n xuÊt hµng ho¸ tiÕn hµnh mét
c¸ch tù ph¸t, v« chÝnh phñ, nªn tr-êng hîp nµy hÕt søc hiÕm
vµ ngÉu nhiªn.
Tr-êng hîp thø hai nãi lªn cung Ýt h¬n cÇu, s¶n xuÊt
kh«ng tho¶ m·n ®-îc nhu cÇu cña x· héi nªn hµng ho¸ b¸n
ch¹y vµ l·i cao. Do ®ã, nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt lo¹i hµng ho¸
®ã sÏ më réng s¶n xuÊt; nhiÒu ng-êi tr-íc kia s¶n xuÊt lo¹i
hµng ho¸ kh¸c còng chuyÓn sang s¶n xuÊt lo¹i nµy. T×nh
h×nh ®ã lµm cho t- liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng ®-îc
chuyÓn vµo ngµnh nµy nhiÒu h¬n c¸c ngµnh kh¸c.
Tr-êng hîp thø ba chØ râ cung cao h¬n cÇu, s¶n phÈm
lµm ra qu¸ nhiÒu so víi nhu cÇu x· héi, hµng ho¸ b¸n kh«ng
ch¹y vµ bÞ lç vèn. T×nh h×nh ®ã buéc mét sè ng-êi s¶n xuÊt
ë ngµnh nµy ph¶i rót bít vèn chuyÓn sang ngµnh kh¸c, lµm
cho t- liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng gi¶m ®i ë ngµnh nµy.
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
8
Nh- vËy lµ theo "mÖnh lÖnh" cña gi¸ c¶ thÞ tr-êng lóc
lªn, lóc xuèng xoay quanh gi¸ trÞ mµ cã sù di chuyÓn t- liÖu
s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c, do
®ã quy m« s¶n xuÊt cña ngµnh ®ã më réng. ViÖc ®iÒu tiÕt tliÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng trong tõng lóc cã xu h-íng phï
hîp víi yªu cÇu cña x· héi, t¹o nªn nh÷ng tû lÖ c©n ®èi nhÊt
®Þnh gi÷a c¸c ngµnh s¶n xuÊt. §ã lµ biÓu hiÖn vai trß ®iÒu
tiÕt s¶n xuÊt cña quy luËt gi¸ trÞ. Nh-ng s¶n xuÊt trong ®iÒu
kiÖn chÕ ®é t- h÷u, c¹nh tranh, v« chÝnh phñ nªn nh÷ng tû lÖ
c©n ®èi h×nh thµnh mét c¸ch tù ph¸t ®ã chØ lµ hiÖn t-îng t¹m
thêi vµ th-êng xuyªn bÞ ph¸ vì, g©y ra nh÷ng l·ng phÝ to lín
vÒ cña c¶i x· héi.
Quy luËt gi¸ trÞ kh«ng chØ ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt mµ ®iÒu tiÕt
c¶ l-u th«ng hµng ho¸. Gi¸ c¶ cña hµng ho¸ h×nh thµnh mét
c¸ch tù ph¸t theo quan hÖ cung cÇu. Cung vµ cÇu cã ¶nh
h-ëng ®Õn gi¸ c¶, nh-ng gi¸ c¶ còng cã t¸c dông kh¬i thªm
luång hµng, thu hót luång hµng tõ n¬i gi¸ thÊp ®Õn n¬i gi¸
cao. V× thÕ, l-u th«ng hµng ho¸ còng do quy luËt gi¸ trÞ ®iÒu
tiÕt th«ng qua sù lªn xuèng cña gi¸ c¶ xoay quanh gi¸ trÞ.
1.2.2. KÝch thÝch c¶i tiÕn kü thuËt, hîp lý ho¸ s¶n xuÊt
nh»m t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng.
C¸c hµng ho¸ ®-îc s¶n xuÊt trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c
nhau nªn cã gi¸ trÞ c¸ biÖt kh¸c nhau, nh-ng trªn thÞ tr-êng
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
9
®Òu ph¶i trao ®æi theo gi¸ trÞ x· héi. Ng-êi s¶n xuÊt nµo cã
gi¸ trÞ c¸ biÖt cña hµng ho¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ x· héi th× cã lîi;
tr¸i l¹i, ng-êi cã gi¸ trÞ c¸ biÖt cao h¬n gi¸ trÞ x· héi sÏ ë thÕ
bÊt lîi, cã thÓ bÞ ph¸ s¶n. §Ó tr¸nh bÞ ph¸ s¶n vµ giµnh -u thÕ
trong c¹nh tranh, mçi ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸ ®Òu t×m c¸ch
gi¶m gi¸ trÞ c¸ biÖt hµng ho¸ cña m×nh xuèng d-íi møc gi¸
trÞ x· héi b»ng c¸ch c¶i tiÕn kü thuËt, hîp lý ho¸ s¶n xuÊt ®Ó
t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. Lóc ®Çu, chØ cã kü thuËt cña mét sè
c¸ nh©n ®-îc c¶i tiÕn, vÒ sau do c¹nh tranh nªn kü thuËt cña
toµn x· héi ®-îc c¶i tiÕn. Nh- thÕ lµ quy luËt gi¸ trÞ ®· thóc
®Èy lùc l-îng s¶n xuÊt vµ s¶n xuÊt ph¸t triÓn.
1.2.3. Ph©n ho¸ nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá,
lµm n¶y sinh quan hÖ kinh tÕ t- b¶n chñ nghÜa.
Trªn thÞ tr-êng, c¸c hµng ho¸ cã gi¸ trÞ c¸ biÖt kh¸c
nhau ®Òu ph¶i trao ®æi theo gi¸ trÞ x· héi. Do ®ã, trong qu¸
tr×nh s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ kh«ng tr¸nh khái t×nh
tr¹ng mét sè ng-êi s¶n xuÊt ph¸t tµi, lµm giµu, cßn sè ng-êi
kh¸c bÞ ph¸ s¶n.
Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n, sù t¸c ®éng cña
quy luËt gi¸ trÞ dÉn ®Õn kÕt qu¶ lµ mét sè Ýt ng-êi më réng
dÇn kinh doanh, thuª nh©n c«ng vµ trë thµnh nhµ t- b¶n, cßn
mét sè lín ng-êi kh¸c bÞ ph¸ s¶n dÇn, trë thµnh nh÷ng ng-êi
lao ®éng lµm thuª. ThÕ lµ sù ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
10
dÉn tíi hÖ ph©n ho¸ nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸, lµm cho
quan hÔ t- b¶n chñ nghÜa ph¸t sinh. Lªnin nãi "… nÒn tiÓu
s¶n xuÊt th× tõng ngµy, tõng giê, lu«n lu«n ®Î ra chñ nghÜa tb¶n vµ giai cÊp t- s¶n, mét c¸ch tù ph¸t vµ trªn quy m« réng
lín".
Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ t- b¶n chñ nghÜa, quy luËt
gi¸ trÞ còng t¸c ®éng hoµn toµn tù ph¸t "sau l-ng" ng-êi s¶n
xuÊt, hoµn toµn ngoµi ý muèn cña nhµ t- b¶n. ChØ trong nÒn
kinh tÕ x· héi chñ nghÜa, do chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t- liÖu s¶n
xuÊt chiÕm ®Þa vÞ thèng trÞ, con ng-êi míi cã thÓ nhËn thøc
vµ vËn dông quy luËt gi¸ trÞ mét c¸ch cã ý thøc ®Ó phôc vô
lîi Ých cña m×nh.
Nghiªn cøu quy luËt gi¸ trÞ kh«ng chØ ®Ó hiÓu biÕt sù
vËn ®éng cña s¶n xuÊt hµng ho¸, trªn c¬ së ®ã nghiªn cøu
mét sè vÊn ®Ò kh¸c trong x· héi t- b¶n chñ nghÜa, mµ cßn cã
ý nghÜa quan träng ®èi víi thùc tiÔn x©y dùng chñ nghÜa x·
héi. C¸c ®¶ng céng s¶n vµ nhµ n-íc x· héi chñ nghÜa coi
träng viÖc vËn dông quy luËt gi¸ trÞ trong viÖc qui ®Þnh chÝnh
s¸ch gi¸ c¶, kÕ ho¹ch ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n, thùc hiÖn
h¹ch to¸n kinh tÕ v.v..
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
11
Ch-¬ng 2
Thùc tr¹ng viÖc vËn dông qui luËt gi¸
trÞ vµo
nÒn kinh tÕ n-íc ta thêi gian qua vµ
nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m vËn dông tèt h¬n
quy luËt ë n-íc ta
trong thêi gian tíi.
2.1. Thùc tr¹ng viÖc vËn dông quy luËt gi¸ trÞ vµ vai trß
cña quy luËt gi¸ trÞ trong nÒn kinh tÕ ë n-íc ta thêi gian
qua
N-íc ta ®ang thùc hiÖn chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ nÒn
kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸.
M« h×nh kinh tÕ cña n-íc ta ®-îc x¸c ®Þnh lµ: NÒn kinh tÕ
hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ®Þnh h-íng XHCN.
2.1.1. Thùc tr¹ng viÖc vËn dông qui luËt gi¸ trÞ ë n-íc
ta thêi gian qua
Tr-íc khi ®æi míi, c¬ chÕ kinh tÕ n-íc ta ho¹t ®éng
theo c¬ chÕ tËp trung bao cÊp. Nhµ n-íc l·nh ®¹o nÒn kinh tÕ
mét c¸ch cã kÕt ho¹ch mang nhiÒu yÕu tè chñ quan. §iÒu
nµy ®· phñ nhËn tÝnh kh¸ch quan cña quy luËt gi¸ trÞ lµm
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
12
triÖt tiªu nh÷ng nh©n tè tÝch cùc, n¨ng ®éng cña x· héi. NÒn
kinh tÕ r¬i vµo t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn.
Sau khi ®æi míi quy luËt gi¸ trÞ ®-îc nhµ n-íc vËn dông
vµo kÕ ho¹ch ho¸ mang tÝnh ®Þnh h-íng. Nhµ n-íc ph¶i dùa
trªn t×nh h×nh ®Þnh h-íng gi¸ c¶ thÞ tr-êng ®Ó tÝnh to¸n vËn
dông quy luËt gi¸ trÞ vµo viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch. Do gi¸ c¶
hµng ho¸ lµ h×nh thøc biÓu hiÖn riªng cña gi¸ trÞ, nh-ng nã
cßn chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸c nh- quy
luËt cung cÇu.
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
13
2.1.1.1. T×nh h×nh kinh tÕ n-íc ta trong thêi gian qua
a) T¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ ®ãng gãp vµo t¨ng tr-ëng
GDP
Nhê thùc hiÖn ®æi míi kinh tÕ, vËn dông ®óng c¸c quy
luËt kinh tÕ. Tõ n¨m 1991 nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®¹t t¨ng
tr-ëng víi tèc ®é kh¸ cao, trung b×nh 7,67% hµng n¨m tõ
1991-1999, møc kû lôc lµ 9,54% n¨m 1995.
Tõ n¨m 1998, t¨ng tr-ëng kinh tÕ cã xu h-íng gi¶m do
nhiÒu nguyªn nh©n trong ®ã chñ yÕu lµ yÕu kÐm vÒ c¬ cÊu vµ
thÓ chÕ còng nh- t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh
ch©u ¸.
C¬ cÊu GDP theo ngµnh kinh tÕ ®· cã chuyÓn dÞch tÝch
cùc theo h-íng gi¶m tû träng khu vùc n«ng - l©m - ngnghiÖp vµ t¨ng tû träng cña khu vùc c«ng nghiÖp - x©y dùng
vµ dÞch vô. Tuy nhiªn tèc ®é dÞch chuyÓn c¬ cÊu GDP cßn
rÊt chËm. N¨m 2000, khu vùc n«ng - l©m - ng- nghiÖp trong
GDP vÉn cßn chiÕm 24,3%. Trong khi ®ã khu vùc c«ng
nghiÖp x©y dùng lµ 36,6% vµ khu vùc dÞch vô lµ 39,1% tõ
møc 23,5% vµ 36% t-¬ng øng cña n¨m 1991.
C¬ cÊu GDP theo thµnh phÇn kinh tÕ, còng cã nh÷ng
chuyÓn dÞch ®¸ng l-u ý lµ: Sau thêi kú suy gi¶m tõ n¨m
1986-1991 tû träng cña khu vùc kinh tÕ nhµ n-íc t¨ng nhanh
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
14
tõ 29,25% n¨m 1991 lªn 39,2% n¨m 1993. Sau ®ã gi÷ æn
®Þnh kho¶ng trªn 40% tõ 1994-1999. Trong khi ®ã tû träng
cña khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh trong n-íc trong GDP
liªn tôc gi¶m tõ 70,75% n¨m 1991 xuèng cßn 49,4% n¨m
1999. TiÒm n¨ng cña khu vùc kinh tÕ t- nh©n vÉn cßn lín vµ
ch-a ®-îc khai th¸c cao cho t¨ng tr-ëng kinh tÕ, khu vùc
kinh tÕ t- nh©n tËp trung chñ yÕu ë s¶n xuÊt n«ng - l©m - ngnghiÖp, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ cung cÊp dÞch vô víi quy
m« nhá vµ rÊt nhá. Tõ n¨m 1994 khu vùc cã vèn ®Çu t- n-íc
ngoµi ®· cã vai trß ngµy cµng t¨ng trong ph¸t triÓn kinh tÕ
ViÖt Nam. MÆc dï tõ n¨m 1997, ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi
vµo ViÖt Nam gi¶m m¹nh, tû träng cña khu vùc nµy trong
n¨m GDP vÉn t¨ng, chiÕm 9,82% n¨m 1998 vµ 10,4% n¨m
1999.
b) XuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸
Kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ n¨m 2002 ®¹t 16,706 tû
USD, t¨ng 11,2% so víi n¨m 2001, ®¹t ®-îc môc tiªu t¨ng
xuÊt khÈu n¨m 2002 lµ tõ 10 ®Õn 12% vµ cao h¬n nhiÒu so
víi møc t¨ng 3,8% cña n¨m 2001. §iÒu ®Æc biÖt lµ sau 6
th¸ng ®Çu n¨m 2002 liªn tôc gi¶m xuÊt khÈu b¾t ®Çu t¨ng
nhanh dÇn sau nh÷ng th¸ng tiÕp theo xuÊt khÈu hµng ho¸ cña
c¸c doanh nghiÖp trong n-íc ®¹t 8,834 tû USD b»ng 52,9%
tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, t¨ng 7,4% xuÊt khÈu cña c¸c
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
15
doanh nghiÖp n-íc ngoµi ®¹t 7,87 tû USD, b»ng 47,1% tæng
kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 15,8%.
Kim ng¹ch nhËp khÈu hµng ho¸ n¨m 2002 -íc ®¹t
19,73 tû USD t¨ng 22,1% so víi n¨m 2001. T-¬ng tù nhxuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸ liªn tôc t¨ng vµ nhanh dÇn
vµo c¸c th¸ng cuèi n¨m. NhËp khÈu hµng ho¸ trong n-íc -íc
®¹t 13,11 tû USD, b»ng 66,5% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu,
t¨ng 17,3%. C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi
nhËp 6,62 tû USD, b»ng 33,5%. Tæng kim ng¹ch nhËp khÈu
t¨ng 32,8%. Trong tæng kim ng¹ch nhËp khÈu nguyªn liÖu,
vËt liÖu, m¸y mãc thiÕt bÞ, « t« xe m¸y chiÕm 97,5% t¨ng
0,1% hµng tiªu dïng chØ chiÕm 2,5%, gi¶m 0,1%.
c) L¹m ph¸t
Cïng víi tèc ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ t-¬ng ®èi cao trong
nh÷ng n¨m 1990, ViÖt Nam ®· kh¸ thµnh c«ng trong viÖc
kiÒm chÕ vµ kiÓm so¸t l¹m ph¸t. ChØ sè gi¸ tiªu dïng gi¶m
tõ 67,5% n¨m 1991 xuèng cßn 0,1% n¨m 1996.
Sau ba n¨m liÒn gÇn nh- kh«ng t¨ng chØ sè gi¸ tiªu
dïng n¨m 2002 t¨ng 4% so víi n¨m 2001. §iÒu ®ã ph¶n ¸nh
møc cÇu gia t¨ng kh¸ m¹nh ®ång thêi thÊy ®-îc sù æn ®Þnh
vÒ gi¸ trÞ cña hµng ho¸ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë n-íc
ta. Trªn thùc tÕ, tæng gi¸ trÞ hµng ho¸ b¸n lÎ vµ doanh thu
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
16
dÞch vô n¨m 2002 t¨ng tíi 12,85 so víi n¨m 2001. Tuy nhiªn
cã sù kh¸c biÖt kh¸ râ rÖt trong diÔn biÕn gi¸ c¶ gi÷a c¸c
nhãm mÆt hµng.
Gi¸ hµng ho¸ phi l-¬ng thùc thùc phÈm t-¬ng ®èi æn
®Þnh. Møc t¨ng gi¸ cña c¸c mÆt hµng nµy lµ thÊp nhÊt so víi
gi¸ c¶ cña c¸c nhãm mÆt hµng kh¸c, ®ang ®-îc coi lµ dÊu
hiÖu tèt trong mèi quan hÖ gi÷a hµng c«ng nghiÖp vµ n«ng
s¶n vèn bÊt lîi cho ng-êi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong nh÷ng
n¨m qua.
d) §Çu t- vµ tiÕt kiÖm
Tæng vèn ®Çu t- toµn x· héi giai ®o¹n 1999 - 2000 ®¹t
kho¶ng 682.880 tØ ®ång, t¨ng liªn tôc tõ 6.747 tû ®ång n¨m
1990 lªn 68.018 tû ®ång n¨m 1995 vµ 120.600 tû ®ång n¨m
2000 (gi¸ hiÖn hµnh). Tæng ®Çu t- x· héi so víi GDP còng
t¨ng nhanh, tõ 15,1% n¨m 1991 lªn 28,3% n¨m 1997 lµ møc
cao nhÊt trong c¶ giai ®o¹n. Tõ n¨m 1998 khi khñng ho¶ng
tµi chÝnh ch©u ¸ næ ra, tû lÖ nµy cã xu h-íng gi¶m chØ cßn
26,3% n¨m 1999, lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh
lµm gi¶m tèc ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ trong 2 n¨m 1998 vµ
1999. N¨m 2000 mÆc dï tèc ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ cã dÊu
hiÖu t¨ng trë l¹i víi møc 6,7% so víi møc 4,8% cña n¨m
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
17
1999, nh-ng tæng ®Çu t- x· héi -íc tÝnh chØ ®¹t kho¶ng
27,2% so víi GDP.
Trong c¬ cÊu vèn ®Çu t-, vèn cña t- nh©n vµ vèn ®Çu tn-íc ngoµi ngµy cµng chiÕm tØ träng lín n¨m 1990 vèn nhµ
n-íc chiÕm 43,8%, vèn cña t- nh©n vµ vèn cña d©n c- chiÕm
41,5% vµ vèn GDI chiÕm 14,7%. N¨m 1995 tû lÖ t-¬ng øng
cña vèn GDI cã chiÒu h-íng gi¶m m¹nh, n¨m 2000 mÆc dï
cã dÊu hiÖu t¨ng trë l¹i còng chØ ®¹t kho¶ng 18,6% cña tæng
d©n c- x· héi. §Çu t- cña t- nh©n trong n-íc kh«ng cßn ë
møc thÊp mµ cßn t¨ng chËm, kÕt hîp víi xu h-íng gi¶m cña
FDI ®· ¶nh h-ëng xÊu tíi viÖc t¨ng tr-ëng kinh tÕ. Tõ ®ã
g©y søc Ðp cho ®Çu t- tõ ng©n s¸ch nhµ n-íc.
TiÕt kiÖm trong n-íc trªn GDP t¨ng tõ 2,9% n¨m 1990
lªn 18,25 n¨m 1995, n¨m 1996 cã gi¶m nhÑ vµ tõ 1997 trë ®i
t¨ng liªn tôc, ®¹t 23,6% n¨m 1999. Trong c¶ thËp kû 90, tØ lÖ
tiÕt kiÖm/GDP t¨ng liªn tôc, kÝch thÝch ®Çu t-, tõ ®ã thóc ®Èy
t¨ng tr-ëng kinh tÕ.
§iÒu nµy cßn thÓ hiÖn râ h¬n qua tû lÖ trong ®Çu t- t¨ng
so víi tæng vèn sö dông dµnh cho tiªu dïng, tÝch luü t¨ng
nhanh tõ 12,9% n¨m 1990 lªn 24,95 n¨m 1995 vµ -íc
kho¶ng 27,95 n¨m 2000. TiÕt kiÖm trong n-íc t¨ng nhanh ®·
gi¶m søc Ðp, phô thuéc vµo vèn ®Çu t- tõ bªn ngoµi, gãp
phÇn quan träng cho t¨ng tr-onög kinh tÕ bÒn v÷ng h¬n.
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
18
e) D©n sè, lao ®éng, viÖc lµm vµ thu nhËp
Mét trong nh÷ng t¸c ®éng quan träng nhÊt cña chuyÓn
®èi nãi chung vµ cña t¨ng tr-ëng kinh tÕ nãi riªng lµ c¶i
thiÖn chØ sè GDP b×nh qu©n ®Çu ng-êi. Theo gi¸ hiÖn hµnh,
GDP b×nh qu©n ®Çu ng-êi cña ViÖt Nam ®· t¨ng tõ 222 USD
n¨m 1991 lªn 400 USD n¨m 2000.
Thu nhËp cña nhãm d©n c- t¨ng ®· lµm thay ®æi c¬ cÊu
chi tiªu theo h-íng tÝch cùc. TØ lÖ chi tiªu dµnh cho ¨n uèng
gi¶m tõ møc 665 n¨m 1993 xuèng cßn 53% n¨m 1998, ®ång
thêi chi cho sinh ho¹t t¨ng tõ 34% n¨m 1993 lªn 47% n¨m
1998.
So s¸nh møc thu nhËp gi÷a thµnh thÞ n«ng th«n vµ c¸c
vïng cã sù chªnh lÖch ®¸ng kÓ, møc thu nhËp ë thµnh thÞ ®¹t
832,5 ngh×n ®ång/th¸ng n¨m 1999 t¨ng 17,8% n¨m so víi
n¨m 1996, nÕu lo¹i trõ l¹m ph¸t th× møc t¨ng lµ 13,1%/n¨m
(theo kÕt qu¶ cña ®iÒu tra møc sèng d©n c- n¨m 1999 cña
Tæng côc Thèng kª). Møc thu nhËp ë n«ng th«n ®¹t 225
ngh×n ®ång/th¸ng t¨ng 6,2% so víi cïng kú nÕu lo¹i trõ yÕu
tè gi¸ chØ cßn t¨ng 1,9%. Nh- vËy møc thu nhËp ë khu vùc
thµnh thÞ gÊp 3 lÇn møc thu nhËp ë khu vùc n«ng th«n. Møc
t¨ng thu nhËp ë khu vùc thµnh thÞ cã xu h-íng ngµy cµng
do·ng ra so víi møc t¨ng thu nhËp ë n«ng th«n (17,8%/n¨m
so víi 6,2%/n¨m). NÕu lo¹i trõ møc t¨ng gi¸ th× møc thu
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
19
nhËp ë n«ng th«n trong 4 n¨m 1996-1999 hÇu nh- kh«ng
t¨ng.
N¨m 1999, d©n sè ViÖt Nam lµ 76,76 triÖu ng-êi ®øng
thø 12 trªn thÕ giíi. Trong suèt thËp kû 90 chÝnh phñ ®·
thµnh c«ng thùc hiÖn ch-¬ng tr×nh kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh,
nhê vËy tØ lÖ t¨ng d©n sè tù nhiªn ®· gi¶m liªn tôc, tõ 2,33%
n¨m 1991 xuèng cßn 1,75% n¨m 1998.
Tæng sè lao ®éng lµm viÖc trong ngµnh kinh tÕ t¨ng tõ
30,2 triÖu ng-êi n¨m 1990 lªn kho¶ng 40 triÖu ng-êi vµo
n¨m 2000, trung b×nh mçi n¨m t¨ng trªn 1 triÖu lao ®éng.
MÆc dï c¬ cÊu lao ®éng trong khu vùc c«ng nghiÖp - x©y
dùng vµ dÞch vô gi¶m tû träng lao ®éng n«ng - l©m - ngnghiÖp nh-ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng diÔn ra víi tèc ®é
rÊt chËm. N¨m 2000 khu vùc n«ng nghiÖp vÉn chiÕm 62,5%
tæng lùc l-îng lao ®éng so víi tû lÖ 73,26% vµo n¨m 1991.
Trong giai ®o¹n võa qua, viÖc lµm ®-îc t¹o ra trong khu
vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh lµ chÝnh. Tû lÖ lao ®éng trong
khu vùc nµy t¨ng liªn tôc tõ 89,5% n¨m 1991 lªn 91,72%
n¨m 1998, nh-ng n¨m 1999 l¹i gi¶m cßn 90,96%, tøc b-µng
møc cña n¨m 1993. Tû lÖ lao ®éng trong khu vùc nhµ n-íc
t¨ng lªn chñ yÕu trong ngµnh gi¸o dôc, y tÕ.
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
20
T¨ng tr-ëng kinh tÕ trong thËp kû qua ®· cã t¸c ®éng
tÝch cùc tíi gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp ë khu vùc thµnh thÞ, tõ 910% n¨m 1990 xuèng cßn 5,8% n¨m 1996. Tõ n¨m 1997,
gi¶m sót vÒ t¨ng tr-ëng kinh tÕ lµm cho sè ng-êi mÊt viÖc
lµm vµ kh«ng t×m ®-îc viÖc lµm t¨ng lªn, ®¹t møc cao nhÊt
6,85% n¨m 1998 vµ 6,74% n¨m 1999. N¨m 2000, t×nh h×nh
kinh tÕ cã dÊu hiÖu kh¶ quan h¬n, nªn tÝnh tû lÖ thÊt nghiÖp
sÏ gi¶m cßn kho¶ng 6,5%.
2.1.2. Vai trß cña quy luËt gi¸ trÞ
Quy luËt gi¸ trÞ, cïng víi sù t¸c ®éng cña cung, cÇu
quyÕt ®Þnh gi¸ c¶ cã ý nghÜa quan träng trong nÒn kinh tÕ thÞ
tr-êng. Nã ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng ho¸, thóc ®Èy
sù tiÕn bé kü thuËt. Nh- vËy nã ®· gãp phÇn gióp nÒn kinh tÕ
ph¸t triÓn m¹nh.
Quy luËt gi¸ trÞ t¹o ra mét m«i tr-êng c¹nh tranh khèc
liÖt. NÕu kh«ng cã c¹nh tranh th× kh«ng cã kinh tÕ thÞ tr-êng
nªn nã dÇn hoµn thiÖn c¬ chÕ thÞ tr-êng ®ang ®-îc x©y dùng
ë n-íc ta.
Tuy nhiªn quy luËt gi¸ trÞ cã t¸c dông ph©n ho¸ nh÷ng
ng-êi s¶n xuÊt nhá, ph©n ho¸ giµu nghÌo, dÉn dÕn bÊt c«ng
b»ng trong x· héi. Tõ ®ã h×nh thµnh nªn m©u thuÉn gi÷a